မဟာကဿပတ္ထေရသဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္ထုဂါထာ
၅-ဗာလဝဂ်
၂-မဟာကဿပတ္ထေရသဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္ထုအဋ္ဌကထာဂါထာ
အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန, အဂါရံ တေ န ဝိဇ္ဇတိ။
ဝါနရ၊ အို...မျောက်! မနုဿဿ၊ လူ၏။ သီသံ ဣဝ၊ ဥုး ခေါင်းကဲ့သို့လည်ကောင်း။ ဟတ္ထပါဒါ ဣဝ၊ လက်ခြေတို့ကဲ့သို့ လည်းကောင်း။ တေ၊ သင်၏။ ဝါ၊ သင့်မှာ။ သီသံ၊ ဥုးခေါင်းသည် လည်းကောင်း။ ဟတ္ထပါဒါ စ၊ လက်ခြေတို့သည်လည်းကောင်း။ (သန္တိ၊ ရှိပါကုန်၏။) အထ၊ ထိုသို့ရှိပါကုန်လျက်။ ကေန ဝဏ္ဏေန၊ အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ တေ၊ ၏။ ဝါ၊ မှာ။ အဂါရံ၊ နေစရာ အသိုက်အိမ်သည်။ န ဝိဇ္ဇတိ နု၊ မရှိပါသနည်း? (ဋ္ဌ-၁၁၈)
ယာ’ဟု သေဋ္ဌာ မနုဿေသု, သာ မေ ပညာ န ဝိဇ္ဇတိ။
သိင်္ဂိလ၊ အို...စာငှက်! မနုဿဿ၊ လူ၏။ သီသံ ဣဝ၊ ဥုးခေါင်းကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဟတ္ထပါဒါ ဣဝ၊ လက်ခြေတို့ကဲ့သို့ လည်းကောင်း။ မေ၊ ငါ၏။ ဝါ၊ ငါ့မှာ။ သီသံ၊ ဥုးခေါင်းသည်လည်းကောင်း။ ဟတ္ထပါဒါ စ၊ လက်ခြေတို့သည်လည်းကောင်း။ (သန္တိ၊ ကုန်၏။ တထာပိ၊ ထိုသို့ပင် ရှိပါကုန်သော်လည်း။) ယာ၊ အကြင် ပညာသည်။ မနုဿေသု၊ လူတို့၌။ သေဋ္ဌာ၊ အမြတ်ဆုံးဟူ၍။ အာဟု (ကထေန္တိ)၊ ပြောဆိုကြကုန်၏။ (တစ်နည်း) ယံ၊ အကြင် ပညာကို။ မနုဿေသု၊ တို့၌။ သေဋ္ဌာ၊ ၍။ အာဟု၊ ကုန်၏။ [ရှေ့နည်း “ယာ+အာဟု, နောက်နည်း “ယံ+အာဟု”ဟုဖြတ်။ သေဋ္ဌာ၌ ဣတိကျေ သည်။] မေ၊ ၏။ ဝါ၊ မှာ။ သာ ပညာ၊ ထိုပညာသည်။ န ဝိဇ္ဇတိ၊ မရှိ။ (တသ္မာ၊ ကြောင့်။ မေ၊ ၏။ ဝါ၊ မှာ။ အဂါရံ၊ သည်။ န ဝိဇ္ဇတိ၊ မရှိ)။ (ဋ္ဌ-၁၁၉)
သိင်္ဂိလ။ ။ သီဃံ သီဃံ ဇဝံ လာတိ ဂဏှာတီတိ သင်္ဂိလော၊ သီဃ သဒ္ဒူပပဒ လာဓာတ်, အပစ္စည်း၊ ဤကို ရဿ, ဃကို ဂပြု, သိ၌ နိဂ္ဂဟိတ် လာ, ဝဂ္ဂန္တပြု, ဣလာ။ “သီဃပုဒ်, ဣလပစ္စည်း”ဟု တဒ္ဓိတ်ပုဒ်လည်း ယူနိုင်သည်။ ဓမ္မဋီ၌ “သိင်္ဂါလ”ဟု ရှိ၏၊ သိင်္ဂါလသဒ္ဒါသည် မြေခွေးကိုသာ ဟောသောကြောင့် “သိင်္ဂိလ”သာ ပါဌ်မှန်ဖြစ်သည်။
နိစ္စံ အဒ္ဓုဝသီလဿ, သုခဘာဝေါ န ဝိဇ္ဇတိ။
အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ၊ မတည်ကြည်သောစိတ်ရှိထသော။ လဟုစိတ္တဿ၊ လျင်မြန်သော စိတ်ရှိထသော။ ဝါ၊ စိတ်အပြောင်းအလဲမြန်ထသော။ ဒုဗ္ဘိနော၊ မိတ်ဆွေကို ဖျက်ဆီးလေ့ရှိထသော။ အဒ္ဓုဝသီလဿ၊ မမြဲသောသီလရှိသူ၏။ ဝါ၊ အမြဲသီလမစောင့် သူ၏။ နိစ္စံ၊ အမြဲ။ သုခဘာဝေါ၊ ချမ်းသာသည်၏အဖြစ်သည်။ န ဝိဇ္ဇတိ၊ မရှိနိုင်။ (ဋ္ဌ-၁၂၀)
သီတဝါတပရိတ္တာဏံ, ကရဿု ကုဋဝံ ကပိ။
ကပိ၊ အို ...မျောက်! သော (တွံ)၊ ထိုသင်သည်။ အာနုဘာဝံ၊ မိမိကိန်းရာ, သတ္တဝါကို, ဆက်ကာမပြတ်, ကြီးပွားစေ တတ်သော အစွမ်းကောင်းကို။ ဝါ၊ ပညာဖြစ်ကြောင်း, နည်းလမ်း ကောင်းကို။ ကရဿု၊ ပြုပါလော။ သီလိယံ၊ မကောင်းသောသီလ (အလေ့အကျင့်) ကို။ ဝါ၊ မကောင်းသောသီလရှိသူ၏ အဖြစ်ကို။ ဝီတိဝတ္တဿု၊ ကျော်လွန်၍ ဖြစ်ပါလော။ သီတဝါတပရိတ္တာဏံ၊ ချမ်းအေးသောလေကို ထက်ဝန်းကျင်ကာကွယ်စောင့်ရှောက်နိုင် သော။ ကုဋဝံ၊ နေစရာအသိုက်အိမ်ကို။ ကရဿု၊ (ဋ္ဌ-၁၂၁)
အာနုဘာဝံ။ ။ အနု အနု သမင်္ဂိနော ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အနုဘာဝေါ၊ အနုဘာဝေါ ဧဝ အာနုဘာဝေါ(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၁)။ အာနုဘာဝန္တိ ပညာယ ဥပ္ပာဒနတ္ထံ ဗလံ ဥပါယံ(ဇာ ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၈)။
သီလိယံ။ ။ သီလမေဝ သီလိယံ၊ [သီလ+ဣယ၊-မောဂ်နိ၊၂၊၁၀၄] (တစ်နည်း) သီလံ+အဿ အတ္ထီတိ သီလီ၊ သီလိနော+ဘာဝေါ သီလိယံ၊ [သီလီ+ဣယ၊] (တစ်နည်း) သီလံ+အဿ အတ္ထီတိ သီလိယံ၊ [သီလ+ ဣယ၊] သီလိယဿ+ဘာဝေါ သီလိယံ၊[သီလိယ+ဏ၊] သို့မဟုတ် ဘာဝ- ပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံပါ၊ ဤ၌ သီလဟူသည် မကောင်းသောသီလ (အလေ့အကျင့်)တည်း။ [ဝီတိဝတ္တဿု သီလိယန္တိ အတ္တနော ဒုဿီလဘာဝသင်္ခါတံ သီလိယံ အတိက္ကမိတွာ သီလဝါ ဟောဟိ(ဇာ ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၈)။ အတ္တနော သီလိယသင်္ခါတံ ဒုဿီလဘာဝံ ဝီတိဝတ္တဿု(ဇာ ၊ဋ္ဌ၊၄၊၇၂)။ သီလိယံ ဒုဿီလံ(ဓမ္မယော-၄၅)။]
ကုဋဝံ။ ။ ဤပုဒ်ကို ပါဠိသက္ကတအဘိဓာန်တို့၌ မတွေ့ရပါ၊ သီ, သျာမူ၌ “ကုဋိကံ”ဟု ရှိ၏၊ ယင်းပုဒ်ကို “ကုဋိ ဧဝ ကုဋိကာ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁)”ဟု ပြုသကဲ့သို့ ကုဋဝကိုလည်း “ကုဋိ ဧဝ ကုဋဝေါ”ဟု ပြု၍ ကုဋိပုဒ်, အဝပစ္စည်းကြံ။ (တစ်နည်း) ပဒတ္ထမဉ္ဇူသာ၌ ကုဋဝကို အသိုက် ဟော “ကုလာယ”ဟူသော သက္ကတပုဒ်နှင့် ယှဉ်ပြထား၏၊ “ကုလံ ပက္ခိ- သင်္ဃာတော (ပက္ခိသန္တာနော)+အယတိ ယတြာတိ ကုဋဝေါ(ထောမ၊ အမ ရဋီ)”ဟု ပြု၊ ကုလသဒ္ဒူပပဒ အယဓာတ်, အပစ္စည်း၊ “ကုလာယ”ဟု ဆိုလို လျက် လကို ဋ, အာကို ရဿ, ယကို ဝပြု၍ ကုဋဝဖြစ်သည်ဟု ကြံပါ။
မဟာကဿပတ္ထေရသဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ဧကစရိယံ ဒဠှံ ကယိရာ, နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ။
စရံ၊ မိတ်ဆွေကောင်းကို ရှာမှီးလိုစိတ်ဖြစ်သူသည်။ (မိတ် ဆွေကောင်းကို စိတ်ဖြင့် လှည့်လည်ရှာမှီးသူသည်) အတ္တနော၊ မိမိထက်။ သေယျံ၊ သီလသမာဓိ ပညာဂုဏ်တို့ဖြင့် သာလွန်သူကို လည်းကောင်း။ အတ္တနော၊ မိမိနှင့်။ သဒိသံ၊ သီလသမာဓိပညာ ဂုဏ်တို့ဖြင့် တူသူကိုလည်းကောင်း။ စေ နာဓိဂစ္ဆေယျ၊ အကယ်၍ မရအံ့။ (ဧဝံ သတိ၊ ဤသို့မရလသော်။) ဧကစရိယံ၊ တစ်ပါးတည်း ၏ ဖြစ်ခြင်းကိုသာ။ ဝါ၊ တစ်ပါးတည်းနေထိုင်ခြင်းကိုသာ။ ဒဠှံ၊ ခိုင်မြဲစွာ။ ကယိရာ၊ ပြုရာ၏။ (ကသ္မာ၊ နည်း?) ဗာလေ၊ လူမိုက်၌။ သဟာယတာ၊ အဖော်ကောင်း၏ဖြစ်ရာ ဂုဏ်အင်္ဂါသည်။ နတ္ထိ၊ မရှိ။ (တသ္မာ၊ ထိုကြောင့်တည်း။) (ပါ-၆၁)
မဟာကဿပတ္ထေရသဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။
စရံ ။ ။ “ဣရိယာပထစာရံ (ဣရိယာပုထ်တို့၏ ဖြစ်ခြင်းကို) အ- ဂ္ဂဟေတွာ မနသာစာရော (စိတ်ဖြစ်ခြင်းကို) ဝေဒိတဗ္ဗော”ဟူသော အဖွင့်အရ စရံ၌ စရဓာတ်သည် ပဝတ္တနဂတိအနက်တည်း။ [“စာရော စရိယာ”တိ အတ္ထတော ဧကံ၊ ဣရိယာပထစရိယာတိ ဣရိယာပထာနံ စရိယာ, ပဝတ္တနန္တိ အတ္ထော(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉၊ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၁)။ စိတ္တာ စာရန္တိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ(အံ၊ဋီ၊၁၊၁၁၇)။ စိတ္တစာရောတိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ(သီဋီသစ်၊၂၊၃၂၇)။
ဧကစရိယံ။ ။ “ဧကီဘာဝမေဝ”ဟူသော အဖွင့်အရ ဧကကိုသာ ဖွင့်သောကြောင့် ဧကနှင့် စရိယံအရတူဟု ယူရာ၏၊ စရိယံနှင့် အရတူစေ ရန် ဧက၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံရမည်၊ “ဧကော စ+သော+စရိယံ စာတိ ဧကစရိယံ”ဟု ပြု၍ “ဧကစရိယံ-တစ်ပါးတည်း၏အဖြစ်ဟူသော ကျင့်ကြံနေထိုင်ခြင်းကိုသာ”ဟု ပေး။ (တစ်နည်း) “ဧကီဘာဝမေဝ”ဟူ သောအဖွင့်၌ ဘာဝဖြင့် စရိယံဝယ် စရဓာတ် ပဝတ္တနဂတိအနက်ဟော ကြောင်းနှင့် ဏျပစ္စည်း ဘောအနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်ဟု ကြံ၍ “စရဏံ စရိယံ၊ ဧကဿ+စရိယံ ဧကစရိယံ”ဟု ပြု၊ ဤနည်းသည် “ဧက- ဿ စရိတံ သေယျော(ဝိ၊၃၊၄၉၆၊ မ၊၃၊၁၉၂၊ ခု၊၁၊၆၀)”ဟူသော ပါဠိ တော်နှင့် ညီ၏၊ အထက်၌ ဤအတိုင်း ပေးထားသည်။