မဟာဗုဒ္ဓဝင်/၂- ဗုဒ္ဓပ္ပါဒဒုလ္လဘအခဏ်း
၃
၂-ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒဒုလ္လဘအခဏ်း
မြတ်စွာဘုရား ပွင့်တော်မူရာကာလ၏ ရခဲကြုံခဲခြင်း
ဇေတဝန်ကျောင်းဒါယကာ ဖြစ်အံ့ဆဲဆဲသော အနာထပိဏ်သူဌေးသည် ရှေးဦးစွာ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးတွေ့ရမည့်အခေါက် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့အရောက်တွင် (အပြန်အလှန် သမီးယောက်ဖတော်စပ်သူ) ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးအထံမှ “မြတ်စွာဘုရား”ဟူသော အသံကို ကြားရလျှင်ပင်။ ။ ဃောသောပိ ခေါ ဧသော ဂဟပတိ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓေါတိ = သူဌေးမင်း… မြတ်စွာဘုရား မြတ်စွာဘုရားဟူသော အသံမျှကိုပင်သော်လည်း လောက၌ ကြားရခဲလှ၏။ ။ဟု ပြောဆိုလေသည်။ ။(ဝိနယ၊ စူဠဝဂ္ဂပါဠိ၊ သေနာသနက္ခန္ဓကမှ။)
အင်္ဂုတ္တရာပတိုင်း အာပဏနိဂုံး၌ မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံးနေတော်မူစဉ် မကြာမြင့်မီပင် အခြံအရံ တပည့်ပရိသတ် သုံးရာနှင့်တကွ ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းအဖြစ်ကို ရ၍ ခုနစ်ရက်မြောက်၌ အလုံးစုံ တပည့်ပရိသတ် သုံးရာနှင့်တကွပင် ရဟန္တာအဖြစ်သို့ရောက်မည့် ဗြာဟ္မဏပါမောက္ခ သေလပုဏ္ဏားသည်လည်း ဆံကျစ်ထုံးသော ကေဏိယရသေ့အထံမှ “မြတ်စွာဘုရား”ဟူသော အသံကို ကြားရလျှင်ပင်။ ။ ဃောသောပိ ခေါ ဧသော ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓေါတိ = မြတ်စွာဘုရား မြတ်စွာဘုရားဟူသော အသံမျှကိုပင်သော်လည်း လောက၌ ကြားရခဲလှ၏။ ။ဟု အကြံဖြစ်လေသည်။ ။ (မဇ္ဈိမနိကာယ၊ မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသ၊ သေလသုတ်မှ။)
ဤဆိုအပ်ပြီးသော ပါဠိတော်များနှင့်အညီ လောက၌ မြတ်စွာဘုရား မြတ်စွာဘုရားဟူသော အသံမျှကို ကြားရဘို့ရန် အလွန်တရာ ခဲယဉ်းလှ၏။ မြတ်စွာဘုရား ဖြစ်ပွင့်တော်မူဘို့ရန်မှာမူ ဆိုဘွယ်ရာ မရှိပြီ။ အလွန့်ထက်အလွန် ခဲယဉ်းလှပေ၏။
၄
ဤအရာ၌ (စိန်)ဟူသော အသံသဒ္ဒါသည် စိန်အစစ်ကို ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုသော အသံသဒ္ဒါ, စိန်အတုကို ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုသော အသံသဒ္ဒါဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိသကဲ့သို့ ထိုထိုအနက်စစ်ကိုဟောသော အသံသဒ္ဒါ၊ အနက်တုကိုဟောသော အသံသဒ္ဒါ နှစ်မျိုးစီ ရှိကြရာတွင် မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီက ဗုဒ္ဓကောလာဟလ= (ဘုရား ပွင့်တော့မည်တဲ့ ဟူသော အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်အသံ) သတင်းပြေးမှုကြောင့် ဘုရားမဟုတ်ပါပဲလျက် မိမိတို့ကိုယ်ကို ဘုရားသဗ္ဗညုအမည်ခံ၍ ဘုရားပြုလုပ်နေကြသည့် ဆသတ္ထာရ (တိတ္ထိဆရာကြီး ခြောက်ဦး)တို့ ပေါ်ပေါက်နှင့်ကြသဖြင့် ထိုတိတ္ထိဆရာကြီးတို့ကို ခေါ်ဝေါ်ပြောဆို သုံးနှုန်းသော (ဗုဒ္ဓ) “ဘုရား”ဟူသော အသံသဒ္ဒါကို အနာထပိဏ်သူဌေး သေလပုဏ္ဏားတို့ ရှေးက ကြားဘူးကြမည်သာ ဖြစ်၏။ သို့သော်လည်း ရတနာစစ်မစစ်ကို ပိုင်းပိုင်းခြားခြား သိနိုင်သော ပညာဉာဏ် ဓာတ်ခံရှိသူ၏ မျက်မှောက်၌ စိန်အတု စိန်အစစ် နှစ်မျိုးကို ချထား၍ နှစ်မျိုးလုံးကိုပင် (စိန်)ဟု အသံသဒ္ဒါတူ ပြောဆိုသော်လည်း စိန်အတုကို ပြောဆိုသော အသံသဒ္ဒါမှာ ထိုသူ၏စိတ်ကို မနှစ်သက်စေနိုင်ပဲ စိန်အစစ်ကို ပြောဆိုသော (စိန်)ဟူသော အသံသဒ္ဒါကသာလျှင် အနက်မှန် သဒ္ဒါမှန်ဖြစ်၍ ထိုသူ၏စိတ်ကို နှစ်သက်စေနိုင်သကဲ့သို့ ထို့အတူ တိတ္ထိဆရာကြီးတို့ကို ခေါ်ဝေါ်ပြောဆို သုံးနှုန်းသော (ဗုဒ္ဓ) “ဘုရား”ဟူသော အသံသဒ္ဒါမှာ ဘုရားအစစ်ကို မဟော၊ ဘုရားအတုကိုဟောသော သဒ္ဒါမျိုး ဖြစ်သောကြောင့် အသိဉာဏ် ပါရမီ ဓာတ်ခံ ရင့်သန်ပြီးဖြစ်ကြသည့် အနာထပိဏ်သူဌေး သေလပုဏ္ဏားတို့၏ စိတ်ကို မနှစ်သက်စေနိုင်ပဲ မြတ်စွာဘုရားအစစ်ကိုဟောသော (ဗုဒ္ဓ) “ဘုရား”ဟူသော အသံသဒ္ဒါကသာလျှင် အနက်မှန် သဒ္ဒါမှန်ဖြစ်၍ အနာထပိဏ်သူဌေး သေလပုဏ္ဏားတို့၏ စိတ်ကို နှစ်သက်စေနိုင်သည်။
၅
အသိဉာဏ်မွဲ ဘုန်းကံနဲသော သူတို့၏ စိန်အတုကို စိန်အစစ်ဟု ထင်မှတ်ခြင်းသည် မှားယွင်းသော ဆုံးဖြတ်ခြင်း အကျိုးယုတ်စေတတ်သော ဆုံးဖြတ်ခြင်းမျိုးသာ ဖြစ်သကဲ့သို့ တိတ္ထိတပည့်တို့၏ မိမိတို့ဆရာ (ဆသတ္ထာရ)တို့၌ ဘုရားအစစ်ဟု ထင်မှတ်ခြင်းသည်ကား မှားယွင်းသော ဆုံးဖြတ်ခြင်း အကျိုးယုတ် စေတတ်သော ဆုံးဖြတ်ခြင်း (မိစ္ဆာဓိမောက္ခ)သာလျှင် ဖြစ်၏။
ဤ ဗုဒ္ဓပ္ပါဒဒုလ္လဘ = (မြတ်စွာဘုရား ပွင့်တော်မူရာကာလ၏ ရခဲကြုံခဲခြင်း)ကို ဖော်ပြသော အခဏ်း၌ ဗုဒ္ဓပ္ပါဒဒုလ္လဘ ဖြစ်ပုံကို နစ်နစ်နောနော သဘောကျ ယုံကြည်နိုင်ရန်-
(က) ဗောဓိသတ္တ = (အလောင်းအလျာကြီးများ)
(ခ) ဗောဓိသတ္တကိစ္စ = (အလောင်းအလျာကြီးတို့၏ လုပ်ငန်းစဉ်)
(ဂ) ဗုဒ္ဓ = (ကိစ္စပြီးမြောက် ဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့ရောက်ပြီး ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကြီးများ)
(ဃ) ဗုဒ္ဓကိစ္စ = (ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ နေ့စဉ် လုပ်ငန်းရပ်များ)
ဤလေးမျိုးကို အကျဉ်းချုပ် သိမှတ်ထားရန် အရေးကြီးလှ၏။ ထိုလေးမျိုးတို့တွင်-
(က) ဗောဓိသတ္တ = (အလောင်းအလျာကြီးများ)
မဂ်ဉာဏ်လေးပါး သဗ္ဗညုတဉာဏ်တို့ကို ဗောဓိဟု ခေါ်သည်။ ထိုဗောဓိဉာဏ်သည်လည်း (၁) ဆရာမကူ မိမိကိုယ်တိုင် သစ္စာလေးပါးကိုသိသော ဝါသနာနှင့်တကွ ကိလေသာတို့ကို ပယ်စွမ်းနိုင်သည့် သတ္တိထူးရှိသော မဂ်ဉာဏ်လေးပါး၊ ခပ်သိမ်းသော ဉေယျတရားတို့ကို အကြွင်းမရှိ သိမြင်နိုင်သော သဗ္ဗညုတဉာဏ်တို့ကို သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ဟု ခေါ်သည်။ (၂) ဆရာမကူ မိမိကိုယ်တိုင် သစ္စာလေးပါးကိုသိသော မဂ်ဉာဏ်လေးပါးကို
၆
ပစ္စေကဗောဓိဉာဏ်ဟု ခေါ်သည်။ (၃) ဆရာရှိမှ သစ္စာလေးပါးကိုသိသော မဂ်ဉာဏ်လေးပါးကို သာဝကဗောဓိဉာဏ်ဟု ခေါ်သည်။ ဤသို့ သုံးပါးအပြားရှိ၏။
ထိုတွင် (၁) သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်၌ လိုလားတောင့်တသော ကုသိုလ်ဆန္ဒ ပြင်းထန်လှသည့် ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ကြီးများကို သမ္မာသမ္ဗောဓိသတ္တ = သဗ္ဗညုဘုရားအလောင်းဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။ (၂) ပစ္စေကဗောဓိဉာဏ်၌ လိုလားတောင့်တသော ကုသိုလ်ဆန္ဒ ပြင်းထန်လှသည့် ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ကြီးများကို ပစ္စေကဗောဓိသတ္တ = ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအလောင်းဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။ (၃) သာဝကဗောဓိဉာဏ်၌ လိုလားတောင့်တသော ကုသိုလ်ဆန္ဒ ပြင်းထန်လှသည့် ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ကြီးများကို သာဝကဗောဓိသတ္တ = တပည့်သာဝကအလောင်းဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။
ဘုရားအလောင်းအလျာ သုံးမျိုး
ဆိုအပ်ပြီးသော ဗောဓိသတ္တသုံးမျိုးတို့တွင် (၁) သမ္မာသမ္ဗောဓိသတ္တဖြစ်သော ဘုရားအလောင်းအလျာ သူမြတ်ကြီးများကား (၁) ပညာဓိကဘုရားလောင်း (၂) သဒ္ဓါဓိကဘုရားလောင်း (၃) ဝီရိယာဓိကဘုရားလောင်းဟူ၍ သုံးမျိုးရှိကြပြန်၏။
ဘုရားအဖြစ်ဟူသည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကြီးကို ရခြင်းပင် ဖြစ်၏။ ထိုဉာဏ်တော်ကြီးကို ရဘို့ရန်မှာ ရှာမှီးသူတို့၏ စိတ်သန္တာန်တွင် ပညာဓာတ်ခံ လွန်ကဲစွာ ရှိခြင်းပင် ဖြစ်၏။ ပညာဓာတ်ခံ လွန်ကဲစွာ ရှိခြင်း ဟူသည်လည်း အရာရာတိုင်း ပြုသမျှ ပြောသမျှ ကြံသမျှတို့၌ ဝေဖန်ဆင်ခြင်စဉ်းစားမှု ပြုလုပ်ခြင်းပင် ဖြစ်၏။ ဤသို့ ပြုလုပ်သဖြင့် တဘဝထက်တဘဝ ပညာဓာတ်ခံ ရင့်သန်ကာ ပညာတကာတို့ထက် အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သော သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကြီးသို့ ပေါက်ရောက်လွယ်၏။ လောက၌ ငွေဖြင့်ရင်းနှီး၍ရှာမှ ငွေကို ရလွယ်သကဲ့သို့ ပညာဖြင့် ရင်းနှီး၍ရှာမှ သဗ္ဗညုတဉာဏ် ပညာကြီးကို ရလွယ်သည်။ သို့ဖြစ်၍-
၇
ပညာဓိကဟု ခေါ်သော ဉာဏ်ပညာ လွန်ကဲသည့် ဘုရားအလောင်းတော်များသည် ပါရမီဖြည့်ရာ၌ အမြဲပင် ပညာဉာဏ်ပါရှိပြီး ဖြစ်သည့်အတွက် လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ပါရမီဖြည့်လျှင် ဘုရားဖြစ်တော်မူကြ၏။
အချို့သော အလောင်းတော်တို့သည်ကား “ပါရမီဖြည့်လျှင် ဘုရားဖြစ်နိုင်သည်”ဟူ၍ ယုံကြည်ကြ၏။ ထိုအလောင်းတော်တို့၏ စိတ်၌ ယုံကြည်ခြင်း သဒ္ဓါတရား လွန်ကဲ၍နေ၏။ ပညာကား သဒ္ဓါတရားအောက် နည်းပါးလေသည်။ ထိုအလောင်းတော်ကြီးများကို သဒ္ဓါဓိကဘုရားအလောင်းဟု ခေါ်သည်။ (သဒ္ဓါတရား သာလျှင် လွန်ကဲခြင်းရှိသော အလောင်းတော်ဟု ဆိုလိုသည်)။ ဤသဒ္ဓါဓိကဘုရားအလောင်းတော်များမှာ ပညာက ရှေ့မဆောင်နိုင်ပဲ သဒ္ဓါတရားကသာ ရှေ့ဆောင်ကာ ပါရမီဖြည့်ရသည့်အတွက် လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းတွင် ဘုရားမဖြစ်နိုင်သေးပဲ ရှစ်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ပါရမီဖြည့်မှ ဘုရားဖြစ်တော်မူကြ၏။
အချို့သော အလောင်းတော်တို့သည်ကား.. ဝီရိယကိုသာ အားကိုးအားထားပြုကြ၏။ မြော်မြင်ဆင်ခြင်မှု ပညာကိုလည်း အဓိကအားဖြင့် အသုံးမပြုနိုင်၊ “ပါရမီဖြည့်လျှင် ဘုရားဖြစ်နိုင်သည်”ဟူသော ယုံကြည်ခြင်း သဒ္ဓါတရားကိုလည်း ဂရုမထား၊ “ကြိုးစားလျှင် ဘုရားဖြစ်မည်”ဟူသော ဝီရိယကိုသာ ရှေ့ထား၍ ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်သည့်အတွက် တဆယ့်ခြောက်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာမှ ဘုရားဖြစ်တော်မူကြသည်။ ထိုအလောင်းတော်ကြီးများကို ဝီရိယာဓိကဘုရားအလောင်းဟု ခေါ်သည်။ (ဝီရိယသာလျှင် လွန်ကဲခြင်းရှိသော အလောင်းတော်ဟု ဆိုလိုသည်။)
ဤသိုလျှင် ပညာဓိက, သဒ္ဓါဓိက, ဝီရိယာဓိကဟူသော အမည်သုံးပါးသည် ဘုရားအလောင်းတော်တို့၏ အမည်ဟု သတိပြုရာ၏။ သတိမပြုလျှင် ဘုရားရှင်တို့၏ အမည်ဟု မှတ်ထင်နေတတ်ကြ၏။ အလောင်းတော်ဘဝ၌ ပညာဓိက, သဒ္ဓါဓိက, ဝီရိယာဓိက
၈
အမည်သုံးပါး ကွဲပြားသော်လည်း ဘုရားဖြစ်သောအခါ အလုံးစုံ တူညီကြ၏။ မည်သည့်ဘုရားက ဂုဏ်ကျေးဇူး ပိုသည် လိုသည်ဟူ၍ မရှိတော့ပြီ။
ပညာဓိကာနံ ဟိ သဒ္ဓါ မန္ဒာ ဟောတိ၊ ပညာ တိက္ခာ။ သဒ္ဓါဓိကာနံ ပညာ မဇ္ဈိမာ ဟောတိ၊ သဒ္ဓါ ဗလဝါ။ ဝီရိယာဓိကာနံ သဒ္ဓါပညာ မန္ဒာ၊ ဝီရိယံ ဗလဝံ။ (သုတ္တနိပါတ အဋ္ဌကထာ၊ ခဂ္ဂဝိသာဏ ပဌမသုတ်အဖွင့်)
အထူးမှတ်ရန်ကား- ပညာဓိကဘုရားလောင်းတို့မှာ သဒ္ဓါနုန့်၍ ပညာထက်သည်။ သဒ္ဓါဓိက ဘုရားလောင်းတို့မှာ ပညာအလယ်အလတ်ဖြစ်၍ သဒ္ဓါအားကြီးသည်။ ဝီရိယာဓိက ဘုရားလောင်းတို့မှာ သဒ္ဓါ ပညာ နှစ်ပါးနုန့်၍ ဝီရိယ အားကြီးသည်။
ဘုရားအလောင်းတော်များ သုံးမျိုးပြားခြင်း၏ အခြေခံအကြောင်းရင်း
ဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း ဘုရားအလောင်းတော်ကြီးများ သုံးမျိုးပြား၍ ကာလအားဖြင့် လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း, ရှစ်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း, တဆယ့်ခြောက်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာအောင် ပါရမီတော်တို့ကို ဆည်းပူးရာအချိန်ကာလ ကွဲပြားခြားနားရခြင်း၏ အခြေခံအကြောင်းရင်းမှာ ရှေးအခါ မြန်မာနိုင်ငံတော်တွင် ကဗျာဘက်၌ ထင်ပေါ်ကျော်စောသော အရှင်သီလဝံသမထေရ်မြတ်သည် ပါရမီခဏ်းပျို့၌-
“ရှင်တို့ကျင့်ကောင်း၊ ဘုရားလောင်းတို့၊ ဆုတောင်းသောစဉ်၊ ဉာဉ်ဝီရိယာ၊ သဒ္ဓါဓိက၊ သုံးမည်ရလျက်၊ ကာလသုံးကြိမ်၊ ကျွတ်ထောက်ချိန်၍”–
ဟု စပ်ဆိုတော်မူခဲ့၏။
အဓိပ္ပါယ်မှာ- ဘုရားအလောင်းတော်များ ပါရမီဖြည့်ကျင့်ရခြင်းသည် မိမိတို့၏ ဆုတောင်းသို့လိုက်၍ အစဉ်အတိုင်း
၉
ပညာဓိက, ဝီရိယာဓိက, သဒ္ဓါဓိကဟူ၍ အမည်သုံးပါး ကွဲပြားလျက် ကျွတ်ရာ (ဘုရားဖြစ်ရာ) အချိန်ကာလလည်း သုံးမျိုးပင် ကွဲပြားသည်။ ပါရမီဖြည့်စဉ် ပညာဓိကဘုရား ဖြစ်ရပါလို၏ဟု ဆုတောင်းက ပညာဓိကဘုရား ဖြစ်၏၊ လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာအောင် ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ရ၏။ သဒ္ဓါဓိကဘုရား ဖြစ်ရပါလို၏ဟု ဆုတောင်းလျှင် ရှစ်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ရ၍ သဒ္ဓါဓိကဘုရား ဖြစ်ရ၏။ ဝီရိယာဓိကဘုရား ဖြစ်ရပါလို၏ဟု ဆုတောင်းလျှင် တဆယ့်ခြောက်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ရ၍ ဝီရိယာဓိကဘုရား ဖြစ်ရ၏ဟု ဆိုလိုသည်။ ။ဤလင်္ကာအရ ပညာဓိကစသော အမည်သုံးပါးမှာ မြတ်စွာဘုရားများ၏အမည် ဖြစ်သည်ဟု ယူဆရမည်ကဲ့သို့ ရှိ၏။ စင်စစ်မှာ ရှေးက ပြခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ပညာဓိကစသော အမည်သုံးပါးမှာ ဘုရားအလောင်းတော်တို့၏အမည်သာ ဖြစ်သည်ဟု သိမှတ်အပ်၏။
စရိယာပိဋကအဋ္ဌကထာ ပကိဏ္ဏကကထာအဖွင့်၌လာသော တပါးသော (အပရေ)ဆရာတို့၏ အလိုအားဖြင့် အလောင်းတော်တို့၏ ဝီရိယထက်သည်, အလယ်အလတ် ဖြစ်သည်, နုန့်သည်၏အစွမ်းဖြင့် ပါရမီဖြည့်ရာကာလ သုံးမျိုးသုံးစား ပြားရသည်ဟု ဆိုလို၏။ (ဤအလိုသော် ပညာဓိက ဘုရားအလောင်းတော်မှာ ဝီရိယထက်သောကြောင့် လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းသာ ပါရမီဖြည့်ရသည်ဟု အဓိပ္ပါယ်ရောက်ရကား ပညာဓိကဘုရားအလောင်းနှင့် ဝီရိယာဓိက ဘုရားအလောင်း ရောယှက်ခြင်း သင်္ကရဒေါသအပြစ်မှ မလွတ်နိုင်ရာ။)
အဋ္ဌကထာဆရာတော် အရှင်မဟာဓမ္မပါလ မထေရ်မြတ်တို့ နှစ်သက်တော်မူသော ဝါဒမှာ- ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယခေါ်သော တရားတို့၏ ထက်သည်, အလယ်အလတ် ဖြစ်သည်, နုန့်သည်၏အစွမ်းဖြင့် ပါရမီဖြည့်ရာကာလ ကွဲပြားခြားနားခြင်း ဖြစ်ရသည်။
ချဲ့ဦးအံ့... ဘုရားဆုပန် နိယတဗျာဒိတ်ခံစဉ်ကပင် အလောင်းတော်ကြီးများသည် (၁) ဥဂ္ဃါဋိတညူ အလောင်းတော်
၁၀
(၂) ဝိပဉ္စိတညူအလောင်းတော် (၃) နေယျအလောင်းတော်ဟု သုံးမျိုး ပြားကြကုန်သည်။ ထိုတွင်-
(၁) ဥဂ္ဃါဋိတညူ ဘုရားအလောင်းတော်မှာ အကယ်၍ သာဝကဗောဓိဉာဏ်ကို ထိုဘဝ ရယူလိုပါက မြတ်စွာဘုရားအထံတော်မှ လေးပါဒရှိသော တရားဂါထာကို ကြားနာစဉ် တတိယပါဒ မပြီးဆုံးမီပင် အဘိညာဉ်ခြောက်ပါး ပဋိသမ္ဘိဒါလေးပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်း ရခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သော ဥပနိဿယ အကြောင်းရှိသူ ဖြစ်၏။ (ဗျာဒိတ်ရကြောင်း အင်္ဂါရှစ်ပါးတို့တွင် ဟေတုအကြောင်းကို ဆိုလိုသည်။)
(၂) ဝိပဉ္စိတညူ ဘုရားအလောင်းတော်မှာ အကယ်၍ သာဝကဗောဓိဉာဏ်ကို ထိုဘဝ ရယူလိုပါက မြတ်စွာဘုရားအထံတော်မှ လေးပါဒရှိသော တရားဂါထာကို ကြားနာစဉ် စတုတ္ထပါဒ မပြီးဆုံးမီ (ဂါထာမဆုံးမီပင်) အဘိညာဉ်ခြောက်ပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်း ရခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သော ဥပနိဿယ အကြောင်းရှိသူ ဖြစ်၏။
(၃) နေယျ ဘုရားအလောင်းတော်မှာ အကယ်၍ သာဝကဗောဓိဉာဏ်ကို ထိုဘဝ ရယူလိုပါက မြတ်စွာဘုရားအထံတော်မှ လေးပါဒရှိသော တရားဂါထာကို ကြားနာ၍ ထိုဂါထာဆုံးလျှင်ပင် အဘိညာဉ်ခြောက်ပါး တို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်း ရခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သော ဥပနိဿယ အကြောင်းရှိသူ ဖြစ်၏။
ဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း ဥဂ္ဃါဋိတညူ ဘုရားအလောင်းတော်မှာ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယတရားများ ထက်သန်လှသဖြင့် ဗျာဒိတ်ရပြီးနောက် လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာအောင်သာ ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ရသည်။ ဝိပဉ္စိတညူ ဘုရားအလောင်းတော်မှာ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယတရားများ အလယ်အလတ်ရှိသဖြင့် ဗျာဒိတ် ရပြီးနောက် ရှစ်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ကာလကြာအောင် ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ရသည်။ နေယျ ဘုရားအလောင်းတော်မှာ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယတရားတို့ နုန့်သည်ဖြစ်၍ ဗျာဒိတ်ရပြီးနောက်
၁၁
တဆယ့်ခြောက်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ကာလကြာအောင် ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ရသည်။
ဥဂ္ဃါဋိတညူ ဘုရားအလောင်းနှင့် ပညာဓိက ဘုရားအလောင်း အတူတူပင် ဖြစ်သည်။ ဝိပဉ္စိတညူဘုရားအလောင်းနှင့် သဒ္ဓါဓိက ဘုရားအလောင်း, နေယျဘုရားအလောင်းနှင့် ဝီရိယာဓိက ဘုရားအလောင်း အတူတူပင် ဖြစ်သည်။
ဆိုအပ်ပြီးသော ကာလထက် စော၍ ဘုရားမဖြစ်နိုင်ကြောင်း
သုံးလ လေးလ ငါးလလွန်မှ ရင့်ရိုး မှည့်ရိုးရှိသော ကောက်မျိုးသည် ထိုထိုသုံးလ လေးလ ငါးလအချိန်သို့ မရောက်သေးပဲ နေ့စဉ်နေ့စဉ် အကြိမ်အရာအထောင် ရေလောင်းပေါင်းသင် ပြုပြင်စေကာမူ ကောက်သားမဝင်နိုင်ခြင်း အခက်အရွက် (စိတ်အလိုရှိသလောက်) မကြီးပွါး မပြန့်ပြောနိုင်ခြင်း မရင့်ကျက်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဆယ့်ငါးရက် တလအတွင်း မည်သည့်နည်းနှင့်မျှ စပါးအသီး မပြီးစီးနိုင် မပြည့်စုံနိုင်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ဘုရားအလောင်းတော် သုံးမျိုးတို့မှာလည်း ဗျာဒိတ်ရပြီးသည့်နောက် နေ့စဉ်နေ့စဉ် ဝေဿန္တရာမင်း၏အလှူနှင့် တူသော အလှူကြီးမျိုးကို ပေးလှူတော်မူကြစေကာမူ ထိုအလှူဒါနအား လျောက်ပတ်သော သီလစသော ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်စေကာမူ သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်ပညာအသား မဝင်နိုင်ခြင်း, မပြန့်ပြောခြင်း, မရင့်ကျက်ခြင်းတို့ကြောင့် ကမ္ဘာတသိန်း အလွန်ရှိသော လေးအသင်္ချေ, ရှစ်အသင်္ချေ, တဆယ့်ခြောက်အသင်္ချေ မပြည့်မီအတွင်းဝယ် အဘယ်နည်းနှင့်မျှ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်အသီး ပြီးစီးအောင်မြောက် ရင့်ကျက်ပြည့်စုံခြင်းတည်းဟူသော ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မမူနိုင်ကြသည်ကိုလည်း သိမှတ်ရာ၏။
**********
၁၂
(ခ) ဗောဓိသတ္တကိစ္စ = (အလောင်းအလျာကြီးတို့၏ လုပ်ငန်းစဉ်)
ရတနာကို အလိုရှိရုံမျှဖြင့် အလုပ်မလုပ်ပဲ ရတနာကို မရနိုင်၊ ကြိုးစားအားထုတ် အလုပ်ကို လုပ်မှသာလျှင် အလိုရှိရာရတနာကို ရနိုင်သကဲ့သို့ ရှေးဆိုအပ်ပြီးသော ဗောဓိဉာဏ်သုံးပါးကို အသီးအသီး အလိုတော်ရှိကြသော ဗောဓိသတ္တ = ( အလောင်းအလျာ) သုံးမျိုးတို့မှာလည်း တောင့်တအပ်သော ဗောဓိဉာဏ်ကို ရရာရကြောင်းဖြစ်သော ပါရမီ စာဂ စရိယ တရားတို့ကို ပွါးများအားထုတ်မှသာ အလိုရှိအပ်သော ဗောဓိဉာဏ်ကို ရတော်မူကြ၏။
အရင်းအနှီး ဥစ္စာများစွာ စိုက်ထုတ်၍ သူမတူတန်အောင် အားထုတ်သောပုဂ္ဂိုလ်၊ အလယ်အလတ် စိုက်ထုတ်၍ အလယ်အလတ် အားထုတ်သောပုဂ္ဂိုလ်၊ အနည်းအပါး စိုက်ထုတ်၍ အနည်းအပါး အားထုတ်သောပုဂ္ဂိုလ် သုံးမျိုးတို့ အမြတ်အစွန်း အကျိုးတရားကို ရရှိရာ၌ ခြားနားခြင်း ထူးပြားခြင်း ရှိသကဲ့သို့ ထို့အတူ (ဗောဓိပရိပါစကခေါ်သော) ဗောဓိဉာဏ်ကို ရင့်သန်စေတတ်သည့် ပါရမီ စာဂ စရိယ တရားတို့ကို အားထုတ်မှုတည်းဟူသော အရင်းအနှီးဥစ္စာ အခြေခံတရားတို့ အမြတ်အများ, အလယ်အလတ်, အနည်းအပါးလိုက်၍ ဗောဓိဉာဏ်တည်းဟူသော အမြတ်အစွန်း အကျိုးတရားကို ရရှိရာ၌လည်း ခြားနားခြင်း ထူးခြားခြင်း ရှိလေသည်။
ရှိပုံမှာ- (၁) သမ္မာသမ္ဗောဓိသတ္တ တည်းဟူသော သဗ္ဗညု ဘုရားအလောင်းတော်တို့မှာ နိယတဗျာဒိတ် = (ဤသူကား ဤမည်သောကမ္ဘာ၌ ဤအမည်ဖြင့် ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်လတ္တံ့”ဟု တဆူဆူသော ဘုရားရှင်က မိန့်ကြားခြင်း)ကို မခံရမီ ရှေးအခါကာလကပင် စိတ်ဖြင့်သာ ဘုရားဆုကို တောင်းတော်မူခဲ့၍ ကုသိုလ်အထူး ဆည်းပူးခဲ့သည်မှာ-
၁၃
“အဟမ္ပိ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓေသု၊ ဗုဒ္ဓတ္တမဘိပတ္ထယိံ။
မနသာယေဝ ဟုတွာန၊ ဓမ္မရာဇာ အသင်္ခိယာ”။
ဟူသော အပဒါနကျမ်းလာ ဗုဒ္ဓါပဒါန ပါဠိတော်ကို ထောက်ဆ၍ မရေမတွက်နိုင်အောင် များလှသော ဘုရားအဆူဆူတို့ထံ၌ စိတ်ဖြင့်သာ ဘုရားဆုကို တောင်းခဲ့ရသည်ဟု ဆိုသဖြင့် ကမ္ဘာ ဤမျှ ရေတွက်၍မရအောင် ကာလရှည်လျားစွာ ဘုရားဆုကို စိတ်ဖြင့် တောင်းတော်မူကြရသည်ဟု သိသာလှပေ၏။
ယင်းသို့ စိတ်ဖြင့် မရေမတွက်နိုင်သော ဘုရားအဆူဆူတို့ထံ ဘုရားဆုကိုပန်၍ ဘုရားဖြစ်ရန် ကုသိုလ်အထူးကို ကာလရှည်လျားစွာ ဆည်းပူးခဲ့သဖြင့် နိယတဗျာဒိတ် ခံယူနိုင်လောက်အောင် အင်္ဂါရှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော (သုမေဓာရှင်ရသေ့၏ ဘဝမျိုးကဲ့သို့သော) ဘဝ၌ သက်တော်ထင်ရှား မြတ်စွာဘုရားတဆူဆူ၏အထံ၌ နိယတဗျာဒိတ်ကို ခံယူတော်မူရသည်။ (အင်္ဂါရှစ်ပါး နောက်၌ ထင်ရှားလတ္တံ့။)
ဤ၌… အဘိနီဟာရခေါ်သော (ဘုရားအဖြစ်ကို ရဘို့ရန် စိတ်ကို ရှေးရှုဆောင်ခြင်း) ဘုရားဆုကို တောင်းခြင်းကို ခွဲခြား၍ မှတ်သားအပ်၏။ မှတ်သားပုံမှာ... ဘုရားအလောင်းတော်များ အင်္ဂါရှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသောဘဝသို့ မရောက်သေးမီ စိတ်ဖြင့်သာ အဆူဆူသော ဘုရားတို့ထံ၌ ဘုရားဆုကို ပန်ခဲ့ခြင်း အဘိနီဟာရကား ပြီးစီးအောင်မြောက် ဗောဓိသတ္တ = (ဘုရားအလောင်းတော်)ဟု ဆိုနိုင်လောက်အောင် မပြည့်စုံသေး။
အင်္ဂါရှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသည့် (သုမေဓာရှင်ရသေ့၏ ဘဝမျိုးကဲ့သို့သော) ဘဝသို့ ရောက်ရှိ၍ အင်္ဂါရှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို အခြေခံအကြောင်းရင်း ပြုပြီးလျှင် နောက် (သုမေဓာဆုတောင်းခဏ်း)၌-
“ဣမိနာ မေ အဓိကာရေန၊ ကတေန ပုရိသုတ္တမေ။
သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ တာရေမိ ဇနတံ ဗဟုံ”။
၁၄
သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရား၌ အသက်ကိုပင်သော်လည်း မငဲ့မကွက် ရက်ရက်စွန့်လှူ ငါယခု ပြုမူအပ်သော အဓိကာရကောင်းမှု ဤကုသိုလ်ကြောင့် ငါသည် သဗ္ဗညုဘုရားအဖြစ်သို့ရောက်၍ များစွာသော သတ္တဝါအပေါင်းကို ကယ်တင်နိုင်လို၏-ဟု ပြဆိုလတ္တံ့သော ဘုရားဆုကိုပန်ခြင်း အဘိနီဟာရမျိုးမှသာလျှင် နိယတဗျာဒိတ် ခံနိုင်လောက်အောင် ပြည့်စုံသော ဘုရားဆုပန်ခြင်း အဘိနီဟာရဟု ဆိုရလေသည်။
ထို ပြည့်စုံသော ဘုရားဆုပန်ခြင်း အဘိနီဟာရ-အရကိုလည်း မကြံအပ်မကြံစည်နိုင်သော ဘုရားဂုဏ်ကို၎င်း, အတိုင်းမသိသော သတ္တလောက၏ အစီးအပွါးကို၎င်း, အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ပါရမီ စာဂ စရိယ တရားတို့၏ အကြောင်းရင်း အခြေခံ မနှိုင်းယှဉ်နိုင်လောက်အောင် အစွမ်းသတ္တိ ကြီးမားလှသည့် မဟာကုသိုလ် စိတ္တုပ္ပါဒ်အထူးဟူ၍ မှတ်ယူအပ်၏။
ယင်းသည့် ဘုရားဆုပန်ခြင်း အဘိနီဟာရ မဟာကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်အထူး ဖြစ်သည်နှင့် တပြိုင်နက် အလောင်းတော်သည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်သို့ရောက်ကြောင်း အကျင့်ပဋိပတ်လမ်းစဉ်သို့ သက်ရောက်တော်မူသည် မည်တော့၏၊ ဧကန်မချွတ် ဘုရားဖြစ်လတ္တံ့သောကြောင့် ဗောဓိသတ္တ = (ဘုရားအလောင်းတော်)ဟူသော အမည်ကို ရတော်မူလေ၏။ ထိုအလောင်းတော်မြတ်အား ဆိုအပ်ပြီးသည့် ပြည့်စုံအောင်မြောက်သော ဘုရားဆုပန်ခြင်း အဘိနီဟာရ မဟာကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်အထူး ဖြစ်သည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ အကြွင်းမရှိ အပြည့်အစုံ လိုလားတောင့်တခြင်း ကုသိုလ်ဆန္ဒသည်၎င်း, သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရခြင်း၏ အဆောက်အဦဖြစ်သော ပါရမီ စာဂ စရိယတရားတို့ကို သူမတူတန်အောင် ဖြည့်ကျင့်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ခြင်းသည်၎င်း တည်ရှိလေတော့၏။
ဆိုအပ်ပြီးသော စိတ္တုပ္ပါဒ်အထူး ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်းကြောင့်ပင် အလောင်းတော်ကြီးများသည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရရှိခြင်း၏ ရှေ့ပြေးနိမိတ်ဖြစ်သော ဆရာမကူ မိမိအလိုလို
၁၅
ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်သည့် ပါရမီပဝိစယ = (ပါရမီတို့ကို ဆင်ခြင်စိစစ် စဉ်းစားတတ်သော) ဉာဏ်စသည်ဖြင့် မဖောက်မပြန် အမှန်အတိုင်း အကြွင်းမရှိ ပါရမီတော်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း ဆောက်တည်ခြင်းအမှု ပြုတော်မူကြပြီးလျှင် အစဉ်အတိုင်း ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်တော်မူကြကုန်၏။
ယင်းသို့ ဘုရားဆုပန် နိယတဗျာဒိတ် ခံယူတော်မူပြီးသည်နောက် အလောင်းတော်ကြီးများသည်-
“စတဿော ဟိ ဗောဓိသမ္ဘာရေသု ဘာဝနာ သဗ္ဗသမ္ဘာရဘာဝနာ နိရန္တရဘာဝနာ စိရကာလဘာဝနာ သက္ကစ္စဘာဝနာ စာတိ”…
အစရှိသော စရိယာပိဋကအဋ္ဌကထာ နိဒါနကထာအဖွင့်နှင့် အညီ (၁) သဗ္ဗသမ္ဘာရ ဘာဝနာ (၂) နိရန္တရ ဘာဝနာ (၃) စိရကာလ ဘာဝနာ (၄) သက္ကစ္စဘာဝနာဟူသော ဘာဝနာလေးမျိုးတို့ဖြင့် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရယူဘို့ရန် အဆောက်အဦဖြစ်သော ပါရမီ စာဂ စရိယတရားတို့ကို သူမတူတန်အောင် မနေမနား ပွါးများ အားထုတ်တော်မူကြကုန်၏။ ထိုဘာဝနာ လေးပါးတို့တွင်-
(၁) ပါရမီကို တခုမကျန် အလုံးစုံ ဖြည့်ကျင့်ခြင်းကို သဗ္ဗသမ္ဘာရဘာဝနာဟု ခေါ်သည်။ ။(၂) အနည်းဆုံး လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း၊ အလတ် ရှစ်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း၊ အလွန် တဆယ့်ခြောက်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းတို့ ကာလပတ်လုံး တဘဝမျှ အကြားအလပ် မရှိစေပဲ ဖြည့်ကျင့် ပွါးများခြင်းကို နိရန္တရဘာဝနာဟု ခေါ်သည်။ ။(၃) အနည်းဆုံး လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းအောက် တကမ္ဘာမျှ မယုတ်မလျော့စေရပဲ ကာလရှည်လျားစွာ ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့် ပွါးများခြင်းကို စိရကာလဘာဝနာဟု ခေါ်သည်။ ။(၄) ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ရာ၌ ရိုသေစွာ ဖြည့်ကျင့်ခြင်းကို သက္ကစ္စဘာဝနာဟု ခေါ်သည်။
၁၆
အလောင်းတော်ကြီးများ၏ နှလုံးရည်
ဘုရားဆုပန် နိယတဗျာဒိတ် ခံတော်မူပြီးကြသော အလောင်းတော်ကြီးများသည် ဘဝတည်းဟူသော ခရီးခက် ခရီးခဲ၌ ကျရောက်၍ ဇာတိဒုက္ခ, ဇရာဒုက္ခ, ဗျာဓိဒုက္ခ, မရဏဒုက္ခ, လူ့ပြည်လောက၌ အသတ်ခံရခြင်း အနှောင်အဖွဲ့ခံရခြင်း အစရှိသော ဒုက္ခ, အာဟာရရှာမှီးရခြင်းလျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ဒုက္ခ, အပါယ်ဆင်းရဲဒုက္ခစသော ဆင်းရဲဒုက္ခအမျိုးမျိုးဖြင့် ကျိုးပဲ့ပျက်စီး မခံသာအောင် နာကျည်း၍ ဒုက္ခသည်းစွာ ရောက်ရှိနေသော ကိုးရာမဲ့ ပုန်းရာမဲ့ သတ္တဝါအပေါင်းတို့ကို မြင်တော်မူ၍ ထိုသတ္တဝါတို့အတွက် မဟာကရုဏာဖြင့် ပြင်းထန်စွာ နှလုံးတော် တုန်လှုပ်တော်မူကြ၏။ ယင်းသည့် မဟာကရုဏာတော်၏ နှိုးဆော် တိုက်တွန်းချက်ကြောင့်ပင် ဉာဏ်ပညာမရှိ အကဏ်းအတိဖြစ်သော ထိုလူအပေါင်း၏ မိမိတို့အပေါ် ကျူးကျော်ဖိစီး လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်၍ လက် ခြေ နား နှာ ဦးခေါင်းကိုဖြတ်ခြင်း အစရှိသော ပြစ်မှားမှုအတွက် ဖြစ်ပေါ်လာသမျှ ဆင်းရဲဒုက္ခကို သည်းခံတော်မူကြ၍ အမြဲမပြတ် ကာလရှည်လျားစွာ သနားခြင်းကရုဏာကိုသာ ပွါးတော်မူကြ၏။
ပွါးတော်မူကြပုံမှာ... ငါ၏အပေါ်ဝယ် မလျော်ဖောက်ပြား ပြစ်မှားခြင်းကိုပြုသော ဤသူတို့ဖြင့် အဘယ်မူစအံ့နည်း၊ ငါကား ဤသူတို့ကိုပင် ဝဋ်ဆင်းရဲမှ လွတ်စေအံ့ဟု ကြံစည်၍ ပါရမီတို့ကို အားထုတ် ဖြည့်ကျင့်သူ စင်စစ် မှန်၏။ မောဟ၏ အာနုဘော်ကား ကြီးလှ၏တကား၊ တဏှာလောဘ၏ အားအစွမ်းကား ကြီးလှ၏တကား၊ ငါသို့စဉ် ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့ကို သံသရာဆင်းရဲမှ လွတ်စေဘို့ရန် အားထုတ်သော သူအားပင်သော်လည်း ဤသူတို့သည် လောဘ မောဟ ဖိစီးသဖြင့် သို့စဉ်ကြီးမားသော ပြစ်မှားမှုကို ပြုရှာကြမိ၏၊ ထိုသို့ ပြုမှားခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်း ထိုသူတို့အား ကြီးစွာသော ဆင်းရဲဒုက္ခ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ (ယင်းသို့ ထိုသူတို့အတွက်
၁၇
မဟာကရုဏာနှလုံး သုံးတော်မူကြပြီးလျှင် ..) ဤသို့ လောဘ မောဟ အဖိစီးခံနေရ၍ အနိစ္စကိုပင် နိစ္စ, ဒုက္ခကိုပင် သုခ, အနတ္တကိုပင် အတ္တ, အသုဘကိုပင် သုဘဟု အထင်အမြင်မှားနေကြသော ဤသတ္တဝါတို့ကို ဘယ်ပုံဘယ်နည်းဖြင့် အကြောင်းနှင့်တကွသော ဆင်းရဲဒုက္ခမှ ထုတ်ဆယ် ကယ်တင်ရပါမည်နည်းဟု ကယ်တင်နိုင်ကြောင်း ဥပါယ်ကောင်းကိုသာ ရှာဖွေ စဉ်းစားတော်မူကြ၏။
ထိုသို့ ရှာဖွေ စဉ်းစားတော်မူကြသောအခါ သည်းခံခြင်း ခန္တီတရားသည်သာလျှင် ထိုသတ္တဝါတို့အား ဘဝအနှောင်အဖွဲ့မှ ငါလွတ်စေနိုင် ကယ်ချွတ်နိုင်မည့် နည်းလမ်း ဥပါယ်ကောင်းတည်းဟု ယထာဘူတ အမှန်အတိုင်း သိတော်မူကြပြီးလျှင် အလောင်းတော်ကြီးများသည် ထိုထိုသတ္တဝါတို့ ကိုယ်တော်မြတ်တို့အပေါ်၌ မလျော်ပြစ်မှား လက်ခြေကိုဖြတ်ခြင်း အစရှိသည်ကို ပြုကြငြားသော်လည်း အနည်းအပါးမျှ အမျက်ထွက်တော်မမူကြပဲ “ရှေးကပြုမှားခဲ့သော မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံအစွမ်းကြောင့် ဤယခု ဆင်းရဲကို ငါရအပ်လေသည်၊ ငါကိုယ်တိုင်ကပင် ရှေးအခါက အကုသိုလ်မှု ပြုမှားခဲ့လေရကား ဤဆင်းရဲဒုက္ခသည် ငါ့အား လျော်လှပေ၏။ ငါသည်ပင် အပြစ်ရှိအောင် ပြုခဲ့သောသူ ဖြစ်ချေသည်”ဟု ထိုသူတို့၏အပြစ်ကို ကိုယ်တော်တို့၏အပေါ်၌သာ အပြစ်ဖို့တော်မူကြပြီးလျှင်-
“သည်းခံမှ ထိုသူတို့ကို ငါ ကယ်ချွတ်နိုင်ပေမည်။ အကယ်၍ ငါကား ပြစ်မှားသူကို တဖန် ပြစ်မှားပြန်ငြားအံ့၊ ငါသည်လည်း ထိုသူကဲ့သို့ပင် ဖြစ်ချေတော့မည်၊ ထိုသို့ဖြစ်ချေသော် ထိုသူမှ ငါ၏ ထူးခြားသောအဖြစ် မရှိနိုင်တော့ပြီ၊ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ငါသည် ထိုသူတို့ကို ဘယ်ပုံဘယ်နည်းဖြင့် သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲမှ လွတ်စေနိုင်တော့မည်နည်း၊ လွတ်စေနိုင်တော့မည် မဟုတ်။ သို့ရကား ငါသည် ခပ်သိမ်းသော အားအစွမ်းတို့၏ အခြေခံမူလဖြစ်သော သည်းခံခြင်း (ခန္တီ) အားအစွမ်း၌ တည်ပြီးလျှင် ထိုသူတို့၏အပြစ်ကို မိမိအပေါ်၌သာ တင်၍ သည်းခံပြီးလျှင်
၁၈
မေတ္တာ ကရုဏာတရားကို ရှေ့သွားပြုသဖြင့် ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ပေအံ့၊ ထိုသို့ ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်မှသာလျှင် သဗ္ဗညုဘုရား ဖြစ်ချေမည်။ သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရား ဖြစ်မှသာလျှင် ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့ကို အကြောင်းနှင့်တကွသော ဆင်းရဲဒုက္ခမှ ထုတ်ဆယ် ကယ်တင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ချေမည်”ဟု ယထာဘူတ အမှန်အတိုင်း သိမြင်တော်မူကြသည်။ ။(ဇိနာလင်္ကာရဋီကာ ဗောဓိသမ္ဘာရဝဏ္ဏနာခဏ်းမှ။)
ထိုသို့ အမှန်အတိုင်း သိမြင်တော်မူကြပြီးလျှင် ဗောဓိသမ္ဘာရမည်သော ပါရမီဆယ်ပါး, ဥပပါရမီဆယ်ပါး, ပရမတ္ထပါရမီ ဆယ်ပါးအားဖြင့် အပြားသုံးဆယ်သော ပါရမီတို့ကို ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသော (၁) တခုမကျန် အလုံးစုံကို ဖြည့်ကျင့်ပွါးများခြင်း သဗ္ဗသမ္ဘာရဘာဝနာ။ (၂) ဗျာဒိတ်ရပြီးသည်မှ ဘုရားဖြစ်သည်တိုင်အောင် တဘဝမျှ အကြားအလပ်မရှိစေပဲ ဖြည့်ကျင့်ပွါးများခြင်း နိရန္တရဘာဝနာ။ (၃) အနည်းဆုံး လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းအောက် တကမ္ဘာမျှ မယုတ်မလျော့စေပဲ ကာလရှည်လျားစွာ ဖြည့်ကျင့်ပွါးများခြင်း စိရကာလဘာဝနာ။ (၄) ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ရာ၌ ရိုသေစွာ ဖြည့်ကျင့်ပွါးများခြင်း သက္ကစ္စဘာဝနာ ဤဘာဝနာလေးပါးတို့ဖြင့် သူမတူတန်အောင် ဖြည့်ကျင့် ပွါးများတော်မူကြ၏။ (ပါရမီ စသည်အခွဲ အနုဒီပနီ၌ ကြည့်ပါ။)
ပါရမီဖြည့်စဉ် နတ်ပြည်၌ ကြာရှည်စွာ နေလေ့မရှိ
ထိုသို့ သူမတူတန်အောင် ပါရမီ စာဂ စရိယတို့ကို ဖြည့်ကျင့်တော်မူဆဲဖြစ်ကြသော အလောင်းတော်ကြီးများသည် ဝေဿန္တရာဘဝကဲ့သို့ ပါရမီ စာဂ စရိယတရားတို့ကို အပြီးအဆုံး အထွတ်အထိပ်ရောက် ပြည့်မြောက်သည့်ဘဝသို့ မရောက်သေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ဤအတွင်းဝယ် မဟာကုသိုလ်တော် အာနုဘော်ကြောင့် အသက်ရှည်သော နတ်ဗြဟ္မာဘဝ၌ ဖြစ်ကြသော်လည်း ထိုနတ်ပြည် ဗြဟ္မာပြည်၌ ပါရမီဖြည့်ရန် ခဲယဉ်းလှသောကြောင့် အသက်တမ်းကုန်ဆုံးအောင် တည်နေတော်မမူကြပဲ အဓိမုတ္တိမရဏခေါ်သော သေခြင်းမျိုးဖြင့် နတ်ဗြဟ္မာသက် ချွေခဲ့ကြပြီးလျှင်
၁၉
လူ့ပြည်လောက၌သာ တဖန်ဖြစ်၍ ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်တော်မူကြသည်။ (အဓိမုတ္တိမရဏအကြောင်း နောက်အနုဒီပနီ၌ ကြည့်ပါ။)
သမုဒြာနှင့်တူသော ပါရမီတော်များ
ပကတိသမုဒြာမှာ ယူဇနာပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင် နက်ခေါင်လှ၏ဟု ပမာဏရှိသေး၏၊ အောက်အပြင် အထက်အပြင်ရှိ၍ အစွန်းအနားမှ စကြဝဠာတောင်ဖြင့် ပိုင်းခြား၍ ရစကောင်းသော်လည်း အလောင်းတော်ကြီးများ ဖြည့်ကျင့် ပွါးများအပ်သည့် ဒါနပါရမီတည်းဟူသော သမုဒြာမှာကား အောက်ထက်အပြင် အစွန်းအနား ပိုင်းခြား၍ မရစကောင်း။ မှန်၏.. အလောင်းတော်ကြီးများ၏ ဒါနပါရမီတော်နှင့်စပ်၍ ပြင်ပဥစ္စာကို စွန့်လှူခဲ့သည်ကား ဤမျှတည်းဟူ၍ မပိုင်းခြားနိုင်၊ အသားကို လှူရာဌာနကား ဤမျှတည်း၊ အသွေးကို လှူရာဌာနကား ဤမျှတည်း၊ မျက်လုံးတော်ကို လှူရာဌာနကား ဤမျှတည်း၊ ဦးခေါင်းတော်ကို လှူရာဌာနကား ဤမျှတည်းဟူ၍ မပိုင်းခြားနိုင်။ ထို့အတူ သီလပါရမီတော်စသည်နှင့် စပ်၍လည်း မပိုင်းခြားနိုင်သည်သာ ဖြစ်ရကား အလောင်းတော်ကြီးများ၏ ပါရမီတော်တို့ကို မဟာသမုဒြာနှင့် (အဓိကဥပမာ = ပါရမီတော်တို့က သာလွန်သည်ကိုသာ ဖော်ပြ၍) ဥပမာနှိုင်းခိုင်းရလေသည်။
ကြီးစွာသော ဒုက္ခကိုသော်လည်း ဒုက္ခကဲ့သို့ မထင်
ဥပမာအားဖြင့်- တစုံတယောက်သောသူသည် နွေရာသီအချိန် နေမွန်းတည့်ရှိန်ရှိန်၌ ရေပြည့်ကန်အတွင်း သက်ဆင်းငုပ်လျှိုး ရေချိုးနေစဉ် ကောင်းကင်အထက်မှ နေကျက်ကျက်ပူသည်ကို ရှိသည်ဟူ၍ အသိအမှတ် မပြုသကဲ့သို့ ထို့အတူ အလောင်းတော်ကြီးများသည် မဟာကရုဏာဖြင့် အေးမြချမ်းကြည်သော စိတ်နှလုံး ရှိတော်မူကြ၍ သတ္တဝါတို့၏ အစီးအပွါးကိုသာ ရှာမှီးတော်မူကြလျက် ပါရမီတော်တည်းဟူသော သမုဒြာ၌ အမြဲသက်ဆင်း ငုပ်လျှိုးတော်မူကြကုန်၏။ သို့ရကား.. ပါရမီတော်သမုဒြာအတွင်း မဟာကရုဏာဖြင့် ချမ်းအေးသောကိုယ်
၂၀
ရှိတော်မူကြသောကြောင့် ယုတ်မာသော သတ္တဝါတို့ မညှာတာ မငဲ့ကွက် ရက်ရက်စက်စက် လက်ခြေကိုဖြတ်ခြင်း စသည်ကြောင့်ဖြစ်သော အလွန့်အလွန် ကြီးလှသည့် ဆင်းရဲဒုက္ခကိုပင်သော်လည်း ဒုက္ခကဲ့သို့ မှတ်ယူတော်မမူကြကုန်။
ကာလရှည်ကြာစွာ ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်ရခြင်း
ကမ္ဘာတခုတခု၌ ပုဂ္ဂိုလ် တယောက် တယောက်၏ အရိုးတို့ကို စုပုံ၍ထားလျှင် တောင်မျှလောက် ကြီးမားရာ၏-ဟု သံယုတ်ပါဠိတော်၌ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သည်။ အလောင်းတော်ကြီးများမှာ ဘုရားဆုပန် ဗျာဒိတ်ခံသည်မှ ပါရမီ ပြည့်စုံအောင်မြောက် အထွတ်အထိပ်သို့ရောက်သည့် နောက်ဆုံး (ဝေဿန္တရာဘဝကဲ့သို့သော) ဘဝတိုင်အောင် အနည်းဆုံး လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကာလအတွင်း ပါရမီဖြည့်ခဲ့ရသော ဘဝတို့ကို ရေတွက်လျှင် မဟာသမုဒြာ ရေပေါက်ထက်ပင် များလှသေး၏။ ထိုမျှ များလှသော ဘဝတို့အနက် ပါရမီကိုမဖြည့်ပဲ အချည်းနှီးလွန်သွားသော ဘဝတခုဟူ၍ မရှိခဲ့။
ယနေ့ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် သူတော်စင်တို့ သိမြင်နာကြား မှတ်သားရသည့် ငါးရာ့ငါးဆယ် နိပါတ်ဇာတ်တော်, စရိယာပိဋကပါဠိတော် စသည်တို့၌လာသော အလောင်းတော်မြတ်၏ ကျင့်စဉ်များကား မဟာသမုဒြာရေအထုမှ ဆားငန်အရသာကို သိသာစေရန် ထုတ်ဆောင်၍ပြအပ်သော တဖလားမျှသော ရေကဲ့သို့ မဟာသမုဒြာရေပေါက်မက ဘဝများစွာ ဖြည့်ကျင့်တော်မူအပ်သော ပါရမီကျင့်စဉ်များမှ အကြောင်းဝတ္ထုအားလျော်စွာ အနည်းငယ်မျှ ဟောကြားအပ်သော ကျင့်စဉ်များသာ ဖြစ်သည်။ အကြောင်းဝတ္ထု ဖြစ်ပေါ်သဖြင့် ဟောကြားတော်မူအပ်သော ကျင့်စဉ်များနှင့် အကြောင်းဝတ္ထု မဖြစ်ပေါ်သဖြင့် ဟောကြားတော်မမူအပ်သော ကျင့်စဉ်များကို နှိုင်းယှဉ်လျှင် ဟောကြားတော်မူအပ်သော ကျင့်စဉ်များမှာ ဖလားတခု၌ ထည့်ထားအပ်သော ရေမျှသာရှိ၍ ဟောကြားတော်မမူအပ်သော
၂၁
ကျင့်စဉ်များမှာ ကျန်ရှိသော မဟာသမုဒြာရေအထုမျှမက များလှပေ၏။ ထို့ကြောင့်ပင် ဇိနာလင်္ကာရကျမ်း၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ဒါနပါရမီတော် ဖြည့်ကျင့်ပုံကို-
“သော သာဂရေ ဇလဓိကံ ရုဓိရံ အဒါသိ။
ဘူမိံ ပရာဇိယ သမံသမဒါသိ ဒါနံ။
မေရုပ္ပမာဏမဓိကဉ္စ သမောဠိသီသံ၊
ခေ တာရကာဓိကတရံ နယနံ အဒါသိ”။
“သော၊ ထို ဘုရားအလောင်းတော်သည်။ သာဂရေ၊ သမုဒြာလေးစင်းအတွင်း၌။ ဇလဓိကံ၊ ရေမှုန် ရေပေါက်တို့ထက် များမြောက်လွန်ကဲစွာသော။ ရုဓိရံ၊ ပတ္တမြားရောင်စွေး နီတွေးထိန်လျှပ် သွေးတော်မြတ် အလှူဒါနကို။ အဒါသိ၊ သဗ္ဗညုဉာဏ် ရဘို့ရန်ဟု စိတ်သန်ရှေ့ပြေး သဒ္ဓါရှေး၍ လှူပေးတော်မူခဲ့လေပြီ။ ဘူမိံ၊ ယူဇနာကိန်း နှစ်သိန်းလေးသောင်း ထုပေါင်းသင်္ချာ မဟာပထဝီ ဤမြေကြီးကို။ ပရာဇိယ၊ ယှဉ်စေ နှုန်းစေ ရှုံးပစေ၍။ သမံသံ ဒါနံ၊ နဂိုပြကတေ့ အဓလေ့ဖြင့် သိမ်မွေ့ညံ့ထွား ကိုယ်တော်၏အသားတော် အလှူဒါနကို။ အဒါသိ၊ သဗ္ဗညုဉာဏ် ရဘို့ရန်ဟု စိတ်သန်ရှေ့ပြေး သဒ္ဓါရှေး၍ လှူပေးတော်မူခဲ့လေပြီ။ မေရုပ္ပမာဏမဓိကဉ္ဇ၊ မြင်းမိုရ်တောင်ပမာဏထက် ဆတက်ကဲချွန် ပိုလွန်သည်လည်းဖြစ်သော။ သမောဠိသီသံ၊ နဝရတ်ရောင် ပြိုးပြိုးပြောင်သည့် ဦးသျှောင် (အုတ်ရှောင်)သမိုက် ရတနာမကိုဋ်နှင့်တကွ သီသတွင်ညောင်း ဦးခေါင်းတော်မြတ်ကို။ အဒါသိ၊ သဗ္ဗညုဉာဏ် ရဘို့ရန်ဟု စိတ်သန်ရှေ့ပြေး သဒ္ဓါရှေး၍ လှူပေးတော်မူခဲ့လေပြီ။ ခေ၊ စကြဝဠာတိုက်တခွင် မိုးကောင်းကင်၌။ တာရကာဓိကတရံ၊ နက္ခတ်တာရာ ကြယ်တကာတို့ထက် သင်္ချာနှိုင်းထောက် ကဲပိုမောက်သည်လည်းဖြစ်သော။ နယနံ၊ မဟူရာရောင် ပိတုန်းတောင်သို့ ညိုမှောင်ကြည်ပြုံး အံ့မဆုံးသည့် မျက်လုံးတော်အလှူဒါနကို။
၂၂
အဒါသိ၊ သဗ္ဗညုဉာဏ် ရဘို့ရန်ဟု စိတ်သန်ရှေ့ပြေး သဒ္ဓါရှေး၍ လှူပေးတော်မူခဲ့လေပြီ”...
ဟူ၍ ဖွဲ့ဆို ချီးကျူးအပ်လေပြီ။
(၂) ပစ္စေကဗောဓိသတ္တခေါ်သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအလောင်းအလျာတို့မှာ နှစ်သင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာအောင် ပါရမီဖြည့်ရကုန်၏။ ထိုအောက်လျော့၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ မဖြစ်နိုင်။ အကြောင်းမှာ.. ရှေး သဗ္ဗညုဘုရားအလောင်းတော်တို့အခဏ်း၌ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ထိုနှစ်သင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းအောက်လျော့၍ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏ် မရင့်ကျက်နိုင်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။
(၃) သာဝကဗောဓိသတ္တခေါ်သော တပည့်သာဝကအလောင်းတို့မှာ (က) အဂ္ဂသာဝက အလောင်းတော်များ၊ (အရှင်သာရိပုတ္တရာ၊ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်တို့ကဲ့သို့သော သာဝကအစုံကို ခေါ်သည်)။ (ခ) မဟာသာဝက အလောင်းတော်များ (ဘုရားလက်ထက်တော်အခါ အသီတိရှစ်ကျိပ်ဝင် ရဟန္တာကြီးများကို ခေါ်သည်)။ (ဂ) ပကတိသာဝက အလောင်းတော်များ (ထိုဆိုအပ်ပြီးသည်မှ ကြွင်းသော ရဟန္တာအလောင်းအလျာများကို ခေါ်သည်)။ ဤသို့ သာဝကအလောင်းအလျာများကား သုံးမျိုးပြားသည်။
ထိုသုံးမျိုးတို့တွင်- (က) အဂ္ဂသာဝက အလောင်းအလျာကို့မှာ တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာအောင် ပါရမီဖြည့်ရသည်။ (ခ) မဟာသာဝက အလောင်းအလျာတို့မှာ ကမ္ဘာတသိန်းကြာအောင် ပါရမီဖြည့်ရသည်။ (ဂ) ပကတိသာဝက အလောင်းအလျာတို့မှာ ပါရမီဖြည့်ရာကာလ ဤရွေ့ဤမျှဟု ကျမ်းဂန်တိုက်ရိုက် အဖွင့်အဆို မရှိသော်လည်း ပုဗ္ဗေနိဝါသကထာ (သုတ်မဟာဝါ၊ မဟာပဒါနသုတ်အဖွင့်) အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌ မဟာသာဝကတို့မှာ ကမ္ဘာတသိန်း အတိတ်ဘဝကို အောက်မေ့နိုင်သည်၊ ပကတိသာဝကတို့မှာ ထိုအောက်လျော့၍ အောက်မေ့နိုင်သည်ဟု ပါရမီဖြည့်ရာကာလဖြင့် အတိတ်ဘဝကို အောက်မေ့နိုင်ကြောင်း
၂၃
ဖွင့်ဆိုတော်မူကြသဖြင့် ကမ္ဘာတသိန်းအောက် လျော့၍ ပါရမီဖြည့်ကြရသည်ဟု မှတ်သားသင့်သည်။ ဤ၌ ကမ္ဘာတသိန်းအောက် ကမ္ဘာတရာ ကမ္ဘာတထောင် စသည်ဖြင့် မမြဲသော ကာလအပိုင်းအခြားကိုသာ မှတ်ယူသင့်သည်။ ဘားနတ်သား၏ ဝတ္ထုများကို ထောက်ထား၍ တဘဝ နှစ်ဘဝ စသည်ဖြင့်လည်း ပကတိသာဝကဗောဓိဉာဏ် ရင့်သန်နိုင်၏ဟု ယူတော်မူကြသည်လည်း ရှိ၏။
**********
(ဂ) ဗုဒ္ဓ = (ကိစ္စပြီးမြောက် ဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူကြသော ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ကြီးများ)
ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း သမ္မာသမ္ဗောဓိသတ္တတည်းဟူသော သဗ္ဗညုဘုရား အလောင်းတော်တို့မှာ နိယတဗျာဒိတ်ပန်း ဆင်မြန်းတော်မူပြီးနောက် ပညာဓိကဘုရားအလောင်းဖြစ်လျှင် လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း၊ သဒ္ဓါဓိကဘုရားအလောင်းဖြစ်လျှင် ရှစ်အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း၊ ဝီရိယာဓိကဘုရားအလောင်းဖြစ်လျှင် တဆယ့်ခြောက် အသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာအောင် ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်တော်မူ၍ ပါရမီတော် အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်သောကာလဝယ် ဆရာမရှိ မိမိကိုယ်တိုင် ထိုးထွင်း၍ သစ္စာလေးပါးတရားတို့ကိုသိသော မဂ်ဉာဏ်, ဉေယျတရားတို့ကို ကြွင်းမဲ့ကုန်စင် သိမြင်တတ်သော သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော် တည်းဟူသော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို (တဆူတဆူသော ဘုရားရှင်သည်ပင် တပါးသောတရားကို ဟောတော်မမူပဲ တဆူသောဘုရား၏ဂုဏ်ကို တကမ္ဘာပတ်လုံး ဟောကြားသော်လည်း ကမ္ဘာသာလျှင် ကုန်ဆုံး၍ ဂုဏ်ကျေးဇူးကား မကုန်ဆုံးနိုင်–ဟု ဟောတော်မူအပ်သော) အနန္တ အပရိမေယျဖြစ်သော ဘုရားကျေးဇူး ဂုဏ်အထူးတို့နှင့်တကွ ရတော်မူ ရောက်တော်မူသည်။ ယင်းသို့ သမ္ဗောဓိဉာဏ်သို့ ရောက်တော်မူ ရတော်မူသော လောကသုံးပါး၌ နှစ်ယောက်မြောက်သူ အတူမရှိ
၂၄
အဒုတိယပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ကို သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ = ( သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရား)ဟု ခေါ်ဆိုသည်။
ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အလောင်းအလျာတို့မှာ နှစ်သင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ကာလကြာအောင် ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်ရ၍ ပါရမီတော် အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်သောအခါ (သဗ္ဗညုတဉာဏ်၊ ဒသဗလဉာဏ် စသည်တို့ မပါပဲ) ဆရာမရှိ မိမိကိုယ်တိုင် ထိုးထွင်း၍ သစ္စာလေးပါးကိုသိသော မဂ်ဉာဏ် (ပစ္စေကဗောဓိဉာဏ်)ကို ရတော်မူ ရောက်တော်မူကြသည်။ ယင်းသို့ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏ်သို့ ရောက်တော်မူ ရတော်မူကြသော ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ကြီးများကို ပစ္စေကဗုဒ္ဓ = (ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ ဘုရားငယ်)ဟု ခေါ်ဆိုသည်။
သာဝက အလောင်းအလျာတို့မှာ အဂ္ဂသာဝကအလျာဖြစ်လျှင် တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း၊ မဟာသာဝကအလျာဖြစ်လျှင် ကမ္ဘာတသိန်း၊ ပကတိသာဝကအလျာဖြစ်လျှင် ကမ္ဘာတရာ ကမ္ဘာတထောင်စသည် ကာလပတ်လုံး ပါရမီတို့ကို ဆည်းပူး၍ ပါရမီအထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်သောအခါ မြတ်စွာဘုရားတည်းဟူသော ဆရာရှိ၍ သစ္စာလေးပါးကိုသိသော မဂ်ဉာဏ် (သာဝကဗောဓိဉာဏ်)ကို ရတော်မူ ရောက်တော်မူကြသည်။ ယင်းသို့ သာဝကဗောဓိဉာဏ်သို့ ရောက်တော်မူ ရတော်မူကြသော ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်များကို အဆင့်အတန်းအလိုက် အဂ္ဂသာဝက, မဟာသာဝက, ပကတိသာဝက အမည်အသီးသီးဖြင့် သာဝကဗုဒ္ဓဟု ခေါ်ဆိုသည်။
(ဃ) ဗုဒ္ဓကိစ္စ = (မြတ်စွာဘုရား၏ လုပ်ငန်းစဉ်)
ဤသို့ ဗောဓိသတ္တ (အလောင်းတော်တို့၏) ကိစ္စပြီးမြောက်၍ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓ, သာဝကဗုဒ္ဓ တည်းဟူသော သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရားအဖြစ်, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအဖြစ်, သာဝကဗုဒ္ဓ = (တပည့်သာဝကအရိယာ) အဖြစ်သို့ အသီးသီး ရောက်ရှိတော်မူကြပြီးသော
၂၅
ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ကြီးများအနက် သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရားတို့ကို (တာရယိတုပုဂ္ဂိုလ်) ကိုယ်တိုင်လည်း သံသရာမှ ကူးမြောက်၍ ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ထုတ်ဆယ် ကယ်တင်တော်မူကြသော အမြတ်ဆုံးသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရသည်။
ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ကိုမူ (တရိတပုဂ္ဂိုလ်) သူတပါးကိုကား သံသရာမှ ထုတ်ဆယ်ကယ်တင်မှု မပြုနိုင်ကြပဲ မိမိတို့ကိုယ်တိုင်သာ သံသရာမှ ကိုယ်စွမ်းဖြင့် ကူးမြောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တို့ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရသည်။ မှန်၏… ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့သည် သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရားများ ပွင့်တော်မူသောအခါ၌ ဖြစ်ပွင့်ခြင်း မရှိကြကုန်၊ မြတ်စွာဘုရား တဆူနှင့်တဆူ အကြားကာလ၌သာ ပွင့်တော်မူကြကုန်၏။ သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရားတို့သည် ကိုယ်တိုင်ကလည်း ဆရာမရှိပဲ သစ္စာလေးပါးကို သိတော်မူကြ၍ သူတပါးတို့ကိုလည်း သိစေတော်မူနိုင်ကြ ဟောပြတော်မူနိုင်ကြကုန်၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့သည်ကား မိမိတို့ကိုယ်တိုင်သာသိ၍ သူတပါးတို့ကိုကား မဟောပြနိုင်ကြကုန်။ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ပဋိဝေဓတရား အနက်သဘောကို ကိုယ်တိုင်သိမြင်ကြ၍ ထိုမဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော လောကုတ္တရာတရားကို နာမပညတ်သို့တင်၍ သူတပါးတို့အား တရားဟောခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ကြကုန်။ ထို့ကြောင့် ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့၏ သစ္စာလေးပါးတရားကို သိခြင်းတည်းဟူသော ဓမ္မာဘိသမယကို စကားမပြောတတ်သူ၏ အိပ်မက်မြင်မက်ခြင်းနှင့်၎င်း, တောအရပ်သား ဗဟုသုတနည်းပါးသူ၏ မြို့၌ဖြစ်သော မွန်မြတ်သော အရသာအထူးထူးကို သုံးစွဲရခြင်းနှင့်၎င်း ဥပမာစပ်၍ အဋ္ဌကထာတို့၌ ပြဆိုတော်မူကြကုန်၏။ သို့ရကား- ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့ကို (တရိတပုဂ္ဂိုလ်) မိမိတို့ကိုယ်တိုင်သာ သံသရာမှ ကိုယ်စွမ်းဖြင့် ကူးမြောက်နိုင်၍ သူတပါးကိုကား မကယ်တင်နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရသည်။
ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်သူမြတ်တို့သည် ရဟန်းပြုလိုကြသူ သူတပါးတို့ကို ရဟန်းပြု၍ပေးကြပြီးလျှင် “ဤသို့ တည်ငြိမ်သော
၂၆
အခြင်းအရာဖြင့် ရှေ့သို့ တက်ရမည်၊ နောက်သို့ ဆုတ်ရမည်။ ကြည့်ရှုရမည်၊ ပြောဆိုရမည်” အစရှိသည်ဖြင့် အာဘိသမာစာရိကကျင့်ဝတ်ကို သင်ကြား၍ ပေးတော်မူနိုင်ကြသော်လည်း “ဤသို့ ရုပ်နာမ်ကိုခွဲခြား၍ လက္ခဏာယာဉ် တင်ရမည်” အစရှိသည်ဖြင့်ကား သူတဖက်သား နာကြားသူကို မဂ်ဖိုလ်ရောက်လောက်အောင် တရားဓမ္မ ဟောပြတော်မမူနိုင်ကြကုန်။
ဥပုသ်ပြုသောအခါ၌လည်း ဂန္ဓမာဒနတောင် နန္ဒမူလကအရပ်ရှိ ရွှေဂူ, မြဂူ, ငွေဂူဟူသော ဂူသုံးလုံးတို့အနက် မြဂူ၏ တံခါးဝဝယ် တယူဇနာ အမြင့်ရှိ၍ တယူဇနာပင် အပြန့်ကျယ်သော မဉ္ဇူသက နတ်သစ်ပင်အနီး ရတနာတန်ဆောင်းဝန်း၌ စည်းဝေးတော်မူကြ၍ “စိတ်၏ ကိလေသာမှခေါင်းပါးမှုကို ပြုရမည်၊ ဆုတ်နစ်ခြင်းသို့ မရောက်ရာ”ဟူ၍ အကျဉ်းမျှဖြင့်သော်၎င်း၊ သို့မဟုတ် “ယနေ့ကား ဥပုသ်နေ့တည်း”ဟူသော စကားမျှဖြင့်သော်၎င်း အကျဉ်းချုပ် ဥပုသ်ပြုတော်မူကြကုန်သည်။
သာဝကဗုဒ္ဓ ဖြစ်တော်မူကြသော တပည့်သားအရိယာ သာဝကတို့ကို (တာရိတပုဂ္ဂိုလ်) အထုတ်အဆယ် အကယ်အတင်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်တို့ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရသည်။ မှန်၏... အရှင်သာရိပုတ္တရာဖြစ်တော်မူမည့် ဥပတိဿပရိဗိုဇ်သည် အရှင်အဿဇိအထံမှ-
“ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ၊
တေသံ ဟေတုံ တထာဂတော”-
ဟူသော ဂါထာဝက်ကို ကြားနာရ၍ သောတာပတ္တိမဂ်ဖိုလ်၌ တည်တော်မူသည်ကို ထောက်၍ တပည့်သား အရိယာသာဝကတို့ကို ကိုယ်တိုင်ကလည်း အကယ်အတင်ခံ၍ သူတပါးတို့ကိုလည်း ကယ်တင်တတ်သော (တာရယိတု)ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ထင်မှတ်ဖွယ််ရှိသော်လည်း ထိုတပည့်သား အရိယာသာဝကတို့ဟောကြားသော တရားမှာ မြတ်စွာဘုရားသာလျှင် အမွန်အစ ဖြစ်ရာရှိသောကြောင့်၎င်း မြတ်စွာဘုရား၏ နည်းညွှန်းမပါ
၂၇
ကိုယ်တိုင်သီးခြား နည်းတပါးဖြင့် ဟောကြားခြင်း မဟုတ်သောကြောင့်၎င်း၊ ထိုတပည့်သား အရိယာ သာဝကတို့ကို တာရယိတုပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ မခေါ်ဆိုရ။ စင်စစ်ကား ဆရာမရှိပဲ သစ္စာလေးပါးကို မသိနိုင်၊ ဆရာအကူအညီရမှသာ သစ္စာလေးပါးကို သိနိုင် မဂ်ဉာဏ်ဖိုလ်ဉာဏ်တို့ကို ရနိုင်သောကြောင့် (တာရိတပုဂ္ဂိုလ်) = အထုတ်အဆယ် အကယ်အတင်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍သာ ခေါ်ဆိုရသည်။
ဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနှင့် အရိယာသာဝကတို့မှာ တရိတပုဂ္ဂိုလ်, တာရိတပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ကြသည့်အတွက် အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူကြပြီးသည့်နောက် ဖလသမာပတ် နိရောဓသမာပတ်တို့ကို ဝင်စား၍ သူတပါး၏အကျိုးကို မကျင့်ပဲ ကိုယ်ကျိုးသက်သက်ဖြင့်သာ ချမ်းသာစွာ နေနိုင်တော်မူကြသော်လည်း သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရားတို့မှာ ထိုကဲ့သို့ ကိုယ်ကျိုးသက်သက်ဖြင့် နေတော်မူနိုင်ကြသည်မဟုတ်။ စင်စစ်ကား… ပါရမီတော်ဖြည့်စဉ်ကပင် (ဗုဒ္ဓေါ ဗောဓေယျံ) = ငါ သစ္စာလေးပါးတရားကို သိပြီးသည်ရှိသော် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း သိစေမည်” အစရှိသည်ဖြင့် ကြံစည်တော်မူခဲ့သည့်အတိုင်း နေ့ညဉ့်ဆက်ကာ ငါးဖြာသော ဗုဒ္ဓကိစ္စ = (မြတ်စွာဘုရား၏ လုပ်ငန်းစဉ်)တို့ကို ပြုလုပ်ပြီးပြေစေတော်မူကြရလေသည်။
မြတ်စွာဘုရားတို့သည် “ဗုဒ္ဓကိစ္စငါးပါး”ကို ပြုလုပ်ပြီးပြေစေတော်မူကြရခြင်းဖြင့် တနေ့တနေ့လျှင် နေ့အဘို့ဝယ် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးစ တမုဟုတ်မျှသာ အနားယူခွင့် ရတော်မူကုန်၏။ ညဉ့်အဘို့ဝယ် တညဉ့်ကို သုံးပုံပုံ၍ တတိယအပုံ၏ သုံးပုံတပုံသာ အနားယူခွင့် ရတော်မူကုန်၏။ ထိုမှကြွင်းသော အချိန်တို့၌ကား “ဗုဒ္ဓကိစ္စငါးပါး”ကို ရွက်ဆောင် ပြီးပြေစေတော်မူကြခြင်းဖြင့် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေတော်မူကြရ၏။
၂၈
သူမတူတန်အောင် ကြီးကဲလွန်မြတ်လှသော “ပယတ္တ”ဘုန်းတော်ဟု ခေါ်ဆိုရသည့် ဝီရိယအရှင် ဘုရားသခင်တို့မှသာလျှင် ထိုဗုဒ္ဓကိစ္စတို့ကို ပြီးပြေစေတော်မူနိုင်ကြကုန်၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, သာဝကတို့၏ အရာမဟုတ်ပေ။
ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒ ဒုလ္လဘဖြစ်ပုံ စဉ်းစားရန်
ဆိုအပ်ပြီးသော-
(က) ဗောဓိသတ္တ = (အလောင်းအလျာကြီးများ)
(ခ) ဗောဓိသတ္တကိစ္စ = (အလောင်းအလျာကြီးတို့၏ လုပ်ငန်းစဉ်)
(ဂ) ဗုဒ္ဓ = (လုပ်ငန်းစဉ် ပြီးမြောက်၍ ဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့ရောက်ပြီး ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးများ)
(ဃ) ဗုဒ္ဓကိစ္စ = ( မြတ်စွာဘုရား၏ နေ့စဉ် လုပ်ငန်းရပ်များ)
ဤလေးချက်ကို လေးလေးနက်နက် ဆင်ခြင်စဉ်းစားပါက ဗုဒ္ဓတဆူတဆူ ပွင့်ပေါ်တော်မူရန် အလွန်ခဲယဉ်းကြောင်း သိသာနိုင်ပေ၏။
မှန်၏… ဘုရားဖြစ်ပြီး၍ တိတ္ထိတို့၏မာန်မာနကို ချိုးနှိမ်တော်မူနိုင်ပုံ, ရေမီးအစုံအစုံ တန်းခိုးပြာဋိဟာ ပြတော်မူပုံ- အစရှိသော မြတ်စွာဘုရား၏ ဘုန်းတန်ခိုးတော် အာနုဘော်တို့ကို ကိုယ်တိုင်ဖူးတွေ့ရ၍ဖြစ်စေ, ကြားနာရ၍ဖြစ်စေ ဘုရားအဖြစ်ကို အလိုရှိကြ တောင့်တကြသော သူတို့ကား များလှစွာ၏။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် မြတ်စွာဘုရားသခင် တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှ အဘိဓမ္မာတရားဟော၍အပြီး သင်္ကဿပြည်သို့ ကြွဆင်းတော်မူသောအခါ မြတ်စွာဘုရား၏ “ဒေဝေါရောဟနပြာဋိဟာ” တန်းခိုးကြောင့် အထက်ဘဝဂ်တိုင်အောင် အောက်အဝီစိတိုင်အောင် ဟင်းလင်းအပြင် ဖြစ်၍၎င်း, အနန္တစကြဝဠာ ဖီလာအရပ် ရှစ်မျက်နှာတို့မှာလည်း ထို့အတူ ဟင်းလင်းအပြင် ဖြစ်၍၎င်း လူ နတ် ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့
၂၉
အချင်းချင်း မြင်ကြရကုန်သည်။ ထိုနေ့၌ မြတ်စွာဘုရား၏ အသရေတော်ကို ဖူးမြော်ကြရသဖြင့် အလျားအနံ တဆယ့်နှစ်ယူဇနာစီ အဝန်းအဝိုင်းအားဖြင့် သုံးဆယ့်ခြောက်ယူဇနာရှိသော ပရိသတ်တွင် ဘုရားအဖြစ်ကို မတောင့်တသောသူမည်သည် မရှိပေ။
မြတ်စွာဘုရား၏ ဘုန်းတန်ခိုး အာနုဘော်တို့ကို ကိုယ်တိုင် ဖူးတွေ့ရ ကြားနာရ၍ ဘုရားအဖြစ်ကို အလိုရှိကြ တောင့်တကြသူ များလှသော်လည်း ပါရမီတော်တို့၏ များသောအဖြစ်၊ ကြီးကျယ်စွာ ဆည်းပူးအားထုတ်ရသောအဖြစ်၊ ဘ၀တိုင်း မပြတ်မလပ် ဖြည့်ကျင့်ရသောအဖြစ်၊ ရိုသေစွာ ဖြည့်ကျင့်ရသောအဖြစ်၊ ကြာမြင့်စွာ ဖြည့်ကျင့်ရသောအဖြစ်၊ ကိုယ်အသက်ကို မငဲ့ကွက်ပဲ ဖြည့်ကျင့်ရသောအဖြစ်တို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိပါမူကား သဒ္ဓါ ပညာ ဆန္ဒ ဝီရိယ နည်းပါးသောသူတို့ ကြောက်ရွံ့ကြမည်သာ ဧကန်ဖြစ်ပေ၏။ ဤကဲ့သို့ ကြောက်ဖွယ်လိလိ ပါရမီတော်တို့ကို မကြောက်ရွံ့ပဲ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ဖြည့်ကျင့်မှသာ ဘုရားအဖြစ်ကို ရနိုင်သောကြောင့် ဘုရားအဖြစ်ကို “ဒုလ္လဘ”ဟု ဆိုရသည်။
ထို့ကြောင့်-
“ဧကပုဂ္ဂလဿ ဘိက္ခဝေ ပါတုဘာဝေါ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ၊ ကတမဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ၊ တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ ဣမဿ ခေါ ဘိက္ခဝေ ဧကပုဂ္ဂလဿ ပါတုဘာဝေါ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ”။
“ရဟန်းတို့... သတ္တလောက၌ တယောက်သောပုဂ္ဂိုလ်၏ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသည် အလွန်ရခဲ၏။ အဘယ်မည်သော တယောက်သောပုဂ္ဂိုလ်၏ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသည် အလွန်ရခဲသနည်း ဟူမူကား၊ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော မဖောက်မပြန် သယမ္ဘူဉာဏ်ဖြင့်
၃၀
အမှန်သိတော်မူသော သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရား၏ ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသည် အလွန်ရခဲ၏”-
ဟူ၍ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် ဧကကနိပါတ် (၁၃) ဧကပုဂ္ဂလ၀ဂ် ဒုတိယသုတ်၌ ဟောတော်မူအပ်ပြီ။
ထိုသုတ်၏ အဖွင့်အဋ္ဌကထာ၌လည်း-
“ကသ္မာ ဒုလ္လဘောတိ = (အဘယ့်ကြောင့် အလွန်ရခဲသနည်း)ဟု အမေးပုစ္ဆာ ထုတ်ပြီးလျှင် ဒါနပါရမီကို တကြိမ်သာဖြည့်၍ ဘုရားဖြစ်နိုင်သည်မဟုတ်၊ နှစ်ကြိမ် ဆယ်ကြိမ် အကြိမ်နှစ်ဆယ် အကြိမ်ငါးဆယ် အကြိမ်တရာ အကြိမ်တထောင် အကြိမ်တသိန်း အကြိမ်တကုဋေ အကြိမ်ကုဋေတရာ အကြိမ်ကုဋေတထောင် အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်း ဒါနပါရမီကိုဖြည့်၍ ဘုရားဖြစ်နိုင်သည်မဟုတ်။ ထို့အတူ တရက် နှစ်ရက် ဆယ်ရက် ရက်ပေါင်းနှစ်ဆယ် ရက်ပေါင်းငါးဆယ် ရက်ပေါင်းတရာ ရက်ပေါင်းတထောင် ရက်ပေါင်းတသိန်း ရက်ပေါင်းကုဋေတသိန်း ဒါနပါရမီကိုဖြည့်၍ ဘုရားဖြစ်နိုင်သည်မဟုတ်။ တလ နှစ်လ လပေါင်း ကုဋေတသိန်း၊ တနှစ် နှစ်နှစ် နှစ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်း၊ မဟာကပ်ကြီး တကပ် နှစ်ကပ် မဟာကပ်ကြီးပေါင်း ကုဋေတသိန်း၊ မဟာကပ်ကြီးပေါင်း တသင်္ချေ နှစ်သင်္ချေ သုံးသင်္ချေ ဒါနပါရမီကိုဖြည့်၍ ဘုရားဖြစ်နိုင်သည်မဟုတ်။ (သီလပါရမီ နေက္ခမ္မပါရမီ ပညာပါရမီ ဝီရိယပါရမီ ခန္တီပါရမီ သစ္စာပါရမီ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ မေတ္တာပါရမီ ဥပေက္ခာပါရမီတို့၌လည်း ဤနည်းအတူပင်)၊ စင်စစ်သော်ကား အနည်းဆုံး အောက်ဆုံး အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ကမ္ဘာပေါင်း ဤမျှဤရွေ့ဟု မရေတွက် မပိုင်းခြားနိုင်သည့် လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ကာလပတ်လုံး ပါရမီအဆောက်အဦ အလုံးစုံတို့ကို တခုမကျန် အခါမပြတ် ဘဝမလပ်အောင် လေးမြတ်စုံမက် နှစ်သက်ကြည်ညို အလွန်ရိုသေစွာ ဖြည့်ကျင့်ဆည်းပူး ပွါးများတော်မူမှ သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရား
၃၁
ဖြစ်နိုင်တော်မူသည်။ ဤအကြောင်းကြောင့် ဘုရားသဗ္ဗညုတည်းဟူသော တယောက်သောပုဂ္ဂိုလ်ကို သတ္တလောက၌ အလွန်ရခဲလှ၏”-
ဟု ဖွင့်ပြတော်မူသည်။
ထိုသုတ်၏ အဖွင့်ဋီကာ၌လည်း-
“အောက် အစွန်းအားဖြင့် လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ကာလကြာအောင် ဘဝမပြတ် ပါရမီတို့ကိုဖြည့်ကျင့်မှသာ သဗ္ဗညုဘုရား ဖြစ်နိုင်သည်၊ တပါးသောနည်းလမ်းဖြင့် မဖြစ်နိုင်၊ ဤအကြောင်းကြောင့် ဘုရားရှင်တို့၏ ထင်ရှားဖြစ်ပွင့်တော်မူခြင်းကို အလွန်ရခဲလှ၏”-
ဟု ဖွင့်ပြလေသည်။
ပါရမီတော်တို့၏ ဥပမာမရှိကြောင်း
သုမေဓာဘဝမှသည် ဝေဿန္တရာဘဝတိုင်အောင် ဤအတွင်း လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ကာလအကြား၌ ဘုရားအလောင်းတော် ဖြစ်ခဲ့ရသော ဘဝပေါင်းကား မဟာသမုဒြာ ရေပေါက်ထက်ပင် များလှသေး၏။ အခြားမလပ် ဘဝမပြတ်ပဲ ဖြည့်ကျင့် ဆည်းပူးတော်မူခဲ့သော ပါရမီတော်တို့ကား အတိုင်းအရှည် ပမာဏ မဖော်ပြနိုင်အောင် များလှကုန်၏။ နှိုင်းယှဉ်ဖွယ်ရာ ဥပမာပင် မရှိဖြစ်ချေသည်။ ။ဤအကြောင်းကို ဇိနာလင်္ကာရကျမ်း၌-
“မဟာသမုဒ္ဒေ ဇလဗိန္ဒုတောပိ၊
တဒန္တရေ ဇာတိ အနပ္ပကာ၀။
နိရန္တရံ ပုရိတပါရမီနံ၊
ကထံ ပမာဏံ ဥပမာ ကုဟိံ ဝါ”။
“မဟာသမုဒ္ဒေ၊ မဟာသမုဒြာ၌။ ဇလဗိန္ဒုတောပိ၊ ရေပေါက်ထက်လည်း။ တဒန္တရေ၊ ထို သုမေဓာဘဝနှင့်
၃၂
ဝေဿန္တရာဘဝအကြား၌။ ဇာတိ၊ ဖြစ်တော်မူရ ဘဝပေါင်းသည်။ အနပ္ပကာဝ၊ များလှသည်သာတည်း။ နိရန္တရံ၊ မခြားမလပ် ဘဝမပြတ်ပဲ။ ပူရိတပါရမီနံ၊ ဖြည့်ကျင့်ဆည်းပူး ပါရမီထူးတို့၏။ ပမာဏံ၊ အတိုင်းအရှည်ပမာဏသည်။ ကထံ၊ အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း။ ဥပမာ ဝါ၊ နှိုင်းယှဉ်ဖွယ်ရာ ဥပမာသည်လည်း။ ကုဟိံ၊ အဘယ်မှာ ရှိရာအံ့နည်း”–
ဟူ၍ ချီးကျူး ဖွင့်ဆိုအပ်လေပြီ။
ဤတွင်မျှ မဟုတ်သေး- သတပုညလက္ခဏ ဂုဏ်တော်ကို ဖွင့်ပြသော သုတ်ပါထေယျ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာ၊ ဇိနာလင်္ကာရဋီကာကျမ်းတို့၌လည်း-
ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာသေဌ်နင်း ခြေတော်ရင်းဝယ် ဘုရားဆုကို တောင်းယူတော်မူသည်မှ ဝေဿန္တရာမင်းဘဝ မဒ္ဒီမိဖုရားကို လှူဒါန်းသည့်တိုင်အောင် ဤအတွင်းဝယ် အဆုံးမရှိသော အနန္တလောကဓာတ်၌ မပိုင်းခြားနိုင်အောင် များစွာသော သတ္တဝါတို့ပြုသော ဒါနအစရှိသော ကောင်းမှုကို တဖက်မှ တစုပြု၍ထားပြီးလျှင် ဘုရားအလောင်းတော်တဦးတည်း ဆည်းပူးအားထုတ်အပ်သော ကောင်းမှုကို တဖက်မှ တစုပြု၍ နှိုင်းယှဉ် ချင့်တွက်သည်ရှိသော် အနန္တသတ္တဝါတို့ ပြုလုပ် အားထုတ်အပ်သော ကောင်းမှုအစုသည် ဘုရားလောင်းတဦးတည်း ပြုလုပ် အားထုတ်အပ်သော ပါရမီကောင်းမှုတော်၏ အစိတ်အရာ အစိတ်အထောင်လျှင် တစိတ်မျှ မမှီနိုင်ကြောင်း ဖွင့်ပြအပ်လေပြီ။
ဗောဓိသတ္တ ဘုရားအလောင်းဖြစ်ရန်ပင် ခဲယဉ်းလှကြောင်း
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ သဗ္ဗညုဘုရားအဖြစ်ကို မဆိုထားဘိ၊ ဘုရားဖြစ်ကြောင်း ဆုတောင်းပြည့်စုံရာ အရှင်သုမေဓာရသေ့ဘဝကဲ့သို့သော
၃၃
ဘဝကိုသော်မှလည်း အကြောင်းရှစ်ပါး ပြည့်စုံမှ ရနိုင်ပေသည်။ ထိုအကြောင်းရှစ်ပါးကား-
(၁) လူဇာတ်စင်စစ် ဖြစ်ရခြင်း၊
(၂) ယောက်ျားစင်စစ် ဖြစ်ရခြင်း၊
(၃) ထိုဘဝမှာပင် အရဟတ္တဖိုလ် ရနိုင်လောက်သော ကုသိုလ်ပါရမီထူးနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ရခြင်း၊
(၄) သက်တော်ထင်ရှား မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးတွေ့ရခြင်း၊
(၅) ကမ္မဝါဒီရသေ့ (သို့မဟုတ်) သာသနာတွင်း ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
(၆) ဈာန်သမာပတ် ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံသူဖြစ်ခြင်း၊
(၇) ကိုယ့်အသက်ကို မငဲ့ကွက်ပဲ အလွန်အကျူး ပါရမီကုသိုလ်တို့ကို ပြုစုပွါးများ အားထုတ်ခြင်း၊
(၈) ဘုရားအဖြစ်ကို တောင့်တအားကြီးသော ကုသိုလ်ဆန္ဒရှိသူဖြစ်ခြင်း၊
ဤရှစ်ပါးတို့တည်း။
ဆိုအပ်ပြီးသော အင်္ဂါရှစ်ပါး အကြောင်းတရားတို့နှင့် ပြည့်စုံသူဖြစ်မှသာ နိယတဗျာဒိတ်ပန်းကို ဆင်မြန်းနိုင်သည်ဖြစ်၍ ဘုရားအဖြစ်ကို မဆိုထားဘိ၊ သုမေဓာရှင်ရသေ့ကဲ့သို့ နိယတဗျာဒိတ်ခံရသောသူ၏ အဖြစ်သည်ပင် အလွန်ရခဲသောအရာ ဖြစ်ပေသည်။
နိယတဗျာဒိတ် ခံယူရရှိနိုင်သော ဘုရားလောင်း၏ အဖြစ်သည်ပင် အလွန်ရခဲပါက နိယတဗျာဒိတ် ခံယူရရှိပြီးနောက် အနည်းဆုံး လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာအောင် ပါရမီတော်တို့ကို ဘာဝနာလေးပါးဖြင့် ဖြည့်ကျင့်၍
၃၄
ပါရမီတော်ပြည့်စုံမှ ရရှိနိုင်သော ဘုရားအဖြစ်ကား အဘယ်မှာလျှင် ဆိုဘွယ်ရာရှိအံ့နည်း၊ ရခဲလှတော့ သည်သာတည်း။
ယင်းသို့ ဘုရားအဖြစ်ကို အလွန်လျှင် ရခဲလှသောကြောင့် ထိုမြတ်စွာဘုရား ဖြစ်ထွန်း ပွင့်ပေါ်တော်မူရာ “ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒ နဝမ” အခါအခွင့်ကောင်းသည်လည်း အလွန်လျှင် ရခဲသောအရာ ဖြစ်ပေသည်။
ဤအရာ၌ “ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒ နဝမ ခဏ”နှင့်စပ်၍ အဋ္ဌကနိပါတ် အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၌လာရှိသော အက္ခဏ = (ရပ်ပြစ်) ရှစ်ပါးကိုလည်း သိမှတ်သင့်ပေသည်၊ ၎င်း အက္ခဏ = (ရပ်ပြစ်) ရှစ်ပါးဟူသည်မှာ-
၁။ ငရဲဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း (အလွန် ပြင်းထန် ဆင်းရဲလှသော ကမ္မကရဏကို အချိန်ရှိသမျှ အပြုခံ အညှဉ်းဆဲခံနေရသဖြင့် ငရဲသားအား ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုနိုင်ခွင့်ဟူ၍ မရှိနိုင်သောကြောင့် ငရဲဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်းကို “အက္ခဏ”ဟူ၍ ခေါ်သည်။)
၂။ တိရစ္ဆာန်ဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း (သူတော်ကောင်းတရားကို သညာသိဖြင့်ပင် သိနိုင်ခွင့်မရှိပဲ အမြဲ ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်စွာ အသက်ရှင်ရသော တိရစ္ဆာန်ဘုံသား သတ္တဝါအား ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုနိုင်ခွင့်ဟူ၍ မရှိနိုင်သောကြောင့် တိရစ္ဆာန်ဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်းကိုလည်း “အက္ခဏ”ဟူ၍ ခေါ်သည်။)
၃။ ပြိတ္တာဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း (အချိန်မစဲ အမြဲတစေ ပူလောင်ချောက်တပ်လျက် အစာငတ်, ရေငတ်ခြင်း အပြင်းအနှိပ်စက်ခံနေရသော ပြိတ္တာဘုံသား သတ္တဝါအား ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုနိုင်ခွင့်ဟူ၍ မရှိနိုင်သောကြောင့် ပြိတ္တာဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်းကိုလည်း “အက္ခဏ”ဟူ၍ ခေါ်သည်။)
၄။ အသညသတ်ဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း (အသညသတ်ဘုံသားတို့မှာ သူတော်ကောင်းတရား ကြားနာနိုင်ကြောင်း သောတပသာဒ မရှိရကား
၃၅
ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုနိုင်ခွင့် မရှိသောကြောင့် ထိုအသညသတ်ဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်းကိုလည်း “အက္ခဏ”ဟူ၍ ခေါ်သည်။)
ဤ စတုတ္ထအက္ခဏအရကို အဋ္ဌကနိပါတ အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ၌ အသညသတ်ဘုံကိုသာ ဖွင့်ပြသည်၊ ဇိနာလင်္ကာရဋီကာ၌ကား အရူပဘုံ၌ဖြစ်ခြင်းကိုပါ ထည့်သွင်းရေတွက်ပြသည်။
အရူပဘုံ၌ တိဟိတ် ပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်-စသော အထက် အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ခုနစ်ပါးအားဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရှစ်ပါး ရရှိသည့်အနက် တိဟိတ်ပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်မှာ ပရတောဃောသ = (သူတပါးထံမှ တရားသံကို ကြားနာရခြင်း) အကြောင်း ချို့တဲ့၍ မဂ်ဖိုလ်ရနိုင်ခွင့် အလျဉ်းမရှိ။ ထိုအရူပဘုံသို့ ရောက်ကြသော အောက် ဖလဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် သုံးမျိုးတို့မှာကား အရူပဘုံသို့ မရောက်ခင် ရှေးဘဝ ကာမဘုံ, ရူပဘုံ၌ ဖြစ်စဉ်က ကျင့်ကြံပွါးများခဲ့သော ဝိပဿနာနည်းလမ်းများဖြင့် ဆက်လက်ပွါးများ အားထုတ်ကြ၍ အထက်မဂ်ဖိုလ်ကို ရရှိကြမြဲဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အရူပဘုံကို အဋ္ဌကထာ၌ အက္ခဏ = (ရပ်ပြစ်) စာရင်း မသွင်းခြင်းဖြစ်သည်။
၅။ ပစ္စန္တအရပ်၌ ဖြစ်ခြင်း (မြတ်စွာဘုရား၏ သားတော် သမီးတော် ဖြစ်ကြသော ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ, ဥပါသကာယောက်ျား, ဥပါသိကာမိန်းမတို့ မရောက်မပေါက်ရာ ဉာဏ်ပညာ အလွန်ပါးရှား ပစ္စန္တအရပ်၌ဖြစ်သော သူတို့အားလည်း သောတပသာဒဟူ၍ပင် ရှိစေကာမူ သူတော်တရား နာကြားခွင့် မရကြသဖြင့် ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုနိုင်ခွင့် မရှိသောကြောင့် ထိုပစ္စန္တအရပ်၌ ဖြစ်ရခြင်းကိုလည်း “အက္ခဏ”ဟူ၍ ခေါ်သည်။)
၆။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အယူရှိခြင်း (ဘုရားပွင့်တော်မူရာ တရားသံမစဲ ခြိမ့်ခြိမ့်သဲနေသော မဇ္ဈိမတိုက်၌ ဖြစ်နေစေကာမူ
၃၆
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အယူရှိသူတို့မှာ သူတော်ကောင်းတရား နာကြားနိုင်ခြင်း ကျင့်ကြံနိုင်ခြင်း အလျဉ်းပင် မရှိသောကြေ၁င့် မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အယူရှိခြင်းကိုလည်း “အက္ခဏ”ဟူ၍ ခေါ်သည်)။ (နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကို ဆိုလိုသည်။)
၇။ ဣန္ဒြေချို့တဲ့ခြင်း (မဇ္ဈိမတိုက်ဝယ် နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမဟုတ်သူ ဖြစ်သော်လည်း အဟိတ်ပဋိသန္ဓေ တည်နေ၍ ဝိပါကန္တရာယ်သင့်နေသော မျက်စိစသော ဣန္ဒြေချိုတဲ့သူတို့မှာလည်း သူတော်ကောင်းတို့ကို ဖူးမြော်ခြင်း, သူတော်ကောင်းတရား နာကြားမှတ်ယူနိုင်ခြင်း အလျဉ်းမရှိ၍ မြတ်သောအကျင့်ကို မကျင့်နိုင်ရကား ဣန္ဒြေချို့တဲ့ခြင်းကိုလည်း “အက္ခဏ”ဟူ၍ ခေါ်သည်။)
၈။ ဘုရားမပွင့်ထွန်းသောအခါ ဖြစ်ခြင်း (မဇ္ဈိမတိုက်ဝယ် ဣန္ဒြေပြည့်စုံ၍ ကမ္မဿကတာသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဉာဏ်ပညာရှိသူပင် ဖြစ်စေကာမူ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းသောအခါ မဟုတ်ပါမူ သီလ သမာဓိ ပညာ သိက္ခာသုံးပါး သာသနာအကျင့်တရားတို့ကို ပွါးများနိုင်ခွင့် မရှိသောကြောင့် ဘုရားမပွင့်ထွန်းသော အခါကိုလည်း “အက္ခဏ”ဟူ၍ ခေါ်သည်)။ ။(ဤ၌ သာသနာတော် မကွယ်ပသေးသမျှ ဘုရားပွင့်ထွန်းဆဲကာလဟုသာ ခေါ်ဆိုရသည်။)
ဤဆိုအပ်ပြီးသော အက္ခဏ = (ရပ်ပြစ်) ရှစ်ပါးမှ လွန်မြောက်၍ ဘုရားသာသနာ ပွင့်ထွန်းရာကာလ၌ ဣန္ဒြေမချို့တဲ့ပဲ သမ္မာဒိဋ္ဌိအယူကောင်း ရရှိသော အခါအခွင့်ကို ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒနဝမခဏ = (ဘုရားပွင့်တော်မူရာ ရပ်ပြစ်ရှစ်ပါးကို လွန်မြောက်၍ ကိုးခုမြောက်ဖြစ်သော သူတော်ကောင်းတရား ပွါးများနိုင်ရာ အခါအခွင့်ကောင်း)ဟု ခေါ်ဆိုသည်။
အကျိုးရှိသော ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒနဝမ ဖြစ်ပါစေ
ယနေ့ ထင်ရှားရှိကြသော ဗုဒ္ဓဘာသာအယူရှိသူ သူတော်စင်အပေါင်းတို့မှာ ဘုရားသာသနာ ပွင့်ထွန်းရာဖြစ်၍ ဣန္ဒြေမချို့တဲ့သူ
၃၇
လူ၏အဖြစ်နှင့်တကွ သမ္မာဒိဋ္ဌိအယူကောင်းကို လက်ကိုင်ရရှိသူများ ဖြစ်ကြရကား “ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒဒုလ္လဘ” အခွင့်ကောင်းကြီးနှင့် လှလှကြီး ကြိုက်ကြုံနေပါလျက် သီလ, သမာဓိ, ပညာ သာသနာအကျင့်တရားကို လက်လွှတ်ထားပါမူ ဒုလ္လဘ အခွင့်ကောင်းကြီးကို ကျော်လွန်၍ သွားကြသူ မည်ကုန်လိမ့်မည်၊
နိဗ္ဗာန်လမ်းကြောင်း အကျင့်ကောင်း၏ အကာအကွယ် အန္တရာယ်ဖြစ်ကြသော အက္ခဏ = (ရပ်ပြစ်) တရားတို့ကသာ အရေအတွက်အားဖြင့်၎င်း အချိန်အခါအားဖြင့်၎င်း များလှကုန်၏၊ ကမ္ဘာအသင်္ချေ ကုန်လွန်၍ တရံတခါမှ မြတ်စွာဘုရားတို့ ပွင့်ထွန်းတော်မူကြသောကြောင့်“ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒ နဝမ” အခွင့်ကောင်းကို အလွန်ရခဲလှပေသည်။
လောက၌ အလွန်တရာ ရခဲလှစွာသော မြတ်စွာဘုရား၏ တရားဓမ္မဒေသနာ ထွန်းပရာကာလနှင့် သမ္မာဒိဋ္ဌိအယူရှိသော လူ၏အဖြစ် ဤနှစ်ပါးကို ယနေ့ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် သူတော်စင်တို့အဘို့ မျက်မှောက်ရှေးရှု ရယူမိလျက်ရှိကြပြီ။ ဤမျှ အခွင့်ကောင်း အခါကောင်း ကြံကြိုက်သော ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒ နဝမ ခဏ၌ “သူတော်ကောင်းတရားကို ဘယ်နည်းနှင့် သိရပါမည်နည်း၊ ဤ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒနဝမ အခွင့်ကောင်းကြီးကို ငါကား လက်မလွတ်စေသင့်၊ အကယ်၍ လက်လွတ်သွားပါမူ အပါယ်လေးပါး၏ အစာဖြစ်၍ ကြာမြင့်စွာ ပင်ပန်းနွမ်းနယ် ပူပန်ရလိမ့်မည်”ဟု လေးလေးနက်နက် ယထာဘူတ အမှန်အတိုင်း စဉ်းစားဆင်ခြင်မိကြပြီးလျှင် ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒ နဝမ ခဏကြီးကို အရတော်သူတယောက် ဆိုစလောက်အောင် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သော သီလ သမာဓိ ပညာ သာသနာသုံးရပ် အကျင့်မြတ်ကို အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ကျင့်ဆောက်ပွါးများ အားထုတ်နိုင်ကြပါစေကုန်သတည်း။
ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒဒုလ္လဘအခဏ်း ပြီး၏။
**********