မဟာဗုဒ္ဓဝင်/၆- ပါရမီတော်ခဏ်း (ခ) သီလပါရမီ

by မင်းကွန်းဆရာတော်

(ဍူ)

(ခ) သီလပါရမီ

စမရီသားကောင်

     ဤ သီလပါရမီခဏ်း၌ ဥပမာပြအပ်သော စမရီမည်သော သတ္တဝါကို (အတောင်ရှိသော ငှက်မျိုးဟု အလွဲလွဲအမှားမှား မမှတ်သားရာ) အခြေလေးချောင်းရှိသော သားကောင်မျိုးဟူ၍သာ မှတ်ယူရာ၏။ စမရသဒ္ဒါ စမရီသဒ္ဒါ နှစ်ပါးလုံးပင် ထိုသားကောင်ကို ဟောနိုင်သည်။

     မဂဓအဘိဓာန်ကျမ်း၌ကား စမရသဒ္ဒါသာ ပါရှိသည်။ ထို စမရသဒ္ဒါကိုလည်း ရှေးဆရာများက (အောင်း)ဟူ၍ မြန်မာပြန်ဆိုတော်မူကြ၏။ ကျော်အောင်စံထားဆရာတော် ပြည်ဆရာတော်တို့သည်လည်း အောင်းဟူ၍၎င်း၊ စမရီမည်သော သားကောင်ဟူ၍၎င်း နှစ်ချက်ပင် ပြန်ဆိုတော်မူကြသည်။ ဤကဲ့သို့ မြီးဆံဆန်းကြယ်သော ဤသားကောင်ကို အောင်းဟူ၍ ခေါ်ကြသည့်အတွက် ကဝိလက္ခဏ သတ်ပုံကျမ်းတွင်လည်း- “ဂဠုန်ဆက်နှံ၊ ပျံသည့်လှံ၊ အောင်းဆံ ဖားဖားဆွဲ”ဟူ၍ စပ်ဆိုထားသည်။ လှံပျံမှာ တင့်တယ်ခြင်း ရှိစေရန် အောင်းမြီးဆံကို “ဖားဖားရားရားရှိအောင် လှံအရင်းက ဆွဲထားသည်ဟူ၍ ဖွဲ့ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။

     ဤ စမရသဒ္ဒါ စမရီသဒ္ဒါတို့ ဟောအပ်သည့် အခြေလေးချောင်းရှိ (ရှေးဆရာတို့ အောင်းဟု မြန်မာပြန်ဆိုခဲ့သော) သားကောင်ကို အတိအကျ သိရှိစေရန်အတွက်-

     သက္ကတ မဂဓ ကျမ်းဂန်အဝဝတို့၌ ကမ်းဆုံးရောက် တတ်မြောက်တော်မူကြသော အဘယာရာမဆရာတော် မော်လမြိုင်မြို့ တောင်ပေါက်ဆရာတော်တို့သည် မိမိတို့၏ အဘိဓာန်နိသျ အမရကောသနိသျတို့၌ ဖော်ပြလတ္တံ့သောအတိုင်း ရေးသားတော်မူခဲ့ကြလေသည်။

စမရော၊ စမရီမည်သောသား။ ။စမရီကား အမွေးရှည်သော တိဗက်နွားမျိုးတည်း၊ ထိုသားကောင်၏ မြီးဆံသည် ရှည်သည်ဖြစ်၍ ဣန္ဒိယနိုင်ငံ တိဗက်နိုင်ငံတို့၌ ယင်နှင်ယပ် လုပ်ကြ၏။ ထိုကိုပင် “စာမရီသား မြီးယပ်”ဟု ခေါ်သည်။ တိဗက်နိုင်ငံ၌ ဝန်တင်ရန် နို့စားရန် အသားကိုစားရန် ဤသားကောင်ကို အသုံးပြုကြကုန်၏။ ဤအနက်ကို သက္ကတ ဆေးကျမ်းတို့ကို၎င်း ပါဠိအမည်တပ်လျက်ပါသော သတွာရုပ်ပုံများကို ပြ၍ ၎င်းတို့၏ အကြောင်းကိုဆိုသော စာအုပ်တို့ကို၎င်း ကြည့်ရှု

(ဍေ)

မှီငြမ်းပြု၍ ပေးအပ်သတည်း။ (အဘယာရာမဆရာတော်၏ အဘိဓာန်နိသျသစ် ဂါထာအမှတ် ၆၁၈-မှ။)

စမရ၊ တိဗက်နွား၊ ၊(၎င်း အမရကောသနိယျ၊ ၁၅-ဝဂ်၊ ၁၀ အမှတ် ဂါထာနိသျမှ။)

စမရ၊ စမရီမည်သော သားကောင်း။ ။(ဝါလဓိပ္ပိယ၊ ဂိရိပ္ပိယ နှစ်ပုဒ်လည်း ၎င်း၏ အမည်ပင်။ ဤ စမရီမည်သော သားကောင်ကား နွားနှင့် သဏ္ဌာန်တူ၍ ရှည်သော အမွေးရှိ၏၊ တိဗက်နိုင်ငံ၌ ၎င်းကို ဝန်တင်ခြင်း စသည်ဖြင့် အသုံးပြုကြ၏။ စမရီ သားမြီးယပ်ဟူသည် ၎င်း၏ မြီးဆံဖြင့် ပြုလုပ်သော ယပ်မျိုးတည်း။ သင်္ခတ (သက္ကတ)ကျမ်းများ၌ကား ကျွဲနှင့် သဏ္ဌာန်တူ၏ဟု အဆိုရှိသည်။ သီဟိုဠ်ဘာသာ အမရကောသနိသျ၌လည်း ကျွဲနှင့်သဏ္ဌာန်တူသော ဥတ္တရာပထတိုင်း၌ဖြစ်သော စမရီမည်သော သားကောင်အထူးဟု ဆို၏။

စမရီဟု၊ ခေါ်မှတ်ပြု၊ သိမှု တိဗက်နွား။

ဤကနွားထက်၊ ကိုယ်လုံးထွက်၊ မှတ်ချက် မွေးမြီးဖွား။

ကျွဲနှင့်ပုံဟန်၊ သူ့သဏ္ဌာန်၊ တူတန် နေမခြား။

ဤမှာနွားကို၊ သုံးသလို၊ ထိုမှာ သုံးပြုငြား။

စာမရီယပ်၊ ခေါ်ပညပ်၊ ပြုအပ် သူ့မြီးဖွား။

ကျောက်တောင်ထူထပ်၊ တောအရပ်၊ ချဉ်းကပ်ပျော်မွေ့ငြား။

ဂိရိပ္ပိယ၊ ထို့ကြောင့်ပ၊ နာမ ခေါ်ထင်ရှား။

ဝါလဓိပ္ပိယ၊ မည်အရ၊ ချစ်လှ သူ့မြီးဖွား။

(တောင်ပေါက်ဆရာတော်၏ အဘိဓာန်နိသျသစ်မှ)

     ဤသီလပါရမီအရာ စမရီသားနှင့်စပ်၍ ပါရမီတော်ခဏ်းပျို့ ပိုဒ်ရေ (၇၁)၌-

သင်္ချေလေးထပ်၊ တသိန်းကပ်ကို၊ ကူးခပ်ပေါက်မြောက်၊ မရောက်မချင်း၊ သီတင်းခြိုးခြံ၊ ကျင့်အားသန်လျက်၊ အကြံဆွတ်ဆွတ်၊ မလောက်မှတ်၍၊ တပဿီကြီး၊ မြောက်စွာပြီးသည်၊ ပွါးစီးလိမ္မာ၊ သုမေဓာ... ပမာသွေးသီ၊ စာမရီဟု၊ နှောက်ချီပွပွ၊ မြီးဆံလှလျက်၊ တောမထိပ်ခေါင်၊ သရေဆောင်သည်၊ ရွှေရောင်ပြိုးပြိုး၊ သားအမျိုးကား၊ ကျင့်ရိုးအစဉ်၊ ချင်းတို့ဉာဉ်ဖြင့်၊ ရှောင်ကြဉ်လျက်ပင်၊ မြီးဆံပင်၏၊ အကြင်သရော်၊ မသွားတော်၍၊ ထော်လော်ကန့်လန့်၊ ချုံနွယ်ညွန့်၌၊

(ဍဲ)

အတွန့်ရှောက်ရှောက်၊ ငြိလေမြောက်အံ့၊ မျှလောက်မွေးသက်၊ တမျှင်ရွက်ကို၊ စုံမက်ချစ်စိုး၊ နှစ်မြောနိုး၍၊ သားမျိုးတိရစ္ဆာန်၊ အားကုန်သွန်လျက်၊ လည်လန်မူးမော်၊ ရုန်းချေသော်လည်း၊ ထိုရော်မြီးဖျား၊ ပြတ်ခန့်ညား၍၊ မသွားတဆွေ့၊ ထိုရွေ့ဝပ်တန့်၊ အသက်စွန့်လျက်၊ တွန့်သည်တပင်၊ မွေးတမျှင်ကြောင့်၊ ကိုယ်စင်ဆုံးရှောင်း၊ မသေကောင်းဟု၊ ကျိုးကြောင်းယိုးယံ၊ အကြံမဲ့ပဲ၊ ဖြစ်ခဲစွာလောက်၊ မင်းမြှောက်တန်းဆာ၊ ရတနာအမြီး၊ ငါသေပြီးလည်း၊ ပျက်စီးမဲ့ထွေ၊ လှပစေဟု၊ ကောင်သေပင်ကို၊ ဝပ်၍ဆိုသား၊ ထိုတိရစ္ဆာန်၊တောသားမွန်၏၊ ကျင့်ဟန်ထူးပြား၊ ဤဖြစ်လားကို၊ ၊ဘဘွားနှလုံး ရှိစေလဿေး။-

ဟူ၍ ကြည်ညိုစဖွယ် စပ်ဆိုထားလေသည်။

စမရီသားကောင်သည် အသွားမတော်သည့်အတွက် ချုံနွယ်တခုခု၌ မိမိ၏ မြီးဆံတမျှင်မျှ ငြိလျှင်ပင် ထိုမြီးဆံကို စုံမက်နှမြောလှသောကြောင့် အားသွန်၍ရုန်းလျှင် ထိုမြီးဆံမျှင်ပြတ်မည်ကို စိုးခန့်သဖြင့် (မြီးတမျှင်ကြောင့် ငါ့အသက် မသေစကောင်းဟု အကြံမပြုပဲ) ငါပင်သေသော်လည်း ဖြစ်ခဲလှစွာ မင်းမြှောက်တန်းဆာ ရတနာ အဝင်အပါဖြစ်သော ငါ၏အမြီးကို မပျက်မစီး ရရစ်ကြစေဟု ထိုနေရာမှာပင် (မြီးဆံကို အပျက်မခံပဲ) အသက်ကိုစွန့်၍ ဝပ်သကဲ့သို့၊ အသင် သုမေဓာသည်လည်း ထိုစမရီသားကောင်ကို အတုယူ၍ အသက်စွန့်ပြီးလျှင် သီလတည်းဟူသော မြီးဆံကို စောင့်ရှောက်လေဟု မိမိကိုယ်ကို ဆုံးမတော်မူသည်ဟု ဆိုလိုသည်။

သီလနှင့်စပ်၍ မှတ်ဖွယ်အကျယ်

     ဤသီလပါရမီအရာ၌ ရှေးဒါနခဏ်း၌ကဲ့သို့ မှတ်သားဖွယ် အကျယ်ကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာ၌ လာရှိသောအတိုင်း..

(၁) အဘယ်တရားကို သီလခေါ်သနည်း၊

(၂) အဘယ်အနက်ကြောင့် သီလမည်သနည်း၊

(၃) သီလ၏ လက္ခဏ ရသ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ပဒဋ္ဌာန်တို့ကား အဘယ်နည်း၊

(၄) ထိုသီလ၏ အကျိုးကား အဘယ်နည်း၊

(၅) သီလသည် မည်မျှ အပြားရှိသနည်း၊

(ဍော)

(၆) သီလ၏ ညစ်ညူးကြောင်းတရားကား အဘယ်နည်း၊

(၇) သီလ၏ ဖြူစင်ကြောင်းတရားကား အဘယ်နည်း-

ဟူသော ပုစ္ဆာ (၇)ချက်ကို အရင်းခံထား ဖြေကြားသောအားဖြင့် ဖော်ပြပေအံ့။ ထိုပုစ္ဆာ (၇)ချက်တို့တွင်-

သီလအရကောက်

     (၁) အဘယ်တရားကို သီလခေါ်သနည်း..ဟူသော အမေး၌ “သူ့အသက်ကိုသတ်ခြင်း စသည်တို့မှ ရှော်ကြဉ်သောသူ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်သောသူတို့၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော အဘိဓမ္မာ သဘောအားဖြင့် စေတနာတရား၊ သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တ သမ္မာအာဇီဝ တည်းဟူသော ဝိရတီစေတသိက်နှင့် အနဘိဇ္ဈာခေါ်သော အလောဘ၊ အဗျာပါဒခေါ်သော အဒေါသ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိခေါ်သော အမောဟ၊ နောက်၌ အကျယ် ဖော်ပြလတ္တံ့သော သံဝရငါးပါး၊ အဝီတိက္ကမတရားတို့ကို သီလဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်သည်။

     သီလမည်သော တရားတို့ကား ငါးစုရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ- (က) ကာယဒုစရိုက် ဝစီဒုစရိုက်တို့မှ ရှောင်ကြဉ်သောသူ၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော စေတနာ၊ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို ဖြည့်ကျင့်သူ၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော စေတနာ၊ (ခ) ကာယဒုစရိုက် ဝစီဒုစရိုက်တို့မှ ရှောင်ကြဉ်သော ဝိရတီစေတသိက် သုံးပါး၊ (ဂ) အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒ သမ္မာဒိဋ္ဌိ တည်းဟူသော မနောသုစရိုက်တရား သုံးပါး၊ (ဃ) သံဝရတရား ငါးပါး၊ (င) အဝီတိက္ကမခေါ်သည့် စောင့်ထိန်းအပ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို မလွန်ကျူးသောအခါ၌ဖြစ်သော ကုသိုလ်စိတ် စေတသိက်။ ဤတရားငါးစုတို့ ဖြစ်သည်။

(က) စေတနာသီလနှင့် (ခ) ဝိရတီသီလ

သက်သတ် ခိုးမှု၊ ကာမေသု၊ သုံးခု ကာယကံ။

မုသာ မိတ်ခွဲ၊ ဆဲရေး ပြိန်ဖျင်း၊ အပါယ်ချဉ်း၊ လေးသင်းဝစီကံ-

ဟူသောအတိုင်း သူ့အသက်ကိုသတ်ခြင်း (ပါဏာတိပါတ)၊ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း (အဒိန္နာဒါန) မိမိမပိုင်သော ဝတ္ထုကာမတို့၌ ဖောက်ပြန် မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း (ကာမေသု မိစ္ဆာစာရ) ဤသုံးပါးကို ကာယဒုစရိုက်သုံးပါး ခေါ်သည်။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း (မုသာဝါဒ)၊ ဂုံးတိုက်စကား ပြောကြားခြင်း (ပိသုဏဝါစာ)၊ သူ့နားမချမ်း ကြမ်းတမ်းယုတ်မာ တိုင်းထွာဆဲရေးစကား ပြောကြားခြင်း (ဖရုသဝါစာ)၊ အကျိုးမရှိ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊ (သမ္ဖပ္ပလာပ) ဤလေးပါးကို ဝစီဒုစရိုက်လေးပါး ခေါ်သည်။

(ဍော်)

     ထို ကာယဒုစရိုက်သုံးပါး ဝစီဒုစရိုက် လေးပါးတို့ကို ပြုမှား ပြောမှားခြင်းသည် အသက်မွေးမှုအတွက်လည်း ပြုမှား ပြောမှားတတ်သည် (မုဆိုး တံငါ စသည်တို့၏ ပါဏာတိပါတ စသည်ကို ဆိုလိုသည်)။ အသက်မွေးမှုအတွက် မဟုတ်သော ပါဏာတိပါတ စသည်လည်း ရှိသည် (မင်းညီမင်းသား စသူတို့ အပျော်အပါး တောလိုက်သော ပါဏာတိပါတ စသည်ကို ဆိုလိုသည်)။

     ထို ကာယဒုစရိုက် ဝစီဒုစရိုက်တို့ကို ပြုမှား ပြောမှားရာ၌ အသက်မွေးမှု အကြောင်းအတွက်နှင့် အသက်မွေးမှု အကြောင်းမရှိပဲ ပြုမှား ပြောမှား နှစ်ထွေပြားသကဲ့သို့ပင် ထိုဒုစရိုက်တို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းမှာလည်း အသက်မွေးမှု အကြောင်းရှိသော ထိုဒုစရိုက်တို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ အသက်မွေးမှုအကြောင်းမရှိပဲ ထိုဒုစရိုက်တို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိပြန်လေသည်။

     အသက်မွေးမှုအကြောင်းမရှိသော ကာယဒုစရိုက်သုံးပါးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကို သမ္မာကမ္မန္တဝိရတီ ခေါ်သည်၊ အသက်မွေးမှု အကြောင်းမရှိသော ၀စီဒုစရိုက်လေးပါးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကို သမ္မာဝါစာဝိရတီ ခေါ်သည်။ အသက်မွေးမှုလျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ထိုကာယဒုစရိုက်သုံးပါး ဝစီဒုစရိုက်လေးပါး (ရဟန်းတော်များအဖို့ ထူး၍ ဟောကြားအပ်သော) မိစ္ဆာအာဇီဝ အမျိုးမျိုးတို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကို သမ္မာအာဇီဝဝိရတီ ခေါ်သည်။

     ဆိုအပ်ပြီးသော ဝိရတီစေတသိက် သုံးပါးတို့ကို ဝိရတီသီလခေါ်၍၊ ထိုဝိရတီစေတသိက်နှင့် တွဲဖော်ယှဉ်ဖက် တကွနက်ဖြစ်သော စေတနာစေတသိက်ကို စေတနာသီလခေါ်သည်။ ဆရာဥပဇ္ဈာယ် အစရှိသူတို့အပေါ်၌ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို ပြုသောအခါ မဟာကုသိုလ်စိတ်၌ပါသော စေတနာစေတသိက်ကိုလည်း စေတနာသီလခေါ်သည်။

(ဂ) အနဘိဇ္ဈာဒိ သီလ

     သူတပါးစည်းစိမ်ကို “ဤစည်းစိမ်သည် ငါ၏ဥစ္စာဖြစ်ပါမူ ကောင်းလေစွ”ဟု သူတပါးစည်းစိမ်သို့ ရှေးရှုကြံစည်တတ်သော လောဘကို အဘိဇ္ဈာ မနောဒုစရိုက်ခေါ်သည်။ ထိုအဘိဇ္ဈာ မနောဒုစရိုက်ကို ပယ်ရှားသောသူ၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော ပယ်ရှားကြောင်း စေတနာနှင့် အနဘိဇ္ဈာမည်သော အလောဘစေတသိက်သည် သီလမည်၏။ သူတပါးပျက်စီးရန် စိတ်ဖြင့်ပြစ်မှားခြင်း (ထိုသူ ပျက်စီးပါစေ သေပါစေ စသည်ဖြင့် ကြံစည်ခြင်း) ဒေါသစေတသိက်သည် ဗျာပါဒ မနောဒုစရိုက် မည်၏၊ ထိုဗျာပါဒ မနောဒုစရိုက်ကို ပယ်ရှားသောသူ၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော ပယ်ရှားကြောင်း စေတနာနှင့် အဗျာပါဒမည်သော အဒေါသစေတသိက်သည် “သီလမည်၏။ “အလှူဒါနမည်သည် မရှိ၊ အလှူဒါန၏

(ဍံ)

အကျိုးလည်း မရှိ” စသည်ဖြင့် အယူဖောက်ပြား မှားယွင်းခြင်း ဒိဋ္ဌိစေတသိက်သည် မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မနောဒုစရိုက် မည်၏။ ထိုမနောဒုစရိုက်ကို ပယ်ရှားသောသူ၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော ပယ်ရှားကြောင်း စေတနာနှင့် သမ္မာဒိဋ္ဌိမည်သော အမောဟ စေတသိက်သည် သီလမည်၏။

     အဘိဇ္ဈာ, ဗျာပါဒ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ တည်းဟူသော မနောဒုစရိုက် သုံးပါးရှိလျှင် သူ့အသက်ကိုသတ်ခြင်း အစရှိသော သီလပျက်စီးမှု (ဒုဿီလျ)တရားများ ဖြစ်နိုင်သည်၊ ထိုမနောဒုစရိုက်တို့ကို ပယ်ရှားတတ်သော မနောသုစရိုက်သုံးပါးနှင့် စေတနာတို့ ဖြစ်ပွါးလျှင် ဒုဿီလျခေါ်သည့် သူ့အသက်ကိုသတ်ခြင်း အစရှိသော သီလပျက်စီးမှုများ မဖြစ်နိုင်၊ ထို့ကြောင့် အနဘိဇ္ဈာ, အဗျာပါဒ, သမ္မာဒိဋ္ဌိတည်းဟူသော မနောသုစရိုက် သုံးပါးကို သီလဟု ခေါ်ဆိုသည်။

     စိတ်ဖြစ်လျှင် စေတနာပါသည်ချည်း ဖြစ်၏၊ ထိုစေတနာကပင် စိတ်ကို အာရုံနှင့် စေ့ဆော်ပေး၏၊ စေ့စပ်ပေး၏။ ဂဟေဆက်စပ်သည်ကို ဂဟေဆော်သည်ဟု ခေါ်သကဲ့သို့ စိတ်နှင့်အာရုံ ဆက်စပ် စေ့စပ် ပေးသည်ကိုပင် စေ့ဆော်သည်ဟု ခေါ်သည်။ စေတနာက စေ့ဆော်မပေးလျှင် စိတ်သည် အာရုံနှင့် အာရုံအာရမ္မဏိကအဖြစ်ဖြင့် ဆက်စပ်မည်မဟုတ်၊ စိတ်သည် အာရုံ၌ တည်မည်မဟုတ်၊ စိတ်သည် အာရုံကို အာရုံပြုတော့မည် မဟုတ်၊ စေတနာက ဂဟေဆက်စပ် စေ့ဆော်ပေးသည့်အတွက် စိတ်သည် အာရုံနှင့် အာရုံအာရမ္မဏိကအဖြစ်ဖြင့် ဆက်စပ်နိုင်ရသည်။ စိတ်သည် အာရုံ၌ တည်ရခြင်းဖြစ်သည်။ စိတ်သည် အာရုံကို အာရုံပြုနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် စိတ်ဖြစ်တိုင်းဖြစ်တိုင်း စေတနာပါရသည်တွင် သီလနှင့်စပ်လျဉ်းသော စိတ်ဖြစ်ရာမှာပါသည့် စေတနာဟူသမျှကို သီလခေါ်သည်ဟု မှတ်ယူအပ်၏။

(ဃ) သံဝရသီလနှင့် (င) အဝီတိက္ကမသီလ

     ပြဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော စေတနာသီလနှင့် ဝိရတီသီလ အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒ သမ္မာဒိဋ္ဌိသီလတို့မှာ လူရော ရဟန်းပါ နှစ်ဦးလုံးနှင့် ဆက်ဆံသောသီလများ ဖြစ်ကြ၏၊ ထို့အပြင် ရဟန်းတို့နှင့်သာ အထူးဆက်ဆံသော သီလကား စောင့်ထိန်းခြင်း (သံဝရ) သီလနှင့် မလွန်ကျူးခြင်း (အဝီတိက္ကမ) သီလတို့ ဖြစ်ကြ၏။ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် စောင့်ထိန်းခြင်း (သံဝရ) သီလသည်..

(၁) ပါတိမောက္ခသံဝရ= (မိမိကို စောင့်ထိန်းသသူကို အပါယ်စသော ဘေးတို့မှ လွတ်မြောက်စေတတ်သော သိက္ခာပုဒ်သီလကို ခေါ်သည်။)

(ဍား)

(၂) သတိသံဝရ= (မျက်စိ နား နှာ လျှာ ကိုယ် စိတ် တည်းဟူသော ဣန္ဒြေခြောက်ပါးတို့ကို အကုသိုလ်ခိုးသားတို့ ဝင်ခွင့်မရစေရန် မလစ်မလပ် သတိဖြင့် စောင့်ကြပ်ခြင်းကို ခေါ်သည်။)

(၃) ဉာဏသံဝရ= (ရေအလျဉ်ကဲ့သို့ တသွင်သွင် ဖြစ်ပွါးတတ်သည့် တဏှာ ဒိဋ္ဌိ အဝိဇ္ဇာ ဒုစရိုက် ကိလေသာတရားတို့ မဖြစ်ပွါးရအောင် စောင့်ထိန်းတတ်သော ပညာကို ခေါ်သည်၊ ပစ္စယသန္နိဿိတ သီလလည်း ဤဉာဏသံဝရ၌ ပါဝင်လျက်ရှိသည်။)

(၄) ခန္တိသံဝရ= (အချမ်းအပူ စသည်တို့ကို သည်းခံသောအားဖြင့် အကုသိုလ်တရားတို့ မဖြစ်ပွါးအောင် စောင့်ထိန်းခြင်းကို ခေါ်သည်။)

၅။ ဝီရိယသံဝရ= (ကာမ ဗျာပါဒ ဝိဟိံသာ မိစ္ဆာဝိတက်တို့ စိတ်ထက်၌ တက်၍မနေနိုင်အောင် (မကြံစည်မိအောင်) အားထုတ် စောင့်စည်းခြင်းကို ခေါ်သည်။ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ သီလသည်လည်း ဤဝီရိယသံဝရ၌ ပါဝင်လျက်ရှိသည်။)

ပါတိ သတိ၊ ဉာဏ် ခန္တိ၊ ထိုပြိ ဝီရိယ။

အကုသိုလ်များ၊ ပယ်စောင့်ရှား၊ ငါးပါးသံဝရ။

     အဝီတိက္ကမ သီလဟူသည် ဆောက်တည်ထားသော သိက္ခာပုဒ်တို့ကို ကိုယ်နှုတ်တို့ဖြင့် မလွန်ကျူးခြင်းကို ခေါ်သည်။

     ဆိုအပ်ပြီးသော သံဝရငါးပါးနှင့် အဝီတိက္ကမတရားတို့၏ တရားကိုယ်စစ်စစ်မှာ..

     ပါတိမောက္ခသံဝရ၏အရ သီလခဏ်းအစ၌ ပြခဲ့သော စေတနာ ဝိရတီ အလောဘ အဒေါသ အမောဟ စေတသိက်တို့ ဖြစ်သည်။

     သတိသံဝရ၏အရ သတိစေတသိက်ပင်ဖြစ်၏၊ (သတိဖြစ်ရာမှာလည်း စေတနာ ပါရမည်ပင်ဖြစ်၏။)

     ဉာဏသံဝရ၏အရ ပညာစေတသိက်ပင်ဖြစ်၏။ (ပညာဖြစ်ရာမှာလည်း စေတနာ ပါရမည်ပင်ဖြစ်၏။)

     ခန္တိသံဝရ၏အရ အမျက်မထွက်ခြင်း လက္ခဏာရှိသော အဒေါသစေတသိက် ခေါင်းဆောင်သည့် ကုသိုလ်စိတ် စေတသိက်စု (တနည်း) အဒေါသစေတသိက်ပင် ဖြစ်၏။

     ဝီရိယသံဝရ၏အရ ဝီရိယစေတသိက်ပင် ဖြစ်၏။ (ဝီရိယဖြစ်ရာမှာလည်း စေတနာ ပါရမည်ပင်ဖြစ်၏။)

(ဎ)

     အဝီတိက္ကမ၏အရကား ဆောက်တည်ထားသော သိက္ခာပုဒ်တို့ကို မလွန်ကျူးသော အခြင်းအရာဖြင့်ဖြစ်သော ကုသိုလ်စိတ် စေတသိက်စုပင် ဖြစ်၏။

     ဒါနအရာမှာ စေတနာသည် အရင်းခံဖြစ်၏။ သီလအရာ၌ကား စေတနာပင် အရင်းခံဖြစ်သည့်ပြင် ဝိရတီစေတသိက်သုံးပါး၊ အလောဘ အဒေါသ အမောဟ စေတသိက်သုံးပါး သတိစေတသိက် ပညာစေတသိက် ဝီရိယစေတသိက်တို့လည်း အသီးအသီး ဆိုင်ရာဆိုင်ရာ ရှေ့ဆောင်ကာ ကုသိုလ်ဖြစ်သော စိတ် စေတသိက်အစုပင် ပါဝင်နိုင်၏။

ဤကား သီလခေါ်အပ်သော တရားတို့ကို ပြဆိုချက်တည်း။

**********

သီလခေါ်ခြင်း၏အကြောင်း

     (၂) အဘယ်အနက်ကြောင့် သီလမည်သနည်း..ဟူသော အမေး၌— သီလဟူသော စကားသည် ပါဠိအတိုင်း ခေါ်ဆိုထားသော မြန်မာဝေါဟာရဖြစ်၏။ ပါဠိအတိုင်း ခေါ်ဆိုထားသည့် ဒါနပြုသည်ဟူသော မြန်မာစကားကို ပေးကမ်းစွန့်ကြဲမှု ပြုသည်ဟု ပြောဆိုနိုင်သော်လည်း သီလဆောက်တည်သည်ဟူသော မြန်မာစကားကိုကား ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မပြောဆိုနိုင်ကြသည်က များ၏။

သီလသဒ္ဒါသည် နဂိုရ်သဘောဟူသော အနက် ကောင်းသောအကျင့်ဟူသော အနက် နှစ်မျိုးတို့ကို ဟော၏၊ ထိုနှစ်မျိုးတို့တွင်-

     နဂိုရ်သဘောဟူသော အနက်ကို “အလေ့အထ”ဟူသော စကားပရိယာယ်ဖြင့် လှယ်၍ သုံးပြန်၏၊ သုံးနှုန်းပုံမှာ.. (ပါပကရဏသီလော) မကောင်းမှုကို ပြုလေ့ရှိသောသူ၊ (ဒုဗ္ဘာသနသီလော) မကောင်းသောစကားကို ပြောလေ့ရှိသောသူ၊ (အဘိဝါဒနသီလော) ရှိခိုးထိုက်သူကို ရှိခိုးလေ့ရှိသောသူ၊ (ဓမ္မကထနသီလော) တရားဟောလေ့ရှိသောသူ အစရှိသည်ဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်တဦးဦး၏ ကောင်း မကောင်းဟူသော နဂိုရ်သဘောကို (ပါဠိလို) သီလ၊ (မြန်မာလို) အလေ့ဟူ၍ သုံးနှုန်း၏။ ထိုအလေ့ဟူသော အသုံးအနှုန်းကို (ဝဿာနသမယေ ရုက္ခာ ရုဟနသီလာ) မိုယ်းအခါ၌ သစ်ပင်များ ပေါက်လေ့ရှိကြကုန်၏၊ (ဂိမှသမယေ ပတ္တာ ပတနသီလာ) နွေအခါမှာ သစ်ရွက်များ ကြွေကျလေ့ရှိကုန်၏- စသည်ဖြင့် ကောင်းသည် မကောင်းသည် ဟု အထူးမဆိုအပ်သော အရာ၌လည်း သုံးနှုန်းကြ၏။

     ကောင်းသောအကျင့်ဟူသော အနက်ကား မြင့်မြတ်သော အရာချည်းသာ ဖြစ်၏။ ထို မြင့်မြတ်သောအရာ ကောင်းသောအကျင့်ဟူသော အနက်ကို ယခု သီလခဏ်း၌ပါသည့် သီလသဒ္ဒါကဟောသည်။ မြင့်မြတ်သော အရာဟူသည်လည်း (၁) ကောင်းစွာ ထားရှိခြင်း၊ (၂) ကောင်းစွာ ဆောင်ရွက်ခြင်းဟူ၍ သီလသဒ္ဒါ၏အနက် နှစ်မျိုးရှိ၏။

(ဎာ)

     (၁) ကောင်းစွာထားရှိခြင်းဟူသည် ကာယကံနှင့် ဝစီကံမှုတို့ကို ဖရိုဖရဲ မရှိစေခြင်းပင် ဖြစ်၏။ သီလမစောင့်ထိန်းသောသူတို့၏ သန္တာန်၌ ကာယကံမှု အပြုသဘော ဝစီကံမူ အပြောအဆို သဘောတို့သည် အထိန်းမရှိသော ချည်ခင်ပမာ ဖြစ်လိုရာ ဖရိုဖရဲ ဖြစ်ပေါ်နေတတ်ကြ၏။ သီလစောင့်ထိန်း ထားလိုက်သောအခါ ထိုကာယကံမှု ဝစီကံမှုတို့သည် ဖရိုဖရဲ မဖြစ်တော့ချေ။ (စိတ်နေထက်မြက် ကြမ်းခက်သောသူပင် ဖြစ်စေ ကာမူ သီလကို ဆောက်တည် ကျင့်သုံးခိုက်၌ ထိုသူကို အခြားသူတယောက်က မခံနိုင်အောင် လာရောက်ပြောဆို ပြုမူလာလျှင် ထိုသူသည် သီလမဆောက်တည်သော အခါဖြစ်က အတုံ့အပြန် လက်စားချေသော အားဖြင့် ကာယကံသောင်းကျန်းမှု ဝစီကံသောင်းကျန်းမှုတို့ကို ပြုမူပြောဆို ဖရိုဖရဲဖြစ်မည် ဖြစ်သော်လည်း သီလဆောက်တည်ထားသည့်အတွက် မိမိစိတ်ကို ထိန်းအုပ်ချုပ်တည်းကာ ကာယကံမှု ဝစီကံမှု သောင်းကျန်းခြင်း မရှိရအောင် ကောင်းစွာ ထားနိုင်လေသည်။ ကာယကံမှု ဝစီကံမှု ဖရိုဖရဲ ဆွဲမရ တားမရ မဖြစ်လေအောင် ထိုသူစောင့်ထိန်းသော သီလက ထိန်းအုပ်ထားလေသည်။) ဤကား ကောင်းစွာထားရှိခြင်းဟူသော ပဌမအနက်၏ အကျယ်အဓိပ္ပါယ်တည်း။

     (၂) ကောင်းစွာ ဆောင်ရွက်ခြင်းဟူသော ဒုတိယအနက်၏ အဓိပ္ပါယ်ကား.. ကုသိုလ်တရား ဟူသမျှသည် သီလနှင့်ကင်း၍ ကောင်းစွာ မဖြစ်နိုင်၊ သီလရှိသောသူတို့၏ သန္တာန်မှာသာ ကုသိုလ်တရားတို့ ကောင်းစွာ ဖြစ်ပွါးနိုင်သည်။ သို့ဖြစ်၍ သီလသည် ကုသိုလ်ဟူသမျှတို့၏ မူလတည်ရာ အကြောင်းရင်း ဖြစ်ရကား စတုဘူမက ကုသိုလ်တရားတို့ ဖြစ်ပွါးအောင် ဆောင်ရွက်တတ်သော တရားဖြစ်လေသည်။

ယခု ပါရမီတော်ခဏ်းမှာ သုမေဓာရှင်ရသေ့သည် ဒါနပါရမီကို ရှေးဦးစွာ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင် တွေ့မြင်တော်မူသောကြောင့် "ဒါနပါရမီကို ဦးစွာ အားထုတ်ရမည့်အကြောင်း” မိမိကိုယ်ကို မိမိ ဆုံးမထားသော်လည်း သီလကို မစောင့်မထိန်းပဲ ရှေးဦးစွာ ဒါနကိုသာ အားထုတ်ရမည် (လှူရမည်)ဟု မဆိုလို၊ ဘုရားဖြစ်အောင် ပြုနိုင်သော အကြောင်းတရားတို့ကို ဆင်ခြင်စူးစမ်းတော်မူရာ သုမေဓာရှင်ရသေ့၏ ပါရမီပဝိစယ ဉာဏ်တော်၀၌ ပဌမဦးစွာ ဒါနပါရမီ ထင်မြင်လာသောကြောင့်သာ (ဣမံ တွံ ပဌမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ) “ဤဒါနပါရမီကို အစဦးစွာ အစွဲအမြဲပြုကာ ဆောက်တည်ပြီးလျှင် အထွတ်အထိပ်ရောက် ဖြည့်ကျင့်လေလော့”ဟု ဟောထားတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်။ သီလကို လုံးဝအားမထုတ်ခင် ကြိုတင်၍ ဒါနကိုသာ ဦးစွာ အားထုတ်ရမည်ဟု မဆိုလို။

(ဎိ)

ပါရမီတော်တို့ကို ပဌမ ဒုတိယ စသည်ဖြင့် စီစဉ် ဟောကြားထားခြင်းမှာ ကျင့်စဉ်ကိုပြလို၍ ထားသည်မဟုတ်။ ပါရမီပဝိစယ ဉာဏ်တော်ဝ၌ ပဌမ ဒုတိယစသည် အစဉ် ထင်မြင်လာသည့်အတိုင်းသာ ပြဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ တချိန်တည်း တခဏတည်း၌ တပြိုင်နက်တည်း ပါရမီဆယ်ပါးလုံး ဉာဏ်တော်၌ မထင်မြင်နိုင်။ ဤသို့ ဉာဏ်တော်၀၌ ပဌမဦးစွာ ထင်မြင်လာသည်ကိုစွဲ၍ ဒါနပါရမီကို အစထား၍ ဟောကြားတော်မူသည်၊ ပြုကျင့် အားထုတ်ရာ၌ကား သီလ၌တည်၍ ဒါနကို အားထုတ်မှသာလျှင် မိမိဖက်က ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိ (အလှူ၏ စင်ကြယ်ခြင်း) ဖြစ်နိုင်ပေမည်။ သီလဆောက်တည် ကျင့်သုံးခြင်း ရှေ့သွားရှိသော ဒါနဖြစ်မှ သာလွန်၍ အကျိုးရနိုင်ပေမည်။

ထို့ကြောင့်ပင် ဒါယကာ ဒါယိကာမတို့က သင်္ကန်းစသော လှူဘွယ်ဝတ္ထုတို့ကို လှူဒါန်းရန် သံဃာတော်များကို ပင့်ဖိတ်သောအခါ သံဃာတော်များက (သီလပေးရန်ဟူ၍ မူလပင့်ဖိတ်စဉ်က လျှောက်ထားချက် မပါစေကာမှု) ရှေးဦးစွာ သီလပေးပြီးမှ လှူဘွယ်ဝတ္ထုတို့ကို လှူဒါန်းစေတော်မူကြသည်။

     ဤဆိုအပ်ပြီးသော စကားရပ်စုကို ထောက်၍ “အဘယ့်ကြောင့် သီလခေါ်သနည်း”ဟု မေးလျှင်၊ (၁) ကာယကံမှု ၀စီကံမှုတို့ကို ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ဖြစ်ခွင့်မပေးပဲ သိမ်မွေ့နူးညံ့အောင် ကောင်းစွာ ထားတတ်သောကြောင့်၎င်း၊ (၂) ကာမကုသိုလ် ရူပကုသိုလ် အရူပကုသိုလ် လောကုတ္တရာကုသိုလ် တည်းဟူသော ကုသိုလ်လေးမျိုးတို့ အဆင့်ဆင့် ဖြစ်ပွါးအောင် အခြေခံ အကြောင်းရင်းအဖြစ်ဖြင့် ကောင်းစွာ ရွက်ဆောင်တတ်သောကြောင့်၎င်း သီလခေါ်သည်ဟု ပြတ်ပြတ်သားသား ဖြေကြားရာ၏။

     ဤအရာ၌-

သီလသည်လည်း ကောင်းစွာ ထားတတ်သည်၊ သမာဓိသည်လည်း ကောင်းစွာ ထားတတ်သည်။ ထိုသို့ သီလနှင့် သမာဓိတို့၏ ကောင်းစွာထားပုံချင်း အဘယ်သို့ ထူးသနည်းဟူ၍၎င်း..၊ ပထဝီဓာတ်သည်လည်း ကောင်းစွာ ဆောင်တတ်သည်၊ သီလသည်လည်း ကောင်းစွာ ဆောင်တတ်သည်၊ ကောင်းစွာ ဆောင်ပုံချင်း အဘယ်သို့ ထူးသနည်းဟူ၍၎င်း မေးဖွယ်ရှိ၏။

အဖြေကား.. သီလသည် ကာယကံမှု ဝစီကံမှုတို့ကို ဖရိုဖရဲ မဖြစ်စေရ၊ ငြိမ်သက် အေးချမ်းအောင် ကောင်းစွာထားတတ်သည်။ သမာဓိသည်

(ဎီ)

မိမိနှင့် တွဲယှဉ်ဖက်ဖြစ်သော စိတ် စေတသိက်တို့ကို အာရုံအမျိုးမျိုးသို့ ပျံ့လွင့်၍မသွားပဲ အာရုံတခုထဲ၌ စူးစိုက်တည်နေအောင် ကောင်းစွာ ထားတတ်သည်။ ဤသို့ ကောင်းစွာထားပုံချင်း ထူးခြားသည်။

သီလသည် စတုဘူမက ကုသိုလ်တရားတို့ ဖြစ်ပွါးရန် အခြေခံ အကြောင်းရင်း ဖြစ်ပေသည်၊ ဤသို့ စတုဘူမက ကုသိုလ်တရားများ ဖြစ်ပွါးရန် အခြေခံအကြောင်းရင်း ဖြစ်သည်ကိုပင် စတုဘူမက ကုသိုလ်တရားတို့ ဖြစ်ပွါးအောင် ကောင်းစွာ ရွက်ဆောင်သည်ဟု ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ အထိန်းတော်သည် မင်းသားကို ကစဉ့်ကလျား ရောက်တတ်ရာရာ မလွင့်ပါးအောင် ပွေ့ချီထမ်းဆောင်သကဲ့သို့၊ ပထဝီဓာတ်သည် သဟဇာတ် (တကွဖြစ်ဖက်) ရုပ်တရားတို့ကို ကစဉ့်ကလျား မလွင့်ပါးအောင် ကောင်းစွာတည်အောင် ကျေးဇူးပြုတတ်သည်။ ယင်းသို့ ကျေးဇူးပြုသည်ကိုပင် ကောင်းစွာ ဆောင်သည်ဟု ဆိုသည်။ သို့ရကား.. ပထဝီဓာတ်သည် သဟဇာတ် ရုပ်တရားတို့ကို ကစဉ့်ကလျား လွင့်ပါး၍မသွားအောင် ကောင်းစွာ ရွက်ဆောင်သည်။ သီလသည် စတုဘူမက ကုသိုလ်တရားတို့ ဖြစ်ပွါးအောင် အခြေခံ အကြောင်းအဖြစ်ဖြင့် ရွက်ဆောင်သည်၊ ဤသို့ ကောင်းစွာဆောင်ပုံချင်း ထူးခြားသည်။ ။။(ဝိသုဒ္ဓိ၊ ဋီ၊ သီလနိဒ္ဒေသမှ)

     ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာ၌- “ပြခဲ့ပြီးသော အနက်နှစ်မျိုးသာလျှင် သီလသဒ္ဒါအတွက် သဒ္ဒါဆရာများ ခွင့်ပြုကြသော အနက်များဖြစ်၏။ တပါးသော ဆရာတို့ကမူ.. သီလဟူသော စကားသည် (သိရ) သို့မဟုတ် (သီသ)မှ ဖြစ်လာသော စကားတည်း၊ သိရနှင့် သီသသဒ္ဒါတို့သည် ဦးခေါင်းဟူသော အနက်ကို ဟောကုန်၏၊ သတ္တဝါတို့မှာ ဦးခေါင်းပြတ်သွားလျှင် “တကိုယ်လုံးပင် ပျက်စီးသကဲ့သို့၊ ကုသိုလ်တရားတို့မှာလည်း သီလပျက်စီးလျှင် အလုံးစုံ ပျက်စီးတော့၏။ သို့ဖြစ်၍ သီလတရားသည် ကုသိုလ်ဟူသမျှတို့၏ ဦးခေါင်းသဖွယ် ဖြစ်သောကြောင့် (သိရ) သို့မဟုတ် (သီသ)ဟု ဆိုလိုလျက် အက္ခရာပြောင်းလဲ၍ သီလဟု ခေါ်ဝေါ်ထားသည်။

     တနည်း.. လောက၌ အပူ၏ အေးငြိမ်းခြင်းကို ပါဠိလို (သီတလ)ဟု ခေါ်သည်။ သတ္တဝါတို့သန္တန်၌ ကိလေသာ အပူဟူသမျှကို သီလသည် ငြိမ်းအေးစေတတ်သောကြောင့် (သီတလ)ဟု ဆိုလိုလျက် အလယ် (တ)အက္ခရာကို ချေဖျက်ကာ သီလဟု ခေါ်ဝေါ်ထားသည်၊ ဤသို့ စသောနည်းဖြင့် သီလသဒ္ဒါ၏ အနက်ကို ဖွင့်ပြကြကုန်၏”ဟု ပြဆိုထားသည်။

(ဎု)

ထိုတပါးသော ဆရာတို့၏ ပြဆိုချက်မှာ သီလဟူသော သဒ္ဒါရင်းမှ ထွက်ပေါ်ရရှိသော အနက်မဟုတ်၊ သီလနှင့် အသံချင်း ဆင်တူသော သိရ သီသ သီတလသဒ္ဒါတို့မှ ရရှိသော အဓိပ္ပါယ်စုကို ဆွဲငင်ကြံစည်ခြင်း သဒ္ဒါသဘောအရမျှသာ ဖြစ်သည်။ ရှေးက ပြခဲ့သော ကောင်းစွာထားရှိခြင်း ကောင်းစွာ ဆောင်ရွက်ခြင်းဟူသော အနက်နှစ်ပါးကသာ သီလသဒ္ဒါ၏ အနက်ရင်း ဖြစ်ပေသည်။

     ပြဆိုအပ်ပြီးသော သီလခေါ်ဝေါ်ရခြင်း၏အကြောင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်စုမှာ၊ ၊သီလံ သဘာဝေ သုဗ္ဗတေ..ဟူသော မဂဓအဘိဓာန် ဂါထာနံပါတ် (၁၀၉၂)လာ နဂိုရ်သဘောဟူသော အနက်၊ ကောင်းသောအကျင့်ဟူသော အနက် နှစ်မျိုးတို့တွင် ဒုတိယအနက်ကို အစွဲပြု၍ ပြအပ်သော အဓိပ္ပါယ်စု ဖြစ်သည်။

     နဂိုရ်သဘောဟူသော ပဌမအနက်အားဖြင့်လည်း သီလဟု ခေါ်ဝေါ်ရခြင်းအကြောင်း အဓိပ္ပါယ်ကို မှတ်ယူနိုင်ပေ၏၊ အဘယ်သို့ မှတ်ယူနိုင်သနည်းဟူမူ.. နဂိုရ်သဘောဟူသော အနက်မှာ ပြခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ကောင်း မကောင်း အဓိပ္ပါယ်အမျိုးမျိုး ပါဝင်နိုင်သော်လည်း ကောင်းမြတ်သော ကျင့်ဝတ်သီလကို ရှေးရှေးသူတော်ကောင်း အလောင်းအလျာတို့ ကျင့်ကြံဆည်းပူးမြဲ အလေ့အထ ရှိသည်။ လောက၌ တရားဟူသော စကားမှာ ကုသိုလ်လည်းတရား အကုသိုလ်လည်းတရား စသည်ဖြင့် ကောင်း မကောင်း အဓိပ္ပါယ်နှစ်မျိုးပင် ပါဝင်နေသော်လည်း “တရားတော်ကို ကိုးကွယ်ပါ၏”ဟု သရဏဂုံ ဆောက်တည်ရာမှာ ကိုးကွယ်ထိုက်သော မြတ်သော လောကုတ္တရာတရားကိုသာ ယူရသကဲ့သို့၎င်း၊ သံဃာဟူသည် အစုအပေါင်းဖြစ်၍ လူအစုအပေါင်း (မနုဿသံဃ) ငှက်အစုအပေါင်း (သကုဏသံဃ) စသည်ဖြင့် သံဃာအမျိုးမျိုး ရှိနေစေကာမူ “သံဃာတော်ကို ကိုးကွယ်ပါ၏”ဟု သရဏဂုံ ဆောက်တည်ရာမှာ အမြတ်ဆုံးသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ် အပေါင်းကိုသာ ယူရသကဲ့သို့၎င်း၊ ထို့အတူ ဤအရာမှာလည်း အလေ့အထအမျိုးမျိုး ရှိနေစေကာမူ ဖြည့်ကျင့်အပ်သော ပါရမီနှင့်စပ်သည့် ကျင့်ဝတ်တရားအရာမှာ မြတ်သော ရှေးသူတော်ကောင်း အလောင်းအလျာတို့၏ ကျင့်ကြံမြဲ အလေ့အထကိုသာ ယူရမည်။ ဤကဲ့သို့ အဓိပ္ပါယ်ယူလိုက်လျှင် အဘိဓာန်ကျမ်းလာ နဂိုရ်သဘောဟူသော ပဌမအနက်ကိုလည်း ဤသီလအရာ၌ သုံးစွဲသင့်ပေ၏။ ဤအလိုသော်.. ရှေးသူတော်ကောင်း အလောင်းအလျာတို့ ကျင့်ကြံမြဲ အလေ့အထတရား ဖြစ်သောကြောင့် သီလခေါ်သည်ဟု သီလမည်ခြင်း၏ အကြောင်းကို ဖြေဆိုရာ၏။

ဤကား သီလဟု ခေါ်ရခြင်း၏ အကြောင်းတည်း။

**********

(ဎူ)

သီလ၏ လက္ခဏာစသည်

     (၃) သီလ၏ လက္ခဏ ရသ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ပဒဋ္ဌာန်တို့ကား အဘယ်နည်း..ဟူသော အမေး၌- “အဖြေကား သီလသည် ကာယကံ စသည်တို့ကို ဖရိုဖရဲမရှိရအောင် ကောင်းစွာထားပေးခြင်း လက္ခဏာရှိ၏။ (တနည်း) ကုသိုလ်ဟူသမျှတို့၏ မူလအခြေခံ အကြောင်းရင်းဖြစ်ခြင်း လက္ခဏာရှိ၏၊ ၊ကိုယ်မစောင့်စည်းခြင်း၊ နှုတ်မစောင့်စည်းခြင်း အစရှိသော သီလကင်းမဲ့သူ၏အဖြစ်ကို ဖျက်ဆီးခြင်း (အလုပ်ကိစ္စ) ရသရှိ၏၊ (တနည်း) အပြစ်ကင်းသော ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း (သမ္ပတ္တိ)ရသ ရှိ၏။ (ပညာရှိ သူတော်ကောင်းတို့ မကဲ့ရဲ့အပ်သော တရားသဘောအနေဖြင့် ဖြစ်ခြင်းကို အပြစ်ကင်းသော ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟု ဆိုသည်)၊ ၊ကာယကံမှု စသည်တို့၏ စင်ကြယ်ခြင်းဟူ၍ မှတ်ယူအပ်သော အခြင်းအရာ ပစ္စုပဋ္ဌာန်ရှိ၏။ (သီလဟူသည် အဘယ်ကဲ့သို့သော တရားမျိုး ဖြစ်သနည်းဟု ပညာရှိ သူတော်ကောင်းတို့ ဆင်ခြင်သောအခါ ထိုပညာရှိ သူတော်ကောင်းတို့၏ ဉာဏ်ဝ၌ သီလဟူသည် ကာယကံမှု၏ စင်ကြယ်ခြင်း ဝစီကံမှု၏ စင်ကြယ်ခြင်း မနောကံမှု၏ စင်ကြယ်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်ဟု ထင်မြင်လာသည်ဟု ဆိုလိုသည်)၊ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း (ဟိရီ)နှင့် မကောင်းမှုကို ကြောက်ခြင်း (ဩတ္တပ္ပ) တရားနှစ်ပါးလျှင် အနီးဆုံးသောအကြောင်း ပဒဋ္ဌာန်ရှိ၏။ (သူတော်ကောင်းတရားကို ကြားနာရခြင်း စသည်ကား သီလဖြစ်ဖို့ရန် ဝေးသောအကြောင်း ဖြစ်သည်၊ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပ နှစ်ပါးရှိမှ သီလကို ဆောက်တည်နိုင် ထိန်းစောင့်နိုင်သောကြောင့် ထိုဟိရီ ဩတ္တပ္ပ နှစ်ပါးသည် သီလ၏ အနီးဆုံးသော အကြောင်းဖြစ်သည် ဟူလို။)

ဤကား သီလ၏ လက္ခဏာစသည်တို့ကို ပြဆိုချက်တည်း။

**********

သီလ၏ အကျိုးအာနိသင်

     (၄) ထိုသီလ၏ အကျိုးကား အဘယ်နည်း..ဟူသော အမေး၌ အဖြေကား- သီလသည် စောင့်ထိန်းသူ၏ စိတ်နှလုံးကို သာယာရွှင်လန်းစေနိုင်ခြင်း စသည်ဖြင့် များစွာသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ရစေနိုင်ခြင်း အကျိုးအာနိသင် ရှိ၏၊ စသည်-ဟူသော စကားဖြင့် စိတ်နှလုံး သာယာရွှင်လန်းသောသူမှာ ဝမ်းမြောက်ခြင်းခေါ်သည့် နုသောပီတိ ပါမောဇ္ဇဖြစ်၏၊ ၊(နုသောပီတိ) ပါမောဇ္ဇဖြစ်သောသူမှာ နှစ်သက်ခြင်း (ရင့်သောပီတိ) ပီတိတရားဖြစ်၏၊ ၊ပီတိတရား ဖြစ်ပွါးသောသူမှာ ကိုယ်စိတ်၏ ငြိမ်းချမ်းခြင်း ပဿဒ္ဓိတရား ဖြစ်၏၊ ပဿဒ္ဓိတရား ဖြစ်ပွါးသောသူမှာ ကိုယ်စိတ်၏ ချမ်းသာခြင်း သုခဖြစ်၏၊ သုခဖြစ်သူမှာ တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိဖြစ်၏။ သမာဓိဖြစ်သူမှာ ဟုတ်မှန်တိုင်း သိမြင်နိုင်သော ယထာဘူတဉာဏ်ဖြစ်၏။

(ဎေ)

ယထာဘူတဉာဏ် ဖြစ်သူမှာ ဝဋ်ဒုက္ခ သင်္ခါရတို့၌ ငြီးငွေ့ခြင်း နိဗ္ဗိန္ဒတည်းဟူသော ဗလဝဝိပဿနာဉာဏ်ဖြစ်၏၊ ဗလဝဝိပဿနာဉာဏ် ဖြစ်သောသူမှာ တပ်နှစ်သက်ခြင်းကင်းသော မဂ်တရားဖြစ်၏၊ မဂ်တရား ဖြစ်သောသူမှာ ဝိမုတ္တိဟုခေါ်ဆိုသော အရဟတ္တဖိုလ်တရား ဖြစ်၏၊ အရဟတ္တဖိုလ်တရား ဖြစ်သောသူမှာ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ကိုကို ဆင်ခြင်ခြင်း ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ဖြစ်၏၊ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် ဖြစ်သောသူမှာ ခန္ဓာ အကြွင်းမရှိပဲ ပရိနိဗ္ဗာန် စံယူနိုင်၏။ ဤသို့လျှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံယူသည်အထိ များစွာသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ရစေနိုင်ခြင်း အကျိုးရှိသည်။ (အံ-၃၊ ၅၁၅-မျက်နှာ)

တနည်းကား..

၁။ သီလရှိ၍ သီလနှင့် ပြည့်စုံသောသူမှာ သီလကိုစောင့်သုံးရာ၌ မမေ့မလျော့ခြင်း အပ္ပမာဒတရားကို အခြေခံ၍ များစွာသော စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ရရှိနိုင်ခြင်း၊

၂။ သီလနှင့် ပြည့်စုံသောသူမှာ ကောင်းမြတ်သော ဂုဏ်သတင်း ကျော်စောသံ ပေါ်ထွက်လွှမ်းမိုးနိုင်ခြင်း၊

၃။ သီလနှင့် ပြည့်စုံသောသူမှာ မင်းပရိသတ် ပုဏ္ဏားပရိသတ် သူဌေးသူကြွယ်ပရိသတ် ရဟန်းပရိသတ် တည်းဟူသော ပရိသတ်လေးပါးရှိရာဝယ် မည်သည့်ပရိသတ်သို့မဆို (မိမိက သီလရှိနေသည့်အတွက်) မကြောက်မရွံ့ ဝံ့ဝံ့စားစား မျက်နှာမငယ် တင့်တယ်ရွှင်လန်းစွာ ချဉ်းကပ်သက်ဝင်နိုင်ခြင်း၊

၄။ သီလနှင့် ပြည့်စုံသောသူမှာ အသက်တမ်းပြည့်နေ၍ သေရသော်လည်း မတွေမဝေပဲ ကောင်းမွန်စွာ သေရခြင်း၊ (သီလမရှိသောသူမှာ သေခါနီးကာလ၌ ငါကား ကောင်းမှုတို့ကို မပြုမိချေတကား စသည်ဖြင့် နှလုံးမသာယာမြဲ ဖြစ်သည်၊ သီလရှိသောသူကား ထိုသို့သော နှလုံးမသာယာမှုမျိုး စိုးစဉ်းမျှမရှိ မိမိပြုခဲ့သော ကုသိုလ်ကံစသည်တို့က ထိုခဏဝယ် ထင်လာသောကြောင့် မြေအိုးကိုစွန့်၍ ရွှေအိုးကို ရအံ့သောသူကဲ့သို့ မတွေမဝေ မကြောက်မရွံ့ စိတ်ကြည်လင်စွာဖြင့် သေရသည်)

၅။ သီလနှင့် ပြည့်စုံသောသူမှာ သေသည့်နောက်၌ သုဂတိဘုံဘဝခေါ်သော လူ့ပြည် နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်ရခြင်း-

ဤအကျိုးအာနိသင်တို့ကို ရနိုင်သည်။ ။(ဒီ၊ ၂၊ ၇၃-မျက်နှာ။ အံ၊ ၂၊ ၂၂၁ မျက်နှာ။ ဝိ၊ ၃၊ ၃၂၂-မျက်နှာတို့မှ။)

(ဎဲ)

     ထိုမှတပါးလည်း.. မဇ္ဈိမနိကာယ် မူလပဏ္ဏာသ အာကင်္ခေယျသုတ်၌- သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချစ်ခင်ကြည်ညိုခြင်းအစ အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင်သော အကျိုးတို့ကို ရနိုင်ကြောင်း ဟောပြထားသည်။ အကျယ်ကို ပိဋကမြန်မာပြန် ဖော်ပြပါ အာကင်္ခေယျသုတ်မှ ယူကြပါကုန်။

ဤကား သီလ၏ အကျိုးအာနိသင်ကို ပြဆိုချက်တည်း။

**********

သီလအပြား

နှစ်ပါးတွဲ သီလစု

     (၅) သီလသည် မည်မျှ အပြားရှိသနည်း..ဟူသော အမေး၌ သီလမှာ ရရှိထိုက်သော အပြားကား.. သီလသည် စာရိတ္တသီလ ဝါရိတ္တသီလအားဖြင့် နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင်-

     မြတ်စွာဘုရားသခင် ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ်အမျိုးအစားမှာ “ဤအမှုကို ပြုကျင့်ရမည်”ဟု ပညတ်တော်မူအပ်သော လိုက်နာပြုကျင့်ရမည့် သိက္ခာပုဒ်တမျိုး (ဥပဇ္ဈာယ၀တ် အာစရိယဝတ် အစရှိသည်ကို ဆိုလိုသည်)၊ “ဤအမှုကို မပြုမကျင့်ရ”ဟု ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ်တမျိုး (ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ် စသည်ကို ဆိုလိုသည်)ဟူ၍ သိက္ခာပုဒ် နှစ်မျိုးရှိသည့်အနက် “ဤအမှုကို ပြုကျင့်ရမည်”ဟု ပညတ်တော်မူအပ်သော ဥပဇ္ဈာယဝတ် အာစရိယ၀တ် အစရှိသည့် သိက္ခာပုဒ်များကို ဘုရားရှင်အလိုတော်ကျအတိုင်း လိုက်နာပြုလုပ် ဖြည့်ကျင့်ခြင်းသည် စာရိတ္တသီလမည်၏။ “ဤအမှုကို မပြုမကျင့်ရ”ဟု ပညတ်တော်မူအပ်သော ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ် အစရှိသည်တို့ကို ဘုရားရှင်အလိုတော်ကျအတိုင်း မပြုမလုပ် ရှောင်ကြဉ်သောအားဖြင့် ထိန်းစောင့်ခြင်းသည် ဝါရိတ္တသီလမည်၏ဟု အကျဉ်းချုပ် အဓိပ္ပါယ်ကို မှတ်ယူရာသည်။

     ဤစာရိတ္တသီလနှင့် ဝါရိတ္တသီလ နှစ်ပါးတို့၏ အထူးကို သာမန်အားဖြင့်-

“မကျင့်သော်လည်း အပြစ်မရှိ၊ ကျင့်လျှင် တိုးတက်၍ သီလဖြူစင်သော သီလမျိုးသည် စာရိတ္တသီလမည်၏။ မြတ်စွာဘုရားက မပြုကောင်းဟု တားမြစ်ထားသောအရာကို အသက်ကိုပင်သော်လည်း စွန့်၍ မလွန်မကျူး စောင့်ထိန်းသော သီလသည် ဝါရိတ္တသီလမည်၏”..

ဟူ၍ ရဟန်းနှင့်လူ မခွဲမခြား ဖြေကြားတတ်ကြသည်။ စင်စစ်သော်ကား.. ရဟန်းတော်များအတွက် “ဤအမှုတို့ကို ပြုကျင့်ရမည်”ဟု မြတ်စွာဘုရား ပညတ် ဟောကြားထားသော ဥပဇ္ဈာယဝတ် စသည်တို့ ရှိကြ၏၊ ထိုဝတ်တို့ကို မဖြည့်ကျင့် မပြုလုပ်သော သဒ္ဓိဝိဟာရိကတပည့် စသည်တို့မှာ စာရိတ္တသီလ

(ဎော)

မပြည့်ဝသည့်ပြင် ဝတ်တရားပျက်ခြင်းကြောင့် ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ် အာပတ်တည်းဟူသော ဝိနည်းပြစ် သင့်သောကြောင့် ရဟန်းတော်များအတွက်ဖြစ်လျှင် “မကျင့်သော်လည်း အပြစ်မရှိ”ဟု မပြောဆိုပဲ “ဤအမှုကို ပြုကျင့်ရမည်”ဟု မြတ်စွာဘုရား ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်များကို ဘုရားအလိုတော်ကျအတိုင်း လိုက်နာဖြည့်ကျင့်ခြင်းသည် စာရိတ္တသီလ မည်၏ဟူ၍သာ ဖြေဆိုသင့်ပေသည်။

     လူတို့အတွက်ကား.. စာရိတ္တ ဝါရိတ္တ ခွဲဝေရာ၌ ရှောင်ကြဉ်ရမည့် ဒုစရိုက်မှုချင်း တူစေကာမူ (၁) အကြင် ဒုစရိုက်မှုမျိုးသည် အပါယ်ပဋိသန္ဓေကျိုးကို ဧကန်ပေးနိုင်သော သဘောရှိ၏၊ ထိုသို့သော အပါယ်ပဋိသန္ဓေကျိုး ဧကန်ပေးနိုင်သည့် ဒုစရိုက်မှုမျိုးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် ဝါရိတ္တသီလမည်၏။ (၂) အကြင် ဒုစရိုက်မှုမျိုးသည် အပါယ်ပဋိသန္ဓေကျိုးကို ပေးနိုင်သည်လည်း ရှိ၏။ မပေးနိုင်သည်လည်း ရှိ၏။ ထိုသို့ သဘောရှိသော ဒုစရိုက်မှုမျိုးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည်၎င်း၊ သက်ကြီးရွယ်ရင့် ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ရိုသေမှု စသည်သည်၎င်း စာရိတ္တသီလ မည်၏ဟူ၍ ဖြေဆိုသင့်ပေသည်။

     ဥပမာ- လူတို့ကျင့်သုံးအပ်သော ငါးပါးသီလရှိရာ ထိုငါးပါးသီလလာ ရှောင်ကြဉ်ရမည့် သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်း သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း သူ့အိမ်ရာကို ကျူးလွန်ခြင်း မုသား ပြောဆိုခြင်း သေအရက်သောက်ခြင်း တည်းဟူသော ဒုစရိုက်တို့မှာ လွန်ကျူးလျှင် အပါယ်ပဋိသန္ဓေကျိုးကို ဧကန်ပင် ပေးစွမ်းနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုသို့သဘောရှိသည့် အပါယ်ပဋိသန္ဓေကျိုးကို ဧကန်ပေးစွမ်းနိုင်သည့် ဒုစရိုက်မျိုးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း (ငါးပါးသီလ)သည် ဝါရိတ္တသီလ မည်၏။

     လူတို့ကျင့်သုံးအပ်သည့် ရှစ်ပါးသီလတွင် ပါဏာတိပါတ အဒိန္နာဒါန မုသာဝါဒ သုရာမေရယ ဤလေးပါးတို့မှာ ဆိုအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း ဝါရိတ္တသီလသာ ဖြစ်ပေ၏။ အဗြဟ္မစရိယ အစရှိသည့် ကျန်လေးပါးလာ မမြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း (သို့မဟုတ်) မိမိအိမ်ရာနှင့် စပ်ရှက်ခြင်း, နေလွဲညစာ စားခြင်း, ကခြင်း သီချင်း တီးမှုတ်ခြင်းတို့ကို ကြည့်ရှုနားထောင်မှု စသည်, မြင့်မြတ်သောနေရာတို့၌ အိပ်နေမှု- ဤအရာစုများကို သောတာပန်အရိယာ သကဒါဂံအရိယာတို့ ပြုကျင့်ကြသည်မှာ အပါယ်လားကြောင်း မဟုတ်သည့် ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ်စိတ်မျိုးဖြင့်သာ ပြုကြခြင်းဖြစ်သည်။ ပုထုဇန် သာမန်တို့ကား အပါယ်လားကြောင်း မလားကြောင်း ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ် ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ် စိတ်နှစ်မျိုးဖြင့်ပင် ပြုကြခြင်းဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုအဗြဟ္မစရိယ အစရှိသည့် ကျန်လေးပါးတို့ကို ရှောင်ကြဉ်ရာ၌ သောတာပန် သကဒါဂံ အရိယာတို့ကိုငဲ့၍ စာရိတ္တသီလဟု ခေါ်ဆိုသင့်ပေသည်။

(ဎော်)

     သရဏဂုံတည်သော ဥပါသကာ တယောက်သည် ငါးပါးသီလကို လုံလုံခြုံခြုံ စောင့်ထိန်းလျှင်ပင် သီလရှိသော ဥပါသကာ ဖြစ်နိုင်ပေပြီ၊ ထို့ထက် အထက်တန်းကျကျ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်သုံးရန်အတွက် ရှစ်ပါးသီလကို တိုးတက် စောင့်ထိန်းခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ “ရှစ်ပါးသီလ စောင့်နိုင်မှသာ အပါယ်မကျနိုင်မည်၊ ငါးပါးသီလ စောင့်ရုံမျှနှင့် အပါယ်ဘေးမှ မလွတ်နိုင်”ဟူ၍ ဟောဆိုချက် မရှိချေ။ ထို့ကြောင့် ထိုရှစ်ပါးသီလ၌ ပါဝင်သော အဗြဟ္မစရိယဝိရတီ ဝိကာလဘောဇန ဝိရတီစသော နောက်လေးပါးသော သီလတို့ကို စာရိတ္တသီလ၌ သွင်းယူသင့်ပေသည်။

     ရဟန်းတော်များအဖို့မှာမူ ထို မမြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း, နေလွဲညစာ စားခြင်း, ကခြင်း သီချင်း တီးမှုတ်ခြင်းတို့ကို ကြည့်ရှုနားထောင်ခြင်း စသည်, မြင့်မြတ်သော နေရာတို့၌ အိပ်နေခြင်းတို့ကို မပြုရဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြား တားမြစ်ထားအပ်သောကြောင့် ထိုအမှုလေးမျိုးတို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း (မပြုမလုပ်ခြင်း) သီလကို ဝါရိတ္တသီလဟူ၍သာ ဧကန် ခေါ်ဆိုရပေမည်။

သတိချပ်ရန်

ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည့် ရှစ်ပါးသီလတွင် စာရိတ္တသီလ ဝါရိတ္တသီလ ဖြစ်သင့်သည့်အတိုင်း ခွဲခြားပြဆိုအပ်သော စကားရပ်တို့ကို အပေါ်ရံ အမှတ်တမဲ့ ဖတ်၍ဖြစ်စေ၊ ဝိသာခါစသော အရိယာတို့၏ အိမ်ထောင်မှု နေလွဲညစာစားမှု ပွဲကြည့်မှု မြင့်မြတ်သောနေရာ၌ နေထိုင်မှုတို့ကို အပေါ်ရံ အမှတ်တမဲ့ မလေးမနက် စဉ်းစား၍ဖြစ်စေ “မိမိပိုင်သည့် ဝတ္ထုကာမတို့၌ စပ်ရှက်ခြင်းအမှု နေလွဲညစာစားမှု ပွဲကြည့်မှု မြင့်မြတ်သောနေရာတို့၌ နေထိုင်မှုမှန်သမျှမှာ လုံးဝအပြစ်မရှိ”ဟု အယူအမှတ် လွဲမှားတတ်သည်၊ ထိုသို့ လွဲမှားပြီးလျှင် မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိနှင့်ယှဉ်ကာ ထိုတရားတို့ကို တိုး၍ တိုး၍ လိုက်စား မှားသည်ထက် မှားယွင်းတတ်ကြသည်။ ထိုကဲ့သို့ မမှားယွင်းအောင် သတိ အထူးထားသင့်လှပေသည်။

သတိကြီးစွာထား၍ စဉ်းစားရန်မှာ.. သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်း သူ့ဥစ္စာကိုခိုးခြင်း မလားအပ်သည့်ဝတ္ထု (သူ့အိမ်ရာ)တို့၌ ဖောက်ပြန်မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊ သေအရက် သောက်ခြင်းအမှုတို့မှာ မည်သည့်နည်းနှင့်မျှ အကုသိုလ်ကမ္မပထ ဒုစရိုက်မဖြစ်အောင် (အပါယ်လားကြောင်း ဒုစရိုက်မဖြစ်အောင်) ပြုလုပ်၍ ရကောင်း သောအမှုတို့ မဟုတ်ကုန်၊ ထိုအမှုများကိုပြုလျှင် အပါယ်လားကြောင်း မကောင်းသော ဒုစရိုက် ကမ္မပထ ဧကန်မြောက်တော့သည်သာ ဖြစ်၏။ ထိုအမှုများကိုပြုလျှင် အပါယ်သို့ ရောက်စေနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် အရိယာတို့သည်

(ဎံ)

ထိုအမှုများကို ဦးခေါင်းထက် ဒါးမိုး၍ မလုပ်မနေရ ခိုင်းသော်လည်း အသက်ကိုသာ အသေခံမည်၊ ထိုအမှုတို့ကိုကား မပြုလုပ်ကြတော့ပြီ။ ထိုအမှုများကို ပြုလုပ်ကြောင်းဖြစ်သည့် အကုသိုလ်မြစ် အနုသယတို့ကို မဂ်ဖြင့်ပင် အမြစ်ပြတ် အကြွင်းမဲ့ပယ်ပြီး ဖြစ်ကြသည်။

နေလွဲညစာစားခြင်း အစရှိသည်တို့ကိုကား ပုထုဇန်တို့လည်း ပြုကြသည်၊ သောတာပန် သကဒါဂံ အရိယာများလည်း ပြုကြသည်၊ ထိုသို့ ပြုကြရာ၌ စားပုံချင်း ပြုပုံချင်း တူရုံမျှဖြင့် အတွင်းစိတ်ဓာတ် ဖြစ်ပုံချင်းလည်း တူမျှသည်ဟု ပြောဆိုခြင်းငှါ မထိုက်ပေ။ မှန်၏... အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ တစုံတခုသော သင်္ခါရကို သုခဟူ၍ မှတ်ယူခြင်းနှင့် ပုထုဇန်တို့၏ မှတ်ယူခြင်းကား မတူကြချေ။ (အရိယာတို့ ဝတ္ထုကာမကို သုံးစွဲပုံနှင့် ပုထုဇန်သာမန်တို့ ဝတ္ထုကာမကို သုံးစွဲပုံချင်း မတူချေ)။ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဝတ္ထုကာမ တစုံတခုသော သင်္ခါရကို သုခဟူ၍ မှတ်ယူခြင်း သုံးစွဲခြင်းအတွက် (အံ-ဋ္ဌ ၁၊ ၃၅၃-စာမျက်နှာ၌)—

“ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ပန အရိယသာဝကော ပရိဠာဟာဘိဘူတော ပရိဠာဟဝူပသမတ္ထံ မတ္တဟတ္ထိပရိတ္တာသိတော ဝိယ စောက္ခဗြာဟ္မဏော ဂူထံ ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတော ဥပဂစ္ဆတိ= အမုန်ယစ်သောဆင် လိုက်သဖြင့် ထိုဆင်ဘေးမှ လွတ်မြောက်ရန် အလွန်စင်ကြယ်သော သဘောရှိသူ ပုဏ္ဏားသည် စက်ဆုပ်ရွံရှာလျက်နှင့်ပင် မစင်အညစ်အကြေးရှိသော အရပ်သို့ မကပ်လိုပါပဲလျက် ကပ်ရောက်ရသကဲ့သို့၊ အရိယာသာဝကသည် မဂ်ဖြင့်မပယ်ရသေးသည့် (အပါယ်လားကြောင်း မဟုတ်သော) ကာမရာဂကိလေသာ နှိပ်စက်သောအခါ ထိုကိလေသာအပူဘေး ငြိမ်းအေးရန်အတွက် ဒိဋ္ဌိနှင့်မယှဉ်သော စိတ်ဖြင့်သာ သောတာပန် သကဒါဂံ ပုဂ္ဂိုလ်တို့ တစုံတခုသော သင်္ခါရကို သုခဟူ၍ မှတ်ယူကြောင်း” ဖွင့်ပြထားသည်။

ဤအဋ္ဌကထာဖွင့်ပြချက်ကို လေးလေးနက်နက် ဆင်ခြင် မှတ်သားသင့်လှပေသည်။ ဝိသာခါတို့ကို အထောက်အထား စကားအခြေခံ အကာအကွယ်တခုပြု၍ အချို့ ပုထုဇန် သာမန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် မိမိတို့ပိုင် ကာမချမ်းသာကို ခံစားမှုနှင့် ဝိသာခါတို့၏ ကာမချမ်းသာ ခံစားမှုကို အထူးမရှိ တထပ်တည်း တူမျှသည့်အနေ မှားတတ်ချေသည်၊ ဖော်ပြရာပါ အဋ္ဌကထာကို ထောက်ဆ၍ သောတာပန် သကဒါဂံ အရိယာတို့ ကာမချမ်းသာကို ခံစားကြခြင်းမှာ (ဆင်လိုက်၍သာ ဆင်ဘေးမှလွတ်ရာ မစင်ရှိရာအရပ်သို့ မကပ်လိုပဲလျက် ပြေးလွှားဝင်ကပ်ရသော

(ဎား)

အသန့်အရှင်းကြိုက်သည့် ပုဏ္ဏားကဲ့သို့) မပယ်သတ်ရသေးသည့် ကာမရာဂ ကိလေသာအပူဘေး ကင်းငြိမ်းအေးရန်အဘွက်သာ ဒိဋ္ဌိနှင့်မယှဉ်သောစိတ်ဖြင့် ခံစားကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ပုထုဇန်သာမန်တို့ ကာမချမ်းသာကို ခံစားကြခြင်းမှာ အများအားဖြင့် ဒိဋ္ဌိနှင့်ယှဉ်သောစိတ်ဖြင့် ခံစားကြခြင်း ဖြစ်သည်။

ဆိုလိုရင်းမှာ.. ကိုယ်ပိုင်ဝတ္ထုကာမကို မှီဝဲခြင်း, နေလွဲညစာစားခြင်း, ပွဲကြည့်ခြင်း စသည်, မြင့်မြတ်သော နေရာ၌ နေခြင်း- ဤလေးပါးသော အမှုတို့ကို ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ်စိတ်ဖြင့် ပြုလုပ်မှီဝဲ သုံးစွဲခြင်းလည်း ရှိသည်၊ အပါယ်လားကြောင်းမဟုတ်သည့် ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ်စိတ်ဖြင့် ပြုလုပ်မှီဝဲ သုံးစွဲခြင်းလည်း ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် (အပါယ်လားကြောင်း ဧကန်မဟုတ် အနေကန်သာ ဖြစ်သဖြင့်) ထိုလေးပါးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း (သီလ)ကို ဝါရိတ္တသီလ၌ မထည့်ပဲ စာရိတ္တသီလ၌ ထည့်သွင်းသင့်သည်ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။

ထိုသို့ ရှစ်ပါးသီလမှာ စာရိတ္တလေးပါး ဝါရိတ္တလေးပါး ရသင့်သည့်အလျောက် ခွဲခြားခြင်းသည် ယခုကာလ ရှစ်ပါးသီလ ခံယူသကဲ့သို့ သိက္ခာပုဒ် တပါးစီ တပါးစီ အသီးအသီးခံယူသော သီလအတွက် ခွဲခြားခြင်းဖြစ်သည်။ အကယ်၍ အသီးအသီး မခံယူပဲ (အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထသီလံ သမာဒိယာမိ= အင်္ဂါရှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ဥပုသ်သီလကို ဆောက်တည်ပါ၏)ဟူ၍ တပေါင်းတည်း ဆောက်တည်ခဲ့လျှင်ကား ထိုတပေါင်းတည်း ဆောက်တည်အပ်သော ဥပုသ်သီလသည် စာရိတ္တသီလသာ ဖြစ်သင့်တော့၏။ အကြောင်းမှာ ဥပုသ်သီလ (ရှစ်ပါးသီလ)ကို စောင့်ထိန်းလိုမှ စောင့်ထိန်း၍ မစောင့်ထိန်းလိုလျှင် မစောင့်ထိန်းပဲ နေနိုင်သောကြောင့်ပင် ဖြစ်သည်။ (ဗုဒ္ဓဘာသာအယူရှိသူ တဦးအဖို့ အောက်ထစ်ဆုံး ငါးပါးသီလ လုံခြုံမှသာ သီလရှိသူ ဥပါသကာ ဖြစ်နိုင်သည်။ ထို့ထက် တတ်နိုင်လျှင် ရှစ်ပါးသီလကို စောင့်ထိန်းရာ၏။ မတတ်နိုင်၍ မစောင့်ထိန်းသော်လည်း ငါးပါးသီလ လုံခြုံလျှင်ပင် သီလရှိသူ ဥပါသကာ ဖြစ်နိုင်ပေပြီ၊ ငါးပါးသီလကိုကား ဗုဒ္ဓဘာသာ အယူရှိသူမှန်သမျှ ပြည့်စုံလုံခြုံမှသာ ဘုရားအလိုတော်ကျ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဖြစ်ပေမည်။) ဤသို့ တပေါင်းတည်း ဆောက်တည်ထားသည့် ရှစ်ပါးသီလမှာ တပိုင်းက စာရိတ္တ တပိုင်းက ဝါရိတ္တဟူ၍ ခွဲခြားဖွယ် မရှိတော့ပြီ၊ သိက္ခာပုဒ် တပါးစီ တပါးစီ အသီးအသီး ဆောက်တည်သော အရာမှာသာ စာရိတ္တသဘော ဝါရိတ္တသဘော သက်ရောက်ရာ ထိုက်သည်အားလျော်စွာ ခွဲဝေသင့်ပေ၏။

(ဏ)

ငါးပါးသီလ၌ကား သိက္ခာပုဒ် တခုစီ တခုစီ ဆောက်တည်သည်ဖြစ်စေ၊ တပေါင်းတစုတည်း ဆောက်တည်သည်ဖြစ်စေ ဝါရိတ္တသီလသာ ဖြစ်ပေ၏။ လူတို့မှာလည်း ရဟန်းများနည်းတူ ကျင့်ကြံကောင်းသည်ဟု မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားသောအရာစုကို လိုက်နာကျင့်ကြံခြင်းသည် စာရိတ္တသီလပင်ဖြစ်၏၊ (ထိုစာရိတ္တသီလ ဝါရိတ္တသီလတို့ကို ကျင့်ကြံပုံ ရှောင်ကြဉ်ပုံ အကျယ်ကို အထက် ပကိဏ္ဏကခဏ်း၌ ဖော်ပြထားသည်။)

ထိုစာရိတ္တသီလနှင့် ဝါရိတ္တသီလ နှစ်ပါးတို့တွင် စာရိတ္တသီလကို သဒ္ဓါတရား ဝီရိယတရား နှစ်ပါးစုံရှိသူမှသာ အားထုတ် ဖြည့်စွမ်းနိုင်သည်။ ဤအကျင့်များကို ကျင့်လျှင် ကောင်းသောအကျင့်ဖြစ်၍ နောက်အခါ ကောင်းကျိုးရနိုင်သည်ဟု ယုံကြည်ခြင်းသည် သဒ္ဓါဖြစ်၏၊ ရွက်ဆောင်ရာ၌ မပျင်းမရိ အားထုတ်လုပ်ကိုင်မှုသည် ဝီရိယဖြစ်၏။ ဤအကျင့်ကိုကျင့်က အကျိုးရှိမည်ဟု ယုံကြည်ပြီးလျှင် ထိုယုံကြည်ချက်အတိုင်း ကျင့်ကြံမှုပြီးစီးအောင် အားထုတ်သူမှာမှ ဤစာရိတ္တသီလ ပြည့်စုံနိုင်၏ဟု ဆိုလိုသည်။ ဝါရိတ္တသီလမှာကား ထူး၍ အားထုတ်ဖွယ် လုံ့လပြုဖွယ်မရှိ၊ မြတ်စွာဘုရားက မပြုလုပ်ကောင်းဟူ၍ ဟောကြားထားသည့် ဒုစရိုက်မှုများကို မပြုမလုပ် ရှောင်ကြဉ်လျှင်ပင် ပြည့်စုံနိုင်သည်၊ ဝီရိယ အထူးစိုက်ဖွယ်မရှိ၊ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားချက်ကို ယုံကြည်ခြင်း သဒ္ဓါတရားရှိလျှင်ပင် ပြည့်စုံနိုင်ပေ၏။

     တနည်းကား.. အာဘိသမာစာရိကသီလ အာဒိဗြဟ္မစရိယက သီလအားဖြင့် နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် နောက်၌ ပြဆိုလတ္တံ့ဖြစ်သည့် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလမှ ကြွင်းသော သီလအစုသည် အာဘိသမာစာရိကသီလ မည်၏။ (အဘိ= အလွန်အမြတ်၊ သမာစာရ= ကောင်းမွန်သောအကျင့်၊ အဘိသမာစာရ= လွန်မြတ် ကောင်းမွန်သောအကျင့်။ အဘိသမာစာရဟူသည် ဥက္ကဋ္ဌနည်းအားဖြင့် မဂ်သီလ ဖိုလ်သီလကို ခေါ်သည်။ ထိုမဂ်သီလ ဖိုလ်သီလတို့နှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဟောကြားပညတ်အပ်သော သီလသည် အာဘိသမာစာရိကသီလ မည်၏။)

     အာဇီဝဋ္ဌမကသီလသည် အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလ မည်၏။ (အာဒိ= အစ၊ ဗြဟ္မစရိယ= မြတ်သောအရိယမဂ်အကျင့်၊ အာဒိဗြဟ္မစရိယ= မြတ်သော အရိယမဂ်အကျင့်၏ အဦးအစ၊ ထိုမြတ်သော အရိယမဂ်အကျင့်ကို ရဖို့ရန် အစအဦး ဤတရားစုကို ကျင့်ကြံ ပြည့်စုံစေရမည်ဟု ဟောကြားအပ်သော သီလသည် အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလမည်၏။)

(ဏာ)

     ဤအာဒိဗြဟ္မစရိယက သီလမည်သော အာဇီဝဋ္ဌမကသီလ ဟူသည်မှာ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း သူ့ ဥစ္စာကို ခိုးယူမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း သူ့အိမ်ရာကို ဖောက်ပြန်စွာကျင့်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဟူသော ကုသိုလ် ကာယကံသုံးပါး၊ မုသားပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ဂုံးတိုက်စကား ပြောကြားမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ဆဲရေးစကား ပြောကြားမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စပါးပြိန် စပါးဖျင်းကဲ့သို့ အနှစ်မရှိသော ဒဏ္ဍာရီစကားကို အများယုံအောင် ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဟူသော ကုသိုလ်ဝစီကံ လေးပါးနှင့် မကောင်းသော အသက်မွေးမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ဤရှစ်ပါးတို့ဖြစ်သည်။ အာဇီဝ= အသက်မွေးမှုလျှင်၊ အဋ္ဌမက= ရှစ်ခုမြောက်ရှိသော သီလဟု ဆိုလိုသည်။ ဤ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလကို အာဒိဗြဟ္မစရိယက သီလခေါ်သည်ဟု ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာကြီးမှာ ပဌမနည်းအနေဖြင့် ဖွင့်ပြထားပေသည်။ ဤအဋ္ဌကထာကို အနက်အဓိပ္ပါယ် မှားမှားယွင်းယွင်း ကောက်ယူမှတ်သား ပြောကြားမိတတ်သည်။

အကောက်အယူ အမှတ်အသား အပြောမှားတတ်ပုံမှာ.. မြတ်သော အရိယမဂ်၏ အစသည် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဖြစ်သည်ဟူသော စကားကို ထောက်၍ အာဇီဝဋ္ဌမက သီလသာလျှင် အရိယမဂ်ကိုရရန် စတင်ကျင့်သုံးအပ်သော သီလဖြစ်သည်။ ယခုကာလ အများသုံးနေကြသော ငါးပါးသီလ ရှစ်ပါးသီလ ဆယ်ပါးသီလရှိသည့် အရိယမဂ်ကို ရဖို့ရန် စတင်ကျင့်သုံးအပ်သော သီလမျိုး မဟုတ်ဟူ၍ အပြောမှားတတ်ကြသည်။ ထိုသို့ ယူဆပြောကြားသော ဂိုဏ်းဂဏပင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဘူး၏။

အချို့ကလည်း “အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဟူ၍ ငါတို့ မကြားစဘူး၊ ယခုမှ ထူးထူးဆန်းဆန်း ပြောဆိုကြသော အာဇီဝဋ္ဌမက သီလဆိုသည်မှာ ဘုရားဟောမဟုတ်၊ နောက်ပေါ် အသုံးမဝင်သော သီလဖြစ်သည်”ဟူ၍ ဆိုကြပြန်၏။ အမှန်မှာ... အာဇီဝဋ္ဌမက သီလသည် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော သီလပင် ဖြစ်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤအာဇီဝဋ္ဌမကသီလကို (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ ပဌမအုပ် မျက်နှာ ၁၂-၌ အဋ္ဌကထာဆရာ ကိုယ်တိုင်ကပင်) “တေနာဟ ပုဗ္ဗေ၀ ခေါ ပနဿ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝေါ သုပရိသုဒ္ဓေါ ဟောတီတိ”ဟူ၍ ဥပရိပဏ္ဏာသပါဠိ မျက်နှာ ၃၃၇ (၅-ဝဂ်၊ ၇-သုတ်၌) ဘုရားဟောကြောင်း ဖွင့်ပြထားသဖြင့် ဘုရားဟောမဟုတ်ဟူ၍ မဆိုထိုက်ပေ။

မြတ်စွာဘုရားသည် ဒုစရိုက်မှောင်ထုကြီး လွှမ်းအုပ်နေသော လောကကြီး၌ ပွင့်တော်မူလာရ၏၊ ပွင့်တော်မူပြီးစ ဒုစရိုက်တုံးဖြစ်၍နေကြသော

(ဏိ)

သတ္တဝါတို့ကို သီလအကျင့်ဖြင့် ဆုံးမတော်မူလိုသောအခါ ဒုစရိုက်တုံး သတ္တဝါအကြမ်းကြီးတွေဖြစ်၍ သီလအမျိုးမျိုးထည်းမှ အကြမ်းစား ဒုစရိုက်သမားများနှင့် သင့်လျော်ရာ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဖြင့် အစပိုင်းမှာ ဆုံးမတော်မူ၏။ ဤအာဇီဝဋ္ဌမကသီလဖြင့် ဆုံးမ၍ သတ္တဝါများမှာ ဒုစရိုက်မှု (အကြမ်းကြီး)များ ယုတ်လျော့ နည်းပါးသွားသောအခါ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလကို အသုံးမပြုပဲ ငါးပါးသီလ ရှစ်ပါးသီလတို့ကိုသာ အစဉ်သုံးစွဲ ဟောပြတော်မူခဲ့ပေသည်။

ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားသခင် ပွင့်တော်မူခါစ ဒုစရိုက်တုံးကြီးတွေကို ဟောပြောဆုံးမရစဉ်အခါမှာ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလ တွင်ကျယ်ခဲ့သော်လည်း သတ္တဝါများ ယဉ်ကျေးလာသောအခါ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလကို အသုံးမပြုပဲထားသဖြင့် ယခုကာလအထိ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလကို ဆရာ ရဟန်းသံဃာများကလည်း သုံးစွဲရန် ထူး၍ မဟောကြားတော့ပြီး လူများကလည်း အထူး ဆောက်တည်သုံးစွဲခြင်း မပြုကြတော့ပြီ။ (အာဇီဝဋ္ဌမကသီလမှာ ဒုစရိုက်မှုကြမ်းတွေ အလွန်ထူသူတို့အတွက် ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။)

မေးမြန်းဖွယ် ရှိပြန်သည်မှာ.. “ဤအာဇီဝဋ္ဌမကသီလသည် အရိယမဂ်၏ အစအကျင့်ဖြစ်ခြင်း၊ ဘုရားပွင့်စက အသုံးပြုခဲ့သော သီလဖြစ်ခြင်းတို့ကြောင့် ယခုအခါ ဆောက်တည်သုံးစွဲပါလျှင် သာ၍ပင် သင့်လျော်သည် မဟုတ်ပါလော”ဟူ၍ မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေမှာ.. အရိယမဂ်၏ အဦးအစ ဆိုသည်မှာ ရှေးအဖို့က အရိယမဂ်၏ အခြေခံအကျင့်တရား အလျဉ်းမရှိသေးသူတို့ စတင်ကျင့်ကြံမှသာ အဦးအစဟု ခေါ်ဆိုရပေမည်၊ မိစ္ဆာဝါဒမှ ဗုဒ္ဓဝါဒသို့ ကူးစပြောင်းစသူများ ထိုအာဇီဝဋ္ဌမကသီလကို အစပိုင်း၌ ကျင့်သုံးသင့်သော်လည်း ဗုဒ္ဓဘာသာ အယူဝါဒ ရင့်သန်ပြီးသူတို့မှာ ရှေးကပင် ထိုအာဇီဝဋ္ဌမကသီလအကျင့် ရင့်သန်ပြီးဖြစ်ကြ၍ ယခုမှ ဆောက်တည်သော်လည်း အရိယမဂ်၏ အစဖြစ်သော အကျင့်ဟု မဆိုသင့်တော့ပြီ။ ဗုဒ္ဓဘာသာ အယူဝါဒ ရင့်သန်ပြီးသူတို့မှာ မိဖများကို မဆိုထားဘိ၊ ထိုမိကောင်းဖကောင်းတို့၏ သားသမီးများပင်သော်မှ မိဖတို့၏ သွန်သင်ပြသ ဆိုဆုံးမချက်အရ ငယ်ရွယ်စဉ်ကာလကပင် ပါဏာတိပါတ အစရှိသော ထိုဒုစရိုက် အမှုကြမ်းကြီးများကို ပြုလုပ်လျှင် ငရဲကြီးတတ်သည်ဟူ၍ ယုံကြည် သိမှတ်ကြသဖြင့် ရှောင်ကြဉ်ကြပေသည်။ ထိုသူငယ်များ အချိန်အရွယ် ကြီးရင့်၍ သီလဆောက်တည်ကြသောအခါ “(အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဖြင့် ရှောင်ကြဉ်ရမည့် ဒုစရိုက်အကြမ်းကြီးများကို ငယ်စဉ်ကပင်

(ဏီ)

ရှောင်ကြဉ်ပြီး ဖြစ်ကြသောကြောင့်) ငါးပါးသီလ ရှစ်ပါးသီလ ဆယ်ပါးသီလတို့ကို အစဉ်အတိုင်း တိုးတက် ဖြည့်ကျင့်သင့်တော့သည်၊ တနည်းအားဖြင့် ပြဆိုရသော် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဟူသည် သီလဟူ၍ အငွေ့အသက် မရှိဘူးသေးသည့် ဒုစရိုက်တုံးကြီး ဖြစ်နေသူများကိုသာ ထိုဒုစရိုက်ကြမ်းကြီးများမှ ရှောင်ကြဉ်ရန် ဆုံးမအပ်သော သီလဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်က မိဖအဆုံးအမကိုရရှိသော ဖော်ပြရာပါ ကလေးများမှာ ဒုစရိုက်တုံးကြီးများ မဟုတ်တော့သည့်အတွက် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလကို အထူးဖြည့်ကျင့်ရန် မလိုကြောင်း ကောင်းကောင်းကြီး ထင်ရှားလှပေသည်။ ဤစကားကို သာသနာထွန်းကားသည့် ယခုခေတ်ကို အစွဲပြု၍ ပြောဆို ရခြင်းဖြစ်သည်။

မိဖစကားကို နားလည်ချိန် အရွယ်ကစ၍ ဒုစရိုက်မှုကြီးများကို အများရှောင်ကြဉ်လာကြသည် ဆိုသော်လည်း ငါ့မှာ ဘယ်အခါကမှ မရှောင်ကြဉ်ပဲ တွေ့သမျှ ဒုစရိုက်အမှုကြမ်းကြီးတွေကို ကျူးလွန်ခဲ့သည်သာဖြစ်၏ဟူ၍ မိမိကိုယ်ကို မိမိ သိမြင်ပါမူကား အာဒိဗြဟ္မစရိယက (အာဇီဝဋ္ဌမက) သီလကိုပင် ဆောက်တည်ရမည် ဖြစ်၏၊ အကြောင်းကား ထိုသူ့သန္တာန်၌ မြတ်သော အရိယမဂ်အကျင့်ကို ရဖို့ရန် ယခုမှ စရမည် ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။

ဤအာဇီဝဋ္ဌမကသီလနှင့် စပ်၍ “ဤသီလ၌ သုရာမေရယ သိက္ခာပုဒ် မပါသောကြောင့် အရက်သောက်ရင်းလည်း ဤသီလကို စောင့်နိုင်သည်၊ နစ္စဂီတသိက္ခာပုဒ် မပါသောကြောင့် ပွဲကြည့်ရင်းလည်း ဤသီလကို စောင့်နိုင်သည်။ သို့ဖြစ်၍ ဤသီလကို ကြပ်တည်း ခဲယဉ်းခြင်း အလျဉ်းမရှိပဲ အလွယ်နှင့် စောင့်သုံး၍လည်း ဖြစ်သည်။ မဂ်ဖိုလ်ရခြင်း၏ အကြောင်းအစစ်လည်း ဖြစ်သည်”ဟု တဦးတယောက်က ပြောဟောလိုက်လျှင် အလွယ်ကြိုက်သောသူတို့ လွန်စွာ နှစ်သက်တတ်ကြ၏။

လောက၌ သတ္တဝါတို့သည် အရာရာ၌ပင် အလွယ်ကြိုက်တတ်ကြ၏။ ရွှေငွေစသော ရတနာတို့ကို သူသူငါငါ နေ့ရောညဉ့်ပါ ရရှိအောင် ကြံဆောင် အားထုတ်ကြသော်လည်း ကြံတိုင်း မရနိုင်၊ ရဖို့ရန် ခဲယဉ်းလှသည်ကို သိကြပါလျက် အချို့လူလိမ်များက ရွှေတကျပ်သားရှိလျှင် အလွယ်နှင့် နှစ်ကျပ်သားဖြစ်စေမည် စသည်ဖြင့် အလွယ်လမ်းကို ဝါကြွားလှည့်ဖြား ပြောဆိုလိုက်လျှင် အလွန်တရာ အားရ၍ ရှိသမျှ ရွှေတိုငွေစကလေးများကို ဆရာအား ပုံ၍ အပ်တတ်ကြ၏၊ နောက်ဆုံးမှာ

(ဏု)

ဆရာက တိုးပွါးအောင် လုပ်မပေးနိုင်ပဲ ထုတ်ပေးသမျှ၊ ရွှေတိုငွေစကလေးများကို လှည့်ဖျားယူဆောင် သွားသောအခါ ရွှေလိမ် ငွေလိမ်မိသည့်အတွက် များစွာ စိတ်သောကရောက်ကြရ၏။ ထိုသို့ရောက်ရခြင်းမှာ အလွယ်ကို ကြိုက်မိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။

လောကီဥစ္စာ ရတနာမှာကဲ့သို့ပင် အလွန်တရာ ရခဲလှသည့် မဂ်ဖိုလ်တရားတို့နှင့် စပ်၍လည်း အလွယ်ကြိုက်တတ်သူတို့အတွက် မြှိုက်တတ် လိမ်တတ်သည့် ဆရာများ ရှိတတ်ပေသည်။ “ငါ၏နည်းလမ်းကို ကျင့်လျှင် ခုနစ်ရက်နှင့် သောတာပန် ဖြစ်နိုင်သည်၊ ဉာဏ်ထက်လျှင် သကဒါဂံ စသည်ဖြင့် တိုးတက်၍ ဖြစ်နိုင်သည်”ဟု ပြောဟောလိုက်လျှင် အလွယ်ကြိုက်သူတို့သည် လွယ်လွယ်ကူကူနှင့် သောတာပန် သကဒါဂံစသည် ဖြစ်တော့မည်ဟု ယုံကြည်ပြီးလျှင် ထိုဆရာခိုင်းသမျှ ပြုလုပ်တတ်ကြ၏။ ခုနစ်ရက်ရှိသောအခါ ဆရာက သင် သောတာပန်ဖြစ်ပြီ သကဒါဂံဖြစ်ပြီ ဘယ်နှစ်ဆင့် အောင်မြောက်ပြီ စသည်ဖြင့် ပြောဆိုလိုက်သောအခါ ဆရာပြောသည့်အတိုင်း တကယ်ပင် ထင်မှတ်တတ်ကြ၏။

ဤအရာတွင် သတိပြုရန် ကောင်းသည့်အချက်မှာ လောက၌ ကြေးဝါတုံး ကြေးဝါခဲကို အရည်ကျို၍ သိဒ္ဓိမြောက် ပြဒါးပြာဖြင့် ပစ်လိုက်၍ တကယ်စင်စစ် ရွှေဖြစ်သွားပါလျှင် မူလ ကြေးဝါအခြေအနေနှင့် ရွှေဖြစ်သွားပြီးနောက် အခြေအနေတို့သည် များစွာ ကွာခြားသွားရာသကဲ့သို့၊ မူလ ပုထုဇန်အခြေအနေနှင့် တမဂ် တဖိုလ်ရပြီးသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အခြေအနေမှာ ကာယကံ ဝစီကံ မနောကံ သုံးပါး ရုန့်ကြမ်းမှု သိမ်မွေ့မှုတို့ဖြင့် လွန်စွာ့လွန်စွာ ကွာခြားရပေမည်။ အရိယာဖြစ်ပြီဟု ဆရာကပြောရုံမျှဖြင့် ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ကာ တကယ်ထင်မှတ်၍ မနေပဲ ငါ၏ ကာယကံမှု ၀စီကံမှု မနောကံမှုတို့သည် ရှေးက အခြေအနေနှင့် ယခုအခြေအနေ မည်ကဲ့သို့များ ရုန့်ကြမ်းမှု သိမ်မွေ့မှုတို့ဖြင့် ကွာခြားလာသနည်းဟု မိမိကိုယ်ကို မိမိ စဉ်းစား၍ တကယ်ထူးခြားသော အခြေအနေကို တွေ့ရှိမှ အရိယာဖြစ်သည်ဟူသော ဆရာ၏ပြောစကားကို စဉ်းစားချင့်ချိန် ယုံကြည်သင့်ပေ၏။ အလွယ်နှင့် ယုံကြည်လျှင် မှားယွင်းမည်သာဖြစ်၏။

ဤနည်းအတူ သီလအရာမှာလည်း အောက်ထစ်ဆုံး ငါးပါးသီလကိုပင် အရက်သမား စောင့်ထိန်း၍ မဖြစ်နိုင်၊ ခဲယဉ်းလှပေ၏။ ရှစ်ပါးသီလ စသည်တို့မှာကား ဆိုဖွယ်ရာပင် မရှိတော့ပေ။ သာလွန်၍ ခဲယဉ်းလှပေ၏။

(ဏူ)

ဤသို့လျှင် သီလအရာ၌ဖြစ်စေ၊ အခြားအရာ၌ဖြစ်စေ မည်သည့်အရာမှာမဆို အလွယ်ကြိုက်လျှင် အစစ်အမှန်ကိုမရပဲ အတုအပဖြင့်သာ အဟုတ်ထင်မှတ်၍ နေရတတ်သည်ကို အလွယ်ကြိုက်တတ်သူတို့ ဂရုပြု၍ သတိထားသင့်လှပေ၏။

ဆိုအပ်ပြီးသည့် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလမှ ကြွင်းသော သီလအလုံးစုံသည် အာဘိသမာစာရိက သီလမည်၏။ ငါးပါးသီလသည်ပင် အာဇီဝဋ္ဌမက သီလထက် လွန်မြတ်သော အကျင့်ဖြစ်၏။ ဤ၌ မေးဖွယ်ရှိပြန်သည်ကား-

“ငါးပါးသီလထဲမှာ ဝစီဒုစရိုက် လေးပါးထဲမှ မုသာဝါဒ တပါးကိုသာ ရှောင်ကြဉ်ရန် ပါရှိပေသည်။ အာဇီဝဋ္ဌမက သီလထဲမှာကား ဝစီဒုစရိုက် လေးပါးလုံးကိုပင် ရှောင်ကြဉ်ရန် ပါရှိပေသည်။ ဤအချက်ကို ထောက်ထားလျှင် ငါးပါးသီလသည် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလအောက် ယုတ်လျော့နေသေးသည်ဟု ဆိုသင့်သည် မဟုတ် ပါလော”ဟူ၍ မေးမြန်းဖွယ်ရှိ၏။

အဖြေကား.. ဝစီကံ= (၀စီဒုစရိုက်) လေးပါးတို့တွင် မုသာဝါဒ ဒုစရိုက်သည် ဒုစရိုက်အားလုံးကို လွန်ကျူးကြောင်း အရင်းခံအကြောင်း ဖြစ်ပေသည်၊ မုသာဝါဒကို ကျူးလွန်သောသူသည် မပြုဝံ့သော ဒုစရိုက်ဟူ၍ မရှိကြောင်း ဘုရားဟောထားသည်၊ မုသာဝါဒမှ ရှောင်ကြဉ်နိုင်သောသူသည် ကျန်သော ဝစီဒုစရိုက် သုံးပါးတို့မှ အလွယ်တကူနှင့်ပင် ရှောင်ကြဉ်နိုင်သည်။ မုသာဝါဒကိုမှ မပြောသောသူသည် အဘယ်မှာ ဂုံးတိုက်စကား ဆဲရေးစကား ပြိန်ဖျင်းစကားတို့ကို ပြောဆိုတော့အံ့နည်း၊ ထို့ကြောင့် ငါးပါးသီလ၌ ဝစီဒုစရိုက် လေးပါးတို့အနက် မုသာဝါဒမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကိုသာ အဓိကအားဖြင့် ထည့်သွင်း ဟောကြားထားခြင်း ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ ငါးပါးသီလထက် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလက သာလွန်သည်ဟု ပြောဆိုဖွယ် မရှိချေ။ တဖန် မေးဖွယ်ရှိပြန်သည်ကား-

“မိစ္ဆာဇီဝမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းအမှုသည် ငါးပါးသီလထဲ၌ မပါ၊ အာဇီဝဋ္ဌမက သီလထဲ၌သာ ပါသည်ဖြစ်၍ ဤမိစ္ဆာဇီဝမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းအတွက် ငါးပါးသီလထက် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလက မြတ်သည်ဟု ဆိုနိုင်သည် မဟုတ်လော”ဟူ၍ မေးဖွယ်ရှိပြန်သည်။

အဖြေအကျဉ်းချုပ်မှာ.. ငါးပါးသီလကို စောင့်ထိန်းသောသူသည် ရှောင်ကြဉ်ဖွယ် မိစ္ဆာဇီဝဟူ၍ အထူးမရှိလှတော့ပြီ၊ မှန်၏..

(ဏေ)

မိစ္ဆာဇီဝဟူသည် ဒုစရိုက်မှုတို့ဖြင့် ရသောပစ္စည်းကို စားသုံး၍ အသက်မွေးခြင်း ဖြစ်သည်၊ ဥစ္စာပစ္စည်းကို ရစေနိုင်သော ဒုစရိုက်မှုများမှာ အများအားဖြင့် သူ့အသက်ကိုသတ်ခြင်း= ပါဏာတိပါတ၊ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း= အဒိန္နာဒါန၊ မဟုတ်မမှန်ပြောဆိုခြင်း= မုသာဝါဒ- ဤဒုစရိုက်သုံးပါးတို့ကိုပြု၍ ရှာမှီးမှ လောက၌ အများအားဖြင့် ပစ္စည်းဥစ္စာ ရနိုင်သည်၊ ငါးပါးသီလကို လုံခြုံစွာ စောင့်ထိန်းနေသောသူမှာ ဤဒုစရိုက်သုံးပါးတို့ကို တိုက်ရိုက် ရှောင်ကြဉ်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း၊ မုသာဝါဒမှ ရှောင်ကြဉ်သဖြင့်ပင် ကျန်သောဒုစရိုက်တို့ဖြင့် အသက်မွေးမှုကို မပြုတော့သောကြောင့်၎င်း မိစ္ဆာဇီဝမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းအတွက် ငါးပါးသီလထက် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလက မြတ်သည်ဟူ၍ မဆိုသင့်ချေ။ (ဤဆိုအပ်ပြီးသည်ကား လူတို့အတွက် ပြဆိုခြင်းဖြစ်သည်။)

     ရဟန်းတော်တို့ အတွက်ကား.. သေးငယ်သောအပြစ် သေးငယ်သည်အောက် သေးငယ်သော အပြစ်တို့မှ ရှောင်ကြဉ်ရသော သိက္ခာပုဒ် သီလအစုသည် အာဘိသမာစာရိက သီလမည်၏။ ကြီးသောအပြစ် (ရုန့်ကြမ်းသောအပြစ်)တို့မှ ရှောင်ကြဉ်ရသော သိက္ခာပုဒ် သီလအစုသည် အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလမည်၏။ (ဂရုကအာပတ်ဟူ၍ ပညတ်ဟောကြားအပ်သော ပါရာဇိကအာပတ် သံဃာဒိသိသ်အာပတ်တို့ မသင့်အောင် ထိန်းစောင့်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်သီလအစုသည် အာဒိဗြဟ္မစရိယသီလ မည်၏။ လဟုကအာပတ်ဟူ၍ ပညတ်ဟောကြားအပ်သော ကျန်သည့် အာပတ်ငါးပုံကို မသင့်အောင် ထိန်းစောင့်အပ်သော သိက္ခာပုဒ် သီလအစုသည် အာဘိသမာစာရိက သီလမည်၏ဟု ဆိုလိုသည်။)

     တနည်း.. ဝိနည်းငါးကျမ်းရှိသည့်အနက် (ဥဘတောဝိဘင်းဟု ခေါ်သော) ရှေ့နှစ်ကျမ်း (ပါရာဇိကနှင့် ပါစိတ္တိယပါဠိ)တို့၌ ပါဝင်သော သိက္ခာပုဒ် သီလအစုသည် အာဒိဗြဟ္မစရိယက သီလမည်၏။ ခန္ဓကဝဂ်ခေါ်သည့် မဟာဝဂ္ဂပါဠိ စူဠဝဂ္ဂပါဠိတို့၌ အကျုံးဝင်သော သိက္ခာပုဒ် သီလအစုသည် အဘိသမာစာရိက သီလမည်၏။ (နောက်ဆုံးဖြစ်သော ပရိဝါရပါဠိမှာ ရှေ့ဝိနည်းလေးကျမ်းလာ စကားတို့ကို အများအားဖြင့် ချုံး၍ဟောသော ပါဠိဖြစ်သည်။)

(ရဟန်းတော်များအဖို့ အာဘိသမာစာရိက သီလပြည့်စုံမှ အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလ ပြည့်စုံနိုင်သည်။ မှန်၏.. အကြင်ရဟန်းသည် လဟုကအာပတ်= အပြစ်ပေါ့သော အာပတ်၊ အပြစ်နည်းသော အာပတ်တို့ကို သော်မှလည်း ရှောင်ကြဉ်သည်ဖြစ်အံ့၊ ထိုရဟန်းသည် အပြစ်ကြီးလေးလှသည့် ဂရုကအာပတ်တို့ကိုကား ဆိုဖွယ်မရှိ၊ ဧကန်ပင် ရှောင်ကြဉ်တော့သည်သာ ဖြစ်၏။)

(ဏဲ)

     တနည်းကား.. ဝိရတီသီလ အဝိရတီသီလဟူ၍ နှစ်ပါး အပြားရှိ၏၊ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် ရှေးဖြစ်သည့် (၁) အဘယ်တရားကို သီလခေါ်သနည်းဟူသော စကားရပ် (ဍော)မျက်နှာ၌ သီလ၏သရုပ်ကို ဖော်ထုတ်ပြဆိုရာဝယ် ပါဝင်သည့် သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တ သမ္မာအာဇီဝ တည်းဟူသော ဝိရတီစေတသိက် သုံးပါးသည် ဝိရတီသီလ မည်၏၊ ကြွင်းကျန်သည့် စေတနာစသော တရားအစုသည် အဝိရတီသီလ မည်၏။

     တနည်းအားဖြင့် သီလသည် နိဿိတသီလ, အနိဿိတသီလဟူ၍ နှစ်ပါး အပြားရှိ၏။ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် တဏှာကိုဖြစ်စေ ဒိဋ္ဌိကိုဖြစ်စေ အမှီပြု၍ စောင့်သုံးအပ်သော သီလသည် နိဿိတသီလ မည်၏။ (ဤသီလကြောင့် ငါသည် နောက်ဘဝတွင် ကောင်းမြတ်သောဘဝ ကောင်းမြတ်သော စည်းစိမ်ချမ်းသာကို ရပါလို၏ဟု ဘဝသမ္ပတ္တိ ဘောဂသမ္ပတ္တိကို တောင့်တ၍ ဖြစ်စေအပ် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် တဏှာကို မှီသောသီလ မည်၏။ မိစ္ဆာအယူရှိသော သူတို့၏ မိမိတို့၏ နွားအလေ့အကျင့် ခွေးအလေ့အကျင့်ဖြင့် သံသရာမှ စင်ကြယ်လိမ့်မည်ဟု အမြင်မှားကာ ကျင့်သုံးအပ်သော နွားတို့၏အလေ့အကျင့် သီလမျိုး ခွေးတို့၏အလေ့အကျင့် သီလမျိုးသည် ဒိဋ္ဌိနိဿိတသီလ မည်၏။ ဤဒိဋ္ဌိနိဿိတ သီလကိုကား ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် သူတော်စင်တို့သည် စောင့်သုံးမိကြမည်မဟုတ်၊ တဏှာနိဿိတ သီလကိုသာ စောင့်သုံးမိတတ်ကြသည်။ ဤကဲ့သို့ မစောင့်သုံးမိအောင် သတိပြုကုန်ရာ၏။) ပြဆိုအပ်ပြီးသည့် တဏှာဒိဋ္ဌိနှစ်ပါးကို အမှီမပြုပဲ မြတ်သောအကျင့်ကို ငါကျင့်မည်ဟူ၍သာ နှလုံးသွင်း၍ စောင့်သုံးအပ်သော သီလ (သို့မဟုတ်) မဂ်ဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သောသီလ၊ ထိုမဂ်ဖိုလ်သီလ၏ အဆောက်အဦဖြစ်သော လောကီသီလတို့သည် အနိဿိတသီလ မည်ကုန်၏။

     တနည်းအားဖြင့် ကာလပရိယန္တသီလ, အာပါဏကောဋိက သီလဟူ၍ နှစ်ပါး အပြားရှိ၏။ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် အလိုရှိသလောက် ကာလကို ပိုင်းခြား၍ စောင့်သုံးအပ်သော သီလသည် ကာလပရိယန္တသီလ မည်၏။ ကာလကို မပိုင်းခြားပဲ အသက်ထက်ဆုံး စောင့်သုံးအပ်သော သီလသည် အာပါဏကောဋိကသီလ မည်၏။

ကာလပရိယန္တ သီလအကြောင်းကို (ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ သမာဒိန္နံ သီလံ) ကာလအပိုင်းအခြားကိုပြု၍ ဆောက်တည်အပ်သော သီလဟူ၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ပြရာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ၌ (ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာတိ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝန္တိ အာဒိနာ ဝိယ ကာလဝသေန ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ)ဟူ၍ ဖွင့်ပြသည်၊ အဓိပ္ပါယ်မှာ.. ကာလအပိုင်းအခြားကို ပြု၍ဟု ပြဆိုသော အဋ္ဌကထာစကားလာ

(ဏော)

ကာလပိုင်းခြားပုံကို “ဤညဉ့်ပတ်လုံး၎င်း ဤနေ့ပတ်လုံး၎င်း”ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ပိုင်းခြားခြင်းကဲ့သို့ အချိန်ကာလ၏ အစွမ်းဖြင့် ပိုင်းခြားခြင်းကို ပြုရမည်ဟု ဆိုလိုသည်။

ယခုကာလ လူအများ သီလခံယူကြရာ၌ကား ကာလကို ပိုင်းခြားခြင်းမရှိ၊ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ= သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို ဆောက်တည်ပါ၏ ဟူ၍သာ ဆောက်တည်ကြသဖြင့် တသက်လုံးအတွက်ပင် ဆောက်တည်ထားသကဲ့သို့ ဖြစ်နေသော်လည်း ဆောက်တည်သူ၏ စိတ်ထဲမှာ တနေ့တရက်အတွက်သာ ရည်မှန်းရင်းရှိသောကြောင့် ထိုဆောက်တည်အပ်သော သီလသည် တနေ့တရက်ကာလဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သည့် ကာလပရိယန္တသီလသာ ဖြစ်၏။ အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့ ဖွင့်ဆိုပုံကို ထောက်လျှင် ကာလပရိယန္တသီလအတွက် မိမိအလိုရှိအပ်သော အချိန်ကာလပြစကားကို ထည့်သွင်း၍ ဆောက်တည်သင့်၏။ ထို အချိန်ကာလ အပိုင်းအခြားပြသည့် စကားစု မပါသော်လည်း အပြစ်မရှိပေ၊ ကာလပရိယန္တသီလသာ ဖြစ်၏။

ယခုကာလ သီလဆောက်တည် ခံယူရာမှာ ပိုင်းခြားချက်စကား မပါသော်လည်း ရည်မှန်းချက်အရ တနေ့တရက်ဟူသော သဘောသည် ပြီးစီးနေသဖြင့် “သီလကို တနေ့လုံး တရက်လုံး ညဉ့်နေ့ပတ်လုံး စောင့်သုံးမှ စောင့်သုံးကောင်းသည်”ဟူ၍ ထင်မှတ်တတ်ကြ၏၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် အဋ္ဌကထာ သီလမယဉာဏနိဒ္ဒေသအဖွင့်၌- (ကတမော ကာလပရိယန္တော၊ ဥပါသကောပါသိကာ ဒါနံ ဒဒမာနာ ပရိဝေသနပရိယန္တံ သီလံ သမာဒိယန္တိ၊ ဝိဟာရဂတာ ဝိဟာရပရိယန္တံ သီလံ သမာဒိယန္တိ၊ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဘိယျော ဝါ ရတ္တိဒိဝါနိ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ သီလံ သမာဒိယန္တိ၊ အယံ ကာလပရိယန္တော)ဟူ၍ ပြဆိုထားသည်။

အဓိပ္ပါယ်ကား.. ကာလအပိုင်းအခြားရှိသော သီလ (ကာလပရိယန္တသီလ)ဟူသည် အဘယ်နည်းဟူမူကား၊ ရတနာသုံးပါးသို့ ဆည်းကပ်လေ့ရှိသော ယောက်ျားမိန်းမတို့သည် အလှူလှူဒါန်းကြစဉ် လှူမှုကိစ္စ ဆုံးသည့်တိုင်အောင် သီလကို ဆောက်တည်ကြကုန်၏၊ (သံဃာကို အိမ်သို့ပင့်၍ လှူဒါန်းပြုစုနေစဉ်အတွင်း သီလကို စောင့်သုံးသည်။ လှူပြီးသောအခါ စောင့်သုံးခြင်းမရှိဟု ဆိုလိုသည်။) ယခုကာလ တထိုင်သီလဟု ပြောကြသော သီလတည်း။ ကျောင်းသို့ သွားရောက်ကြသောအခါ ကျောင်း၌နေသမျှ ကာလအပိုင်းအခြားရှိသော သီလကို

(ဏော်)

ဆောက်တည်ကြကုန်၏။ (ကျောင်းသို့ သွားရောက်သောအခါ ကျောင်းကမပြန်မီ အတွင်းသာ သီလကို ဆောက်တည်သည်ဟု ဆိုလိုသည်)။ တရက်သော်၎င်း နှစ်ရက်သော်၎င်း ထို့ထက်အလွန် များ၍သော်၎င်း ညဉ့်နေ့တို့ကို ပိုင်းခြား၍ သီလကို စောင့်သုံးကြကုန်၏။ ဤသို့ စောင့်သုံးအပ်သော သီလများသည် ကာလပရိယန္တသီလ မည်၏ဟု ဆိုလိုသည်။

ဤအဋ္ဌကထာကို ထောက်၍ တနေ့လုံးမဟုတ်ပဲ သံဃာများကို အိမ်သို့ပင့်၍ လှူဒါန်းနေဆဲ အခိုက်မှာပင်ဖြစ်စေ ကျောင်းသို့သွား၍ ကျောင်း၌ နေသမျှကာလ အခိုက်မှာပင်ဖြစ်စေ သီလစောင့်သုံးနိုင်ကြောင်း၊ ထိုသို့ စောင့်သုံးအပ်သော သီလကို ကာလပရိယန္တသီလဟူ၍ ခေါ်ဆိုကြောင်း သိသာထင်ရှားပေ၏။ ထို့ကြောင့်- ညဉ့်တွင် ပိုင်းခြားသတ်မှတ်၍ ဆောက်တည်လိုက ဆောက်တည်နိုင်၏၊ နေ့တွင် ပိုင်းခြားသတ်မှတ်၍ ဆောက်တည်လိုက ဆောက်တည်နိုင်၏။ ထို့ကြောင့်ပင် “ဥပုသ်နေ့များမှာ ညစာစားခြင်းမှ မရှောင်နိုင်သေးသော ကလေးသူငယ်တို့ကို နံနက်ပိုင်းအတွက် ကာလသတ်မှတ်ကာ ဥပုသ်သီလ ဆောက်တည်စေကောင်း၏”ဟူ၍ ဆရာတို့ မိန့်ဆိုတော်မူကြသည်။ မိန့်ဆိုကြသည့်အတိုင်း သဘောယုတ္တိအားဖြင့်လည်း သင့်လျော်သည်။ အကြောင်းမှာ.. မြတ်သောအကျင့်ကို တနေ့လုံးကျင့်မှ ကုသိုလ်ရမည်။ တစိတ်တပိုင်းကျင့်လျှင် ကုသိုလ်မရဟု ဆိုဖွယ်မရှိ၊ ကျင့်နိုင်သမျှပင် ကုသိုလ်ရသောကြောင့်တည်း။

ထောက်ထားဖွယ်မှာ.. ပေတဝတ္ထု ပါဠိတော် (၃) စူဠဝဂ် (၇) မိဂလုဒ္ဒကပေတဝတ္ထုနှင့် (၈) ဒုတိယ မိဂလုဒ္ဒကပေတဝတ္ထုတို့ကို ထောက်ထားရာ၏၊ ထိုဝတ္ထုနှစ်ပါး အကျဉ်းချုပ်မှာ..

မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါက ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ တယောက်သော မူဆိုးသည် နေ့ရောညဉ့်ပါ သားသမင်တို့ကို သတ်ဖြတ်နှိပ်စက်၍ အသက်မွေးမှုကို ပြုလေသည်။ ထိုမူဆိုး၏ တယောက်သော မိတ်ဆွေသည် ရတနာသုံးရပ်ကို ဆည်းကပ်သူ ဥပါသကာဖြစ်သည်၊ ထိုဥပါသကာ မိတ်ဆွေသည် မူဆိုးသူငယ်ချင်းကို လုံးလုံးလျားလျား သားသတ်ခြင်း ဒုစရိုက်မကောင်းမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ရန် ပြောဆို တားမြစ်ပါသော်လည်း မတတ်နိုင်သည့်အဆုံးဝယ် “မိတ်ဆွေ လာပါ။ တနေ့လုံး မရှောင်နိုင်လျှင် ညဉ့်အခါ၌ ပါဏာတိပါတ ဒုစရိုက်မှုပြုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ပါလော့”ဟူ၍ ပြောဆို ဖြောင်းဖြကာ ညဉ့်အခါဝယ်

(ဏံ)

ကုသိုလ်တရား၌ ဆောက်တည် ကျင့်သုံးစေသည်။ ထိုမူဆိုးသည် မိတ်ဆွေဥပါသကာ ညွှန်ကြား ဆောက်တည်စေသည့်အတိုင်း ညဉ့်အခါ (မြှားကိုပြင်ဆင်ခြင်း ကျော့ကွင်းကို ပြင်ဆင်ခြင်း အစရှိသည့်) ပြုလုပ်နေကျ ဒုစရိုက်မှုများကို မပြုမလုပ် ရှောင်ကြဉ်၍ နေ့အခါ၌သာ သားသတ်အမှုကို ပြုလေသည်။

ထိုမူဆိုးသည် နောက်အခါ သေလွန်၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၏ အနီး၌ ဝေမာနိကပြိတ္တာ (တချိန်မှာစံ တချိန်ခံ ဗိမာန်ရှိသည့် ပြိတ္တာ) ဖြစ်ပြီးလျှင် နေ့အခါ ဆင်းရဲဒုက္ခ ကြီးစွာခံစား၍ ညဉ့်အခါ ကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံစွာ ကာမချမ်းသာကို ခံစားရလေသည်။

ထိုပြိတ္တာကို အရှင်နာရဒမထေရ် မြင်တော်မူ၍ ရှေးကုသိုလ်ကံအကြောင်းကို မေးမြန်းသည်တွင် ရှေးဘဝက သားသတ်မူဆိုး ဖြစ်ခဲ့ဘူးကြောင်း၊ သဒ္ဓါတရားကောင်းလှသူ သူငယ်ချင်း ဥပါသကာက မကောင်းမှုကိုမပြုရန် တားမြစ်ပါသော်လည်း အချိန်ကြာမြင့်စွာ မကောင်းမှု၌ လေ့လာပျော်ပိုက်ခဲ့သူဖြစ်သဖြင့် သူငယ်ချင်း၏ အဆုံးအမကို အပြည့်အစုံ မလိုက်နာခဲ့ပဲ (မဆန့်ကျင်ရုံ တဝက်ကိုသာ လိုက်နာသောအားဖြင့်) နေ့အခါ ပါဏာတိပါတ ဒုစရိုက်မှုကို ပြုမြဲတိုင်းပြု၍ ညဉ့်အခါ၌သာ သီလကို ဆောက်တည် ကျင့်သုံးခဲ့သော ကောင်းမှုကုသိုလ်ကံကြောင့် ယခု ဝေမာနိကပြိတ္တာဖြစ်၍ နေ့ပြုခဲ့သော ဒုစရိုက် အကုသိုလ်ကံကြောင့် နေ့အခါ ဆင်းရဲဒုက္ခ ကြီးစွာရောက်ရကြောင်း၊ ညဉ့်အခါ ဆောက်တည် ကျင့်သုံးခဲ့သော သီလကောင်းမှုကြောင့် ညဉ့်အခါ၌ နတ်စည်းစိမ်တို့ကို ခံစံရကြောင်း ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေသည်။ ။(ဤကား (၇) မိဂလုဒ္ဒကပေတ= သားသတ်မူဆိုး ပြိတ္တာဝတ္ထု အကျဉ်းချုပ်တည်း။) (၈)ခုမြောက်ဖြစ်သော သားသတ်မူဆိုး ပြိတ္တာဝတ္ထု၌ကား သူငယ်ချင်း ဥပါသကာက တားမြစ် ဆုံးမသော်လည်း မရပဲ ထိုဥပါသကာ၏အိမ်၌ ဆွမ်းခံကြွသည့် ရဟန္တာအရှင်မြတ် ဆုံးမမှသာ ညဉ့်အခါ သီလစောင့်သော မူဆိုးဝတ္ထုဖြစ်သည်။

ဤသားသတ်မူဆိုး ပြိတ္တာဝတ္ထုတို့ကို ထောက်၍ သီလကို နေ့အခါ၌ မစောင့်ထိန်းနိုင်ပဲ ညဉ့်အခါမှသာ စောင့်ထိန်းလာခဲ့ရသော်လည်း ထိုသီလသည် ညဉ့်အခါမှာ ကောင်းကျိုးပေးနိုင်ကြောင်း ထင်ရှားပေ၏၊ ထို့ကြောင့် မိမိစွမ်းနိုင်သမျှ အချိန်ကာလအတွင်းမှာပင် သီလကို စောင့်သုံးကြဖို့ သင့်လျော်လှပေသည်။

(ဏား)

     တနည်းအားဖြင့် (၁) သပရိယန္တသီလ (၂) အပရိယန္တသီလဟူ၍ နှစ်ပါး အပြားရှိ၏။ အချုပ်အားဖြင့်ကား အဆုံးရှိသောသီလနှင့် အဆုံးမရှိသော သီလဟူ၍ ဆိုလိုသည်။

     (၁) တနေ့လုံးအတွက် ရည်သန်၍ ဥပုသ်သီလ ဆောက်တည်ထားသောသူကို တစုံတယောက်သောသူက “အမောင်.. သီလကို ယခု ချိုးဖျက်လိုက်ပါ၊ အမောင့်အား ငါ ငွေတထောင်ပေးမည်”ဟု ဆိုသဖြင့် ဖျက်လိုက်သော သီလသည် အဆုံးရှိသော (သပရိယန္တ) သီလမည်၏၊ (ဥစ္စာကြောင့် ရည်မှန်းထားသည့်အတိုင်း တနေ့လုံးမခံတော့ပဲ ထိုဖျက်လိုက်သော ခဏမှာပင် ပြီးဆုံးသွားခြင်းရှိသော သီလဟု ဆိုလိုသည်။) ဤအတူ.. သင့်သီလကို ဖျက်လိုက်လျှင် အခြံအရံ ပေးမည်ဟု ဆို၍သော်၎င်း၊ သီလကိုမဖျက်လျှင် သင့်ဆွေမျိုးတွေကို သတ်ဖြတ် ဖျက်ဆီးပစ်မည်ဟု ဆို၍သော်၎င်း၊ သင့်ခြေလက်အင်္ဂါတို့ကို ဖြတ်တောက် ဖျက်ဆီးပစ်မည်ဟု ဆို၍သော်၎င်း၊ သင့်အသက်ကို သတ်ပစ်မည်ဟု ဆို၍သော်၎င်း ဖျက်လိုက်ရသော သီလသည် အဆုံးရှိသော (သပရိယန္တ) သီလမည်၏။ အချုပ်အားဖြင့်- ဥစ္စာ အခြံအရံ ဆွေမျိုး အင်္ဂါ အသက် ဤငါးပါးတို့တွင် တပါးပါးကြောင့် ချိုးဖျက်လိုက်ရသော သီလကို အဆုံးရှိသော (သပရိယန္တ) သီလဟူ၍ ခေါ်သည်။

     (၂) ဤနည်းငါးမျိုးဖြင့် ဖျက်၍မရပဲ ရည်မှန်းထားရင်းအတိုင်း ကောင်းစွာ စောင့်သုံးအပ်သော သီလသည် အဆုံးမရှိသော (အပရိယန္တ) သီလမည်၏။ (အနှောက်အရှက်ကြောင့် ရည်မှန်းရင်းအချိန်သို့ မရောက်မီ ပျက်စီး ပြီးဆုံးသွားခြင်းမရှိသော သီလဟု ဆိုလိုသည်။)

(ရှေး သပရိယန္တသီလ၌ လာဘ်ပေးခြင်း စသည်ကြောင့် ပျက်စီးသွားသော်လည်း မပျက်စီးမီ ရှေးအဖို့က စောင့်သုံးထားခဲ့သော သီလမှာ ကောင်းကျိုးပေးနိုင်သည့် သီလကုသိုလ်ပင် ဖြစ်ပေသည်။ သီလမဟုတ်ဟု မဆိုရ။ ဤသို့ တနေ့လုံး စောင့်သုံးရန် ဆောက်တည်အပ်သော သီလကိုပင် နောက်ပိုင်း၌ ဖျက်လိုက်ရစေကာမူ ရှေ့ပိုင်းအတွက် ကောင်းကျိုးပေးနိုင်သည့် သီလဖြစ်သည်ကို ထောက်၍ ဆောက်တည်စဉ် အခါကပင် တတ်အားသမျှ အချိန်အတွင်း ပိုင်းခြားသတ်မှတ် ဆောက်တည်အပ်သော သီလသည် ကောင်းမြတ်သော သီလဖြစ်သည်ဟု ယုံမှားမရှိ မှတ်ယူရာ၏။)

     တနည်းအားဖြင့် လောကိယသီလ, လောကုတ္တရသီလဟူ၍ နှစ်ပါး အပြားရှိ၏၊ အာသဝေါတရားတို့၏ အာရုံဖြစ်သော (အာသဝေါတရားတို့က အာရုံအပြုခံရသော)

(တ)

သီလသည် လောကိယသီလ မည်၏။ အာသဝေါတရားတို့၏ အာရုံမဟုတ်သော (အာသဝေါတရားတို့က အာရုံအပြု မခံရသော) သီလသည် လောကုတ္တရသီလ မည်၏။ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် လောကိယသီလသည် ဘဝအထူး (လူ့ဘဝ နတ်ဘ၀)ကို ရွက်ဆောင်နိုင်၏၊ ဘဝမှ လွတ်မြောက်နိုင်ခြင်း၏ အဆောက်အဦ အကြောင်းလည်း ဖြစ်နိုင်၏ (ဝိ ၅၊ ၂၈၈)။ လောကုတ္တရသီလသည်ကား ဘဝမှ လွတ်မြောက်ခြင်းကို ရွက်ဆောင်နိုင်၏။ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်၏ အာရုံပြုရာဘုံလည်း ဖြစ်ပေ၏။ ဤသို့လျှင် သီလသည် နှစ်ပါးစီ အပြားရှိ၏။

နှစ်ပါးတွဲ သီလစု ပြီး၏။

**********

သုံးပါးတွဲ သီလစု

     တနည်းကား.. သီလသည် (၁) ဟီနသီလ (၂) မဇ္ဈိမသီလ (၃) ပဏီတသီလဟူ၍ သုံးပါး အပြားရှိ၏၊ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ရှေး ဒါနခဏ်း၌ ပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း အညံ့စားဖြစ်သော ဆန္ဒ ဝီရိယ စိတ္တ ဝီမံသာတို့ဖြင့် ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် ဟီနသီလမည်၏။ အလတ်စားဖြစ်သော ဆန္ဒ ဝီရိယ စိတ္တ ဝီမံသာတို့ဖြင့် ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် မဇ္ဈိမသီလမည်၏။ မြင့်မြတ်သော ဆန္ဒ ဝီရိယ စိတ္တ ဝီမံသာတို့ဖြင့် ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် ပဏီတသီလ မည်၏။

     တနည်း.. (၁) အကျော်အစော ဂုဏ်သတင်းကို လိုလားသဖြင့် ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် ဟီနသီလမည်၏။ (၂) ကောင်းမှု၏ ဘဝချမ်းသာကို လိုလားတောင့်တ၍ ဆောက်တည် ကျင့်သုံး အပ်သော သီလသည် မဇ္ဈိမသီလမည်၏။

(ဤသီလကို ဆောက်တည် ကျင့်သုံးသဖြင့် နောက်အခါ မြတ်သော ဘဝချမ်းသာကို ရပေမည် စသည်ဖြင့် နောက်အခါရရှိမည့် အကျိုးကို လိုလားတောင့်တခြင်းသည် လောဘစိတ်ပင် ဖြစ်၏၊ ဤလောဘစိတ်နှင့် မကင်းမူ၍ ဆောက်တည်ကျင့်သုံးအပ်သော သီလဖြစ်သောကြောင့် အလတ်စားမျှ (မဇ္ဈိမ)သာ ဖြစ်ရသည်။ နောက်အခါ ဘဝချမ်းသာကို လိုလားမှုသည် (မိမိပြုသောကောင်းမှု၏ ရသင့်ရထိုက်သော အကျိုးကို လိုလားမှုသည်) ယခုဘဝ ဂုဏ်ပကာသန အရှိန်အဝါ အကျော်အစော အခြံအရံကို လိုလားမှုလောက် အောက်တန်းမကျ မယုတ်ညံ့ပေ။ လောက၌ ဂုဏ်ပကာသနကို စေတနာသဒ္ဓါတရား မပါရှိပဲ ဟန်ဆောင်

(တာ)

ပြုလုပ်ရုံမျှဖြင့် ရရှိနိုင်သည်။ ကောင်းမှု၏ အကျိုးကိုမူကား စေတနာ သဒ္ဓါတရား မပါရှိပဲ ဟန်ဆောင်ပြုလုပ်ကာမျှဖြင့် မရနိုင်၊ စေတနာကောင်းမှ ကောင်းကျိုးကိုရနိုင်သည်၊ ကောင်းကျိုးကို များများလိုလေလေ စေတနာကို ကောင်းကောင်းထားလေလေ ထားရမည် ဖြစ်၏၊ ထို့ကြောင့် ဂုဏ်ပကာသနကို လိုလားမှုထက် ကောင်းမှု၏အကျိုးကို လိုလားမှုက ပိုမိုမြင့်မြတ်ပေသည်။ ဤသို့ ကောင်းမှုအကျိုး များများရရန် ရည်သန်ထားရှိအပ်သော စေတနာသည် ကုသိုလ်စင်စစ် ဖြစ်သော်လည်း ခံစံရမည့် ကောင်းကျိုးကို လိုလားတပ်မက်သည့် လောဘဇောနှင့် တွဲဖက်နေသောကြောင့် အမြတ်မဖြစ်နိုင်ပဲ အလတ်စားသာ ဖြစ်ရလေသည်။)

     (၃) ဂုဏ်ပကာသနကိုလည်း မလိုလား နောက်အခါ ခံစားရမည့် အကျိုးကိုလည်း မလိုလားပဲ “ဤသီလတရားဟူသည် မြတ်သော အကျင့်တရားဖြစ်၏။ ဤမြတ်သော အကျင့်ကို ငါကျင့်အပ်သည်သာတည်း”ဟု တရား၏ မြင့်မြတ်မှုကိုသာ နှလုံးသွင်းကာ ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် အမြတ်စား ဖြစ်သော (ပဏီတ)သီလ မည်၏။ လောဘနှင့်မတွဲမဖက် သက်သက် စင်ကြယ်သော ကုသိုလ်စိတ်ဖြင့်သာ ဆောက်တည်ကျင့်သုံးအပ်သည့် သီလဖြစ်သောကြောင့်တည်း၊ ဤသီလမျိုးကိုမှ သီလပါရမီ အစစ်ဟူ၍ မှတ်ယူအပ်၏။

(အောက် ဒါနပါရမီမှာ ပြခဲ့သောအတိုင်း စမ္ပေယျနဂါးမင်း ဘူရိဒတ္တ နဂါးမင်းတို့မှာ ဤအမြတ်စားသီလကို မစောင့်ထိန်းနိုင်ကြပဲ လူ့ဘဝတည်းဟူသော ကောင်းမှုအကျိုးကို လိုလားတောင့်တ၍ စောင့်ထိန်းအပ်ရကား မဇ္ဈိမသီလမျှကိုသာ စောင့်ထိန်းအပ်သည် မည်သော်လည်း ထိုနဂါးမင်းတို့ စောင့်ထိန်းအပ်သော သီလမှာ အသက်ကိုပင်စွန့်၍ သီလကို အပျက်မခံ စောင့်ထိန်းအပ်သည် ဖြစ်သောကြောင့် ထိုနဂါးမင်းတို့ စောင့်ထိန်းအပ်သော သီလသည် သီလပါရမီပင် ဖြစ်သည်ကိုလည်း သတိပြုရာ၏။)

     တနည်း.. (၁) ငါသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံသောသူ ဖြစ်၏၊ ငါမှတပါးသော သူတို့သည် သီလမရှိကြကုန်၊ ယုတ်ညံ့သော သဘောသာ ရှိကုန်၏ဟူ၍ မိမိကိုယ်ကို ချီးမြှောက်ခြင်း၊ သူတပါးတို့ကို ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချခြင်း အစရှိသော အကုသိုလ်တရားတို့ဖြင့် ညစ်ညူးလူးပေသော သီလသည် ဟီနသီလမည်၏။ (၂) ဤကဲ့သို့ မညစ်ညူးစေပဲ စောင့်ထိန်းအပ်သော လောကီသီလသည် မဇ္ဈိမသီလမည်၏။ (၃) လောကုတ္တရာ မဂ်ဖိုလ်နှင့်ယှဉ်သော သီလသည် ပဏီတသီလမည်၏။

(တိ)

     တနည်း.. (၁) နောက်အခါ ကောင်းသောဘဝ၌ ကောင်းသော စည်းစိမ်ချမ်းသာကို ရရှိခံစံဖို့ရန် ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် ဟီနသီလမည်၏။ (၂) မိမိ၏ သံသရာဝဋ်ဒုက္ခမှ လွတ်မြောက်ရန် ရည်သန်ကျင့်သုံးအပ်သော သာဝကဗောဓိလောင်း ပစ္စေကဗောဓိလောင်းတို့၏ သီလသည် မဇ္ဈိမသီလမည်၏။ (၃) အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့ကို သံသရာဝဋ်မှ လွတ်မြောက်စေရန် ကယ်တင်နိုင်ဖို့ရန် ရည်သန် ကျင့်သုံးအပ်သော ဘုရားအလောင်းတော်တို့၏ သီလသည် (ပါရမီမြောက်သည့်) ပဏီတသီလမည်၏။ ။(ဤ၌ ပဏီတသီလကိုမှ ပါရမီမြောက်သည့် သီလအနေဖြင့် အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ဆိုခြင်းသည် အမြင့်မြတ်ဆုံးသော သီလကို ရည်ရွယ်၍သာ ဖွင့်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ (ထိုကဲ့သို့ ဖွင့်ဆိုခြင်းမျိုးကို ကျမ်းဂန်တို့၌ ဥက္ကဋ္ဌနည်းဟူ၍ ခေါ်ဆိုသည်။) ထို့ကြောင့် မိမိ၏ သံသရာဝဋ်မှ လွတ်မြောက်ရန် ကျင့်ကြံကြသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအလောင်း သာဝကအလောင်းတော်တို့၏ သီလများသည်လည်း အမြင့်မြတ်ဆုံး မဟုတ်စေကာမူ ပါရမီ သီလပင် ဖြစ်ကြသည်ဟု မှတ်ယူအပ်၏။)

     တနည်းကား.. အတ္တာဓိပတေယျသီလ, လောကာဓိပတေယျသီလ, ဓမ္မာဓိပတေယျ သီလဟူ၍ သုံးပါးအပြားရှိ၏။ (၁) မိမိအား မသင့်မလျော်သော အကျင့်အကြံများကို ပယ်စွန့်လိုသဖြင့် မိမိကိုယ်ကို အလေးဂရုပြု၍ ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် အတ္တာဓိပတေယျသီလ မည်၏။ (၂) လူအများက ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချမည်ကို ပယ်ရှားလိုသဖြင့် လူအများကို အလေးဂရုပြု၍ ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် လောကာဓိပတေယျသီလ မည်၏။ (၃) မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သော မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် တရားတော်သည် ကြီးမြတ်သော အာနုဘော်ရှိပေ၏၊ သံသရာဝဋ်မှ ထွက်မြောက်စေနိုင်သော တရားလည်းမှန်၏၊ ထိုတရားတော်ကို ပဋိပတ်အကျင့်ဖြင့်သာ ပူဇော်သင့်လှပေ၏၊ ထို့ကြောင့် ငါသည် ထိုမဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်တရားကို သီလအကျင့်ဖြင့် ပူဇော်ပေအံ့ဟူ၍ တရားတော်၏ မြင့်မြတ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပူဇော်လိုသဖြင့် တရားတော်ကို အလေးဂရုပြု၍ ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် ဓမ္မာဓိပတေယျသီလ မည်၏။

     တနည်းကား.. ပရာမဋ္ဌသီလ, အပရာမဋ္ဌသီလ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသီလဟူ၍ သုံးပါး အပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင်-

     (၁) နှစ်ပါးတွဲ သီလစု၌ နိဿိတသီလဟူ၍ ပြဆိုခဲ့သောသီလသည် တဏှာဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် အလွဲလွဲ အမှားမှား သုံးသပ်အပ်သောကြောင့် ပရာမဋ္ဌသီလမည်၏။ သီလကို စောင့်သုံးကာ “ငါ၏သီလသည် ငါတောင့်တသည့် ဘ၀ချမ်းသာကို

(တီ)

ဧကန်ပေးနိုင်သည့် အလွန်မြင့်မြတ်သော သီလဖြစ်သည်၊ ငါ၏သီလမျိုး အခြားသူများ မကျင့်သုံးနိုင်” အစရှိသည်ဖြင့် မိမိ၏သီလကို သာယာခြင်းတည်းဟူသော တဏှာလောဘ၊ “သီလကိုပင် အတ္တလိပ်ပြာ အနှစ်သာရ”ဟူ၍ ထင်မှားသော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ အစွဲအလမ်းဖြင့် မှားမှားယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်းအပ်လျှင်လည်း ထိုသီလသည် ပရာမဋ္ဌသီလပင် မည်၏။

(ထိုပရာမဋ္ဌသီလမှာ တဏှာဒိဋ္ဌိမီး စွဲငြိအပ်သော သီလပင်ဖြစ်သည်။ ဤတဏှာဒိဋ္ဌိ မီးကြီးကား လောကီအာရုံ ကာမဂုဏ်တို့ကို မဆိုထားဘိ၊ ဒါနသီလတရားတို့ကိုပင် စွဲလောင်တတ်လေသည်။ ဘာဝနာအစစ်သို့ ရောက်မှသာ ဒိဋ္ဌိမီး မစွဲမလောင်နိုင်ရှိသည်။ ဘာဝနာစစ်စစ်ကို ပွါးများလိုသောသူသည် မပွါးများမီက ကြိုတင်ကာ “ငါဟူ၍ မရှိကောင်း ရုပ်နာမ်အစုမျှသာ ဖြစ်သည်”ဟူ၍ ထင်ထင်မြင်မြင် နှလုံးသွင်းကာ အတ္တဒိဋ္ဌိကိုခွါပြီး ပွါးများနိုင်မှ ဘာဝနာစစ်စစ် ဖြစ်နိုင်ပေသည်။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိမီး အလောင်မခံရသည့် ဘာဝနာစစ်စစ်ကို ပွါးများမိအောင် နှလုံးသွင်း စဉ်းစား ကြိုးစားသင့်လှပေသည်။)

     (၂) ကလျာဏပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ဆောက်တည် ကျင့်သုံးအပ်သည့် မဂ်၏ အဆောက်အဦ အကြောင်းစစ်ဖြစ်သော သီလသည်၎င်း သေက္ခအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ မဂ်ခဏ၌ဖြစ်သော သီလသည်၎င်း အပရာမဋ္ဌသီလမည်၏။ (၃) ဖိုလ်စိတ်လေးပါး၌ရှိသော သီလသည် ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသီလ မည်၏။

     တနည်းကား.. ဝိသုဒ္ဓသီလ, အဝိသုဒ္ဓသီလ, ဝေမတိကသီလဟူ၍ သုံးပါး အပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင်.. (၁) စင်ကြယ်သောပုဂ္ဂိုလ်၏ သီလသည် ဝိသုဒ္ဓသီလမည်၏။ (အာပတ်မသင့်စေပဲ ဖြည့်ကျင့်အပ်သော သီလသည်၎င်း၊ အာပတ်သင့်သော်လည်း အာပတ်ကို ကုစားပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သီလသည်၎င်း ဝိသုဒ္ဓသီလမည်၏။) (၂) မစင်ကြယ်သောပုဂ္ဂိုလ်၏ သီလသည် အဝိသုဒ္ဓသီလ မည်၏။ (အာပတ်သင့်ပြီးနောက် မကုစားပဲထားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သီလသည် အဝိသုဒ္ဓသီလ မည်၏။) (၃) ဝံသားလေလော ဝက်သားလေလော ဤသို့စသည်ဖြင့် ပစ္စည်းဝတ္ထု၌ဖြစ်စေ ပါစိတ်အာပတ် သင့်လေသလော ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်လေသလော ဤသို့စသည်ဖြင့် အာပတ်၌ဖြစ်စေ ငါသည် ထိုဝတ္ထုကို လွန်ကျူးမိလေသလော မလွန်ကျူးမိပဲ ရှိလေသလော ဤသို့စသည်ဖြင့် လွန်ကျူးမှု၌ဖြစ်စေ ယုံမှားမှုရှိနေသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သီလသည် ဝေမတိကသီလ မည်၏။

(ထိုသုံးပါးတို့အနက် ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် အားထုတ်သော ယောဂီသူမြတ်သည် မစင်ကြယ်သောသီလကို စင်ကြယ်အောင် ပြုလုပ်အပ်၏၊

(တု)

မိမိ၌ လဟုကအာပတ်သင့်လျှင် ဒေသနာကြား၍ သီလစင်ကြယ်အောင် ပြုလုပ်ရသည်။ ဂရုက သံဃာဒိသိသ်အာပတ်သင့်လျှင် ပရိဝါသ်မာနတ် ကျင့်သုံး၍ သီလစင်ကြယ်အောင် ပြုလုပ်ရသည်။ ယုံမှားမှုရှိနေလျှင်လည်း ကိုယ်တိုင် ဝတ္ထုကို စိစစ်၍ဖြစ်စေ ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မေးမြန်း၍ဖြစ်စေ ထိုယုံမှားမှုကို ပယ်ဖျောက်ရာ၏၊ ယုံမှားကင်းပြီးသော် အပ်စပ်လျှင် ပြုလုပ်၍ မအပ်စပ်လျှင် ပယ်စွန့်ရာ၏။)

     တနည်းကား.. သေက္ခသီလ, အသေက္ခသီလ, နေဝသေက္ခနာသေက္ခသီလဟူ၍ သုံးပါးအပြားရှိ၏၊ (၁) မဂ်တရားလေးပါး အောက်ဖိုလ်တရား သုံးပါးတို့နှင့်ယှဉ်သော သီလသည် သေက္ခသီလမည်၏။ (၂) အရဟတ္တဖိုလ်နှင့်ယှဉ်သော သီလသည် အသေက္ခသီလမည်၏။ (၃) ထိုမှကြွင်းသော လောကီသီလစုသည် နေဝသေက္ခနာသေက္ခသီလ မည်၏။ ပုထုဇန်တို့၏ သီလပင်တည်း။

သုံးပါးတွဲ သီလစု ပြီး၏။

**********

လေးပါးတွဲ သီလစု

တနည်းကား..

ဟာနဘာဂိယသီလ၊

ဌိတိဘာဂိယသီလ၊

ဝိသေသဘာဂိယသီလ၊

နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသီလ-

ဟူ၍ လေးပါး အပြားရှိ၏။ ထိုလေးပါးတို့တွင်.. (၁) ယုတ်လျော့ခြင်း အဖို့ရှိသော (သို့မဟုတ် ယုတ်လျော့သွားမည်သာ ဖြစ်သော) သီလသည် ဟာနဘာဂီယသီလ မည်၏။ (အကြင်ရဟန်းသည် သီလမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကိုသာ ပေါင်းသင်း၍ သီလရှိသောပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မဆည်းကပ် မပေါင်းသင်း၊ အာပတ်၏အကြောင်း မကောင်းသောအရာဝတ္ထုကို လွန်ကျူးခြင်း၌ အပြစ်ကိုမမြင်၊ သိလည်း မသိ၊ မကောင်းသောအရာတို့ကိုသာ များစွာ ကြံစည်စိတ်ကူးလေ့ရှိပြီးလျှင် စက္ခုစသော ဣနြေတို့ကိုလည်း စောင့်ထိန်းခြင်းမရှိ၊ ဤသို့သောရဟန်း၏ သီလသည် ရှေ့သို့ မတိုးတက်ပဲ တနေ့ထက်တနေ့ ယုတ်လျော့ ယုတ်လျော့၍သာ သွားတော့၏။)

     (၂) တည်တံ့ခြင်းအဖို့ရှိသော (သို့မဟုတ် မတိုးမယုတ် တည်တံ့နေမည်သာဖြစ်သော) သီလသည် ဌိတိဘာဂိယသီလ မည်၏။ ။(အကြင်ရဟန်းသည်

(တူ)

သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်းကို နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်သော စိတ်ရှိ၍သာ နေ၏၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် တိုးတက်အားထုတ်ရန် စိတ်မရှိပေ၊ သီလမျှဖြင့်သာ တင်းတိမ်ကျေနပ်၍ သီလမှအထက် တစုံတရာ တိုးတက်အားထုတ်ခြင်းမရှိသော ထိုရဟန်း၏ သီလသည် ရှေ့သို့လည်း မတိုးတက် အောက်သို့လည်း ပြန်၍မလျောကျပဲ တည်တံ့၍သာ နေတော့၏။)

     (၃) ထူးသောအဖို့ရှိသော (သို့မဟုတ် ထူးမြတ်မည်သာဖြစ်သော) သီလသည် ဝိသေသဘာဂိယသီလ မည်၏။ (အကြင်ရဟန်းသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံပြီးနောက် သီလမျှဖြင့် ရောင့်ရဲတင်းတိမ်၍မနေပဲ သမာဓိဖြစ်ဖို့ရန်လည်း ကြိုးစားအားထုတ်၏၊ ထိုရဟန်း၏ သီလသည် သမာဓိတရားတည်းဟူသော ထူးသော အဖို့ရှိသော သီလမည်၏။ သမာဓိအကျိုးထူးကို ရရှိသောသီလဟု ဆိုလိုသည်။)

     (၄) ကိလေသာမှောင်ထုကို ဖောက်ထွင်းဖြိုခွဲခြင်း အဖို့ရှိသော (အကျိုးရသော) သီလသည် နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသီလ မည်၏။ (အကြင်ရဟန်းသည် သီလမျှဖြင့် ရောင့်ရဲတင်းတိမ်၍ မနေပဲ သင်္ခါရဒုက္ခတို့မှ ငြီးငွေ့အားသန်သည့် ဗလဝဝိပဿနာဉာဏ်ကို ရရန်ကြိုးကုတ် အားထုတ်ပေ၏၊ ထိုရဟန်း၏ သီလသည် မဂ်ဖိုလ်ကိုရ၍ ကိလေသာမှောင်ထုကို ဖောက်ထွင်းဖြိုခွဲခြင်း အဖို့ရှိသော အကျိုးရသော သီလမည်၏။)

တနည်းကား..

ဘိက္ခုသီလ၊

ဘိက္ခုနီသီလ၊

အနုပသမ္ပန္နသီလ၊

ဂဟဋ္ဌသီလ-

ဟူ၍ လေးပါးအပြားရှိ၏။

     (၁) ရဟန်းယောက်ျားများအတွက် မြတ်စွာဘုရား ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ်စုနှင့် ရဟန်းမိန်းမ (ဘိက္ခုနီ)တို့အတွက် ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်များထဲမှ ရဟန်းယောက်ျားများလည်း စောင့်ရှောက် ထိန်းသိမ်းထိုက်သော သီလစုသည် ဘိက္ခုသီလမည်၏။

     (၂) ရဟန်းမိန်းမတို့အတွက် ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်စုနှင့် ရဟန်းယောက်ျားများအတွက် ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်များထဲမှ ရဟန်းမိန်းမများလည်း စောင့်ရှောက် ထိန်းသိမ်းထိုက်သော သီလစုသည် ဘိက္ခုနီသီလမည်၏။

(တေ)

     (၃) သာမဏေယောက်ျား သာမဏေမိန်းမများ စောင့်ထိန်းကျင့်သုံးအပ်သော ဆယ်ပါးသီလသည် အနုပသမ္ပန္နသီလ မည်၏။ (ရဟန်းမဟုတ်သော သူများကို အနုပသမ္ပန္နဟူ၍ ခေါ်၏၊ လူဝတ်ကြောင်များလည်း အနုပသမ္ပန္န္နပင် ဖြစ်သော်လည်း ဂဟဋ္ဌဟူ၍ သီးခြားပြဆိုလတ္တံ့ ဖြစ်သောကြောင့် အနုပသမ္ပန္နအရ လူဝတ်ကြောင်တို့ကို မယူပဲ သာမဏေယောကျ်ား သာမဏေမိန်းမတို့ကိုသာ အဋ္ဌကထာဆရာ ယူတော်မူသည်။ သိက္ခမာန်ဟူ၍လည်း တမျိုးရှိသေး၏၊ သို့ရာတွင် ထိုသိက္ခမာန်ဟူသည်မှာ ဘိက္ခုနီမပြုလုပ်ရန် ကျင့်ဝတ်တရားတို့ကို အထူးကျင့်ကြံနေသော သာမဏေမ အကြီးစားများဖြစ်၍ ၎င်းတို့ကို သီးခြား မဆိုတော့ပဲ သာမဏေမိန်းမထဲ၌ ထည့်သွင်း ရေတွက်ထားသည်ဟု မှတ်ယူရာ၏။)

     (၄) ဥပါသကာယောက်ျား ဥပါသိကာမိန်းမတို့ ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် ဂဟဋ္ဌသီလမည်၏။

ဤဂဟဋ္ဌသီလအရကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ၌ “ဥပါသကဥပါသိကာနံ နိစ္စသီလဝသေန ပဉ္စသိက္ခာပဒါနိ သတိ ဝါ ဥဿာဟေ ဒသ ဥပေါသထင်္ဂဝသေန အဋ္ဌာတိ ဣဒံ ဂဟဋ္ဌသီလံ= ဥပါသကာယောက်ျား ဥပါသိကာ မိန်းမတို့မှာ အမြဲစောင့်ရှောက်အပ်သော ငါးပါးသော သိက္ခာပုဒ်များ၊ စွမ်းနိုင်လျှင် ဆယ်ပါးသော သိက္ခာပုဒ်များ၊ ဥပုသ်အင်္ဂါ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ရှစ်ပါးသော သိက္ခာပုဒ်များ ဤသီလစုသည် လူတို့ကျင့်သုံးအပ်သော ဂဟဋ္ဌသီလမည်၏”ဟူ၍ ဖွင့်ပြသည်၊ (အမြဲ စောင့်သုံးသင့်သော ငါးပါးသီလ စွမ်းနိုင်လျှင် ဆယ်ပါးသီလ ရှစ်ပါးသီလ ဤသီလစုသည် ဂဟဋ္ဌသီလ မည်၏ဟူ၍ ရှေးဦးစွာ ရှင်းလင်း မှတ်သားထားရာ၏။)

     ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာစကားတွင် (သတိ ဝါ ဥဿာဟေ)ဟူသော စာပုဒ်၌ အဓိပ္ပါယ်အယူအဆ ကွဲလွဲငြင်းခုံကြ၏။ ကွဲလွဲပုံမှာ.. အချို့ဆရာတို့က “လူတို့မှာ ငါးပါးသီလသာ မဟုတ်၊ “ဆယ်ပါးသီလလည်း နိစ္စသီလပင်ဖြစ်သည်၊ အမြဲ ဆောက်တည်ရမည့် သီလဖြစ်သည်”ဟူ၍ (ငါးပါးသီလအတွက်သာ ပြဆိုအပ်သည့် နိစ္စသီလဝသေနဟူသော ပါဠိကို ဒသဟူသော နောက်စကားနှင့်ပါ တွဲ၍) အဓိပ္ပါယ် ပြန်ဆိုကြ၏။

     “ငါးပါးသီလမှာ စွမ်းရည်သတ္တိ ရှိသည်ဖြစ်စေ မရှိသည်ဖြစ်စေ စွမ်းရည်သတ္တိ ရှိ-မရှိကို ရွေးချယ်ရန်မလို၊ အမြဲသာ စောင့်ရှောက်အပ်သော သီလဖြစ်၏။ ဆယ်ပါးသီလမှာကား အမြဲ စောင့်ရှောက်အပ်သော သီလဆိုသော်လည်း

(တဲ)

စွမ်းရည်သတ္တိ ရှိသောသူမှ စောင့်ရှောက်ရမည်။ စွမ်းရည်သတ္တိ ဆိုသည်ကား ရွှေငွေတို့ကို မိမိ သိမ်းထားမှု ကိုင်တွယ်မှု ရောင်းဝယ်ပေးယူမှု တစုံတရာမပြုပဲ အာလယပြတ် ပယ်ရှားစွန့်ပစ်နိုင်သော စွမ်းရည်ကို ဆိုလိုသည်။ ဤသို့ စွန့်ပယ်နိုင်သောသူဖြစ်လျှင် ဆယ်ပါးသီလကို တသက်လုံး အမြဲစောင့်ရှောက်ရမည်။ ရက်ပိုင်း လပိုင်းနှင့် မစောင့်ရှောက်ရ။ ရွှေငွေကို သီလစောင့်ထိန်းစဉ် အတွင်းမှာသာ ရှောင်ကြဉ်မည်၊ သီလမှ ထွက်သောအခါ သုံးစွဲဦးမည်ဟူသော သဘောထား ရွှေငွေပေါ်၌ တပ်မက်ငဲ့ကွက်မှု ရှိနေလျှင် မစောင့်ရှောက်ရ”ဟူ၍ ထိုဆရာတို့က ဆိုကြသည်။

     လူများမှာ ဤကဲ့သို့ မိမိပိုင် ရွှေငွေကို အာလယပြတ် စွန့်ပစ်ရန် ခဲယဉ်းလှသည့်အတွက် လူဝတ်ကြောင်များသည် ဆယ်ပါးသီလကိုပင် ကျင့်သုံးရန် မသင့်လျော်ဟူ၍ ထင်မှတ် ပြောဆိုနေသူတွေလည်း ရှိကြ၏။ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ၌လည်း).. ဒသာတိ သာမဏေရေဟိ ရက္ခိတဗ္ဗသီလမာဟ ဃဋီကာရာဒီနံ ဝိယ= အဋ္ဌကထာလာ သတိ ဝါ ဥဿာဟေ ဒသ-ဟူသော စကား၌ ဒသ-အရ သာမဏေတို့ စောင့်ထိန်းအပ်သော ဆယ်ပါးသီလကို ယူရမည်၊ ဃဋီကာရအိုးထိန်းသည် စသည်တို့ စောင့်ထိန်းအပ်သည့် သီလကဲ့သို့သော သီလကို ဆိုလိုသည်..ဟူ၍ ဖွင့်ပြထားသည့်အတွက် အထင်မှားသောသူတို့ တိုး၍တဖန် အထင်မှားရပြန်လေသည်။ အထင်မှားပုံမှာ.. မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသပါဠိ (၄) ရာဇဝဂ်၊ (၁) ဃဋီကာရသုတ်၌ ဃဋိကာရအိုးထိန်းသည်သည် ရွှေငွေစသော ရတနာတို့ကို တသက်လုံး ကိုင်ယူသုံးစွဲခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သကဲ့သို့ အခြားသူများလည်း အသစ်ဖြစ်သော ရွှေငွေတို့ကို ခံယူခြင်း ကင်းစေရုံမျှဖြင့် မလုံလောက်သေး၊ မိမိမှာ ရှိနေရင်းဖြစ်သည့် ရွှေငွေရတနာ အလုံးစုံတို့ကို စွန့်ပစ်နိုင်ပြီးလျှင် ဃဋီကာရ အိုးထိန်းသည်နှင့် အလားတူညီမှ ဆယ်ပါးသီလ ပြည့်စုံနိုင်မည်ဟူ၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာဆရာ ပြဆိုတော်မူသည်ဟု အလွန်အကဲ ယူဆကြကုန်၏။

ထိုယူဆချက်များအတွက် ရှင်းလင်းပြဆိုရသော်..

     ပြဆိုခဲ့ပြီးသောအတိုင်း “ရွှေငွေတို့ကို အာလယပြတ် စွန့်ပစ်နိုင်မှ ဆယ်ပါးသီလကို စောင့်ရမည်”ဟူသော အယူဝါဒသည် ဆယ်ပါးသီလတွင် ပါဝင်သော ဇာတရူပသိက္ခာပုဒ်ကို အစွဲပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာ၏။ ထိုဆရာတို့ ယူဆပုံမှာ.. ဇာတရူပ သိက္ခာပုဒ်သဘောမှာ ရွှေငွေရတနာကို ခံယူကိုင်တွယ် သုံးစွဲခြင်းကင်းအောင် မိမိမှာရှိသမျှ ရတနာတို့ကို အာလယပြတ် စွန့်နိုင်မှသာ ဤသိက္ခာပုဒ် လုံခြုံမည်၊ ဃဋီကာရ အိုးထိန်းသည်မှာမူ ရွှေငွေရတနာတို့ကို အာလယပြတ် စွန့်ပစ်ထားသော အနာဂံပုဂ္ဂိုလ်ကြီးဖြစ်၏၊ ယခုကာလ လူတို့မှာ သီလစောင့်ထိန်းသည့်နေ့တွင် အသစ်ခံယူ ကိုင်တွယ်သုံးစွဲခြင်း မပြုသော်လည်း

(တော)

ရှေးကရှိဟောင်း ရတနာတွေမှာ မိမိအိမ်စသည်၌ ရှိနေလျက် ဖြစ်သောကြောင့် ဇာတရူပသိက္ခာပုဒ်နှင့် ဆန့်ကျင်၏၊ သို့ဖြစ်၍ ရွှေငွေတို့ကို အာလယပြတ် မစွန့်နိုင်ပဲ ဆယ်ပါးသီလကို မဆောက်တည်ကောင်း၊ ဆောက်တည်သော်လည်း သီလမရနိုင်..ဟူ၍ ယူဆကြခြင်းဖြစ်၏။

     ဤသို့ မယူဆထိုက်ပေ၊ အကြောင်းကား.. ရဟန်းတော်များမှာ လူတို့၏ ဇာတရူပ သိက္ခာပုဒ်ထက် သိမ်မွေ့မြင့်မြတ်သော ရွှေငွေခံယူခြင်းနှင့် ပတ်သက်သည့် ရူပိယသိက္ခာပုဒ်ကြီး ရှိနေသည်။ ထိုသိက္ခာပုဒ်အရ ရွှေငွေတို့ကို လှူလာလျှင် ကိုယ်တိုင်လည်း လက်မခံရ၊ သူတပါးကိုလည်း လက်မခံစေရ၊ လက်ခံမည့် သူမရှိ၍ အနီးအပါးမှာ ချထားခဲ့လျှင်လည်း စိတ်က ကျေနပ်အားရ၍ မနေရ၊ “ငါတို့ရဟန်းများနှင့် မအပ်စပ် ငါတို့ အလှူမခံလိုဟူ၍ ငြင်းပယ်ရမည်၊ မငြင်းပယ်ခဲ့လျှင် အာပတ်သင့်သည့်ပြင် ထိုရွှေငွေကိုလည်း စွန့်ပစ်ရမည်ဟု ဟောကြား ပညတ်ထားသည်။ သို့ရာတွင်..

     ဒါယကာတဦးသည် ရဟန်းတပါးထံလာ၍ ငွေကို လှူငြားအံ့၊ ရဟန်းက ဝိနည်းတရားတော်အရ အာပတ် လွတ်ကင်းအောင် တားမြစ်ပယ်ရှားပါသော်လည်း ဒါယကာက ဇွတ်အတင်း ထားခဲ့၍ ပြန်သွားရာ အခြား ဒါယကာတယောက် ရောက်လာ၍ ဤအကြောင်းကို ရဟန်းပြောပြ၍ သိသောအခါ ရောက်လာသော ဒါယကာက “သို့ဖြစ်လျှင် ငွေထားရန် လုံခြုံမည့်နေရာကို ပြတော်မူပါ”ဟု လျှောက်ထားသော် ဘုံခုနစ်ဆင့်ရှိသော ပြာသာဒ်သို့ပင်တက်၍ ဒါယကာကို ခေါ်ပြီးလျှင် “ဤနေရာသည် လုံခြုံသောနေရာ ဖြစ်သည်”ဟု ပြောနိုင်ခွင့်ရှိ၏။ “ဤနေရာ၌ ထားလော့”ဟူ၍ကား မပြောကောင်း၊ ဒါယကာက ရဟန်းပြသည့်နေရာတွင် ကောင်းစွာထား၍ ပြန်သွားသောအခါ ရဟန်းသည် အခန်းတံခါးကို လုံခြုံအောင်ပိတ်၍ စောင့်နေနိုင်သည်။ ဤသို့ နေသည့်အတွက် အာပတ်မသင့်ကြောင်းကို ရူပိယသိက္ခာပုဒ်အဖွင့် အဋ္ဌကထာ၌ ထင်ရှားဖွင့်ပြချက်ရှိသည်။ (ဝိ ၂၊ ၂၇ဝ-မျက်နှာ။)

     လူများမှာ ဇာတရူပ သိက္ခာပုဒ်ကို ဆောက်တည်သည့်အတွက် မိမိပိုင်ရွှေငွေ မရှိကောင်းသည် ဖြစ်ခဲ့လျှင် (လူ့ထက် သိမ်မွေ့ရသည့်) ပြခဲ့ပြီးသော ရဟန်းသည် မည်သည့်နည်းဖြင့် ရွှေငွေကို စောင့်ရှောက်ကောင်းမည် မဟုတ်ပေ။ ထိုရဟန်းမှာ ဒါယကာက ကောင်းစွာ သိမ်းထားခဲ့သော ရွှေငွေကို စောင့်ရှောက်သော်လည်း အာပတ် ကင်းလွတ်သကဲ့သို့၊ လူများမှာလည်း ဇာတရူပ သိက္ခာပုဒ်ကို ဆောက်တည်ကာ ဆယ်ပါးသီလ စောင့်သုံးနေသော်လည်း မိမိ သင့်လျော်ရာတွင် ထားရှိသော ရွှေငွေရတနာတို့အတွက် သီလကို တစုံတရာ အနှောက်အရှက်မရှိဟူ၍ မှတ်ယူအပ်၏။

(တော်)

     ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ၌ ဃဋီကာရ အိုးထိန်းသည်၏ ဆယ်ပါးသီလကို ဥပမာအဖြစ် ထုတ်ပြခြင်းသည် “ဆယ်ပါးသီလ စောင့်သုံးလိုသောလူသည် ဃဋီကာရ အိုးထိန်းသည်နှင့်မခြား အလားတူ ရွှေငွေတို့ကို အာလယပြတ် စွန့်ပယ်နိုင်မှ စောင့်သုံးရမည်”ဟူသော အဓိပ္ပါယ်ကို ပြလို၍မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား “ဆယ်ပါးသီလကို စောင့်ထိန်းသောလူသည် ဆယ်ပါးသီလမည်ကာမျှ ပြည့်စုံရုံမျှဖြင့် ကျေနပ်အားရ၍မနေပဲ “အထက်တန်းစား ဆယ်ပါးသီလရှိသူဖြစ်အောင် အားထုတ်စေရန်” အထက်တန်းအကျဆုံးသော ဆယ်ပါးသီလရှင် ဃဋီကာရ အိုးထိန်းသည်ကို ပုံစံထုတ်ပြခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ ဃဋိကာရ အိုးထိန်းသည်ကို မမှီနိုင်သော်လည်း မှီတန်သမျှ မှီအောင် ကြိုးစားအား ထုတ်စေလိုသည့်အတွက် ဤသို့ ဥပမာထုတ်ပြတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်ဟူ၍သာ မှတ်ယူအပ်၏။

     ဤသို့ မှတ်ယူသင့်သော အထောက်အထားကား.. ဣတိဝုတ္တကအဋ္ဌကထာ၊ (၂) ဝဂ်၊ (၁)သုတ်အဖွင့်၌ “သီလမယန္တိ နိစ္စသီလဥပေါသထနိယမာဒိဝသေန ပဉ္စ အဋ္ဌ ဒသ ဝါ သီလာနိ သမာဒိယန္တဿ”ဟူ၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မဟာဋီကာဆရာ အရှင်ဓမ္မပါလမထေရ်မြတ် ကိုယ်တိုင်ပင် ဖွင့်ပြ ရေးသားတော်မူခဲ့သည်။ ဤရေးသားချက်တွင် သီလဆောက်တည်ရာ၌ (၁) နိစ္စသီလဖြစ်သော ငါးပါးသီလ (၂) ဥပုသ်သီလဖြစ်သော ရှစ်ပါးသီလ၊ (၃) နိယမသီလဖြစ်သော ဆယ်ပါးသီလ-ဟူ၍ သုံးမျိုးရှိကြောင်းကို သိစေတော်မူသည်။ ဤအဋ္ဌကထာအရမှာ ဆယ်ပါးသီလသည် နိစ္စသီလ မဟုတ်တော့ပဲ နိယမသီလဖြစ်၍နေကြောင်း သိသာ ထင်ရှား ပေသည်။

     ဤအတူ သဂါထာဝဂ္ဂ သံယုတ်ပါဠိတော်၊ သက္ကသံယုတ်၊ (၂)ဝဂ်၊ (၈)သုတ်၌.. သိကြားမင်းသည် ဥယျာဉ်တော်သို့ထွက်ရန် ဝေဇယန္တာနန်းပြာသာဒ်မှ ဆင်းသက်ပြီးလျှင် ရထားပေါ်သို့ တက်ခါနီး၌ အရပ်ရှစ်မျက်နှာတို့ကို ရှိခိုးသောအခါ မာတလိနတ်သားက အဘယ်သူများကို ရှိခိုးပါသနည်းဟု မေးမြန်းသည်တွင် သိကြားမင်းက..

ယေ ဂဟဋ္ဌာ ပုညကရာ၊ သီလဝန္တော ဥပါသကာ။

ဓမ္မေန ဒါရံ ပေါသေန္တိ၊ တေ နမဿာမိ မာတလိ။

     အချင်း မာတလိ.. အကြင်လူတို့သည် ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုလေ့ရှိကြကုန်၏။ သီလနှင့်လည်း ပြည့်စုံကြကုန်၏၊ ရတနာသုံးရပ်ကိုလည်း ဆည်းကပ်ကြကုန်၏၊ တရားသဖြင့် သားမယားတို့ကိုလည်း မွေးမြူကြကုန်၏၊ ထိုသူတို့ကို ရှိခိုးသည်..ဟု ဖြေဆိုလေသည်။

(တံ)

     ဤသိကြားမင်း၏ အဖြေစကားတွင် ပါဝင်သော (သီလဝန္တော)ဟူသော ပုဒ်ကို အဋ္ဌကထာ၌..“သီလဝန္တောတိ ဥပါသကတ္တေ ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စဟိပိ ဒသဟိပိ သီလေဟိ သမန္နာဂတာ= သီလရှိသော သူတို့ဟူသည် ဥပါသကာ၏အဖြစ်၌ တည်လျက် ငါးပါးသီလတို့နှင့်၎င်း ဆယ်ပါးသီလတို့နှင့်၎င်း ပြည့်စုံသော သူတို့တည်း”ဟူ၍ ဖွင့်ပြသည်။ (ဤ အဋ္ဌကထာအရ သိကြားမင်းရှိခိုးအပ်သော လူတို့သည် သားမယားနှင့် နေလျက်ပင် ငါးပါးသီလ ဆယ်ပါးသီလ စောင့်သုံးကြသည့် လူများဖြစ်ကြောင်း သိသာပေ၏။)

     ထိုသုတ်၏အဖွင့် သံယုတ်ဋီကာ၌လည်း.. နိစ္စသီလဝသေန ပဉ္စဟိ နိယမ၀သေန ဒသဟိ= အဋ္ဌကထာလာ ငါးပါးသီလအရ နိစ္စသီလကို ယူရမည် ဆယ်ပါးသီလအရ နိယမသီလကို ယူရမည်..ဟု ဖွင့်ပြသည်။ ဤဋီကာ၌လည်း ဆယ်ပါးသီလကို နိစ္စသီလဟု မခေါ်ပဲ နိယမသီလဟူ၍သာ ခေါ်ဝေါ်လေသည်။

နိယမသီလ

     နိယမသီလဟူသော စကား၏ အဓိပ္ပါယ်ကို မဂဓအဘိဓာန်ကျမ်း ဂါထာနံပါတ် (၄၄၄) ၌.. အမြဲစောင့်အပ်သော သီလသည် (ယမ)သီလမည်၏။ အမြဲမဟုတ်ပဲ ရံခါရံခါ စောင့်အပ်သော သီလသည် (နိယမ)သီလမည်၏..ဟူ၍ အကျဉ်းချုပ်ပြဆိုသည်။ ။ထိုယမသီလ နိယမသီလဟူသော အသုံးမှာ.. ဗြာဟ္မဏတို့၏ အယူဝါဒမှ ဆင်းသက်လာသော အသုံးဖြစ်သည်။ ထိုအကြောင်းကို.. (မညှဉ်းဆဲခြင်း အမှန်ကိုပြောခြင်း မခိုးယူခြင်း မေထုန်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း အလှူမခံခြင်း ဤငါးပါးကား အမြဲစောင့်ရှောက်အပ်သော ယမသီလမည်၏။ စင်ကြယ်အောင်ပြုခြင်း ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း ခြိုးခြံခြင်း ဗေဒကိုသရဇ္ဈာယ်ခြင်း ဗြဟ္မာမင်းကို အောက်မေ့ခြင်း ဤငါးပါးကား ရံခါ စောင့်ရှောက်အပ်သော နိယမသီလမည်၏).. အမရကောသအဘိဓာန်၊ (၁၇) ဗြာဟ္မဏဝင်၊ (၄၉)ဂါထာ၌ လာသည်ကို ထောက်၍ သိရာ၏။

     ပြခဲ့ပြီးသော သံယုတ်ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာတို့အရ သားမယားကို တရားသဖြင့် မွေးမြူလျက်ရှိသော လူတို့သည်ပင် ဆယ်ပါးသီလ စောင့်သုံးနိုင်ကြောင်း ထင်ရှားစွာ သိရသဖြင့် “ဃဋီကာရ အိုးထိန်းသည်ကဲ့သို့ ရွှေငွေတို့ကို အာလယပြတ် အရှင်းစွန့်ပစ်နိုင်မှ ဆယ်ပါးသီလကို လူများ စောင့်သုံးကောင်းသည်”ဟူသော အယူသည် မှန်ကန်သော အယူမဟုတ် လွန်ကဲသော အယူသာဖြစ်ကြောင်း သိသာထင်ရှားပေ၏။

     ထိုမှတပါးလည်း အသီတိနိပါတ် မဟာဟံသဇာတ်လာ မင်းကျင့်တရား ဆယ်ပါးတို့အနက် သီလ၏အရကို အဋ္ဌကထာ၌ ငါးပါးသီလ ဆယ်ပါးသီလ

(တား)

နှစ်မျိုးလုံးကိုပင် ဖွင့်ပြထားသောကြောင့် ဘုရင်မင်းမြတ်တို့သည် မင်းကျင့်တရားအရ ဆယ်ပါးသီလကိုလည်း စောင့်သုံးကြကြောင်း ထင်ရှားပေ၏။ အကယ်၍ ဆယ်ပါးသီလကို အမြဲတမ်း စောင့်သုံးနိုင်မှ စောင့်သုံးကောင်းသည်မှန်လျှင် အဗြဟ္မစရိယ သိက္ခာပုဒ်ဆိုင်ရာ မိဖုရား မောင်းမမိဿံတို့နှင့်တကွ ဇာတရူပသိက္ခာပုဒ်ဆိုင်ရာ ရွှေငွေများ ဘဏ္ဍာတော်တိုက်နှင့် အပြည့်အနှက်ရှိနေသော ဘုရင်မင်းမြတ်တို့သည် ဒသသီလ= (ဆယ်ပါးသီလ) စောင့်သုံး၍ မဖြစ်နိုင်လေရာ။ ဘုရင်မင်းမြတ်များ စောင့်သုံး၍ မဖြစ်နိုင်က မင်းကျင့် တရား ဆယ်ပါးအဝင် သီလအရ ဆယ်ပါးသီလကို ထည့်သွင်း၍ အဋ္ဌကထာဆရာ ဖွင့်ပြမည်မဟုတ်ပေ။ မင်းကျင့်တရား ဆယ်ပါးအဝင် သီလအရ အဋ္ဌကထာ၌ ဆယ်ပါးသီလကို သေချာစွာ ထည့်သွင်းဖွင့်ပြထားသောကြောင့် ဆယ်ပါးသီလသည် နိစ္စသီလမဟုတ်၊ ရံခါ ရံခါ စွမ်းနိုင်မှ စောင့်သုံးရသော သီလသာဖြစ်ကြောင်း ယုံမှားမရှိ မှတ်ယူရာ၏။

     ထိုမှတပါးလည်း.. ခုဒ္ဒကပါဌပါဠိတော်၌- ဒသ သိက္ခာပဒါနိ-ဟု အစချီကာ သိက္ခာပုဒ်ဆယ်ပါးကို ဟောကြားထားတော်မူရာ ခုဒ္ဒကပါဌ အဋ္ဌကထာ၌.. “ဤသိက္ခာပုဒ် ဆယ်ပါးတို့တွင် အစဖြစ်သော ပါဏာတိပါတ သိက္ခာပုဒ်နှင့် အဒိန္နာဒါန သိက္ခာပုဒ် နှစ်ပါးတို့သည်၎င်း လေးခုမြောက်ဖြစ်သော မုသာဝါဒ သိက္ခာပုဒ် ငါးခုမြောက်ဖြစ်သော သုရာမေရယ သိက္ခာပုဒ်တို့သည်၎င်း ဥပါသကာတို့အားဖြစ်စေ သာမဏေတို့အား ဖြစ်စေ နိစ္စသီလအစွမ်းအားဖြင့် ဆက်ဆံကြကုန်၏။ (သုံးခုမြောက်ဖြစ်သည့် အဗြဟ္မစရိယ သိက္ခာပုဒ်မှာ လူတို့အား နိစ္စသီလ မဖြစ်နိုင်သောကြောင့် နိစ္စသီလကို ပြဆိုသော ဤအရာ၌ ချွင်းချန်ထားသည်။ စွမ်းနိုင်သည့် အခါမှာသာ စောင့်ရမည့် သိက္ခာပုဒ် ဖြစ်သည်။) ဥပုသ်သီလ အစွမ်းအားဖြင့်ကား လူများမှာ ဆယ်ပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့တွင် ခုနှစ်ခုမြောက်သော နစ္စဂီတသိက္ခာပုဒ်၊ ရှစ်ခုမြောက်သော မာလာဂန္ဓ သိက္ခာပုဒ် နှစ်ပါးတို့ကို အင်္ဂါတပါးတည်းပြု၍ နောက်ဆုံးဖြစ်သည့် ဇာတရူပသိက္ခာပုဒ်ကိုကြဉ်၍ အလုံးစုံသော သိက္ခာပုဒ်တို့သည် သာမဏေတို့နှင့် ဆက်ဆံကုန်၏။ (လူတို့ကျင့်သုံးအပ်သည့် ရှစ်ပါးသီလသိက္ခာပုဒ် အလုံးစုံပင် သာမဏေတို့နှင့် ဆက်ဆံကုန်၏ဟု ဆိုလိုသည်။) နောက်ဆုံးဖြစ်သော ဇာတရူပ သိက္ခာပုဒ်သည် သာမဏေတို့အတွက် အထူးဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ဖြစ်သည်”ဟူ၍ ပြဆိုထား၏။

     ဤအဋ္ဌကထာ ဖွင့်ပြပုံကို ထောက်ပြန်လျှင်လည်း လူများမှာ ဆယ်ပါးသီလထဲမှ အမြဲရှောင်ကြဉ်ရမည့် သိက္ခာပုဒ်သည် ပါဏာတိပါတ အဒိန္နာဒါန မုသာဝါဒ သုရာမေရယ ဤလေးပါးတို့ဖြစ်သည်၊ အဗြဟ္မစရိယကို လူများ

(ထ)

အမြဲ ရှောင်ကြဉ်နိုင်ကြမည် မဟုတ်၊ ဝိကာလဘောဇန နစ္စဂီတစသော နောက်သိက္ခာပုဒ်များကိုလည်း အမြဲ ရှောင်ကြဉ်နိုင်ကြမည် မဟုတ်ဟူ၍ အဓိပ္ပါယ်ရသဖြင့် ဤဆယ်ပါးလုံးပင် စွမ်းနိုင်မှသာ စောင့်ရှောက်ရမည့် နိယမသီလမျိုးဖြစ်ကြောင်း သိသာထင်ရှားပေ၏။

     ခုဒ္ဒကပါဌ အဋ္ဌကထာ၌ “ဇာတရူပသိက္ခာပုဒ်သည် သာမဏေများ၏သာ အထူးသိက္ခာပုဒ် ဖြစ်၏”ဟူ၍ ပြဆိုထားသော်လည်း သာမဏေများသည် ဇာတရူပသိက္ခာပုဒ်ကို လွန်ကျူးသော်လည်း သာမဏေအဖြစ် ပျက်စီးရွေ့လျောခြင်းမရှိ၊ အကြောင်းကား.. ဝိနယ မဟာဝဂ္ဂပါဠိ မဟာခန္ဓက၌ သာမဏေများ၏ သာမဏေ အဖြစ်မှ ရွေ့လျားပျက်စီးစေနိုင်သည့် အင်္ဂါဆယ်ပါး (လိင်ဆယ်ပါးကို ဟောတော်မူရာတွင် ဆယ်ပါးသီလထဲမှ ရှေ့ငါးပါးသာ ပါဝင်သည်။ နောက်ငါးပါး မပါဝင်။ သို့ဖြစ်၍ နောက်ငါးပါးတို့မှ တပါးပါးကို လွန်ကျူးသော်လည်း သာမဏေအဖြစ် မပျက်စီးပဲ ဒဏ်ထိုက်သော သာမဏေသာဖြစ်၍ နေသည်၊ ဆရာသမားတို့က ချပေးသော သဲဒဏ် ရေဒဏ်စသော အပြစ်ဒဏ်ကို ထမ်းဆောင်လိုက်လျှင် သာမဏေကောင်းပင် ဖြစ်ပြန်သည်။

     ဤသို့လျှင် ဆယ်ပါးသီလနှင့် မကင်းစကောင်းသော သာမဏေများပင် ဇာတရူပ သိက္ခာပုဒ်ကို လွန်ကျူးမိသော်လည်း သာမဏေအဖြစ် မပျက်စီးသည်ကို ထောက်လျှင် သာမဏေတို့မှာ ဆယ်ပါးသီလအနက် နောက်ငါးပါးသည် ရှေ့ငါးပါးလောက် အရေးမကြီးကြောင်း ထင်ရှား၏။ ဤသို့ သာမဏေများမှာပင် အရေးမကြီးလှသော ဇာတရူပသိက္ခာပုဒ်ကို လူများအတွက်ကျမှ အရေးတကြီး အကြပ်အတည်း ပြုလုပ် ပြောဆို ရေးသားကြခြင်းငှါ မသင့်လျော်ပေ။

     ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာကိုလည်း အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသပင် ရေးသားတော်မူသည်၊ ခုဒ္ဒကပါဌ အဋ္ဌကထာကိုလည်း အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသပင် ရေးသားတော်မူ၏ဟု အသိအမှတ်ပြုထားသည်။ ဆရာတပါးတည်း ရေးသားသောကျမ်း နှစ်စောင်ဖြစ်၍ အဓိပ္ပါယ် မကွဲမပြားနိုင်။ (ဥပါသကာနံ နိစ္စသီလဝသေန ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ သတိ ဝါ ဥဿာဟေ ဒသ)ဟူသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာ၏ အဓိပ္ပါယ်ကို ခုဒ္ဒကပါဌအဋ္ဌကထာ ဣတိဝုတ်အဋ္ဌကထာတို့နှင့်အညီ “ဆယ်ပါးသီလသည် လူတို့၏အတွက် နိစ္စသီလ မဟုတ်၊ စွမ်းနိုင်သည့် အခါမှာသာ စောင့်သုံးရသော နိယမသီလဖြစ်သည်” ဟူ၍သာ ယုံမှားမရှိ မှတ်ယူရာ၏။ (ငါးပါးသီလကို စွမ်းနိုင်သည်ဖြစ်စေ မစွမ်းနိုင်သည်ဖြစ်စေ အမြဲ စောင့်သုံးရမည်။ ဆယ်ပါးသီလကို စွမ်းနိုင်လျှင် အမြဲစောင့်သုံးရမည်)ဟူ၍ ဆယ်ပါးသီလဘက်မှာ အမြဲဟူသော စကားကို ထည့်သွင်း ပြောဆိုကြခြင်းသည် ပြဆိုခဲ့ပြီးသော ခုဒ္ဒကပါဌအဋ္ဌကထာ ဣတိဝုတ်အဋ္ဌကထာတို့နှင့် ဆန့်ကျင်၍နေ၏။

(ထာ)

     ထိုမှတပါးလည်း.. သီလပျက်ပုံကို ပြရာ၌ ခုဒ္ဒကပါဌ အဋ္ဌကထာမှာ “သာမဏေတို့အား သိက္ခာပုဒ်တပါးပျက်လျှင် အားလုံးကုန် ပျက်စီး၏၊ မှန်၏.. သာမဏေတို့အား ဆယ်ပါးသီလသည် ရဟန်းတော်တို့၏ “ပါရာဇိကအရာ၌ တည်၏၊ သို့သော် အကြင်သိက္ခာပုဒ်ကို လွန်ကျူး၏။ ထိုလွန်ကျူးသည့် သိက္ခာပုဒ်အတွက်သာ အကုသိုလ်ကံဖြင့် ဖွဲ့မိသည် (ကံထိုက်သည်)။ လူတို့မှာကား ငါးပါးသီလကို ဆောက်တည်ပြီးနောက် သိက္ခာပုဒ်တပါးကို ကျူးလွန်လျှင် ထိုကျူးလွန်သည့် သိက္ခာပုဒ်သာ ပျက်၏၊ ထိုပျက်သော သိက္ခာပုဒ်ကို တဖန်ထပ်၍ ဆောက်တည်လျှင် ငါးပါးသီလ ပြည့်စုံပြန်၏။ အပရေဆရာတို့ကမူ(ငါးပါးသီလကို အသီးသီး သိက္ခာပုဒ် တပါးစီ တပါးစီ ဆောက်တည်ထားက တပါးပျက်လျှင် ထိုတပါးသာပျက်၍ ကျန်သော သိက္ခာပုဒ်များ မပျက်။ ဆောက်တည်စဉ်အခါက “ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ သီလံ သမာဒိယာမိ= အင်္ဂါငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံသောသီလကို ဆောက်တည်ပါ”ဟု ဆို၍ တပေါင်းတစည်းတည်း ဆောက်တည်ထားလျှင် တပါးပျက်သော် အားလုံးကုန် ပျက်စီးသွား၏၊ အကြောင်းကား ဆောက်တည်စဉ်က တပေါင်းတစည်းတည်း ဆောက်တည်သောကြောင့်တည်း။ ကံထိုက်ရာမှာကား လွန်ကျူးသော သိက္ခာပုဒ်အတွက်သာ ကံထိုက်သည်၊ ကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်များအတွက် ကံမထိုက်)ဟု ပြဆိုကြသည်ဟူ၍ ဖွင့်ပြထားသည်။

     အချို့ဆရာကြီးများ အယူမှာလည်း “တပေါင်းတည်း ဆောက်တည်ရာ၌ တပါးပျက်က အကုန်လုံးပျက်သည်”ဟု အကြွင်းမရှိဟူသော အဓိပ္ပါယ်ကို ပြဆိုသော်လည်း ကြွင်းကျန်သော သိက္ခာပုဒ်တို့မှာ လွန်ကျူးမှုမရှိပဲနှင့် ပျက်စီးနိုင်မည်မဟုတ်။ သို့ဖြစ်၍ ပျက်စီးသည်ဟု ဆိုရာမှာ ခံယူစဉ်က “အင်္ဂါငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော သီလ”ဟု ဆို၍ ခံယူထားရာ တပါးပျက်လျှင် အင်္ဂါငါးပါး မရှိတော့ပြီ၊ လေးပါးနှင့်ပြည့်စုံသော သီလသာ ရှိနေတော့၏။ ဤသို့လျှင် ခံယူရင်း ငါးပါးသီလ ပျက်သွားသည်ကိုသာ ရည်ရွယ်၍ အပရေဆရာတို့ ပြဆိုခြင်းဖြစ်သည်ဟု ယူလျှင် ဝါဒကွဲပြားတော့မည် မဟုတ်၊ သာမဏေတို့မှာကား ဤကဲ့သို့ မဟုတ်ပေ၊ တပါးပျက်လျှင် အလုံးစုံပျက်တော့၏၊ အကြောင်းကား သာမဏေတို့မှာ ဆယ်ပါးသီလသည် အမြဲစောင့်ထိန်းရမည့် သီလဖြစ်သောကြောင့်တည်း။

     ဤသီလပျက်ပုံ စကားရပ်များကို ထောက်လျှင်လည်း လူတို့မှာ တပါးကိုလွန်ကျူးက တပါးသာ ပျက်သည်ဖြစ်သောကြောင့် နိစ္စသီလဟူ၍ပင် သာမဏေများကဲ့သို့ စင်စစ်မရှိကြောင်း သိသာ၏။ အကြောင်းကား သာမဏေတို့မှာ ဆယ်ပါးသီလရှိမှ သာမဏေဖြစ်သည်။ ဆယ်ပါးသီလမရှိလျှင် သာမဏေ မဟုတ်သကဲ့သို့၊ မည်သည့်သီလရှိမှ လူဖြစ်သည်၊ ဤသီလမျိုးမရှိလျှင် လူမဟုတ်ဟု မဆိုနိုင်ကောင်းသောကြောင့်တည်း။ သို့ဖြစ်၍ သမ္မောဟဝိနောဒနီ အဋ္ဌကထာ သိက္ခာပဒဝိဘင်းအဖွင့်၌..

(ထိ)

ဂဟဋ္ဌာ ယံ ယံ ဝီတိက္ကမန္တိ၊ တံ တဒေ၀ ခဏ္ဍံ ဟောတိ ဘိဇ္ဇတိ၊ အဝသေသံ န ဘိဇ္ဇတိ၊ ကသ္မာ ဂဟဋ္ဌာ ဟိ အနိဗဒ္ဓသီလာ ဟောန္တိ၊ ယံ ယံ သက္ကောန္တိ၊ တံ တဒေဝ ဂေါပေန္တိ= လူတို့မှာ သီလခံယူပြီးနောက် အကြင်အကြင် သိက္ခာပုဒ်ကို လွန်ကျူး၏၊ ထိုထို လွန်ကျူးအပ်သော သိက္ခာပုဒ်သာ ပျက်စီး၏၊ ကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်စုမှာ မပျက်စီး၊ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် လူတို့မှာ မမြဲသောသီလ ရှိကြကုန်၏၊ အမြဲစောင့်နိုင်မှ စောင့်အပ်သော သီလဟူ၍ မရှိကြကုန်၊ အကြင်အကြင် သိက္ခာပုဒ်ကို စောင့်ထိန်းခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ကုန်၏၊ ထိုထို စွမ်းနိုင်သည့် သိက္ခာပုဒ်ကိုသာ စောင့်ထိန်းကြကုန်၏..ဟူ၍ ဖွင့်ပြသည်။

     ဤ သမ္မောဟဝိနောဒနီ အဋ္ဌကထာ၌ ဆိုလိုရင်းမှာ.. သာမဏေတို့သည် ဆယ်ပါးသီလကို အမြဲစောင့်ထိန်းရမည်၊ တပါးဖြစ်စေ နှစ်ပါးဖြစ်စေ လွန်ကျူးမိလျှင် သိက္ခာပုဒ် အကုန်ပျက်၍ သာမဏေပင် မဟုတ်တော့ပြီ၊ ဤသို့ သာမဏေတို့မှာ ဆယ်ပါးသီလ အမြဲရှိရသကဲ့သို့၊ လူတို့မှာ ဤသီလရှိမှ လူဖြစ်မည်၊ မရှိလျှင် လူမဖြစ်ဟု အမြဲစောင့်ထိန်းရမည့် သီလမရှိ..ဟူ၍ ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။ ဤစကားကိုထောက်လျှင် လူတို့မှာ ဆယ်ပါးသီလကို မဆိုထားဘိ၊ ငါးပါးသီလကိုပင် စောင့်နိုင်သမျှ စောင့်ရမည်၊ ငါးပါးလုံးကို မစောင့်နိုင်ပဲ တပါး နှစ်ပါးသာ စောင့်နိုင်လျှင်လည်း “ငါးပါးမပြည့်သောကြောင့် မစောင့်ကောင်း၊ စောင့်သော်လည်း ကုသိုလ်မရ သီလမဖြစ်”ဟူ၍ မဆိုနိုင်ပေ။

     “ငါးပါးအပြည့်မဟုတ်ပဲ စောင့်နိုင်သမျှ စောင့်ရာမှာ ကုသိုလ်လည်းရ၏။ သီလအစစ်လည်း ဖြစ်၏”ဟူ၍ မှတ်ယူရာ၏။ ထောက်ထားဖွယ်မှာ ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ (ဤသီလအဓိပ္ပါယ် အထက်၌ ထင်ရှားလတ္တံ့)အဖွင့် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် အဋ္ဌကထာ ပဌမအုပ် မျက်နှာ (၁၈၈)၌ “ပိုင်းခြားဆောက်တည်၍ စင်ကြယ်သော သီလ၏ အပိုင်းအခြားသည် သိက္ခာပုဒ် အပိုင်းအခြား၊ အချိန်ကာလ အပိုင်းအခြားဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိရာ သိက္ခာပုဒ်အပိုင်းအခြား ဟူသည်မှာ ဥပါသကာယောက်ျား ဥပါသိကာမိန်းမတို့မှာ ဆောက်တည်နေကျအတိုင်း သိက္ခာပုဒ် တပါးသော်၎င်း နှစ်ပါးသော်၎င်း သုံးပါးသော်၎င်း လေးပါးသော်၎င်း ငါးပါးသော်၎င်း ရှစ်ပါးသော်၎င်း ဆယ်ပါးသော်၎င်း သိက္ခာပုဒ်များ ရှိကြ၏။ သိက္ခမာန် သာမဏေယောက်ျား သာမဏေမိန်းမတို့မှာ ဆယ်ပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့ ရှိကြ၏။ ဤဆိုအပ်ပြီးသည်ကား သိက္ခာပုဒ် အပိုင်းအခြားတည်း”ဟူ၍ ဖွင့်ပြထားသည်။

     ဤအဋ္ဌကထာ၌ ဆိုလိုရင်းမှာ.. လူတို့မှာ သိက္ခာပုဒ် တပါးကိုဖြစ်စေ နှစ်ပါး သုံးပါး လေးပါး ငါးပါး ရှစ်ပါး ဆယ်ပါးကိုဖြစ်စေ ဆောက်တည်၍

(ထီ)

လုံခြုံစွာ စောင့်ထိန်းလျှင် သိက္ခာပဒပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ= သိက္ခာပုဒ် အပိုင်းအခြားရှိ၍ စင်ကြယ်သော သီလဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုရင်း ဖြစ်ပေ၏။ သို့ဖြစ်၍ လောက၌ တပါးသီလ နှစ်ပါးသီလ သုံးပါးသီလ လေးပါးသီလဟူ၍ မရှိ ငါးပါးသီလသာ ထင်ရှားရှိစေကာမူ ငါးပါးလုံး ဆောက်တည်ထိန်းစောင့်နိုင်မှ ဆောက်တည် ထိန်းစောင့်ကောင်းသည် မဟုတ်၊ တပါးတည်းတတ်နိုင်လျှင် တပါးတည်း စောင့်ရှောက်နိုင်သည်၊ နှစ်ပါးတတ်နိုင်လျှင် နှစ်ပါး၊ သုံးပါးတတ်နိုင်လျှင် သုံးပါး၊ လေးပါးတတ်နိုင်လျှင် လေးပါး ဆောက်တည်ကျင့်သုံးနိုင်ကြောင်း ထင်ရှားသိသာပေ၏။

     မေးဖွယ်ရှိပြန်သည်မှာ.. “ဤသို့ တပါးမှ လေးပါးအထိ သီလကို စောင့်သုံးနိုင်ခွင့် ရှိပါလျက် ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာ၌ (ဥပါသကောပါသိကာနံ နိစ္စသီလဝသေန ပဉ္စသိက္ခာပဒါနိ)ဟူ၍ ငါးပါးသီလကိုသာ အဘယ့်ကြောင့် ပြဆိုပါသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။

     အဖြေမှာ.. ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ၌ စောင့်ထိန်းကြမည့် လူတို့ကို ပဓာနမထားပဲ စောင့်ထိန်းအပ်သော သီလ၏ သဘောရင်းကိုသာ ပဓာနထား၍ ပြဆိုတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်။ သီလ၏ သဘောရင်းမှာ ငါးပါးလုံးကိုပင် အမြဲ စောင့်ထိန်းရမည့်အရာမျိုး ဖြစ်၏၊ ဤသိက္ခာပုဒ် ငါးပါးထဲမှ မည်သည့်သိက္ခာပုဒ်ကို မစောင့်ထိန်းပဲ နေလိုက နေနိုင်သည်ဟု ဆိုဖွယ်မရှိ၊ မစောင့်ထိန်းရင် အပြစ်ဖြစ်မည်သာ ဖြစ်၏၊ ဤကဲ့သို့ သိက္ခာပုဒ်၏ သဘောရင်းအားဖြင့် အမြဲ စောင့်ထိန်းအပ်သည့် သဘောကို ပဓာနထားကာ (နိစ္စသီလဝသေန ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ)ဟူသော စကားကို မိန့်ဆိုတော်မူသည်။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာတွင်မက အခြားကျမ်းဂန်များကလည်း ဤသဘောရင်းအတိုင်းပင် ငါးပါးသီလကိုသာ နိစ္စသီလဟု ပြဆိုကြ၏။

     ဤသို ကျမ်းဂန်များက သီလ၏သဘောရင်းကို ပဓာနထားကာ အမြဲ စောင့်ထိန်းအပ်သော သီလဖြစ်သည်ဟု ပြဆိုအပ်သော စကားကို အခြေခံထားကာ “ဤသီလငါးပါးကို အမြဲစောင့်နိုင်မှ စောင့်ရမည်။ အမြဲမစောင့်နိုင်က မစောင့်ရ၊ တဝက်တပျက် မစောင့်ကောင်း”ဟူ၍ စောင့်ရှောက်ရမည့် လူဖက်သို့ အဓိပ္ပါယ် လွှဲပြောင်းကာ မမှတ်သားသင့်ပေ။ (ငါးပါးသီလ၏ သဘောရင်းမှာ ငါးပါးလုံးကိုပင် အမြဲစောင့်ထိန်းရမည့် သဘောဖြစ်သည်၊ လူတို့၏သဘောကား ဖော်ပြရာပါ သမ္မောဟဝိနောဒနီအဋ္ဌကထာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် အဋ္ဌကထာတို့အတိုင်း တပါးဖြစ်စေ နှစ်ပါးဖြစ်စေ စောင့်ထိန်းနိုင်သမျှ စောင့်ထိန်းကြခြင်း သဘောဖြစ်သည်၊ သီလ၏ သဘောရင်းကိုယူ၍ လူတို့၏ သဘောရင်း၌ မဆုံးဖြတ်ထိုက် မမှတ်ယူထိုက်ဟု ဆိုလိုသည်။)

(ထု)

ဗြဟ္မစရိယပဉ္စမသီလ

     လူတို့ကျင့်သုံးအပ်သော သီလအဖြစ်ဖြင့် ငါးပါးသီလ ရှစ်ပါးသီလ ဆယ်ပါးသီလတို့အပြင် ဗြဟ္မစရိယ ပဉ္စမသီလလည်း ရှိသေး၏။ ထိုဗြဟ္မစရိယ ပဉ္စမသီလဟူသည် ငါးပါးသီလပင် ဖြစ်၏။ ပကတိ ငါးပါးသီလမှာ တတိယသိက္ခာပုဒ်အဖြစ်ဖြင့် (ကာမေသု မိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ)ဟူ၍ ဆောက်တည်ရ၏၊ ထိုကာမေသုမိစ္ဆာစာရ သိက္ခာပုဒ်၏အစား (အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ)ဟူ၍ ဆောက်တည်လိုက်လျှင် ဗြဟ္မစရိယပဉ္စမသီလ ဖြစ်၏။ (ဤဗြဟ္မစရိယ ပဉ္စမသီလဟူသော အမည်မှာ.. မေထုန်အမှုမှ လုံးဝရှောင်ကြဉ်ခြင်းလျှင် ငါးခုမြောက်ရှိသော သီလဟူ၍ အနက်ထွက်သည်။ ဤအနက်ထွက်ပုံကို ထောက်က အဗြဟ္မစရိယ သိက္ခာပုဒ်ကို နောက်ဆုံးထား၍ ဆောက်တည်ရမည်ကဲ့သို့ ဖြစ်သော်လည်း ထိုသို့ နောက်ဆုံးထား၍ ဆောက်တည်ရန်မလို၊ ပကတိ ငါးပါးသီလကို ခံယူသည့်အတိုင်း ကာမေသု မိစ္ဆာစာရ သိက္ခာပုဒ်၏နေရာ၌ အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိဟူ၍ ဆောက်တည်ရန်သာ ဖြစ်သည်။)

     ဤ ဗြဟ္မစရိယ ပဉ္စမသီလကို မြတ်စွာဘုရားရှင်လက်ထက်က ဝေသာလီပြည်သား ဥဂ္ဂသူကြွယ်နှင့် ဝဇ္ဇီတိုင်း ဟတ္ထိဂါမရွာနေ ဥဂ္ဂသူကြွယ်တို့ ဆောက်တည်ကြောင်း အင်္ဂုတ္တရပါဠိ၊ အဋ္ဌကနိပါတ၊ ၃-ဂဟပတိဝဂ်၊ ၁-သုတ်၊ ၂-သုတ်တို့၌ လာရှိသည်။ ထိုအင်္ဂုတ္တရပါဠိ၊ ပဉ္စကနိပါတ၊ ၃-ဥပါသကဝဂ်၊ ၁ဝ-ဂဝေသီသုတ် (၁၈၉) မျက်နှာ၌ ကဿပမြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါက ဂဝေသီဥပါသကာ စောင့်ထိန်းကြောင်း လာရှိသည်။

     ဤအင်္ဂုတ္တရပါဠိ အဋ္ဌကနိပါတ်လာ ဥဂ္ဂသူကြွယ် နှစ်ဦးလုံးပင် မြတ်စွာဘုရားထံမှာ ဗြဟ္မစရိယ ပဉ္စမသီလကို ခံယူ ဆောက်တည်လာသည့်အတိုင်း အိမ်ရှိမယားလေးဦးအနက် အကြီးဆုံးမယားကို သူမအလိုရှိသည့် ယောက်ျားနှင့် ထိမ်းမြားပေးလိုက်ပြီးလျှင် ကျန်မယားများကိုလည်း စွန့်လွှတ်ကာ တသက်လုံး သားမယားမယူပဲ နေသွားကြသည့် အနာဂံဥပါသကာများ ဖြစ်ကြ၏။ ယခုကာလ ထိုဗြဟ္မစရိယ ပဉ္စမသီလကို ကျင့်သုံးလိုသူတို့သည် ထိုဥဂ္ဂသူကြွယ်တို့ကဲ့သို့ မိမိမှာ သားမယားရှိနေလျှင် ထိုသားမယားကို အာလယပြတ် စွန့်ပြီးမှ ထိုဗြဟ္မစရိယပဉ္စမသီလကို ဆောက်တည် ကျင့်သုံးကောင်းသည်ဟု အလွဲလွဲ မမှတ်ယူအပ်၊ သားမယားကို အာလယပြတ် မစွန့်နိုင်သူများ စောင့်သုံး၍မရဟူ၍လည်း မမှတ်ယူအပ်။ အကြောင်းကား.. ပြဆိုခဲ့ပြီးသော ခုကပါဌအဋ္ဌကထာစကား၌ သိက္ခာပုဒ်ဆယ်ပါးအနက် “ပါဏာတိပါတ အဒိန္နာဒါန မုသာဝါဒ သုရာမေရယ လေးပါးတို့သာ နိစ္စသီလဖြစ်ကြောင်း ပြဆိုတော်မူသဖြင့် အဗြဟ္မစရိယသိက္ခာပုဒ်နှင့်တကွ

(ထူ)

ဝိကာလဘောဇနစသော နောက်သိက္ခာပုဒ်စုမှာ နိစ္စသီလမဟုတ်၊ ရံခါ ဆောက်တည်အပ်သည့် နိယမသီလဖြစ်ကြောင်း ကောင်းစွာ ထင်ရှားပေ၏။ ဃဋီကာရ အိုးထိန်းသည်နှင့် ထပ်တူထပ်မျှ မကျင့်သုံးနိုင်ကြစေကာမူ တတ်အားသမျှ ဆယ်ပါးသီလကို နိယမသီလအဖြစ်ဖြင့် စောင့်ထိန်းနိုင်ကြောင်း ကျမ်းဂန်အစုံအလင်တို့ဖြင့် အောက်က ဖော်ပြခဲ့သည့်အတိုင်း ယခု ဗြဟ္မစရိယ ပဉ္စမသီလမှာလည်း ဥဂ္ဂသူကြွယ်နှစ်ဦးတို့သည် အနာဂံအရိယာဖြစ်ကြသည့်အတိုင်း မိမိတို့၏ လက်ရှိမယားတို့ကို အာလယပြတ် စွန့်ပယ်ကာ တသက်ပတ်လုံး စောင့်သုံးကြစေကာမူ အခြားသူတို့မှာ ဥဂ္ဂသူကြွယ်နှစ်ဦးတို့နှင့် ထပ်တူထပ်မျှဖြစ်အောင် လိုက်နာကျင့်သုံးနိုင်ပါလျှင် အလွန်ပင် ကောင်းမွန်မည် မှန်သော်လည်း ထပ်တူထပ်မျှ မလိုက်နိုင်ပါက မိမိတို့စွမ်းနိုင်သမျှပင် စောင့်သုံးနိုင်ကြေင်းကို ကောင်းစွာ သိမှတ်အပ်၏။

ဗြဟ္မစရိယပဉ္စမဧကဘတ္တိကသီလ

     ထိုမှတပါးလည်း ဗြဟ္မစရိယပဉ္စမဧကဘတ္တိကသီလ (တနည်း ဧကဘတ္တိကသီလ)ဟူ၍ ရှိသေးသည်။ ဧကဘတ္တိကဟူသည် နံနက်စာ ထမင်းတထပ်ကိုသာ စားခြင်းသာ ဖြစ်၏။ သို့ဖြစ်၍ ထိုဗြဟ္မစရိယပဉ္စမဧကဘတ္တိက သီလကို စောင့်သုံးလိုလျှင် ဗြဟ္မစရိယ ပဉ္စမသီလ စောင့်သုံးခံယူနည်းတွင် အဆုံး၌ (ဝိကာလဘောဇနာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမီ)ဟု သိက္ခာပုဒ်တခုတိုး၍ ဆောက်တည်လိုက်လျှင် ဗြဟ္မစရိယပဉ္စမဧကဘတ္တိကသီလ ဖြစ်သွားတော့၏။ သို့မဟုတ် တပေါင်းတည်း ဆောက်တည်လိုလျှင်လည်း (ဗြဟ္မစရိယပဉ္စမဧကဘတ္တိကသီလံ သမာဒိယာမိ)ဟူ၍ ဆောက်တည်နိုင်၏။ ဤဗြဟ္မစရိယပဉ္စမဧကဘတ္တိကသီလကို မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါက ဓမ္မိကသီတင်းသည် နန္ဒမာတာ ဥပါသိကာမ အစရှိသည်တို့ စောင့်ထိန်းကြောင်း သုတ္တနိပါတအဋ္ဌကထာ ပဌမအုပ် ဓမ္မိကသုတ်အဖွင့်၌ လာရှိ၏။ ကဿပမြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်က ဂဝေသီဥပါသကာနှင့် ဥပါသကာငါးရာတို့ စောင့်ထိန်းကြကြောင်း အင်္ဂုတ္တရနိကာယ ပဉ္စကနိပါတ၊ ၃-ဥပါသကဝဂ်၊ ၁၀-ဂဝေသီသုတ်၌ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။

အဋ္ဌင်္ဂဥပုသ်သီလ

     ငါးပါးသီလကို ပြဆိုရာ၌ ပဉ္စဟူ၍သာ ပြဆိုသကဲ့သို့၎င်း၊ ဆယ်ပါးသီလကို ပြဆိုရာ၌ ဒသဟူ၍သာ ပြဆိုသကဲ့သို့၎င်း၊ ရှစ်ပါးသီလကို ပြဆိုရာ၌ကား အဋ္ဌဟူ၍သာ မဆိုပဲ (ဥပေါသထင်္ဂဝသေန= ဥပုသ်အင်္ဂါ၏ အစွမ်းဖြင့်)ဟူ၍ အဘယ့်ကြောင့် အထူး ထည့်သွင်းပြဆိုပါသနည်းဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။

(ထေ)

ဤအရာ၌ ဥပေါသထသဒ္ဒါက..

(၁) ရဟန်းတို့၏ ပါတိမောက် ရွတ်ဆိုခြင်း အနက်၊

(၂) ခေါ်ဝေါ်လွယ်ရန် မှည့်ထားသော အမည်ဟူသော အနက်၊

(၃) ကျင့်သုံးခြင်းဟူသော အနက်၊

(၄) ကျင့်သုံးအပ်သည့် သီလဟူသော အနက်၊

(၅) သီလကျင့်သုံးရာ နေ့ဟူသော အနက်-

ဤအနက်ငါးပါးတို့၌ ဖြစ်ရှိရာ ပဌမအနက်မှာ ရဟန်းတော်များနှင့်သာ သက်ဆိုင်၍ ဒုတိယအနက်မှာ ဥပေါသထမင်းသား ဥပေါသထဆင်မင်း စသည်ဖြင့် ခေါ်ဝေါ်ရန်အမည်ကို ပြခြင်းမျှဖြစ်၍ ဤသီလအခဏ်းနှင့် မသက်ဆိုင်။ နောက်အနက်သုံးပါးသာ ဤသီလခဏ်းနှင့် သက်ဆိုင်၏။

     ထို နောက်အနက် သုံးပါးတို့တွင် (ပါဠိလို) ဥပဝါသ= (မြန်မာလို) ကျင့်သုံးခြင်းဟူသော အနက်မှာ ပြည့်စုံစေ၍ နေခြင်းပင်ဖြစ်၏။ သိက္ခာပုဒ်တို့ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေခြင်းဟု ဆိုလိုသည်။ ကျင့်သုံးအပ်သော သီလဟူသော စတုတ္ထအနက်မှာလည်း ပြည့်စုံစေ၍ နေအပ်သော သီလဟု ဆိုလိုသည်၊ သီလကျင့်သုံးရာနေ့ဟူသော ပဉ္စမအနက်မှာလည်း သီလနှင့်ပြည့်စုံစေ၍ နေရာနေ့ဟု ဆိုလိုသည်၊ ထိုနေ့ကိုပင် ဥပေါသထနေ့ (ဥပုသ်နေ့)ဟူ၍ ခေါ်သည်။

     ငါးပါးသီလနှင့် ဆယ်ပါးသီလတို့မှာ ရှေးရှေး သူတော်ကောင်းတို့က နေ့အထူး သတ်မှတ်ပိုင်းခြား၍ ကျင့်သုံးလေ့မရှိကြပဲ ဤရှစ်ပါးသီလကိုသာ နေ့အထူး သတ်မှတ်ပိုင်းခြား၍ ကျင့်သုံးလေ့ ရှိကြသောကြောင့် ဤရှစ်ပါးသီလ၌သာ (ဥပေါသထေင်္ဂဝသေန= ဥပုသ်အင်္ဂါ၏ အစွမ်းဖြင့်)ဟူ၍ အထူးထည့်သွင်း ပြဆိုသည်ဟု မှဟ်ယူရာ၏။

     စဉ်းစားဖွယ်ရှိပြန်သည်မှာ.. ငါးပါးသီလမှာ သိက္ခာပုဒ် အရေအတွက်အားဖြင့် ရှစ်ပါးသီလကို မမှီပဲ နေ့စဉ်အမြဲ ကျင့်သုံးအပ်သော သီလဖြစ်၍ ရှေးသူတော်ကောင်းများက အထူးသတ်မှတ်မှု မပြုသော် သင့်တန်စေ၊ ဆယ်ပါးသီလမှာကား ရှစ်ပါးသီလထက် မြင့်သည်ဖြစ်၍ ရှေးသူတော်ကောင်းတို့ နေ့ထူး သတ်မှတ်သင့်ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် မသတ်မှတ်ကြပါသနည်းဟု စဉ်းစားဖွယ်ရှိပြန်၏။ သင့်လျော်သော အကြောင်းကို ရှာသော်ကား ရှစ်ပါးသီလသည် လူတို့နှင့် အထူးသင့်လျော်သော သီလဖြစ်၏။ ဆယ်ပါးသီလမှာ လူတို့နှင့် အထူးသင့်လျော် သက်ဆိုင်သော သီလမဟုတ်ချေ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာ၌ ဆယ်ပါးသီလသည် သာမဏေယောက်ျား သာမဏေမိန်းမတို့၏ သီလဖြစ်ကြောင်း ပြဆိုချက်နှင့် ခုဒ္ဒကပါဌအဋ္ဌကထာ၌.. ဆယ်ပါးသီလတွင် နောက်ဆုံးဖြစ်သော

(ထဲ)

ဇာတရူပသိက္ခာပုဒ်သည် သာမဏေတို့၏ ထူးခြားသော သိက္ခာပုဒ်ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ပြချက်တို့ကို ထောက်ဆသဖြင့် ဆယ်ပါးသီလသည် အထူးသဖြင့် သာမဏေတို့၏ သီလဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှားလှပေ၏။

     သို့ဖြစ်၍ ရှေးပညာရှိ သူတော်ကောင်းတို့သည် မိမိတို့နှင့် အထူးသက်ဆိုင်သော သီလနှစ်မျိုးတို့အနက် အထက်တန်းဖြစ်၍ နေ့ရက်အထူး သတ်မှတ်ကာ စောင့်သုံးအပ်သော ရှစ်ပါးသီလကိုသာ ဥပေါသထဟု ခေါ်ဆိုရ၍ ထိုရှစ်ပါးသီလကိုသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာ၌ (ဥပေါသထင်္ဂဝသေန= ဥပုသ်အင်္ဂါ၏ အစွမ်းဖြင့်)ဟု အထူး မိန့်ဆိုတော်မူသည်။

     သူတော်ကောင်းတို့သည် သီလမှု တခုတည်းဖြင့်သာ တင်းတိမ်အားရ၍ မနေကြပဲ ဒါနကောင်းမှုကိုလည်း ပြုလိုကြသဖြင့် ထိုဒါနမှုကို ကောင်းစွာပြုနိုင်ရန် ဇာတရူပ သိက္ခာပုဒ်ကို မစောင့်သုံးနိုင်ပဲ ရှိကြရလေသည်။ ဇာတရူပ သိက္ခာပုဒ်ကို စောင့်သုံးပါက လှူဘွယ်ဝတ္ထုကို ရှာမှီးခြင်း ဝယ်ယူခြင်း ကိစ္စများကို ပြည့်စုံအောင် မပြုနိုင်ပေ။ ထို့ကြောင့် ရှေးသူဟောင်းတို့သည် ရှစ်ပါးသီလကိုသာ နေ့ရက်အထူး သတ်မှတ်ကာ စောင့်သုံးကြကြောင်း ကောင်းစွာ မှတ်ယူရာ၏။

နဝင်္ဂဥပုသ်

     ဤနဝင်္ဂဥပုသ်သီလကို အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၊ နဝကနိပါတ်၊ ၂-သီဟနာဒဝဂ်၊ ၈-ခု မြောက်သုတ်၌ “အင်္ဂါကိုးပါးနှင့် ပြည့်စုံအောင် ကျင့်သုံးအပ်သော နဝင်္ဂဥပုသ်သည် အကျိုးများ၏၊ အာနိသင်များ၏၊ တန်းခိုးအာနုဘော်ကြီး၏”ဟု နိဒါန်းပျိုးပြီးလျှင် ထိုအင်္ဂါကိုးပါး၏ သရုပ်ကို ထုတ်ဖော်ရာမှာ ပါဏာတိပါတ သိက္ခာပုဒ်မှစ၍ ဥစ္စာသယန မဟာသယန သိက္ခာပုဒ်တိုင်အောင် ရှစ်ပါးသီလအတူ ထုတ်ပြတော်မူပြီးလျှင် အဆုံး၌ (မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ= မေတ္တာနှင့် တကွဖြစ်သော စိတ်ဖြင့် အရပ်မျက်နှာတခုရှိ သတ္တဝါတို့ကို ပြန့်နှံ့စေပြီးလျှင် နေ၏)ဟူ၍ ဟောကြားတော်မူသည်။

     ဟောတော်မူလိုရင်း အဓိပ္ပါယ်ချုပ်မှာ ရိုးရိုး ရှစ်ပါးသီလကို ဆောက်တည်ပြီးလျှင် မေတ္တာတရားကို ပွါးများနေရမည်ဟု ဟောတော်မူလိုရင်း ဖြစ်သည်။ ရှစ်ပါးသီလကို လုံခြုံအောင် ထိန်းစောင့်၍ မေတ္တာတရားကို ပွါးများနေလျှင် ထိုသူသည် နဝင်္ဂဥပုသ်သီလကို ကျင့်သုံးနေသူ ဖြစ်တော့၏။ မေတ္တာဟူသည် ဘာဝနာဖြစ်၏၊ သီလကိုသာ ဆောက်တည်ဖွယ်ရှိသည်။ ဘာဝနာဟူသည် မပြတ်ပွါးများရသော တရားမျိုးဖြစ်၏၊ သို့ဖြစ်၍ နဝင်္ဂဥပုယ်ကို ကျင့်သုံးလိုသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မေတ္တာအတွက် သိက္ခာပုဒ်တခု ပြုလုပ်ဆောက်တည်ရန်မလို၊ ရိုးရိုး ရှစ်ပါးသီလကို ခံယူပြီးနောက် မေတ္တာတရားကို စွမ်းနိုင်သမျှ ပွါးများအားထုတ်နေလျှင်

(ထော)

အင်္ဂါကိုးပါးရှိသော နဝင်္ဂဥပုသ်ကို ကျင့်သုံးသည်မည်ကြောင်း ကောင်းစွာ မှတ်ယူအပ်၏။

     ထိုနဝင်္ဂဥပုသ်ကို ဟောတော်မူရာ မေတ္တာနှင့်ပတ်သက်၍ (ဧကံဒိသံ)ဟူသော စကားကို ထည့်သွင်း ဟောတော်မူသဖြင့် မေတ္တာပွါးများရာမှာ အရပ်မျက်နှာကို မမှတ်ပဲ ပွါးများခြင်းထက် အရပ်မျက်နှာကိုမှတ်၍ ပွါးများခြင်းက သာလွန် ထိရောက်မည်ဖြစ်သည့်အတွက် အရပ်ဆယ်မျက်နှာကို မေတ္တာပွါးများလိုသောအခါ မိမိစလိုသော အရပ်မျက်နှာမှစ၍ တရပ်စီ တရပ်စီ ဆယ်မျက်နှာပြည့်စုံအောင် သတ်မှတ် အာရုံပြုကာ ပွါးများသင့်ကြောင်း အထူးမှတ်ယူရာ၏။

     ဗြဟ္မစိုရ်တရား လေးပါးရှိပါလျက် မေတ္တာကိုသာ အထူးထုတ်၍ ရှစ်ပါးသီလနှင့် တွဲစပ်ကာ နဝင်္ဂဥပုသ်အနေဖြင့် ဟောတော်မူခြင်းမှာ မေတ္တာတရားက အာနိသင်ကြီးသောကြောင့် ဟောတော်မူသည်ဟု မှတ်ယူသင့်၏။ ထို့ကြောင့်ပင် မြတ်စွာဘုရားသည် မေတ္တသုတ်ဒေသနာကို ဟောကြားတော်မူခဲ့သဖြင့် ထိုမေတ္တသုတ် ဒေသနာတော်သည် ခုဒ္ဒကပါဌပါဠိတော်နှင့် သုတ္တနိပါတ်ပါဠိတော်တို့၌ ထင်ရှားရှိနေသည်တကြောင်း..

     အင်္ဂုတ္တရပါဠိတော် ဧကာဒသကနိပါတ၊ ၂-အနုဿတိဝဂ်၊ ၅-ခုမြောက်သုတ်မှာ မေတ္တာတရားကို အဖန်ဖန် ပွါးများလျှင်..

၁။ ချမ်းသာစွာ အိပ်ပျော်ခြင်း၊

၂။ ချမ်းသာစွာ နိုးကြားရခြင်း၊

၃။ မကောင်းသောအိပ်မက်ကို မမြင်မက်ခြင်း၊

၄။ လူအများချစ်ခင်ခြင်း၊

၅။ နတ် ဘီလူး ပြိတ္တာများ ချစ်ခင်ခြင်း၊

၆။ နတ်များ စောင့်ရှောက်ခြင်း၊

၇။ မီးလောင်မှု အဆိပ်သင့်မှု လက်နက်စူးဝင်မှု မရှိခြင်း

၈။ စိတ်တည်ကြည်လွယ်ခြင်း၊

၉။ မျက်နှာအဆင်း ကြည်ကြည်လင်လင် ရှိခြင်း၊

၁၀။ သေချိန်ကျသောအခါ မတွေမဝေသေရခြင်း၊

၁၁။ ယခုဘဝ အထက်မဂ်ဖိုလ်ပေါက် ထိုးထွင်း၍ မသိနိုင်သေးလျှင် ဗြဟ္မာ့ပြည်သို့ လားရခြင်း-

အားဖြင့် ဆယ့်တပါးသော အကျိုးတို့ကို ရရှိနိုင်စေသည်ဟု ဟောကြားတော်မူသည် တကြောင်း..တို့ကြောင့် မေတ္တာတရားက ပိုမို၍ တန်းခိုးအာနိသင် ကြီးမားကြောင်း သိသာထင်ရှားပေ၏။

(ထော်)

ဥပုသ်သုံးမျိုး

     ဥပေါသထသီလသည်..

(၁) ဂေါပါလဥပုသ် = နွားကျောင်းသားဥပုသ်၊

(၂) နိဂဏ္ဌဥပုသ် = တက္ကတွန်းတို့၏ဥပုသ်၊

(၃) အရိယဥပုသ် = စင်ကြယ်သောဥပုသ်-

ဟူ၍ သုံးမျိုးရှိကြောင်း အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၊ တိကနိပါတ၊ ၂-မဟာဝဂ်၊ ၁ဝ- ဝိသာခုပေါသထသုတ်၌ ဟောကြားတော်မူသည်။ အဓိပ္ပါယ်ဆိုလိုရင်းမှာ..

     (၁) ဥပုသ်ကျင့်သုံးရာမှာ နွားကျောင်းသားများ နှလုံးသွင်းပုံနှင့်တူသော နှလုံးသွင်းမျိုးဖြင့် စောင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် ဂေါပါလဥပုသ် (နွားကျောင်းသားဥပုသ်) မည်၏။ နွားကျောင်းသားများသည် နွားကျောင်းပြီး၍ ညနေချိန်ရောက်သောအခါ နွားများကို နွားရှင်ထံမှာအပ်၍ မိမိအိမ်သို့ရောက်လျှင် “ယနေ့ ငါသည် နွားများကို ဤမည်သောအရပ်မှာ အစာကျွေး၍ ဤမည်သောအရပ်မှာ ရေတိုက်ခဲ့သည်၊ နက်ဖန် ကျလျှင် ဤမည်သောအရပ်မှာ အစာကျွေး၍ ဤမည်သောအရပ်မှာ ရေတိုက်မည်”ဟူ၍သာ စဉ်းစားလေ့ရှိ၏။ ဤအတူ ဥပုသ်စောင့်သော သူသည်လည်း “ငါသည် ယနေ့ မည်သည့်ခဲဖွယ် ဘောဇဉ်မျိုးကို စားသုံးသည်၊ နက်ဖန်ကျလျှင် မည်သည့်ခဲဖွယ် ဘောဇဉ်မျိုးကို စားသုံးမည်”ဟူ၍ အစာကိုသာ မက်မောသော လောဘဖြင့် နေ့ကို ကုန်စေသည်ရှိသော် နွားကျောင်းသား၏ နှလုံးသွင်းပုံနှင့်တူသော နှလုံးသွင်းခြင်းရှိရကား ထိုဥပုသ်ကို ဂေါပါလဥပုသ် (နွားကျောင်းသားဥပုသ်)ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူသည်။

     (၂) တက္ကတွန်းတို့ ကျင့်သုံးသော ဥပုသ်မျိုးသည် နိဂဏ္ဌဥပုသ် မည်၏။ (အဝတ်မလွှမ်း မိစ္ဆာအယူကို ယူသူကို တက္ကတွန်းဟူ၍ ခေါ်သည်။) ထိုတက္ကတွန်းတို့သည် (ဥပမာ) ပါဏာတိပါတ အမှုနှင့်စပ်၍ အရှေ့- အနောက်- တောင်- မြောက် လေးမျက်နှာမှာပင် ယူဇနာတရာအပြင်ဖက်မှာ တည်ရှိသော သတ္တဝါတို့ကို မသတ်ရဟူ၍ (သေချာစွာ စဉ်းစားလေ၊ ယူဇနာတရာ အပြင်ဖက်မှာ တည်သောသတ္တဝါကို သတ်၍ ဖြစ်နိုင်အံ့လော) သူ့အသက်သတ်မှုနှင့်စပ်၍ အရပ်ဒေသဖြင့် သတ်မှတ်ပြီးလျှင် မည်သည့်အရပ်အတွင်းမှာတော့ သတ်ကောင်းသည်၊ မည်သည့်အရပ်သို့ ရောက်သွားလျှင် မသတ်ကောင်း စသည်ဖြင့် ဒုစရိုက်မှုကို ပြုနိုင်ခွင့်ရှိအောင် ကြံဆောင်ပြီးလျှင် ဒုစရိုက်မှု ပြုကောင်းသည့်အရပ် မပြုကောင်းသည့်အရပ် ခွဲခြား၍ ကျင့်သုံးသော ဥပုသ်မျိုးကို ကျင့်သုံးကြကုန်၏။ ဤနည်းသို့လိုက်၍ ကျင့်သုံးသောသူတို့၏ ဥပုသ်ကို နိဂဏ္ဌဥပုသ်ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူသည်။

(ထံ)

(     ၃) ဘုရားဂုဏ်တော် စသည်တို့ကို အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်းသဖြင့် စိတ်၌ ငြိကပ်တတ်သော ကိလေသာ အညစ်အကြေးတို့ကို စင်ကြယ်စေ၍ စောင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် အရိယဥပုသ် မည်၏။ ဤအရိယဥပုသ်သည်လည်း တဖန်..

(က) ဗြဟ္မုပေါသထ = ဗြဟ္မဥပုသ်၊

(ခ) ဓမ္မုပေါသထ = ဓမ္မဥပုသ်၊

(ဂ) သံဃုပေါသထ = သံဃဥပုသ်၊

(ဃ) သီလုပေါသထ = သီလဥပုသ်၊

(င) ဒေဝတုပေါသထ = ဒေဝတာဥပုသ်၊

(စ) အဋ္ဌင်္ဂုပေါသထ = အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသောဥပုသ်-

ဟူ၍ ခြောက်ပါး အပြားရှိပြန်သည်။ ထိုခြောက်ပါးတို့တွင်..

     (က) ရှစ်ပါးသီလကို ခံယူကာ မြတ်စွာဘုရား၏ အရဟံအစရှိသော ဂုဏ်တော်တို့ကို အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်း၍ ကျင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် ဗြဟ္မုပေါသထ = ဗြဟ္မဥပုသ်မည်၏။

     (ခ) ရှစ်ပါးသီလကို ခံယူကာ တရားဂုဏ်တော်တို့ကို အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်း၍ ကျင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် ဓမ္မုပေါသထ = ဓမ္မဥပုသ်မည်၏။

     (ဂ) ရှစ်ပါးသီလကို ခံယူကာ သံဃဂုဏ်တော်တို့ကို အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်း၍ ကျင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် သံဃုပေါသထ = သံဃဥပုသ်မည်၏။

     (ဃ) ရှစ်ပါးသီလကို ခံယူကာ ထိုသီလကို မကျိုးမပေါက် မပြောက်မကျားရအောင် ကျင့်သုံးလျက် ထိုသီလ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်း၍ ကျင့်သုံးအပ်သော သီလသည် သီလုပေါသထ = သီလဥပုသ်မည်၏။

     (င) လောက၌ နတ်ဗြဟ္မာများရှိကြရာ ထိုနတ်ဗြဟ္မာတို့သည် ရှေးရှေးသော ဘဝတို့က စင်ကြယ်မွန်မြတ်သော သဒ္ဓါ၊ သီလ၊ သုတ၊ စာဂ၊ ပညာတည်းဟူသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတရားတို့နှင့် ပြည့်စုံကြသောကြောင့် ထိုနတ်ပြည် ဗြဟ္မာ့ပြည်မှာ ဖြစ်ကြကုန်၏၊ ငါ့မှာလည်း ဤစင်ကြယ် မွန်မြတ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးတရားတို့ ထင်ရှားရှိပေသည်ဟူ၍ နတ်ဗြဟ္မာများကို စံထားကာ ကျင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် ဒေဝတုပေါသထ = ဒေဝတာဥပုသ်မည်၏။ (ဤအရာ၌ နတ်နှင့်ဗြဟ္မာ နှစ်မျိုးလုံးကိုပင် ဒေဝတာဟူ၍ ခေါ်သည်။)

(ထား)

     (စ) ရှစ်ပါးသီလကို ခံယူကာ “ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်များသည် သတ္တဝါတို့ကို သတ်ဖြတ်ညှဉ်းဆဲခြင်း အလျဉ်းမရှိပဲ အမြဲ ကြင်နာ သနားတော်မူကြသကဲ့သို့ ငါသည်လည်း သတ်ဖြတ်ညှဉ်းဆဲခြင်းမရှိပဲ ကြင်နာသနားမှု ပြုရပေပြီ၊ ဤကျင့်ဝတ်ဖြင့် ရဟန္တာတို့ကို အတုလိုက်ကာ ကျင့်သုံးရပေပြီ” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် အင်္ဂါရှစ်ပါး လုံးကို ဆင်ခြင်အောက်မေ့၍ စောင့်သုံးအပ်သော သီလသည် အဋ္ဌင်္ဂုပေါသထ = အင်္ဂါရှစ်ပါးကို ဆင်ခြင်ခြင်းရှိသော ဥပုသ်မည်၏ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သည်။

     ဤသို့ ဥပုသ် သုံးပါး ခြောက်ပါး ပြားပုံတို့သည် ကျင့်သုံးပုံ အခြင်းအရာသို့လိုက်၍ ဟောပြအပ်သော ဥပုသ်များဖြစ်သည်ဟု မှတ်ယူရာ၏။ ကျင့်သုံးအပ်သော သီလ၏ အစွမ်းအားဖြင့်ကား ပြခဲ့ပြီးသည့်အတိုင်း အဋ္ဌင်္ဂဥပုသ် နဝင်္ဂဥပုသ်ဟူ၍ နှစ်ပါးပင် ဖြစ်ပေသည်။

ဥပုသ်နေ့ သုံးမျိုး

     စောင့်သုံးရာဖြစ်သော နေ့သို့လိုက်၍ ဥပုသ်သည် သုံးမျိုးရှိသည်၊ သုံးမျိုးဟူသည်ကား..

(၁) ပကတိဥပုသ်၊

(၂) ပဋိဇာဂရဥပုသ်၊

(၃) ပါဋိဟာရိယဥပုသ်-ဤသို့ သုံးမျိုးတို့တည်း။

     ဤသို့ ဥပုသ်သုံးပါး အပြားရှိသင့်ကြောင်းကို အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၊ တိကနိပါတ်၊ ၄-ဒေဝဒူတဝဂ်၊ ၇-ရာဇသုတ် စသည်တို့၌ လာရှိသော.. (ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ ပဋိဇာဂရောန္တိ)ဟူသော ပါဠိတော်၊

စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒ္ဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ။

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ။-

ဟူသော ပါဠိတော်တို့ကို ထောက်၍ သိရာ၏။ ထိုဥပုသ် သုံးမျိုးတို့တွင်..

(၁) ပကတိဥပုသ် = ရိုးရိုးဥပုသ်နေ့

     ဖော်ပြရာပါ ပါဠိတော်၌ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒ္ဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ-ဟူသော စကားရပ်ဖြင့် ပကတိဥပုသ်နေ့ (ရိုးရိုးဥပုသ်နေ့)ကို ပြတော်မူသည်။ ဤပါဠိတော်အရ ပကတိဥပုသ် ဟူသည်မှာ.. လဆန်း လဆုတ် တပက္ခ တပက္ခလျှင် ရှစ်ရက်နေ့ တဆယ့်လေးရက်နေ့ တဆယ့်ငါးရက်နေ့များဖြင့် သုံးသီတင်း

(ဒ)

(သုံးဥပုသ်)စီ ဖြစ်ရကား တလတွင် ခြောက်သီတင်း (ခြောက်ဥပုသ်)သည် ပကတိဥပုသ်ဖြစ်သည်ဟု သိမှတ်အပ်၏။ အဋ္ဌကထာ အလိုအားဖြင့်.. လဆန်းငါးရက် လဆန်းရှစ်ရက် လဆန်း တဆယ့်လေးရက် လဆန်း တဆယ့်ငါးရက်အားဖြင့် လဆန်းပက္ခမှာ လေးသီတင်း (လေးဥပုသ်)၊ လဆုတ်ပက္ခမှာလည်း လဆုတ်ငါးရက် လဆုတ်ရှစ်ရက် လဆုက် တဆယ့်လေးရက် လဆုတ်တဆယ့်ငါးရက်အားဖြင့် လေးသီတင်း (လေးဥပုသ်)ပေါင်းလျှင် တလတွင် ရှစ်သီတင်း (ရှစ်ဥပုသ်)သည် ပကတိဥပုသ် = ရိုးရိုး ကျင့်သုံးရိုး ဥပုသ်များဖြစ်၏။

     (ယခုကာလမှာမူ တလတလတွင် လေးသီတင်း (လေးဥပုသ်)သည် ပကတိဥပုသ် ဖြစ်သည်ဟု ပြောဆိုမှတ်ယူ ကျင့်သုံးနေကြ၏။ လေးဥပုသ်ဟူသည်မှာ လဆန်းရှစ်ရက် လပြည့် လပြည့်ကျော်ရှစ်ရက် လကွယ်တို့ပင် ဖြစ်၏။)

(၂) ပဋိဇာဂရဥပုသ် = အကြိုအပိုဥပုသ်

     ပဋိဇာဂရဥပုသ်ဟူသည်မှာ အဋ္ဌကထာ၌ ပြအပ်သော ပကတိဥပုသ် ရှစ်သီတင်းကိုပင် အကြိုတရက် အပိုတရက်စီ ထပ်လောင်း၍ ကျင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်ဖြစ်၏။ (ပဋိ = အဖန်ဖန်၊ ဇာဂရ = နိုးကြားခြင်း = ကိလေသာတည်းဟူသော အိပ်ပျော်ခြင်းမှ အဖန်ဖန်နိုးကြားသော သီလဟု ဆိုလိုသည်။) ရက်အားဖြင့် ရေတွက်လျှင်.. လဆန်းငါးရက် ပကတိဥပုသ်ကို ကြိုသောအားဖြင့် လဆန်းလေးရက်နေ့၊ အပိုအားဖြင့် လဆန်းခြောက်ရက်နေ့။ လဆန်းရှစ်ရက် ပကတိဥပုသ်ကို ကြိုသောအားဖြင့် လဆန်းခုနစ်ရက်နေ့၊ ပိုသောအားဖြင့် လဆန်းကိုးရက်နေ့။ လဆန်းတဆယ့်လေးရက် ပကတိဥပုသ်နေ့ကို ကြိုသောအားဖြင့် လဆန်းတဆယ့်သုံးရက်နေ့၊ (အပိုမရှိတော့ပြီ)။ လပြည့် ပကတိဥပုသ်နေ့အတွက် (အကြိုမရှိ) ပိုသောအားဖြင့် လပြည့်ကျော် တရက်နေ့။ ဤသို့ ရက်များကို အစဉ်အတိုင်း ရေတွက်ခဲ့လျင် လဆန်း လေးရက် ငါးရက် ခြောက်ရက် ခုနစ်ရက် ရှစ်ရက် ကိုးရက် တဆယ့်သုံးရက် တဆယ့်လေးရက် လပြည့် လပြည့်ကျော်တရက်ဟူ၍ လဆန်းအတွက် ဆယ်ရက်၊ လဆုတ်အတွက်လည်း ဤနည်းအတူ ဆယ်ရက်အားဖြင့် တလတလတွင် ပကတိဥပုသ်နေ့ပေါင်း ရှစ်ရက်၊ ပဋိဇာဂရ ဥပုသ်နေ့ပေါင်း တဆယ့်နှစ်ရက်ရှိကြောင်း ကောင်းစွာ မှတ်ယူအပ်၏။

(၃) ပါဋိဟာရိယဥပုသ်

     ဤပဋိဇာဂရဥပုသ်ထက် ကဲလွန် တန်းခိုးထက်မြက်သော ဥပုသ်ကို ပါဋိဟာရိယဥပုသ်ဟူ၍ ခေါ်သည်။ ပဋိဇာဂရဥပုသ်မှာ လဆန်းပက္ခ လဆုတ်ပက္ခတို့၌ အသီးသီး သီလလွတ်လပ်သော ကြားပြတ်ရက် ရှိသေး၏။ ပါဋိဟာရိယဥပုသ်မှာကား

(ဒါ)

သီလလွတ်လပ်သော ပြတ်ရက်မရှိ၊ ရက်စဉ်အတိုင်း သီလကို ကျင့်သုံးရသည်။

     ဤပါဋိဟာရိယဥပုသ်ကို စောင့်သုံးလိုလျှင် ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး ရက်အအားအလပ်မရှိ စောင့်သုံးရသည်။ ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး မစောင့်သုံးနိုင်ခဲ့လျှင် သီတင်းကျွတ် လပြည့်နေ့မှ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့အထိ တလပတ်လုံး စောင့်သုံးရသည်။ ဤတလပတ်လုံး မစောင့်သုံးနိုင်ခဲ့လျှင် သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့မှ သီတင်းကျွတ် လကွယ်နေ့အထိ တဆယ့်ငါးရက်ပတ်လုံး စောင့်သုံးရသည်။ ။ဤကား အင်္ဂုတ္တရနိကာယအဋ္ဌကထာ၌ ပြဆိုချက်တည်း။ (အံ-ဋ္ဌ ၂၊ ၁၂၂-၁၂၃ မျက်နှာတို့မှ။)

     (သုတ္တနိပါတ-ဋ္ဌ ၂-၁၀၈) သုတ္တနိပါတ်အဋ္ဌကထာ ၂-စူဠဝဂ်၊ ဓမ္မိကသုတ် အဖွင့်၌ကား.. ဝါဆိုလ ဝါခေါင်လ တော်သလင်းလ သီတင်းကျွတ်လ တန်ဆောင်မုန်းလအားဖြင့် ငါးလပတ်လုံး ရက်အလွတ်အလပ်မရှိ စောင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် ပါဋိဟာရိယ ဥပုသ်မည်၏။ တပါးသော ဆရာများကမူကား.. ဝါဆိုလ တန်ဆောင်မုန်းလ တပေါင်းလ ပေါင်းသုံးလ ရက်လပ်မရှိ စောင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် ပါဋိဟာရိယ ဥပုသ်မည်၏ဟူ၍ ဆိုကြ၏။ တပါးသော ဆရာတို့ကမူ ပါဠိတော်လာ တပက္ခ တပက္ခလျှင် ရှစ်ရက် တဆယ့်လေးရက် တဆယ့်ငါးရက်အားဖြင့် ပကတိဥပုသ် သုံးရက်ရှိရာ ရှစ်ရက်နေ့၏ အကြိုခုနစ်ရက် အပိုကိုးရက်၊ တဆယ့်လေးရက်နေ့၏ အကြိုတဆယ့်သုံးရက် (အပိုမရှိ)၊ တဆယ့်ငါးရက်နေ့၏ (အကြိုမရှိ) အပို လဆန်းတရက်အားဖြင့် ပကတိဥပုသ် သုံးရက်အပေါ်မှာ အကြို အပို လေးရက် ထပ်ဖြည့်၍ စောင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် ပါဋိဟာရိယဥပုသ် မည်၏ဟူ၍ ဆိုကြ၏။ ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို လိုလားကြသော အမျိုးကောင်းသား အမျိုးကောင်းသမီးတို့အား အလုံးစုံကိုပင် အလိုရှိရာ စောင့်သုံးနိုင်ရန် ဖော်ပြရမည်..ဟူ၍ ဖွင့်ပြသည်။

     ဤသုတ္တနိပါတ အဋ္ဌကထာလာ သုံးဝါဒတို့တွင် မိမိ၏ အယူဝါဒအဖြစ်ဖြင့် ပဌမပြဆိုအပ်သော ငါးလတိုင်တိုင် စောင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည် ပါဋိဟာရိယဥပုသ် မည်၏”ဟူသော စကားမှာ အင်္ဂုတ္တိုရ်အဋ္ဌကထာနှင့် သဘောသွား တူညီ၏။ အင်္ဂုတ္တိုရ် အဋ္ဌကထာ၌ သုံးလတဆက်တည်း ပြသည်၊ သုတ္တနိပါတ အဋ္ဌကထာ၌ ငါးလ တဆက်တည်းပြသည်၊ ဤမျှသာထူး၏။

     သုတ္တနိပါတအဋ္ဌကထာလာ တတိယဝါဒသည် နေမိဇာတ်အဋ္ဌကထာနှင့်၎င်း ဝိမာနဝတ္ထုအဋ္ဌကထာ ဥတ္တရဝိမာနဝတ္ထု အဖွင့်နှင့်၎င်း ထေရဂါထာအဋ္ဌကထာ ပကိဏ္ဏကနိပါတ် သုရုစိဇာတ်အဋ္ဌကထာတို့နှင့်၎င်း တူညီ၏။

(ဒိ)

     သဂါထာဝဂ္ဂသံယုတ် အဋ္ဌကထာ ဣန္ဒကဝဂ် ၅-သုတ်အဖွင့်၌ကား.. ရှစ်ရက် ဥပုသ်နေ့၏အကြို ခုနစ်ရက်၊ အပို ကိုးရက်။ ဆယ့်လေးရက် ဆယ့်ငါးရက်တို့၏ အကြို ဆယ့်သုံးရက်၊ အပို လဆုတ်တရက် (သို့မဟုတ် လဆန်းတရက်)တို့၌ စောင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည်၎င်း၊ ဝါတွင်းသုံးလ၏ နောက်လိုက် အပိုအဖြစ်ဖြင့် သီတင်းကျွတ်လပြည့်ကျော် တရက်နေ့မှ လကွယ်နေ့တိုင်အောင် လဝက်ပတ်လုံး စောင့်သုံးအပ်သော ဥပုသ်သည်၎င်း ပါဋိဟာရိယဥပုသ် မည်၏ဟူ၍ ဖွင့်ပြသည်။(သံ-ဋ္ဌ ၁၊ ၂၈၁-မျက်နှာ)

     ဤ၌ စဉ်းစားဖွယ် ရှိပြန်သည်မှာ.. အင်္ဂုတ္တိုရ်အဋ္ဌကထာ သုတ္တနိပါတ် အဋ္ဌကထာ ဇာတ်အဋ္ဌကထာ သံယုတ်အဋ္ဌကထာတို့မှာ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ တပါးတည်း ရေးသားအပ်သည့် ကျမ်းများဖြစ်ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် အဋ္ဌကထာ တစောင်နှင့် တစောင်မတူပဲ ကွဲပြားရသနည်းဟု စဉ်းစားဖွယ်ရှိ၏။ သဘောယုတ္တိ သင့်ရာကို စဉ်းစား ဆင်ခြင်သည်ရှိသော်..

     ဝိသာခုပေါသထသုတ်၌ ဥပုသ်သုံးမျိုးရှိကြောင်း ဟောပြတော်မူရာမှာ ဝိသာခါ၏ ကျင့်သုံးပုံကိုစွဲ၍ ဥပုသ်သုံးပါး ဟောပြခြင်းမဟုတ်၊ ဥပုသ်စောင့်သုံးသူများ၏ အခြင်းအရာသုံးပါး ပြားသည်ကိုသာစွဲ၍ ဟောတော်မူခြင်းဖြစ်သည်။ ဝိသာခါတဦးတည်း အတွက်မှာမူ အရိယာဥပုသ် တမျိုးတည်းသာဖြစ်၏။ သုံးမျိုး ဟောခြင်းမှာ ဥပုသ်စောင့်သုံးသူအများ၏ အခြင်းအရာသုံးပါး ပြားသည်ကိုသာစွဲ၍ ဟောတော်မူသည်ဟု သိရာ၏။ ထို့ကြောင့် ထိုဝိသာခုပေါသထသုတ်လာ ဥပုသ်သုံးပါးသည် ဘုရားဟောဖြစ်ကြောင်း သိသာပေ၏။

     ဥပုသ်နေ့ကိုမူကား သုံးနေ့ရှိသည် ဟူ၍၎င်း ခြောက်နေ့ရှိသည် ဟူ၍၎င်း နေ့ဖြင့်သတ်မှတ်ကာ ဘုရားအလိုတော်ကျ ဟောပြချက်မရှိချေ။ ရှေးဖော်ပြပါ တဆယ့်လေးရက်ဥပုသ် တဆယ့်ငါးရက်ဥပုသ် ရှစ်ရက်ဥပုသ် ပါဋိဟာရိယပက္ခ ဥပုသ်တို့မှာလည်း မြတ်စွာဘုရားက ဤရက်များတွင် ဥပုသ်စောင့်ရမည်ဟု ဟောပြခြင်းမဟုတ်၊ စင်စစ်ကား ရှေးအခါက သိကြားမင်းသည် လူ့ပြည်သို့လှည့်လည်ကာ သူတော်ကောင်း စာရင်းကောက်ယူကြသော စတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီးများ၏ လျှောက်ထားချက်အရ တာဝတိံသာနတ်တို့အား “လူများသည် တဆယ့်လေးရက်နေ့ တဆယ့်ငါးရက်နေ့ ရှစ်ရက်နေ့တို့မှာလည်း ဥပုသ်သီတင်း စောင့်သုံးကြသည်၊ ပါဋိဟာရိယခေါ် နေ့များမှာလည်း ဥပုသ်သီတင်း စောင့်သုံးကြသည်”ဟူ၍ ပြောကြားကြောင်းကို မြတ်စွာဘုရားက ဟောထားခြင်းသာ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် တဆယ့်လေးရက် ဥပုသ်နေ့ တဆယ့်ငါးရက် ဥပုသ်နေ့ ရှစ်ရက်ဥပုသ်နေ့ဟူ၍ ခွဲခြားပြောဆိုရခြင်းမှာ လူများကျင့်သုံးကြသည့်နေ့ကို အစွဲပြုကာ ဟောကြားခြင်းဖြစ်သည်။ ဤနေ့များမှာမှ

(ဒီ)

ဥပုသ်စောင့်ရမည်၊ တခြားနေ့များ၌ မစောင့်ရဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားဆုံးမတော်မူချက် အထူးမရှိဟူ၍ မှတ်ယူရာ၏။

     ဤသို့လျှင် တဆယ့်လေးရက် တဆယ့်ငါးရက် ရှစ်ရက်ဥပုသ်နေ့တို့ ဆိုသည်မှာ လူတို့ သတ်မှတ်ပြုလုပ်လေ့ရှိသော ဥပုသ်နေ့များသာဖြစ်၍ ရှေးကလူများ ကျင့်သုံးရိုး အစဉ်အလာအတိုင်း ပကတိဥပုသ်နေ့ သုံးနေ့ရှိရာ နောက်ကာလ ကျရောက်သောအခါ လူများက ငါးရက်မြောက်ဖြစ်သော ပဉ္စမီနေ့၌လည်း ဥပုသ်စောင့်သုံးကြပြန်သဖြင့် ပကတိဥပုသ်နေ့သည် တပက္ခတွင် လေးနေ့ရှိသည်ဟူ၍ အဋ္ဌကထာ၌ ပဉ္စမီဥပုသ်နေ့ကို ထည့်သွင်းဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုခေတ်မှာမူ တလလျှင် လေးသီတင်းသာ ဥပုသ်နေ့သတ်မှတ်၍ စောင့်သုံးခြင်း ပြုကြတော့သည်။

     ဤသို့လျှင်.. ဥပုသ်နေ့အတွက် မြတ်စွာဘုရားက နေ့ရက်သတ်မှတ်ကာ မည်သည့်နေ့များသည် ဥပုသ်နေ့များဖြစ်သည်ဟု ဟောကြားတော်မမူခဲ့၊ ဤသို့ မဟောကြားခဲ့ခြင်းမှာလည်း မည်သည့်နေ့မှာမဆို ဥပုသ်စောင့်လိုက စောင့်နိုင်သည်ချည်း ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။ ဤနည်းလမ်းအရ ပဋိဇာဂရဥပုသ်နှင့် ပါဋိဟာရိယ ဥပုသ်နေ့တို့ကိုလည်း လူများ၏ အထူးသတ်မှတ်ကာ စောင့်သုံးကြသည့် အလေ့အထအရ ဖြစ်သင့်သောကြောင့် လူတို့၏ အလေ့အထ ကွဲပြားကြသည်ကိုလိုက်ကာ အဋ္ဌကထာဆရာများလည်း ဝါဒအမျိုးမျိုး ရေးသားတော်မူကြခြင်း ဖြစ်သည်ဟု မှတ်ယူသင့်ပေ၏။

     ဤမျှသာမက.. ဤသီလတို့ကို ဟောကြားရာဖြစ်သော အင်္ဂုတ္တိုရ်ပါဠိတော် သုတ္တနိပါတ်ပါဠိတော် သံယုတ်ပါဠိတော် ဇာတကပါဠိတော်တို့သည် သုတ္တန်ဒေသနာတော်များ ဖြစ်ကုန်၏။ သုတ္တန်ဒေသနာတော်ကို ဝေါဟာရဒေသနာဟူ၍ ကျမ်းဂန်တို့၌ ပြဆိုသည် (လောကဝေါဟာရ၌ အတုမရှိ လိမ္မာတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် သတ္တလောက၏ ခေါ်ဝေါ်ပညတ်ချက်သို့လိုက်၍ ဟောကြားအပ်သော ဒေသနာဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်)။ လောက၌ လူတို့၏ ပညတ်ချက်သည် တညီတညွတ်တည်း ဘယ်သောအခါမျှ မဖြစ်နိုင်ချေ၊ ဤသို့ ခေါ်ဝေါ်ပညတ်ချက် ကွဲပြားကြသော ဥပုသ်နေ့အရာမှာ ကုသိုလ်ပြုသည့်အရာချည်း ဖြစ်သောကြောင့် မည်သည့်အယူဝါဒက မှန်သည်၊ မည်သည့်အယူဝါဒက မှားသည်ဟု စစ်ဆေးနေဖွယ် မလို။ သုတ္တနိပါတ်အဋ္ဌကထာ၌ ဝါဒသုံးပါး ထုတ်ပြပြီးလျှင် ကြိုက်နှစ်သက်ရာဝါဒကို ယူလေဟု ညွှန်ကြားထားချက်မှာ မိမိနှစ်သက်ရာဝါဒကို အမှန်ထား၍ အခြားဝါဒများကို အမှားပြုလုပ်ရန် ညွှန်ကြားခြင်းမဟုတ်၊ ဥပုသ်စောင့်သုံးလိုသော သူတို့သည် နှစ်သက်ရာဝါဒအတိုင်း ဥပုသ်စောင့်သုံးလေဟူ၍ ညွှန်ကြားတော်မူလိုရင်း ဖြစ်ပေသည်။

(ဒု)

     သီတင်းသည်တို့သည် မိမိတို့နှစ်သက်ရာ အကြောင်းညီညွတ်ရာ နေ့များကို သတ်မှတ်၍ အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ ဥပုသ်စောင့်သုံးကြသည်။ ထိုသို့ စောင့်သုံးကြသမျှမှာလည်း ကုသိုလ်တရား ပွါးများသည်ချည်းဖြစ်၍ ထိုသီတင်းသည်တို့ စောင့်သုံးကြပုံ အထူးထူးအပြားပြားသို့လိုက်ကာ အဋ္ဌကထာဆရာတော်များ ရေးသားတော်မူကြခြင်းဖြစ်သည်။ သုတ္တန်ဒေသနာအရာ၌ မြတ်စွာဘုရားသော်မှ သတ္တဝါတို့၏ လောကဝေါဟာရ အပိုင်းအခြားကို မလွန်စေမူ၍ တရားဟောတော်မူသည်။ ထိုသို့ ဟောတော်မူခြင်းမှာ လောက၌ အကုသိုလ်မှုမဟုတ်သည့် ရှေးအစဉ်အလာ အပိုင်းအခြား စည်းကမ်းကို သတ္တဝါတို့ မလွန်ကျူးကြရန် ရည်သန်တော်မူသည့်အတွက် ဖြစ်သည်။

     မြတ်စွာဘုရားသည် သတ္တဝါတို့အား မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်လွယ်စေရန် ရုပ်နာမ် ပရမတ္ထတရားတို့ကိုသာ ပြတော်မူလိုရင်း ဖြစ်၏၊ ပရမတ္ထတရား သက်သက်ကိုသာ ဟောကြားလျှင် ယောနိသောမနသိကာရ ရှိသူတို့အတွက် အကျိုးများမည် ဖြစ်သော်လည်း နှလုံးသွင်းမတတ်သူတို့အတွက် အပါယ်လားကြောင်း မကောင်းမှုဒုစရိုက် ဖြစ်ဖွယ်ရှိပေသည်၊ အဘယ်သို့နည်းဟူမူကား.. ရုပ်နာမ်တရားကို မမှန်မကန် နှလုံးသွင်းသူတို့က “လောက၌ ရုပ်နာမ်သာရှိသည်။ ငါမရှိ၊ သူတပါးမရှိ၊ သူတပါးဟူ၍ မရှိလျှင် သူတပါး၏ အသက်ကိုသတ်ခြင်း ပါဏာတိပါတ ဒုစရိုက်လည်း မရှိ၊ ငါသူတပါး မရှိသည့်အတွက် ငါ့ဥစ္စာ သူ့ဥစ္စာဟူ၍ မရှိရကား အဒိန္နာဒါန် ဒုစရိုက်မှုလည်း မရှိ၊ သူတပါး မရှိသည့်အတွက် သူ့သားမယားကို ပြစ်မှားလျှင်လည်း ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ ဒုစရိုက်မဖြစ်” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် လောကအပိုင်းအခြား စည်းကမ်းကို ကျူးကျော်ကာ မကောင်းမှု ဒုစရိုက်တွေကို တွင်တွင်ကြီး ပြုကြပေတော့မည်။

     အမှန်မှာ.. ရုပ်နာမ်အစုကို ဟောပြရာတွင် ပရမတ္ထသစ္စာအနေဖြင့် ငါ သူတပါး ယောကျ်ား မိန်းမစသည် မရှိသော်လည်း သုတ္တန်ဒေသနာတော်နည်းအရ သမ္မုတိသစ္စာအနေဖြင့် လောကအပိုင်းအခြားအတိုင်း ရှိသင့်သေးသည်။ ရုပ်နာမ်အစုချည်းပင် ဖြစ်သော်လည်း ဤအစုကား ငါ၊ အခြားအရာတွေက သူတပါး၊ ဤရုပ်နာမ်အစုအား ကျေးဇူးရှင်ဖြစ်သော အမိအဖ-စသည်ဖြင့် အပိုင်းအခြား အမှတ်အသား ထားနိုင်ကြသည်။ သမ္မုတိသစ္စာအနေဖြင့် ထားရမည်သာ ဖြစ်သည်။ ဤလောကဝေါဟာရ အပိုင်းအခြား စည်းကမ်းကို ကျူးကျော်လျှင် ဖော်ပြခဲ့သည့်အတိုင်း မကောင်းမှုဒုစရိုက်တွေကို တွင်တွင်ကြီး ပြုလုပ်ကြကာ အပါယ်လေးပါးအစာ ဖြစ်မည့်ဘေးမှ ကာကွယ် စောင့်ရှောက်တော်မူရန် လောကဝေါဟာရအတိုင်း သုတ္တန်ဒေသနာတော်ကို ဟောတော်မူရသည်။

     သုတ္တန်ဒေသနာတော်ချည်း သက်သက်ဟောထားလျှင်လည်း လောကမှာ ငါရှိသည် သူတပါးရှိသည် ငါ့သား ငါ့သမီး ငါ့ဇနီး ငါ့ဥစ္စာရှိသည် စသည်ဖြင့်

(ဒူ)

ဝေါဟာရပညတ် အနေအားဖြင့်သာ အမှတ်ထားရမည်ကို စင်စစ်ဧကန် အမှန်ဖြစ်သော ပရမတ္ထအနေ အားဖြင့် ရှိသည်ဟု စွဲလမ်းမှတ်ထင်ကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ကြီးမားလှသည့်အတွက် မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ကို မရနိုင်တော့ချေ။

     သို့ဖြစ်၍ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်သို့အရောက် ပို့ဆောင်ရန် ရုပ်နာမ်ပရမတ္ထ တရားအစုကို ဟောတော်မူရပြန်သည်။ (မြတ်ဘုရားသည် သတ္တဝါများကို မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်သို့ ပို့ဆောင်ရန် ပရမတ္ထဒေသနာတော်ကို ဟောတော်မူရာတွင် နှလုံးသွင်းမတတ်သူတို့ အပါယ်လေးပါးအစာ ဖြစ်မည့်ဘေးကို ကာကွယ် စောင့်ရှောက်တော်မူလိုသဖြင့် လောကဝေါဟာရပညတ် အပိုင်းအခြားကို မကျူးကျော်ရန် အရင်းခံထားရသည့် သုတ္တန်ဒေသနာတော်ကိုလည်း ဟောကြားတော်မူရသည်ဟု ဆိုလိုသည်။)

     ဥပုသ်သီလနှင့်ဆိုင်ရာ ဒေသနာကျမ်းဂန်တို့မှာလည်း သုတ္တန်ဒေသနာချည်း ဖြစ်သောကြောင့် လူတို့၏ ပိုင်းခြားပညတ်ချက်ကို ကျူးလွန်ရမည် မဟုတ်ချေ။ လူတို့က အသီးသီး နှစ်သက်ရာ နေ့ရက်လတို့ကို ပိုင်းခြားစောင့်သုံးကြဖို့ အမျိုးမျိုး ကွဲပြားကြသည့်အတိုင်း အဋ္ဌကထာဆရာ ဖွင့်ပြတော်မူခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် ဆရာတဦးတည်းပင်ဖြစ်သော်လည်း အယူဝါဒ အထူးထူးဖြစ်၍နေသည်ဟု မှတ်ယူရာ၏။

     အချို့ဆရာတို့က “ဝိနည်းပါဠိတော်မှာ ရဟန်းများအား ဥပုသ်နေ့မဟုတ်လျှင် ဥပုသ်မပြုရ၊ ပြုခဲ့လျှင် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်စေဟု ပညတ်ချက်ရှိသည်။ ဤနည်းအတိုင်းပင် လူတို့မှာလည်း ဥပုသ်နေ့မဟုတ်လျှင် ဥပုသ်မစောင့်ရ”ဟု အဆုံးအဖြတ်များပင် ရေးသားကြ၏။

     ဤသို့ ရေးသားခြင်းမှာ ဒေသနာတော်နည်း၌ မလိမ္မာသောကြောင့်သာ ဖြစ်သည်။ ဝိနည်းဒေသနာတော်ကို အာဏာဒေသနာဟူ၍ ကျမ်းဂန်တို့၌ ပြဆို၏ (မြတ်စွာဘုရား အာဏာထား၍ ဟောကြားပညတ်တော်မူရာ ဒေသနာဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်။) သို့ဖြစ်၍ ဝိနည်းဒေသနာတော်အလိုမှာ စိတ်နှလုံးသွင်းကောင်းသည်ဖြစ်စေ မကောင်းသည်ဖြစ်စေ “မပြုလင့်”ဟု တားမြစ်ထားသောအရာကို မပြုပဲနေသော ရဟန်းအားသော အာပတ်လွတ်သည်၊ “ငါ စိတ်ကောင်းဖြင့် ပြုမည်”ဟူ၍ ပြုသော်လည်း တားမြစ်ထားသော အရာဖြစ်က အာပတ်မလွတ်၊ အကြောင်းကား မပြုရဟူသော မြတ်စွာဘုရား၏ အာဏာတော်ကို လွန်ကျူးသောကြောင့်တည်း။ ဤသို့ အာဏာဒေသနာတော်နည်းအရ ရဟန်းများမှာ ဥပုသ်နေ့မဟုတ်ပဲ ဥပုသ်ပြုလျှင် အာပတ်သင့်သည်ကို အထောက်အထားပြုကာ သုတ္တန်ဒေသနာတော်ဆိုင်ရာ လူတို့၏ ဥပုသ်စောင့်သုံးမှု၌လည်း “ဥပုသ်နေ့မဟုတ်လျှင် ဥပုသ်မစောင့်ရ၊ စောင့်လျှင်

(ဒေ)

အပြစ်ရှိသည်”ဟူသော အယူသည် ဒေသနာတော်နည်း၌ နားမလည်ခြင်းလျှင် အကြောင်းရင်းရှိသည်။ အချုပ်အားဖြင့်ဆိုသော် ဥပုသ်ဟူသည် စင်ကြယ်မွန်မြတ်သော အရာဖြစ်၍ မည်သည့်နေ့မှာမဆို စောင့်သုံးနိုင်သည်၊ စောင့်သုံးလျှင် စောင့်သုံးသလောက် အကျိုးကြီးသည်ဟူ၍သာ မှတ်ယူအပ်၏။

ထို့ကြောင့်..

“ဥပေါသထံ ဝုစ္စတိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ သဗ္ဗဒိဝသေသု ဂဟဋ္ဌေဟိ ရက္ခိတဗ္ဗသီလံ= ဥပုသ်ဟူသည် အင်္ဂါရှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော အလုံးစုံသော နေ့ဟူသမျှတို့မှာ စောင့်သုံးလိုတိုင်း လူများ စောင့်သုံးနိုင်သော သီလပင်ဖြစ်သည်”ဟူ၍ သုတ်မဟာဝါ မဟာသုဒဿနသုတ် အဖွင့်ဋီကာ၌ မိန့်ဆိုတော်မူ၏။ (ဤဋီကာသည် မူလဋီကာ၏ အဖွင့်ဖြစ်သော အနုဋီကာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မဟာဋီကာ ဣတိဝုတ်အဋ္ဌကထာစသော အဋ္ဌကထာကျမ်းများ ဋီကာကျမ်းများကို ရေးသားတော်မူသည့် အရှင်ဓမ္မပါလရေးသားသော ကျမ်းဖြစ်သည်။)

ဘိက္ခုသီလ ဘိက္ခုနီသီလ အနုပသမ္ပန္နသီလ ဂဟဋ္ဌသီလ လေးပါးပြဆိုချက် ပြီး၏။

**********

တနည်းကား..

(၁) ပကတိသီလ၊

(၂) အာစာရသီလ၊

(၃) ဓမ္မတာသီလ၊

(၄) ပုဗ္ဗဟေတုသီလ-

အားဖြင့် လေးပါးအားရှိ၏၊ ထိုလေးပါးတို့တွင်-

     (၁) မြောက်ကျွန်းသူ မြောက်ကျွန်းသားတို့၏ ပါဏာတိပါတစသော သိက္ခာပုဒ်ငါးပါးတို့ကို မလွန်ကျူးခြင်းသည် ပကတိသီလ မည်၏ ။(သီလ ခံယူဆောက်တည်ခြင်း မရှိပဲ မြောက်ကျွန်း၌ဖြစ်သောသူ ဟူသမျှတို့သည် ပါဏာတိပါတစသော ဒုစရိုက်မှုတို့ကို ပင်ကိုယ်သဘောအားဖြင့် မည်သူမျှ မလွန်ကျူးကြကုန်။ ပင်ကိုယ်သဘောအားဖြင့် ပြည့်စုံသော သီလဟု ဆိုလိုသည်။) ဤမြောက်ကျွန်းသူ မြောက်ကျွန်းသားတို့၏ ကံငါးပါးကို မလွန်ကျူးခြင်းမှာ

(ဒဲ)

ဆောက်တည်ခြင်း= သမာဒါနဝိရတီ မဖြစ်သော်လည်း ဆိုက်ရောက် တွေ့ကြုံလာသည်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း တည်းဟူသော သမ္ပတ္တဝိရတီသဘောကိုကား ရနိုင်သည်သာဖြစ်၏။

     (၂) အမျိုးအားဖြင့်ဖြစ်စေ အရပ်ဒေသအားဖြင့်ဖြစ်စေ ပါသဏ္ဍ=ခေါ်သော အယူဝါဒ အားဖြင့်ဖြစ်စေ မိမိ မိမိတို့၏ ရှေးလူကြီးများက ထားရှိခဲ့သော အပိုင်းအခြား စည်းကမ်းအတိုင်း လိုက်နာကျင့်ကြံခြင်းသည် အာစာရသီလ မည်၏။ (မိမိတို့၏ အမျိုးအစဉ်အဆက်က ရှောင်ကြဉ်လာသော မကောင်းမှုဖြစ်သည့်အတွက် ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် ကုလအာစာရသီလမည်၏၊ မိမိတို့နေရာ အရပ်ဒေသမှာ အများရှောင်ကြဉ်ကြသော မကောင်းမှုဖြစ်သည့်အတွက် ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် ဒေသအာစာရသီလ မည်၏။ ပါသဏ္ဍ=ခေါ် အယူဝါဒအရ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် ပါသဏ္ဍသီလ မည်၏။ ပါသဏ္ဍပုဒ်၌ ပါသ + ဍ နှစ်မျိုးကို ပေါင်းစပ်ထားရာ ပါသ= ကျော့ကွင်း၊ တဏှာနှင့်ဒိဋ္ဌိ နှစ်ပါးကို ဆိုလိုသည်။ ဍ= ဖြစ်စေသည်၊ ပါသဏ္ဍ = တဏှာကျော့ကွင်း ဒိဋ္ဌိကျော့ကွင်းတို့ကို ဖြစ်စေတတ်သော အယူဟု ဆိုလိုသည်။)

     (၃) ဘုရားအလောင်းတော် ပဋိသန္ဓေ တည်နေသည့်အခါမှစ၍ မယ်တော်၏သန္တာန်၀ယ် ယောကျ်ားများ၌ ကာမဂုဏ်အတွက် နှစ်သက်မက်မောသည့်စိတ် မရှိခြင်းတည်းဟူသော သီလသည် ဓမ္မတာသီလ မည်၏။ (ဘုရားလောင်း၏ မယ်တော်သည် ပင်ကိုယ်ကပင် ငါးပါးသီလပြည့်စုံသူ ဖြစ်၏။ အခြားသော ယောက်ျားများကို မဆိုထားဘိ၊ မိမိ၏အရှင်သခင် လင်ကိုပင် အလောင်းတော် ပဋိသန္ဓေ တည်နေသည်ကစ၍ ကာမဂုဏ်အတွက် နှစ်သက်မက်မောခြင်းမရှိ၊ ဤသို့ မရှိခြင်းမှာ အလွန်တရာ မြင့်မြတ်သော ဘုရားအလောင်းတော်သည် မိမိဝမ်းတိုက်တွင် ကိန်းအောင်းတော်မူသည့်အတွက် ဖြစ်၏။ ဤသီလကို မယ်တော်တိုင်းမှာ ဓမ္မတာအားဖြင့် ပြည့်စုံမြဲဖြစ်၍ ဓမ္မတာသီလဟု ခေါ်၏။)

     (၄) အရှင်မဟာကဿပဖြစ်မည့် ပိပ္ပလိလုင် စသည်တို့ကဲ့သို့ စင်ကြယ်သောပုဂ္ဂိုလ်များ မဟာသီလဝမင်း စသည်တို့ကဲ့သို့သော ဘုရားအလောင်းတော်ကြီးများမှာ ဟောကြားပြသမည့်သူမရှိပဲ အလိုအလျောက် သီလစောင့်သုံးလိုသော သမ္မာဆန္ဒဖြစ်ကာ သီလကို စောင့်သုံးခြင်းသည် ပုဗ္ဗဟေတုသီလ မည်၏၊ ။(ရှေးရှေးဘဝတို့က ကျင့်သုံးခဲ့ဘူးသော သီလအကြောင်းကံကြောင့် ယခုဘဝမှာ မည်သူကမျှ မဟောပြရပဲ အလိုအလျောက် စောင့်သုံးဖြစ်ပေါ်လာသော သီလဟု ဆိုလိုသည်။)

(ဒေါ)

တနည်းကား..

(၁) ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ၊

(၂) ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ၊

(၃) အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ၊

(၄) ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ-

အားဖြင့် လေးပါးအပြားရှိ၏။ ဤလေးပါးတို့မှာ ရဟန်းများနှင့်သာ အထူးသက်ဆိုင်သော သီလဖြစ်ကုန်၏။ အလောင်းတော် သုမေဓာရှင်ရသေ့ သီလပါရမီကို ဆင်ခြင်ရာ၌လည်း ဤသီလလေးပါးကိုပင် ရည်ရွယ်၍.. “တထေဝ တွံ စတူသု ဘူမီသု၊ သီလာနိ ပရိပူရယ”ဟူ၍ မြွက်ကြားတော်မူသည်။ ထိုလေးပါးတို့တွင်..

(၁) ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ

     စောင့်ရှောက်သောသူကို အပါယ်စသော ဆင်းရဲတို့မှ လွတ်မြောက်စေတတ်သော သီလသည် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ မည်၏၊ (ပါတိ= စောင့်ရှောက်သူ၊ မောက္ခ= လွတ်စေသည်။)

     ဤသီလကို စောင့်ရှောက်သောသူသည်.. (က) ကောင်းမြတ်သော အကျင့်တရား (ခ) ကောင်းမြတ်သော= အပြစ်မရှိသော ကျက်စားရာဌာနတို့နှင့် ပြည့်စုံရသည်။ (ဂ) ပရမာဏုမြု=ခေါ်သည့် အလွန် အသေးငယ်ဆုံးဖြစ်သော မြူမှုန်မျှလောက်ရှိသည့် အပြစ်ကလေးတွေကိုပင် ရေပေါ်ရေအောက် ယူဇနာပေါင်း တသိန်း ခြောက်သောင်းရှစ်ထောင် အစောက်ရှိသော မြင်းမိုရ်တောင်ကြီးလောက် ကြောက်ဖွယ်မဟေး ဘေးကြီး အပြစ်ကြီးဟူ၍ ရှုကြည့်လေ့ရှိပြီးလျှင် (ဃ) သိက္ခာပုဒ်တို့ကို ကောင်းစွာဆောက်တည် ကျင့်ကြံရသည်။ ထိုစကားရပ်ကို ချဲ့ဦးအံ့..၊

     (က) လောက၌ ကျင့်အပ် ကျင့်ထိုက် ကျင့်ကောင်းသည့် အာစာရတရားလည်း ရှိသည်၊ မကျင့်အပ် မကျင့်ထိုက် မကျင့်ကောင်းသည့် အနာစာရတရားလည်း ရှိသည်။ ပါဏာတိပါတစသော ဒုစရိုက်သုံးပါး (သက်သတ် ခိုးမှု၊ ကာမေသု)တို့ကို ကိုယ်ဖြင့် လွန်ကျူးခြင်း မုသာဝါဒစသော ဒုစရိုက်လေးပါး (မုသာ မိတ်ခွဲ ဆဲရေး ပြိန်ဖျင်း)တို့ကို နှုတ်ဖြင့်လွန်ကျူးခြင်း ထိုဒုစရိုက် ခုနစ်ပါးတို့ကို ဆိုင်ရာဆိုင်ရာ ကိုယ်နှုတ်ဖြင့် လွန်ကျူးခြင်း ကိုယ်နှုတ်နှစ်ပါးဆိုင်ရာ ဒုစရိုက်ခုနစ်ပါးတို့တွင် မပါဝင်ပဲ အခြားသော သီလပျက်စီးကြောင်း မကောင်းသော အမှုဟူသမျှသည် မကျင့်အပ် မကျင့်ထိုက် မကျင့်ကောင်းသည့် အနာစာရမည်၏။

(ဒေါ်)

     သီလပျက်စီးကြောင်း မကောင်းသောအမှုထဲမှ အချို့ကို ထုတ်ပြရသော်.. ဤလောက၌ အချို့သော ရဟန်းသည် ဒကာ ဒကမများအား ဝါးပေးခြင်းဖြင့်သော်၎င်း၊ သစ်ရွက်ပေးခြင်းဖြင့်သော်၎င်း၊ ပန်းပေးခြင်းဖြင့်သော်၎င်း၊ သစ်သီး ပေးခြင်းဖြင့်သော်၎င်း၊ ဆပ်ပြာမှုန့် ပေးခြင်းဖြင့်သော်၎င်း၊ ဒန်ပူ ပေးခြင်းဖြင့်၎င်း၊ မိမိကိုယ်ကို နှိမ့်ချကာ ဒကာ ဒကမတို့၏ မမှန်ကန်သော စကားကိုပင် အတည်ပြုလျက် မိမိကိုယ်ကို ချစ်စေလိုသည့်အတွက် မြှောက်ထိုးပင့်ကော် ပြောဆိုခြင်းဖြင့်သော်၎င်း၊ ပဲနောက်ဟင်း ချက်ရာမှာ နူးနပ် မနူးနပ် နှစ်မျိုး ရောနှောပါသကဲ့သို့ စကားပြောရာမှာ အမှန်နည်းပါး အမှားများ၍ ရောနှောပြောဆိုခြင်းဖြင့်သော်၎င်း၊ ဒကာ ဒကမတို့၏ ကလေးများကို ကလေးထိန်းများပမာ ချီပိုးခြင်း တန်းဆာဆင်ပေးခြင်း စသည်ဖြင့်သော်၎င်း၊ သလုံးမြင်းခေါင်း ညောင်းလောက်အောင် သွားလာကာ ဒကာ ဒကမတို့၏ အစေအပါးကို ခံခြင်းဖြင့်သော်၎င်း၊ ဆေးကုခြင်း ပစ္စည်းဥစ္စာထိန်းပေးခြင်း အစားအသောက် အပြန်အလှန်ပေးပို့ခြင်းစသည့် အခြားအမှတ်မရှိ တပါးပါးသော ဘုရားစက်ဆုပ်အပ်သည့် မကောင်းသော အသက်မွေးမှုဖြင့်သော်၎င်း အသက်မွေးအံ့၊ ထိုအသက်မွေးမှုများကို မကောင်းသောအကျင့် (အနာစာရ)ဟူ၍ ဆိုအပ်၏။

ရဟန်းတို့မှာ ဒကာ ဒကမတို့က မတောင်းမရမ်းပဲ ပေးသည်ကို မဆိုထားဘိ၊ အသုံးလိုကြောင်းဖြင့် လျှောက်တောင်းလာစေကာမူ ဝါး သစ်ရွက်စသော ပစ္စည်းတို့ကို မပေးကောင်း၊ ထိုသို့ပေးခြင်းများသည် ရဟန်းတို့၏ အလုပ်ကိစ္စမဟုတ်၊ မပြုကောင်းသည့် ထိုအမှုတို့ကို ပြုလုပ်ခဲ့လျှင် ဝိနည်းဒေသနာတော်အရ ကုလဒူသနဟု ခေါ်သည်။ (ဒကာ ဒကမတို့၏ သဒ္ဓါတရားကို ဖျက်ဆီးခြင်းအမှုဟု ဆိုလိုသည်။)

ဤအရာ၌ “ပစ္စည်းလာတောင်းသူအား ရှိပါလျက်နှင့် မပေးလိုက်လျှင်သာ သဒ္ဓါတရား ပျက်ကွက်မည်ဖြစ်သည်။ ပေးလိုက်ပါမူ ငါအလိုရှိရာကိုပေးသော ကိုယ်တော်ဟူ၍ ကြည်ညိုခြင်း သဒ္ဓါတရား တိုးပွါ၍လာမည်သာ မဟုတ်ပါလော”ဟု မေးရန်ရှိ၏။ ထိုပစ္စည်းပေးသော ကိုယ်တော်ကို မပေးခင်က ဒကာ ဒကမတို့၏စိတ်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သားတော်အနေဖြင့် ကြည်ညိုခြင်းသည် သဒ္ဓါတရား အစစ်အမှန်ဖြစ်၏၊ ဝါး စသည်ကို ပေးလိုက်သောအခါ “ငါ့အား ဝါးပေးသည့်ကိုယ်တော်၊ ဟင်းရွက်ပေးသည့် ကိုယ်တော်”စသည်ဖြင့် စိတ်ထဲမှာ ထင်မြင်ကာ သံယောဇဉ်တွယ်လာသည် ဖြစ်သောကြောင့် ပစ္စည်းပေး၍ ကြည်ညိုခြင်းမှာ တကယ် စင်ကြယ်သော သဒ္ဓါတရားအစစ်မဟုတ်၊ သဒ္ဓါတရားအစစ်ကား

(ဒံ)

ပျက်စီးသွားလေပြီ၊ ဤသို့ သဒ္ဓါတရားအစစ် ပျက်စီးစေတတ်သည်ကို ရည်ရွယ်၍ ကုလဒူသန= ဒကာဒကမတို့၏ သဒ္ဓါတရားအစစ်ကို ပျက်စီးစေတတ်သောအမှုဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။

     ကျင့်အပ် ကျင့်ထိုက် ကျင့်ကောင်းသည့် အာစာရတရားအရမှာ မကျင့်ကောင်းသည့် အနာစာရ၌ ပြခဲ့သမျှကို ပြောင်းပြန်လှန်၍ယူလျှင် ကျင့်ကောင်းသည့် အာစာရတရားစု ဖြစ်လာ၏၊ ပြောင်းပြန်လှန်ဟူသည်ကား.. ပါဏာတိပါတစသော ဒုစရိုက်သုံးပါးတို့ကို ကိုယ်ဖြင့် မကျူးလွန်ခြင်း စသည်ပင်ဖြစ်၏။

     (ခ) ကျက်စားရာ ဌာနမှာလည်း အပြစ်မရှိသော ကျက်စားရာဌာန အပြစ်ရှိသော ကျက်စားရာဌာနဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိ၏။ ထိုနှစ်မျိုးတို့တွင်..

     အပြစ်ရှိသော ကျက်စားရာဌာန ဟူသည်ကား.. ဤသာသနာတော်၌ အချို့သော ရဟန်းသည် ပြည့်တန်ဆာမလျှင် အရောတဝင် ကျက်စားရာရှိတတ်၏။ (ပြည့်တန်ဆာမအိမ်သို့ အရောတဝင် ဝင်ထွက်သွားလာခြင်းကို ဆိုလိုသည်။) လင်သေ လင်ကွာသော မိန်းမ၊ အပျိုကြီး၊ ပဏ္ဍုက်၊ ဘိက္ခုနီမ၊ သေတင်းကုပ် (ဘုံဆိုင်)လျှင် အရောတဝင် ကျက်စားရာရှိတတ်၏။ ဘုရင်မင်းတို့နှင့်၎င်း မင်း၏ အမတ်ကြီးတို့နှင့်၎င်း တိတ္ထိတို့နှင့်၎င်း တိတ္ထိများ၏ တပည့်တို့နှင့်၎င်း ရဟန်းတို့အား မသင့်လျော်သော လူတို့၏ရောနှောခြင်းမျိုးဖြင့် ရောနှောနေတတ်၏။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ ဥပါသိကာ တည်းဟူသော မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့် သား တပည့်မတို့အား မသဒ္ဓါ မကြည်ညို ဆဲရေးခြိမ်းချောက်စကား ပြောကြား၍ အကျိုးမဲ့ အစီးပွါးမဲ့ ချမ်းသာမဲ့ကို အလိုရှိသည့်အိမ်တို့သို့ မှီဝဲဆည်းကပ်တတ်၏။ ထိုရဟန်း၏ ကျက်စားရာဖြစ်သော ပြည့်တန်းဆာမ၊ လင်သေ လင်ကွာသောမိန်းမ၊ အပျိုကြီး၊ ပဏ္ဍုက်၊ ဘိက္ခုနီမ၊ သေတင်းကုပ် (ဘုံဆိုင် အရက်ဆိုင်)၊ မင်း၊ မင်း၏အမတ်ကြီး၊ တိတ္ထိ၊ တိတ္ထိတို့၏ တပည့်များ၊ မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိသတ်လေးပါး တပည့်များကို မသဒ္ဓါ မကြည်ညိုသောအိမ် ဤအလုံးစုံသည် အပြစ်ရှိသော ကျက်စားရာဌာနမည်၏။ ထိုရဟန်း၏ ထိုဆိုအပ်ပြီးသော ဌာနတို့၌ ကျက်စားခြင်းကိုလည်း အပြစ်ရှိသော အပြစ်မကင်းသော ကျက်စားခြင်းဟူ၍သာ ဆိုအပ်၏။

ကျက်စားခြင်းဟူသည် မမြတ်သဘော အရောတဝင် မိတ်ဖွဲ့ကျက်စားခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ ပြည့်တန်ဆာမပင် ဖြစ်သော်လည်း တရံတခါ လှူဒါန်းလို၍ ပင့်ဖိတ်လျှင် သတိတရား လက်မလွတ်စေပဲ အလှူခံသွားနိုင်ပေ၏။ ဤ၌ ပြည့်တန်းဆာမ၊ လင်သေ လင်ကွာသော မိန်းမ၊ အပျိုကြီး၊ ပဏ္ဍုက်၊ ဘိက္ခုနီမ ဤငါးဌာနမှာ ကာမဂုဏ်ငါးပါး၏

(ဒါး)

မှီရာနိဿယ ဖြစ်သောကြောင့် မကျက်စားကောင်းသောဌာန ဖြစ်ရသည်။ သေတင်းကုပ် ဘုံဆိုင် အရက်ဆိုင်တို့မှာ မြတ်သောအကျင့်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သောကြောင့် မကျက်စားရာသော ဌာနဖြစ်သည်။ မင်း မင်း၏အမတ်ကြီးတို့မှာ ရဟန်းတရားအား ကျေးဇူးမများသည့်ပြင် လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရ တည်းဟူသော မိုးကြိုးစက်ဖြင့် ကြိတ်ဖျက်တတ်သောကြောင့် မကျက်စားအပ်သော ဌာနဖြစ်သည်၊ သဒ္ဓါတရားမရှိသောအိမ် မကြည်ညိုသောအိမ် ဆဲရေးခြိမ်းချောက်သည့်အိမ်မှာ သဒ္ဓါတရား ဆုတ်ယုတ်ခြင်း စိတ်၏ထိတ်လန့်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သောကြောင့် မကျက်စားအပ်သော ဌာနဖြစ်သည်။

     အပြစ်မရှိသောကျက်စားရာဌာနအရကို ပြအပ်ပြီးသည်ကိုပြောင်းပြန်လှန်သောအားဖြင့် သိအပ်၏။ ပြောင်းပြန်လှန် ဟူသည်မှာ.. အကြင် အမျိုးသား အမျိုးသမီးတို့သည် သဒ္ဓါတရားရှိကုန်၏၊ ရတနာသုံးတန် ကံ-ကံ၏အကျိုးကို ယုံကြည်ကြကုန်၏။ ရဟန်းတို့၏ သောက်သုံး၍မကုန်နိုင်သော ရေတွင်းရေကန်သဖွယ် ဖြစ်ကြကုန်၏။ ရဟန်းတို့၏ သင်္ကန်းရောင်ဖြင့် ပြောင်ပြောင်တောက်၍ နေကုန်၏ (အိမ်သို့ဝင်ထွက်သော ရဟန်းများ မပြတ်သည်ကို ဆိုလိုသည်)၊ ရဟန်းတို့၏ သင်္ကန်း ကိုယ်အင်္ဂါလှုပ်ရှားမှုမှ ဖြစ်သောလေတို့ဖြင့် အမြဲတိုက်ခတ်၍ နေကုန်၏။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ ဥပါသိကာတို့၏ အကျိုးစီးပွါး ချမ်းသာခြင်းကို အလိုရှိကုန်၏၊ ထိုသို့သဘောရှိသော အမျိုးသား အမျိုးသမီးတို့၏ နေအိမ်သည် ရဟန်းတော်များအဖို့ အပြစ်မရှိသော ကျက်စားရာဌာန မည်၏ဟူ၍ ဆိုအပ်၏။

     တနည်းကား.. ဤဆိုလတ္တံ့သော နည်းဖြင့်လည်း အာစာရနှင့် ဂေါစရအရကို သိအပ်၏။ အဘယ်သို့ သိအပ်သနည်းဟူမူကား-

     မကျင့်ကောင်းသော အနာစာရတရားသည် ကိုယ်၌မှီသော ကာယိကအနာစာရ နှုတ်၌မှီသော ဝါစသိကအနာစာရဟူ၍ နှစ်ပါးရှိရာ ကိုယ်၌မှီသော ကာယိကအနာစာရ ဟူသည်မှာ ရဟန်းဖြစ်လျက် သံဃာ့ဘောင်သို့ ရောက်ရှိသောအခါ ရိုသေသော အခြင်းအရာကို မပြုခြင်း၊ မထေရ်ကြီးတို့ကို ထိပါးပွတ်တိုက်၍ ရပ်ခြင်း ထိုင်ခြင်း မထေရ်ကြီးများ၏ ရှေ့မှ ရပ်ခြင်း ထိုင်ခြင်း မထေရ်ကြီးတို့၏ အထက်ကျသော နေရာ၌ နေထိုင်ခြင်း ခေါင်းမြီးခြုံ၍ ထိုင်နေခြင်း မတ်တတ်ရပ်၍ စကားပြောခြင်း လက်ကိုဝှေ့၍ ရမ်း၍ မြှောက်၍ စကားပြောခြင်း မထေရ်ကြီးများ ဘိနပ်မစီးပဲ စင်္ကြံသွားနေစဉ် မိမိက ဘိနပ်စီးလျက် စင်္ကြံသွားခြင်း မထေရ်ကြီးများ နိမ့်သောနေရာ၌ စင်္ကြံသွားစဉ် မိမိက မြင့်သောနေရာ၌ စင်္ကြံသွားခြင်း မထေရ်ကြီးများ မြေအပြင်၌ စင်္ကြံသွားစဉ် မိမိက

(ဓ)

စင်္ကြံ၌ စင်္ကြံသွားခြင်း မထေရ်ကြီးတို့ကို တိုးဝှေ့၍ထိုင်ခြင်း တိုးဝှေ့၍ ရပ်ခြင်း သီတင်းငယ်များကို နေရာဖြင့် တားမြစ်ခြင်း (နေရာမပေးခြင်း) မီးတင်းကုပ်ထဲ၌ မထေရ်ကြီးတို့ကို ခွင့်မပန်ပဲ ထင်းထည့်ခြင်း တံခါးပိတ်ခြင်း ရေဆိပ်၌ မထေရ်ကြီးတို့ကို ပွတ်တိုက်ထိပါး၍ ဆင်းခြင်း ရှေ့မှဆင်းခြင်း ပွတ်တိုက်ထိပါး၍ ရေချိုးခြင်း ရှေ့မှရေချိုးခြင်း မထေရ်ကြီးတို့ကို ပွတ်တိုက်ထိပါး၍ ကမ်းသို့တက်ခြင်း ရှေ့မှတက်ခြင်း ရွာတွင်းသို့၀င်သောအခါ မထေရ်ကြီးတို့ကို ပွတ်တိုက် ထိပါး၍သွားခြင်း ရှေ့မှသွားခြင်း ရှေ့ကသွားသော မထေရ်ကြီးများကို ဘေးမှ ရှောင်တက်ကာ ထိုမထေရ်ကြီးတို့၏ရှေ့မှ သွားခြင်း မြို့ရွာအတွင်းရောက်သောအခါ ဒကာ ဒကမတို့၏ လျှို့ဝှက်အပ်သော တိုက်ခန်း အမျိုးသမီးများ နေထိုင်ရာ တိုက်ခန်းအတွင်းသို့ အဆောတလျင်ဝင်ခြင်း ထိုအိမ်ရှိ ကလေးသူငယ်တို့၏ ဦးခေါင်းကို သုံးသပ်ကိုင်တွယ် (ချစ်ခင်သည့် အမူအရာကိုပြ)ခြင်း ဤအလုံးစုံသည် ကိုယ်၌မှီသော (ကိုယ်ဖြင့်ပြုအပ်သော) မကောင်းသောအကျင့်= ကာယိကအနာစာရ မည်၏။

     နှုတ်၌မှီသော (နှုတ်ဖြင့်ပြောအပ်သော) မကောင်းသောအကျင့်= ဝါစသိကအနာစာရ ဟူသည်ကား.. ရဟန်းဖြစ်လျက် သံဃာ့ဘောင်သို့ ရောက်ရှိသောအခါ ရိုသေသော အခြင်းအရာကို မပြုမူ၍ မထေရ်ကြီးများကို အခွင့်မပန်ပဲ တရားဟောခြင်း သူတပါးအမေးကို ဖြေဆိုခြင်း ပါတိမောက်ကိုပြခြင်း (ရွတ်ဆိုခြင်း) မတ်တတ်ရပ်၍ စကားပြောခြင်း လက်ရုံးဆန့်တန်း ရမ်း၍ စကားပြောခြင်း မြို့တွင်းရွာတွင်း ရောက်သောအခါ မိန်းမကြီးများကို၎င်း မိန်းမပျိုများကို၎င်း “ဤမည်သောမိန်းမ.. (သုမနာ..စသည်) ဤအနွယ် ရှိသောမိန်းမ (ဂေါတမီ..စသည်) ဘာများရှိသနည်း ယာဂုရှိသလော ထမင်းရှိသလော ခဲဖွယ်ရှိသလော ဘာကိုသောက်ရမည်နည်း ဘာကို ခဲရမည်နည်း ဘာကိုစားရမည်နည်း ငါ့အား ဘာကိုပေးလှူမည်နည်း” အစရှိသည်ဖြင့် အထူးထူး အထွေထွေ ဣန္ဒြေမစောင့်စည်းပြောဆိုခြင်း ဤအလုံးစုံသည် နှုတ်၌မှီသော (နှုတ်ဖြင့်ပြောအပ်သော) မကောင်းသောအကျင့်= ဝါစသိကအနာစာရ မည်၏။

     ကျင့်ကောင်းသော အာစာရတရားကိုလည်း ဆိုအပ်ပြီးသည့် မကျင့်ကောင်းသော အနာစာရတရားတို့ကို ပြောင်းပြန်လှန်သောအားဖြင့် သိအပ်၏။ တနည်းကား.. ရိုသေခြင်း ကျိုးနွံခြင်း အရှက်အကြောက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း သင်းပိုင်ကို ကောင်းစွာဝတ်ခြင်း ဧကစ္စီကို ကောင်းစွာရုံခြင်း ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသည့် ရှေ့သို့တက်ခြင်း နောက်သို့ဆုတ်ခြင်း တည့်တည့်ကြည့်ခြင်း တစောင်းကြည့်ခြင်း ကွေးခြင်း ဆန့်ခြင်း မျက်လွှာချခြင်း တည်းဟူသော ဣရိယာပုသ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း ဣန္ဒြေတို့၌ လုံခြုံစွာ စောင့်ရှောက်ခြင်း အစားအသောက်တို့၌ အတိုင်းအရှည် ပမာဏကိုသိခြင်း နိုးကြားမှုကို အားထုတ်ခြင်း

(ဓာ)

မမေ့မလျော့ခြင်း အရာရာ၌ သမ္ပဇဉ်တရား လက်ရှိထားခြင်း အလိုနည်းခြင်း ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း ကုသိုလ်တရားတို့၌ အားထုတ်သော လုံ့လဝီရိယရှိခြင်း ရှေး၌ပြဆိုခဲ့သော အာဘိသမာစာရိကသီလ အကျင့်တို့၌ ရိုသေစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း ဤတရားစုကို ကောင်းသောအကျင့် ကျင့်ကောင်းသော အာစာရတရားဟူ၍ ဆိုအပ်၏။

     ကျက်စားရာ ဂေါစရကား (၁) ဥပနိဿယဂေါစရ= သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့၏ အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သည့် ကျက်စားရာ၊ (၂) အာရက္ခဂေါစရ= စိတ်ကို စောင့်ရှောက်တတ်သော ကျက်စားရာ၊ (၃) ဥပနိဗန္ဓဂေါစရ= စိတ်ကို ဖွဲ့ချည်၍ထားရာဖြစ်သော ကျက်စားရာဟူ၍ သုံးပါး အပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင်.

     (၁) ဝဋ်မှထွက်မြောက်ကြောင်း စကားကောင်း ဆယ်မျိုးကိုသာ ပြောကြားခြင်း တည်းဟူသော ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံသည့် ကလျာဏမိတ်ဆွေသည် ဥပနိဿယဂေါစရ မည်၏။ ယင်း ကလျာဏမိတ်ဆွေကို အမှီပြု၍ မကြားဖူးသည်ကို ကြားနာရခြင်း ကြားနာပြီးသော တရားကို စင်ကြယ်စေခြင်း ယုံမှားကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း အယူကို ဖြောင့်စွာပြုနိုင်ခြင်း စိတ်ကြည်လင်ခြင်း အကျိုးတို့ကို ရနိုင်သည့်ပြင် ယင်းသည့် ကလျာဏမိတ်ဆွေကို အတုလိုက်၍ ကျင့်ခြင်းဖြင့် သဒ္ဓါ သီလ သုတ စာဂ ပညာတရားတို့ တိုးပွါးနိုင်ပေသည်။ သို့ရကား ထိုကလျာဏမိတ်ဆွေသည် သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ တိုးပွါးရန် အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သည့်= ဥပနိသယဂေါစရ မည်၏။

     ဝဋ်မှထွက်မြောက်ကြောင်း စကားကောင်း ဆယ်မျိုးဟူသည်ကား..

(၁) အပ္ပိစ္ဆကထာ = အလိုနည်းကြောင်းစကား၊

(၂) သန္တုဋ္ဌီကထာ = မိမိမှာရှိသော ပစ္စည်းဖြင့်သာ နှစ်သိမ့်ကျေနပ်ကြောင်း စကား၊

(၃) ပဝိဝေကကထာ = ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ နေသင့်ကြောင်းစကား၊

(၄) အသံသဂ္ဂကထာ = မရောနှောထိုက်သောသူတို့နှင့် မရောနှောသင့်ကြောင်း စကား၊

(၅) ဝီရိယာရမ္ဘကထာ = အားထုတ်ရမည့် အရာတို့မှာ ကောင်းစွာ အားထုက်သင့်ကြောင်း စကား၊

(၆) သီလကထာ = ကောင်းမြတ်သောသီလနှင့် စပ်လျဉ်းသောစကား၊

(ဓိ)

(၇) သမာဓိကထာ = တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိနှင့် စပ်လျဉ်းသောစကား၊

(၈) ပညာကထာ = ဝိပဿနာဉာဏ် မဂ်ဉာဏ်တို့နှင့် စပ်လျဉ်းသောစကား၊

(၉) ဝိမုတ္တိကထာ = ဖိုလ်နှင့် စပ်လျဉ်းသောစကား (တနည်း ဝိမုတ္တိငါးမျိုးနှင့် စပ်လျဉ်းသောစကား)၊

(၁ဝ) ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ = မဂ်ဖိုလ်တို့ကို ဆင်ခြင် သိမြင်သည့် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်နှင့် စပ်လျဉ်းသောစကား-

ဤဆယ်ပါးတို့ဖြစ်သည်။

     အကျဉ်းချုပ် ပြဆိုလျှင် ဖော်ပြရာပါ ဝဋ်မှထွက်မြောက်ကြောင်း စကားကောင်း ဆယ်ပါးတို့ကိုသာ ပြောဆိုလေ့ရှိသဖြင့် မကြားနာဘူးသေးသည်ကို ကြားနာရခြင်းစသော အကျိုးငါးပါးကို ရစေနိုင်သည့်ပုဂ္ဂိုလ် သဒ္ဓါ သီလ သုတ စာဂ ပညာ တရားငါးပါးတို့ကို တိုးပွါးစေတတ်သည့် ကလျာဏမိတ်ဆွေပုဂ္ဂိုလ် ဤပုဂ္ဂိုလ်များသည် ဥပနိဿယဂေါစရ= သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ တိုးပွါးရန် အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သည့် ကျက်စားရာမည်၏။

     (၂) စိတ်ကို စောင့်ရှောက်တတ်သည့် သတိတရားသည် အာရက္ခဂေါစရ မည်၏။ အာရက္ခ= စိတ်ကိုစောင့်ရှောက်တတ်သည့်၊ ဂေါစရ= ကျက်စားရာ သတိတရား၊ ယင်းသည့် သတိတရားတည်းဟူသော ကျက်စားရာဂေါစရ၌ ကျက်စားသော ရဟန်းသည် မြို့အတွင်း ဆွမ်းခံဝင်သောအခါ မျက်လွှာကိုချ ထမ်းပိုးတပြန်မျှကြည့်၍ ဣန္ဒြေကိုစောင့်စည်း၍ သွားလေ့ရှိပေ၏၊ ဆင်တပ် မြင်းတပ် ရထားတပ် ခြေလျင်တပ် မိန်းမယောက်ျားတို့ကို မကြည့်မူ၍ သွား၏။ အထက်ကိုလည်း မော့၍မကြည့်၊ အောက်ကိုလည်း ငုံ့၍မကြည့်၊ အရပ်ရှစ်မျက်နှာ မှာမှာအရပ်တို့ကို မကြည့်မူ၍သာလျှင် သွား၏။ သတိတည်းဟူသော အာရက္ခဂေါစရ၌ မကျက်စားသော ရဟန်းကား မြို့ရွာအတွင်း ဆွမ်းခံဝင်သောအခါ ကျီးကာဏ်းတောင်းမှောက် တောင်မြောက်ထွေလာ ကြည့်၍သာ သွားတတ်၏။ သို့ရကား သတိတရားသည် ရဟန်း၏စိတ်ကို အကုသိုလ်များ မဝင်ရောက်အောင် စောင့်ရှောက်တတ်သည့် ကျက်စားရာ= အာရက္ခဂေါစရ မည်၏။

     (၃) သတိပဋ္ဌာန်တရားလေးပါး ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့သည် စိတ်ကို ဖွဲ့ချည်ထားရာ စားကျက်ကြီးများ ဖြစ်ကြသောကြောင့် ဥပနိဗန္ဓဂေါစရ မည်ကုန်၏။ (ဥပနိဗန္ဓ= စိတ်ကိုဖွဲ့ချည်ထားရာ၊ ဂေါစရ= စားကျက်ကြီးများ။)

(ဓီ)

     ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို ထက်ဝန်းကျင် ဖြူစင်အောင် ဖြည့်ကျင့်လိုသော ရဟန်းသည် ဖော်ပြရာပါ ကောင်းမြတ်သော အာစာရတရား ဂေါစရတရားတို့နှင့် ပြည့်စုံသည့်ပြင် အဏုမြူမျှလောက်သော အပြစ်ငယ်ကလေးတို့ကိုပင်သော်လည်း ကြောက်ဖွယ်မဟေး ဘေးကြီး အပြစ်ကြီးဟူ၍ ရှုလေ့ရှိပြီးလျှင် သိက္ခာပုဒ်တို့ကို ကောင်းစွာဆောက်တည် ကျင့်ကြရလေသည်။

ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ ပြီး၏။

**********

(၂) ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ

     ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်းသည် ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ မည်၏။ (မျက်စိ နား နှာခေါင်း လျှာ ကိုယ် စိတ် ဤခြောက်ပါးတို့ကို ဣန္ဒြိယ= ဣန္ဒြေဟူ၍ ခေါ်၏။ ဣန္ဒြေဟူသည် အစိုးရခြင်းပင်တည်း။ အဆင်းရူပါရုံကို မြင်မှု၌ မျက်စိ (စက္ခုပသာဒ)ကသာ အစိုးရ၏၊ မျက်စိ (စက္ခုပသာဒ) ချို့ယွင်းလျှင် မမြင်နိုင်တော့ပြီ (စက္ခုဝိညာဏ်စိတ် မဖြစ်နိုင်တော့ပြီ)၊ သို့ဖြစ်၍ မျက်စိ (စက္ခုပသာဒ)ကို စက္ခုန္ဒြေဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။ ဤနည်းအတူ အသံအမျိုးမျိုးတို့ကို ကြားရာ၌ နား (သောတပသာဒ)သည် အစိုးရ၏၊ နား (သောတပသာ) ချို့ယွင်းလျှင် အသံကို မကြားနိုင်တော့ပြီ (သောတဝိညာဏ်စိတ် မဖြစ်နိုင်)၊ သို့ဖြစ်၍ (သောတပသာဒ)ကို သောတိန္ဒြေဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။ အနံ့အမျိုးမျိုးတို့ကို နမ်းရှူရာ၌ နှာခေါင်း (ဃာနပသာဒ)သည် အစိုးရ၏၊ နှာခေါင်း (ဃာနပသာဒ) ချို့ယွင်းလျှင် အနံ့ကို မနမ်းရှူနိုင်တော့ပြီ (ဃာနဝိညာဏ်စိတ် မဖြစ်နိုင်)၊ သို့ဖြစ်၍ နှာခေါင်း (ဃာနပသာဒ)ကို ဃာနိန္ဒြေဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။ အရသာအမျိုးမျိုးကို လျက်ရာ စားရာ၌ လျှာ (ဇိဝှါပသာဒ)သည် အစိုးရ၏။ လျှာ (ဇိဝှါပသာဒ) ချို့ယွင်းလျှင် အရသာကို မလျက်နိုင် မစားနိုင်တော့ပြီ (ဇိဝှါဝိညာဏ်စိတ် မဖြစ်နိုင်)၊ သို့ဖြစ်၍ လျှာ (ဇိဝှါပသာဒ)ကို ဇိဝှိန္ဒြေဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။ တွေ့ထိဖွယ်အမျိုးမျိုးကို တွေ့ထိရာ၌ ကိုယ် (ကာယပသာဒ)သည် အစိုးရ၏၊ ကိုယ် (ကာယပသာဒ) ပျက်စီး ချို့ယွင်းနေလျှင် တွေ့ထိဖွယ်အမျိုးမျိုးကို မတွေ့ထိနိုင်တော့ပြီ (ကာယဝိညာဏ်စိတ် မဖြစ်နိုင်)၊ သို့ဖြစ်၍ ကိုယ် (ကာယပသာဒ)ကို ကာယိန္ဒြေဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။ သိဖွယ်အာရုံအမျိုးမျိုးကို သိရာ၌ စိတ် (မနော)သည် အစိုးရ၏၊ စိတ်မရှိလျှင် မသိနိုင်တော့ပြီ၊ သို့ဖြစ်၍ စိတ်ကို မနိန္ဒြေဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။ ဤ ဣန္ဒြေခြောက်ပါးတို့ကို စောင့်စည်းခြင်းသည် ဣန္ဒြိယသံဝရသီလမည်၏ဟု ဆိုလိုသည်။)

(ဓု)

     ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်စည်းဟန်ကား.. မျက်စိဖြင့် အဆင်းရူပါရုံကို မြင်သောအခါ မြင်သည့်အတိုင်းသာ (ရူပါရုံအနေဖြင့်သာ) စိတ်ထဲမှာ တည်ရှိစေရမည်။ မြင်သည့်အတိုင်း (ရူပါရုံအနေ)ထက်ပို၍ ဤကား မိန်းမဖြစ်သည် ယောကျ်ားဖြစ်သည် တင့်တယ်လှပသည် စသည်ဖြင့် ကိလေသာဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းတို့ကို မမှတ်မယူရ၊ ထိုမိန်းမ ယောက်ျားစသော အကြောင်းနိမိတ် အာရုံထဲမှာပင် အဖန်ဖန် ကိလေသာဖြစ်ပွါးရန် ဖော်ပြတတ်သည့် လက်- ခြေ- ပြုံးခြင်း- ရွှင်ခြင်း- စကားပြောခြင်း- တစောင်းကြည့်ခြင်းစသော အနုဗျဉ္ဇနခေါ် အခြင်းအရာတို့ကိုလည်း အာရုံမပြုရ။

မဟာတိဿမထေရ်ဝတ္ထု

     ဤစက္ခုန္ဒြေကို စောင့်စည်းရာမှာ စေတိယတောင်ထိပ်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူသော မဟာတိဿမထေရ်ကို ပုံစံပြုရာ၏..၊ မဟာတိဿမထေရ်သည် သီဟိုဠ်ကျွန်း စေတိယတောင်မှ အနုရာဓမြို့တွင်းသို့ ဆွမ်းခံကြွလာရာ၊ အနုရာဓမြို့ထဲမှ မိန်းမတဦး လင်နှင့်ရန်ဖြစ်ကာ အလွန်လှပစွာ တန်းဆာဆင်လျက် မိဖရပ်ဌာန် ပြန်မည်ဟု ထွက်လာသောအခါ စက္ခုန္ဒြေကိုစောင့်စည်း၍ ကြွလာသော မဟာတိဿမထေရ်ကို မြင်လေလျှင် ဤရဟန်းကိုပင် သွေးဆောင်၍ ငါယူတော့မည်ဟူသော အကြံဖြင့် (သူမကို မထေရ်ကကြည့်အောင်) အသံကျယ်လောင်စွာ ရယ်လိုက်လေသည်။ မဟာတိဿမထေရ်သည် ဘာပါလိမ့်ဟု ကြည့်လိုက်ရာ ထိုသူမ၏သွားရိုး၌ အသုဘသညာကို ရရှိကာ ရဟန်းတရား ဆက်လက်ပွါးများ၍ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူလေသည်။

     သူမ၏ လင်ယောက်ျားဖြစ်သူသည် မယားကိုခေါ်မည်ဟု လိုက်လာရာ မထေရ်ကိုတွေ့မြင်၍ “အရှင်ဘုရား ကြွတော်မူခဲ့ရာလမ်းတွင် မိန်းမတယောက်ကို တွေ့မြင်ပါသလား”ဟု မေး၏။ ထိုယောက်ျားကို မထေရ်က-

နာဘိဇာနာမိ ဣတ္ထီ ဝါ၊ ပုရိသော ဝါ ဣတော ဂတော။

အပိစ အဋ္ဌိသင်္ဃာဋော၊ ဂစ္ဆတေသ မဟာပထေ။

     ဒါယကာ ဤအရပ်မှ သွားသောသူကို ယောက်ျားဟူ၍၎င်း မိန်းမဟူ၍၎င်း ငါမသိလိုက်ပါ၊ စင်စစ်မှာ အရိုးစုကြီးတခုသည် “ဤခရီးကြောင်းကြီးသို့ လျှောက်သွားပေသည်ဟု ပြန်ပြီး အမိန့်ရှိတော်မူသည်။

     ဤမထေရ်မြတ်သည် မိန်းမ၏အဆင်းကို မြင်သော်လည်း မြင်ရုံမျှသာဖြစ်၍ မိန်းမဖြစ်သည့်အကြောင်းကိုပင် နှလုံးမထားပဲ မိမိ၏ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကိုသာ ပွါးများတော်မူကာ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူသည့်အကြောင်းကို ကောင်းစွာ ပုံစံပြုရာ၏။

(ဓူ)

     စက္ခုန္ဒြေကို မစောင့်စည်းခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ထိုမစောင့်စည်းသော ရဟန်းကို (ထိုမြင်အပ်သည့်အာရုံက နှစ်သက်မက်မောဖွယ်ဖြစ်လျှင်) နှစ်သက်မက်မောခြင်း တည်းဟူသော အဘိဇ္ဈာတရား (စက်ဆုပ်ဖွယ်ဖြစ်လျှင်) စိတ်မချမ်းသာခြင်းဟူသော ဒေါမနဿ အကုသိုလ်တရားတို့ ဖြစ်ပွါးကုန်ရာ၏။ ထိုအကုသိုလ်တရားတို့ မဖြစ်ပွါးအောင် သတိဖြင့် စောင့်ရှောက် တားမြစ်ခြင်းငှါ ကျင့်ရာ၏။

     ထို့အတူ နားဖြင့် အသံအမျိုးမျိုးကို ကြားရာ၌၎င်း နှာခေါင်းဖြင့် အနံ့အမျိုးမျိုးကို နမ်းရှူရာ၌၎င်း လျှာဖြင့် အရသာအမျိုးမျိုးကို လျက်ရာ၌၎င်း ကိုယ်ဖြင့် တွေ့ထိဖွယ်အမျိုးမျိုးကို တွေ့ထိရာ၌၎င်း စိတ်ဖြင့် တရားသဘာဝအမျိုးမျိုးကို သိရာ၌၎င်း ရှေးဆိုခဲ့ပြီး ကိလေသာဖြစ်ပွါးကြောင်းနိမိတ် ထိုနိမိတ်နှင့်စပ်၍ အစိတ်အပိုင်း အခြင်းအရာတို့ကို မယူမူ၍ သတိဖြင့် စောင့်ရှောက် တားမြစ်ခြင်းငှါ ကျင့်ရာ၏။

ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ ပြီး၏။

**********

(၃) အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ

     ဝိနည်းဒေသနာတော်လာ အသက်မွေးခြင်းတည်းဟူသော အကြောင်းနှင့်စပ်၍ ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ် ခြောက်ခုတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း အခြား ယုတ်မာသော တရားတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း ဖြစ်စေအပ်သည့် ပစ္စည်းတို့ကိုမှီ၍ အသက်မွေးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ မည်၏။

     အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ် ခြောက်ပါးတို့ဟူသည်မှာ..

(၁) ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိသည်ဖြစ်၍ ထိုအလိုဆိုးဖြင့် နှိပ်စက်အပ်ရကား မိမိမှာ ထင်ရှားရှိဆဲလည်း မဟုတ်သော ဖြစ်ခဲ့ဘူးသည်လည်း မဟုတ်သော ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားကို ရလေဟန် ဝါကြွားပလွှား ပြောဆိုငြားအံ့၊ ပါရာဇိကအာပတ် သင့်စေဟူ၍ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊

(၂) အသက်မွေးမှုကို အကြောင်းပြုကာ ယောက်ျား မိန်းမတို့အား အောင်သွယ်ပေးသည်ဖြစ်အံ့၊ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် သင့်စေဟူ၍ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊

(ဓေ)

(၃) အသက်မွေးမှုကို အကြောင်းပြုကာ မိမိကိုယ်ကို “ငါ ရဟန္တာ”ဟူ၍ကား တိုက်ရိုက်မပြောပဲ “အကြင်ရဟန်းသည် သင်၏ကျောင်းမှာ နေ၏။ ထိုရဟန်းသည် ရဟန္တာဖြစ်သည်”ဟူ၍ ပြောဆိုရာ ဒါယကာကလည်း စကားကို နားလည်သည်ဖြစ်အံ့၊ ထုလ္လစ္စည်းအာပတ် သင့်စေဟူ၍ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊

(၄) အသက်မွေးမှုကို အကြောင်းပြုကာ မြတ်သော ဘောဇဉ်ခဲဖွယ်ကို ကျန်းမာလျက်နှင့် မိမိအတွက် တောင်း၍ စားသောက်ငြားအံ့၊ ပါစိတ်အာပတ် သင့်စေဟူ၍ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊

(၅) အသက်မွေးမှုကို အကြောင်းပြုကာ မြတ်သော ဘောဇဉ်ခဲဖွယ်ကို မိမိအတွက် ကျန်းမာပါလျက်နှင့် တောင်း၍စားသော ဘိက္ခုနီမအား ပါဋိဒေသနီအာပတ် သင့်စေဟူ၍ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊ (ဤ ၄-၅-စကားရပ်တို့၌ ပါရှိသော မြတ်သောဘောဇဉ်ဟူသည်မှာ ထောပတ်- ဆီဥ- ဆီ- ပျား- တင်လဲ- ငါး- အမဲ- နို့ရည်နို့ဓမ်းတို့နှင့် ရောနှောသော ဘောဇဉ်ကို ခေါ်သည်။)

(၆) အသက်မွေးမှုကို အကြောင်းပြုကာ ဟင်းကိုဖြစ်စေ ဆွမ်းကိုဖြစ်စေ ကျန်းမာလျက်နှင့် မိမိအတွက် တောင်း၍စားသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်စေဟူ၍ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်-

အားဖြင့် ဤခြောက်ပါးတို့ ဖြစ်ကုန်၏။

     အခြား ယုတ်မာသော တရားတို့ဟူရာ၌ (က) ကုဟန (ခ) လပန (ဂ)နေမိတ္တိကတာ (ဃ) နိပ္ပေသိကတာ (င) လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာစသော မိစ္ဆာဇီဝတရားများကို ဆိုလိုသည်။ ထိုတွင်..

     (က) အယောင်ဆောင် အံ့ဖွယ်မှုပြုခြင်းကို ကုဟနဟူ၍ ခေါ်၏၊ ဤအယောင်ဆောင် အံ့ဖွယ်မှုပြုခြင်းတည်းဟူသော ကုဟနသည်လည်း..

(၁) ပစ္စည်းကို မှီဝဲခြင်းဖြင့်ဖြစ်သော ကုဟန၊

(၂) ဈာန်မဂ်ဖိုလ်၏ အနီးအပါး စကားနှင့်စပ်၍ ပြောဆိုခြင်း ကုဟန၊

(၃) အထင်ကြီးအောင် ဣရိယာပုထ်ကို အမျိုးမျိုးပြင်ဆင်ခြင်း ကုဟန-

အားဖြင့် သုံးပါး အပြားရှိ၏၊ ထိုသုံးပါးတို့တွင်..

     (၁) မိမိမှာ ထင်ရှားမရှိသည့်ဂုဏ်ကို ရှိလေဟန်ပြဆိုခြင်း တည်းဟူသော ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိသည်ဖြစ်၍ ဒါယကာ ဒါယိကာမတို့က သင်္ကန်းစသော ပစ္စည်းကို လှူဒါန်းသောအခါ စိတ်ထဲက အလိုရှိပါလျက်နှင့် တိုး၍လှူဒါန်းအောင် (သင်္ကန်းအတွက်) “ရဟန်းတော်အား အဖိုးတန်သော သင်္ကန်းဖြင့်

(ဓဲ)

အဘယ် အကျိုးရှိမည်နည်း၊ ရဟန်းတော်ဟူသည်မှာ ပံသုကူသင်္ကန်းကို ဆင်မြန်းဝတ်ရုံမှ လျောက်ပတ်ပေသည်”ဟူ၍ ပြောဆို၏၊ (ဆွမ်းအတွက်) “ရဟန်းတော်အား အဖိုးတန်သောဆွမ်းဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ ရဟန်းတော်ဟူသည်မှာ ဆွမ်းခံ၍ရသော ဆွမ်းကို မှီဝဲသုံးစွဲမှ လျောက်ပတ်ပေသည်”ဟူ၍ ဆို၏။ (ကျောင်းအတွက်) “ရဟန်းတော်အား အဖိုးတန်သောကျောင်းဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ ရဟန်းတော် ဟူသည်မှာ သစ်ပင်ရင်း၌သော်၎င်း နေမှ ဟင်းလင်းအပြင် လွင်တီးခေါင်၌သော်၎င်း နေမှ လျောက်ပတ်ပေသည်”ဟူ၍ ပြောဆို၏၊ (ဆေးအတွက်လည်း) “ရဟန်းတော်အား အဖိုးတန်သောဆေးဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ ရဟန်းတော်ဟူသည်မှာ နွားကျင်ဖြင့်ဖြစ်စေ ရှစ်ရှားသီး ဖန်းခါးသီးပိုင်းဖြင့်ဖြစ်စေ ဆေးဝါးကိစ္စ ပြီးစေနိုင်မှ လျောက်ပတ်ပေသည်”ဟူ၍ ပြောဆို၏။ ထိုသို့ ပြောကြားချက်နှင့် လိုက်ဖက်ညီအောင် ထိုရဟန်းသည် ခေါင်းပါးကြမ်းထမ်းသော သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်းလေးပါးကို မှီဝဲ၏၊ ထိုရဟန်းကို ဒကာများက “ဤအရှင်သည် အလိုနည်း၏၊ ရောင့်ရဲလွယ်၏၊ ဝတ္ထုကာမ ကိလေသကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်ပေ၏၊ ဒကာ ဒကမတို့နှင့်လည်း မရောနှော၊ အားထုတ်အပ်သော လုံ့လလည်း ရှိပေ၏”ဟု အထင်ကြီးကာ တိုး၍ တိုး၍ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ဖိတ်မန္တက ပြုကြလေ၏။ ထိုအခါ ထိုအလိုဆိုးရှိသော ရဟန်းက “ဒကာတို့ သဒ္ဓါတရား လှူဘွယ်ဝတ္ထု အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် ဤသုံးပါးတိုက်ဆုံက သဒ္ဓါတရားရှိသော အမျိုးကောင်းသားမှာ ကုသိုလ်တရား လွန်စွာပွါးနိုင်သည်၊ ဒကာတို့မှာ သဒ္ဓါတရားလည်း ထင်ရှားရှိပေ၏၊ လှူဘွယ်ဝတ္ထုလည်း ထင်ရှားရှိပေ၏၊ ငါသည်လည်း အလှူခံစင်စစ် ဖြစ်ပေ၏၊ ငါအလှူမခံလျှင် သင်တို့မှာ ကုသိုလ်တရား လျော့ပါးဆုတ်ယုတ်မည်ဖြစ်၍ ငါအလိုမရှိသော်လည်း သင်တို့အား သနားသဖြင့် ခံယူရပေမည်”ဟု ဝါကြွားပြောဆိုပြီးလျှင် များစွာသော သင်္ကန်း များစွာသောဆွမ်း များစွာသောကျောင်း များစွာသော ဆေးပစ္စည်းတို့ကို လှည်းအစီးစီးတိုက်ကာ ခံယူလေတော့သည်။ ဤသို့လျှင် အလိုကြီးသူဖြစ်ပါလျက် အလိုနည်းသူယောင် ဟန်ဆောင်ကာ ခေါင်းပါးကြမ်းထမ်းသော ပစ္စည်းလေးပါးကို ဟန်ဆောင်မှီဝဲခြင်းဖြင့် အထင်ကြီးအောင် ပြုမှုသည် (ပစ္စယပဋိသေဝနခေါ်သော) ကုဟနဝတ္ထု= ပစ္စည်းကို မှီဝဲခြင်းဖြင့် အယောင်ဆောင် အံ့ဖွယ်မှုပြုခြင်း မည်၏။

     (၂) “ငါသည် ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားကို ရ၏”ဟူ၍ကား တိုက်ရိုက်မပြောပဲ၊ “ဤသို့သဘောရှိသည့် သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံသောရဟန်းသည် တန်းခိုးကြီးသော ရဟန်းဖြစ်၏၊ ဤသို့သဘောရှိသည့် သပိတ်ကို ဆောင်သောရဟန်း ဓမကရိုဏ်ကိုဆောင်သော ရဟန်း ရေစစ်ကိုဆောင်သောရဟန်း ဤသို့သဘောရှိသည့် ခါးဗန်းကို ပန်းသောရဟန်း ဘိနပ်ကိုစီးသော ရဟန်းသည်

(ဓော)

တန်းခိုးကြီးသော ရဟန်းဖြစ်၏” ဤသို့စသည်ဖြင့် အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ မိမိကို သူတပါးတို့က ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားကိုရသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟု အထင်ကြီးကြောင်း စကားများကို ပြောဆိုခြင်းသည် (သာမန္တဇပ္ပနခေါ်) ကုဟနဝတ္ထု= ဈာန်မဂ်ဖိုလ်၏ အနီးအပါး ပြောကြားခြင်းဖြင့် အယောင်ဆောင် အံ့ဖွယ်မှုကိုပြုခြင်း မည်၏။

     (၃) ဒကာ ဒကမ၏ ချီးမွမ်းခြင်း အထင်ကြီးခြင်းကို လိုလားသည်ဖြစ်၍ “ငါ ဤသို့လမ်းသွားလျှင် ငါ့ကိုချီးမွမ်းကြ အထင်ကြီးကြလိမ့်မည်”ဟု နှလုံးသွင်းကာ တကယ့် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ကြီးအယောင် တမင်ပြုပြင် ဟန်ဆောင်ကာ သွားခြင်း ရပ်ခြင်း ထိုင်ခြင်း လျောင်းခြင်းတို့ဖြင့် ဣရိယာပုထ်ကို တမင်ဟန်ဆောင် အထင်ကြီးအောင် ပြုပြင်ခြင်းသည် (ဣရိယာပထသဏ္ဌပနခေါ်) ကုဟနဝတ္ထု= ဣရိယာပုထ်ကို အမျိုးမျိုး ပြင်ဆင်ခြင်း တည်းဟူသော အယောင်ဆောင် အံ့ဖွယ်မှုပြုခြင်း မည်၏။

     (ခ) ယုတ်မာသောသဘော အပါအဝင် လပနဟူသည်မှာ.. ကျောင်းသို့လာကြသေ၁ လူများကိုမြင်လျှင် “ဒကာတို့.. အဘယ်အကျိုးငှါ လာကုန်သနည်း၊ ရဟန်းတို့ကို ပင့်ဖိတ်ရန် လာကြသလော၊ ပင့်လို၍ လာကြလျှင် ရှေ့ကသွားနှင့်ကြ၊ နောက်က သပိတ်ကိုပိုက်၍ လိုက်ခဲ့မည်”ဟူ၍ ကိုယ်က ဦးအောင်ပြောခြင်း၊ "တိဿမထေရ်ဆိုသည်မှာ ငါပင်ဖြစ်သည်၊ ငါ့ကို ဘုရင်မင်းမြတ်က ကြည်ညိုသည်။ အမတ်ကြီး ဝန်ကြီးတွေက ကြည်ညိုသည်” စသည်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်း၊ လူများနှင့် စကားပြောဆိုရာမှာ မဆန့်ကျင်ရအောင် မပျင်းရိအောင် အခွင့်ပေးကာပေးကာ အလိုလိုက်ကာလိုက်ကာ ပြောဆိုခြင်း၊ သူဌေးကြီး စက်ပိုင်ကြီး စသည်ဖြင့် မြှောက်ပင့်၍ ပြောဆိုခြင်း ဤသို့လျှင် မိမိအား မလှူချင် လှူချင်အောင် ကြံဆောင်၍ အမျိုးမျိုး ပြောဆိုခြင်းသည် လပနခေါ်သည့် ယုတ်မာသောသဘော မည်၏။

     (ဂ) ယုတ်မာသောသဘော အပါအဝင် နေမိတ္တိကတာ ဟူသည်မှာ မလှူပဲ မနေနိုင်အောင် နိမိတ်အချက်ပြခြင်း ပြုခြင်းတည်း၊ နိမိတ်အချက်ပြပုံမှာ.. ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကိုယူ၍ သွားသူကိုမြင်လျှင် “ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို ရခဲ့ပြီလား၊ အဘယ်မှ ရခဲ့သနည်း၊ အဘယ်သို့ရအောင် ပြုရပါသနည်း” စသည်ဖြင့် မိမိလည်း အလိုရှိသည့် အရိပ်နိမိတ်ကိုပြခြင်း၊ နွားကျောင်းသားများကို တွေ့မြင်သောအခါ နွားကလေးများကို ညွှန်ပြလျက် “ဤနွားငယ်များသည် နို့ရည်ကို သောက်စို့၍ ကြီးပွါးရသလော၊ ရေကိုသာသောက်၍ ကြီးပွါးရသလော”ဟု မေး၍ နွားကျောင်းသားများက “နို့ရည်ကိုသောက်၍ ကြီးပွါးရသော

(ဓော်)

နွားလေးများ ဖြစ်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင်၊ “ဟုတ်မည်မထင်ပါ၊ နွားကလေးများ နွားနို့ သောက်ရလျှင် ရဟန်းများလည်း နွားနို့ကို ရကြကုန်ရာ၏ (ရကြမှာပေါ့)” ဤသို့စသည်ဖြင့် နွားကျောင်းသားကလေးများက မိဖတို့ကို တဆင့်ပြောကြား သိစေ၍ နွားနို့လှူအောင် အရိပ်အရောင် ပြောဆိုခြင်း၊ ထိုထက်နီးကပ်၍ ပြောဆိုခြင်း (သာမန္တဇပ္ပ)များသည် လပနခေါ်သည့် ယုတ်မာသော သဘောဖြစ်၏။

(ကုလုပကဘိက္ခု) ဆွမ်းခံကိုယ်တော်ကြီးဝတ္ထု

ဤသာမန္တဇပ္ပ=ခေါ် အနီးကပ်ဆုံး ရှောင်မလွတ်အောင် ပြောဆိုရာ၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာဝယ် ဆွမ်းခံကိုယ်တော်ကြီးတပါးဝတ္ထုကို ထုတ်ပြထားသည်မှာ ဆွမ်းခံကိုယ်တော်ကြီးတပါးသည် ဆွမ်းစားလိုလှသဖြင့် အိမ်တအိမ်သို့ ဇွတ်အတင်းဝင်၍ ထိုင်လေသတတ်၊ ထိုကိုယ်တော်ကြီးကိုမြင်လျှင် မလှူချင်သော အိမ်ရှင်မကြီးက “ဆန်လဲ မရှိသေးပါဘူး”ဟု ညည်းပြောဆိုကာ ဆန်ရှာထွက်သည့်ဟန်ဖြင့် အနီးအပါး အိမ်တအိမ်သို့ သွားရောက်နေလေသည်။ ကိုယ်တော်ကြီးလည်း အိမ်ခန်းတွင်းဝင်၍ ထိုထိုဤဤ ကြည့်ရှုလေသော် တံခါးရွက်ထောင့်၌ ထောင်ထားသော ကြံချောင်း၊ အိုးတခု၌ ထည့်ထားသော ထန်းလျက်ခဲ၊ ခြင်းယဲ၌ ငါးခြောက်ပြား၊ အခြားအိုးတခု၌ ထည့်ထားသော ဆန်၊ အိုးတခု၌ ထောပတ်ကိုမြင်၍ ဣနြေဟန်မပျက် အခန်းမှထွက်၍ ထိုင်မြဲ ထိုင်နေလေသည်။

အိမ့်ရှင်မကြီးသည် “ဆန်ရှာ၍ မရခဲ့ပါဘူး”ဟု ညည်းတွားပြောဆိုကာ အိမ်သို့ ပြန်ဝင်လာလေသည်။ ဆွမ်းခံကိုယ်တော်ကြီးက “ဒါယိကာမကြီး.. ယနေ့ ဆွမ်းမပြည့်စုံမည့်အကြောင်း အစောကြီးကပင် နိမိတ်မြင်ခဲ့ပေသည်”ဟူ၍ ပြောဆို၏၊ “ဘယ်လိုနိမိတ်ကို မြင်ခဲ့ပါသနည်းဘုရား”ဟု မေးလေသော် ဆွမ်းခံကိုယ်တော်ကြီးက “ဒါယိကာမကြီးအိမ်သို့ ဆွမ်းခံအလာ လမ်းခရီးအကြားမှာ တံခါးထောင့်တွင် ထောင်ထားသည့် ကြံရိုးခန့် ကိုယ်လုံးရှိသော မြွေကို ငါမြင်ခဲ့ရသည်။ ထိုမြွေကို ပစ်ခတ်ရိုက်ပုတ်အံ့ဟု ထိုထိုဤဤ ကြည့်ရှုသည်တွင် ဒကမကြီး၏ခွက်ထဲမှာ ထည့်ထားသည့် ထန်းလျက်ခဲလောက်ရှိ ကျောက်ခဲကြီးတလုံးကို တွေ့မြင်ရလေသည်။ ထိုကျောက်ခဲဖြင့် ပစ်ခတ်လိုက်သောအခါ ဒကမကြီး၏ခြင်းထဲ၌ ထည့်ထားသည့် ငါးခြောက်ပမာဏ ပါးပျဉ်းကြီးထလာသည်ကို တွေ့မြင်ရလေသည်။ ထိုကျောက်ခဲကို ကိုက်ခဲလိုသော မြွေ၏ခံတွင်းကို ဟသောအခါ ဒကာမကြီး၏

(ဓံ)

အိုးအတွင်းထည့်ထားသည့် ဆန်တို့နှင့်တူသော သွားအစွယ်တို့ကို မြင်ရလေသည်။ ထို့နောက် အမျက်ထွက်နေသော ထိုမြွေ၏ခံတွင်းမှ ဒကမကြီး၏ အိုး၌ထည့်ထားသော ထောပတ်နှင့်တူသည့် အဆိပ်နှင့်ရောနှောသော အမြှုပ်တံတွေးကို တွေ့မြင်ခဲ့ရသည်”ဟု အနီးကပ်ဆုံး ပုန်းမလွှတ် ပြေးမလွတ်အောင် ပြောကြားသည်တွင် အိမ်ရှင်မကြီးသည် “ဤသည့်ဦးပြည်း ကိုယ်တော်ကြီးကိုဖြင့် မလှည့်စားနိုင်တော့ပါ”ဟု လက်လျှော့စကား ပြောကြားပြီးလျှင် ကြံချောင်းကိုကပ်လှူ ဆွမ်းကိုချက်၍ ထောပတ် ထန်းလျက်ခဲ ငါးခြောက်တို့နှင့်တကွ အလုံးစုံ ပေးလှူရဘူးသတဲ့။

     (ဃ) ယုတ်မာသောသဘော အပါအဝင် နိပ္ပေသိကတာ ဟူသည်မှာ.. ဒါယကာ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပွတ်သုတ်ပစ်ခြင်း (တနည်း) နံ့သာမျိုးကို ကြိတ်ချေ၍ နံ့သာကို ရှာခြင်းကဲ့သို့ သူတပါး (ဒါယကာ)၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ကြိတ်ချေ၍ လာဘ်ကို ရှာခြင်းတည်း။ ရှာပုံမှာ.. မလှူပဲ မနေဝံ့အောင် ဆဲရေးစကား ပြောကြားခြင်း လူချင်းမတူသည့်အကောင် သဒ္ဓါတရား လုံးဝမရှိသည့်အကောင် စသည်ဖြင့် ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားခြင်း၊ မလှူသောဒါယာကို “ဩ.. အလှူရှင်ကြီးပါတကား၊ ဩ.. ဧရာမ အလှူရှင်ကြီးပါတကား”ဟူ၍ ပြောကြားခြင်း၊ မလှူသောဒါယကာကို ပရိသတ်အလယ်၌ “သင်တို့သည် ဤသူကို အဘယ့်ကြောင့် မလှူသောသူဟူ၍ ပြောကြသနည်း၊ ဤသူသည် အမြဲတမ်း လာသမျှအလှူခံတို့အား မရှိဟူသောစကားကို ပေးလှူနေသူ ဖြစ်တယ်"ဟု ပြက်ရယ်ပြောင်လှောင် ပြောဆိုခြင်း စသည်ဖြင့် ဒါယကာ၏ဂုဏ်ကို ကြိတ်ချေ၍ လာဘ်ရအောင်ရှာခြင်းသည် နိပ္ပေသိကတာ မည်၏။

     (င) ယုတ်မာသောသဘော အပါအဝင် လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ ဟူသည်မှာ.. လာဘ်ဖြင့် လာဘ်ကို ရှာမှီးခြင်းဟု ဆိုလိုသည်။ ရှာမှီးပုံမှာ.. ဒါယကာတဦးအိမ်မှ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်ကို လှူဒါန်းလိုက်သည်ရှိသော် ထိုလှူလိုက်သဖြင့် မိမိရခဲ့သော စားဖွယ်သောက်ဖွယ်ကို အခြားတအိမ်သို့ ရောက်သောအခါ ထိုအိမ်ရှိ ကလေးသူငယ်များအား ထုတ်၍ပေး၏။ ထိုသို့ပေးခြင်းမှာ ထိုအိမ်မှ ကျေးဇူးတင်စွာဖြင့် ဝမ်းသာအားရ များစွာ ပြန်လည်လှူစေလိုသည့်အတွက် ပေးခြင်းဖြစ်သည်၊ ရသောပစ္စည်းကို ပါဠိလို (လာဘ)၊ မြန်မာလို (လာဘ်)ဟု ခေါ်သည်။ အတိုချုပ်မှတ်ယူရန်မှာ ဒကာတဦးအိမ်မှ ရခဲ့သော ပစ္စည်းအနည်းငယ်ဖြင့် အခြားတအိမ်မှ ပစ္စည်းအများရအောင် ရှာမှီးခြင်းကို လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ= လာဘ်ဖြင့် လာဘ်ကို ရှာမှီးခြင်းဟူ၍ ခေါ်သည်။

(ဓား)

ဤ ကုဟန-စသော ယုတ်မာသော သဘောငါးမျိုးတို့မှာ အသီးအသီး ပြောဆိုပြုလုပ်ပုံသာ ကွဲပြားသည်။ သဘောရင်းခံအားဖြင့်ကား ဒါယကာ ဒါယိကာမများ သူတို့ဘာသာအလျောက် သဒ္ဓါကြည်ညို လှူဒါန်းလို၍မဟုတ်ပဲ ဒါယကာ ဒါယိကာမများ လှူချင်လာအောင် မလှူပဲ မနေသာအောင် ကြံဆောင်ဆွဲငင်ခြင်းချည်း ဖြစ်သည်။

     ဤသို့ ပြဆိုအပ်ပြီးသော အသက်မွေးခြင်းအကြောင်းနှင့်စပ်၍ ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ် ခြောက်ပါးတို့ကို လွန်ကျူးသဖြင့် ရအပ်သောပစ္စည်းနှင့် ကုဟနတရား လပနတရား နေမိတ္တိကတာတရား နိပ္ပေသိကတာတရား လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ တရားတို့ဖြင့် ရှာမှီး၍ရအပ်သော ပစ္စည်းတို့ကိုမှီ၍ အသက်မွေးခြင်းသည် မိစ္ဆာဇီဝမည်၏။ (မကောင်းသော အသက်မွေးခြင်းမည်၏။) ထို မကောင်းသော အသက်မွေးခြင်း ဟူသမျှတို့မှ ရှောင်ကြဉ် စင်ကြယ်ခြင်းသည် အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလမည်၏။

အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ ပြီး၏။

**********

(၄) ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ

     ပစ္စည်းလေးပါးကို အမှီပြု၍ ပြည့်စုံစေအပ်သော သီလသည် ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ မည်၏။

     ပစ္စည်းလေးပါးဟူသည် သင်္ကန်း- ဆွမ်း- ကျောင်း- ဆေးတို့ပင် ဖြစ်၏။ ထိုပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို မသုံးစွဲပဲလည်း နေ၍မဖြစ်၊ သုံးစွဲရမည်သာ ဖြစ်၏၊ သုံးစွဲသောအခါ လောဘ ဒေါသစသော အကုသိုလ်တရားများ မဝင်နိုင်အောင် ထိုပစ္စည်းတို့နှင့် ဆိုင်ရာသဘောကို ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ရမည်ဟု ဆိုလိုသည်။

     ဆင်ခြင်ဟန်ကား.. သင်္ကန်းကို သုံးစွဲသောအခါ-

လှပတင့်တယ်စေလိုခြင်းစသော အကုသိုလ်ဖြစ်ကြောင်း မကောင်းသော နှလုံးသွင်းမပါပဲ သင်္ကန်းနှင့် သင့်လျော်သော အကြောင်းကို ဆင်ခြင်၍ “အအေးကို ဖျောက်ပယ်ခြင်းငှါ ဤသင်္ကန်းကို သုံးဆောင်ပါ၏။ နေပူစသည်ကို ကာကွယ်ခြင်းငှါ ဤသင်္ကန်းကို သုံးဆောင်ပါ၏၊ ခြင်- မှက်- လေ- နေပူ- မြွေ- ကင်း- သန်းစသည်တို့၏ အတွေ့အထိကို ဖျောက်ပယ်ခြင်းငှါ ဤသင်္ကန်းကို သုံးဆောင်ပါ၏၊ အရှက်အကြောက်ကို ဖျက်ဆီးတတ်သည့် ကိုယ်အင်္ဂါကို ဖုံးလွှမ်းခြင်းငှါ ဤသင်္ကန်းကို သုံးဆောင်ပါ၏”ဟူ၍ ဆင်ခြင်သုံးဆောင်ရာ၏။

(န)

     ဤသို့ ဆင်ခြင်သုံးဆောင်ခြင်းမှာ လောဘစသော အကုသိုလ်တရားတို့ မဖြစ်ပွါးစေခြင်းငှါ ဖြစ်သည်။

     ဆွမ်းပစ္စည်းကိုလည်း သင့်လျော်သော သဘောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ကာ..

ကလေးသူငယ်များကဲ့သို့ ပျော်ပါးမြူးထူးရန် ရည်သန်၍ ဤဆွမ်းကို ငါသုံးဆောင်သည် မဟုတ်၊ ငါယောကျ်ားဟု အားမာန်တက်ဖို့ရန် ရည်သန်၍ ဤဆွမ်းကို ငါသုံးဆောင်သည်မဟုတ်၊ ကိုယ်လက်အင်္ဂါ ပြည့်ဖြိုးလှပစေရန် ရည်သန်၍ ဤဆွမ်းကို ငါသုံးဆောင်သည်မဟုတ်၊ အသွေးအရောင် အဆင်းလှပစေရန် ရည်သန်၍ ဤဆွမ်းကို ငါသုံးဆောင်သည်မဟုတ်၊ ဤခန္ဓာကိုယ် အရှည်တည်တံ့ မျှတနိုင်စေရန် ရည်သန်၍ ဤဆွမ်းကို ငါသုံးဆောင်ပါ၏၊ ဆာလောင်ခြင်း ညှဉ်းဆဲမှုကို ဖျောက်ပယ်နိုင်ရန် ဤဆွမ်းကို ငါသုံးဆောင်ပါ၏၊ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ကြံခြင်းဖြင့် ချီးမြှောက်နိုင်စေခြင်းငှါ ဤဆွမ်းကို ငါသုံးဆောင်ပါ၏၊ ဤသို့ သုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် ဆာလောင်မွတ်သိပ်ခြင်း ဝေဒနာဟောင်းကို ပယ်ဖျောက်အံ့၊ အစားလွန်၍ အစာမကြေ ဝမ်းဖောဝမ်းရောင်ဝေဒနာစသော ဝေဒနာသစ်ကိုလည်း ငါပယ်ဖျောက်အံ့၊ ဤသို့ မနည်းမများ သင့်လျော်ရုံစားသဖြင့် ဆာလောင်မွတ်သိပ်ခြင်း တည်းဟူသော ဝေဒနာဟောင်း အစာမကြေခြင်း တည်းဟူသော ဝေဒနာသစ်တို့ မဖြစ်နိုင်ပဲ ငါ၏ ခန္ဓာမျှတခြင်းသည် ဖြစ်လတ္တံ့၊ ဤဆွမ်းကို ရှာမှီးရာ၌၎င်း သုံးဆောင်ရာ၌၎င်း၊ တရားနှင့်ညီသဖြင့် အပြစ်ကင်းသည်၏ အဖြစ်သည်၎င်း၊ မျှတရုံစားသဖြင့် ချမ်းသာစွာနေရခြင်းသည်၎င်း ဖြစ်လတ္တံ့ဟူ၍ ဤဆွမ်းကို ငါသုံးဆောင်ပါ၏။

ဤသို့ ဆင်ခြင်ကာ သုံးဆောင်ရာ၏။

     မျှတစွာ သုံးဆောင်သဖြင့် နေနိုင်ရေးနှင့်စပ်၍..

စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ၊ အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ။

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော။

ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူ၏၊ ဆွမ်းကို သုံးဆောင်သော ရဟန်းသည် လေးလုပ် ငါးလုပ် စားလိုက်လျှင် ဝ-တော့မည့်အခြေအနေသို့ ရောက်သောအခါ မစားတော့ပဲ ရေကိုသာ သောက်ရာ၏၊ ဤသို့ သောက်လိုက်လျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် စိတ်တသန်တည်း ထားသော ရဟန်းမှာ ချမ်းသာစွာ နေနိုင်ဖို့ရန် လုံလောက်ပြီဟူ၍ ဆိုလိုသည်။

(နာ)

     ဤ၌ မြတ်စွာဘုရားက ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အတွက် ဟောရင်းဖြစ်သော်လည်း ကမ္မဋ္ဌာန်းအားမထုတ်သော သူများပင် ဤအတိုင်းလိုက်နာက ဝမ်းအတွက် ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရခြင်း ဖြစ်နိုင်သောကြောင့် အစားစားရာမှာ အများပင် လိုက်နာသင့်သော ဒေသနာတော် ဖြစ်ပေသည်။

     ကျောင်းပစ္စည်းကိုလည်း အကုသိုလ်ဖြစ်ကြောင်း မကောင်းသည့်နှလုံးသွင်း မပါစေပဲ သင့်လျော်သော သဘောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ကာ-

အအေးကို ဖျောက်ပယ်ခြင်းငှါ ဤကျောင်းကို ငါမှီဝဲပါ၏၊ နေပူစသည်ကို ကာကွယ်ခြင်းငှါ ဤကျောင်းကို ငါမှီဝဲပါ၏၊ ခြင်- မှက်- လေ- နေပူ- မြွေ- ကင်း- သန်း စသည်တို့၏ အတွေ့အထိကို ဖျောက်ပယ်ခြင်းငှါ ဤကျောင်းကို ငါမှီဝဲပါ၏၊ ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်သော အအေးဥတု အပူဥတု ဘေးရန်ကို ဖျောက်ပယ်၍ ကောင်းစွာ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော်ရခြင်း အကျိုးငှါ ဤကျောင်းကို ငါမှီဝဲပါ၏။

ဟူ၍ ဆင်ခြင်ကာ သုံးဆောင်ရာ၏။

     ဆေးပစ္စည်းကိုလည်း သင့်လျော်သော သဘောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ကာ-

ရောဂါ၏ဆန့်ကျင်ဖက် အသက်၏ အကာအကွယ်ဖြစ်သော ဆေးကို ဖြစ်ပြီး ဖြစ်ဆဲ ဖြစ်ကြသည့် ဓာတ်ချောက်ချားခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော အနာရောဂါ ဝေဒနာတို့ကို ဖျောက်ပယ်ခြင်းငှါ ဆင်းရဲမရှိခြင်းတည်းဟူသော မြတ်သောအကျိုးငှါ မှီဝဲပါ၏။

ဟူ၍ ဆင်ခြင်ကာ သုံးဆောင်ရာ၏။

(သင်္ကန်း)

ချမ်းပူကိုဖျက်၊ ခြင်မှက်လေနေ၊ ကင်းမြွေလွဲသုန်၊ ဟိရိဂုဏ်ကို၊ ကုန်စေတတ်စွာ၊ ကိုယ်အင်္ဂါကို၊ လုံပါစေလို၊ ကိုယ်ကိုစမ္ပယ်၊ ဆင်ပြင်မယ်ဟု၊ စိတ်ဝယ်မသန်း၊ ဤသင်္ကန်းကို၊ ဖုံးလွှမ်းသုံးဆောင်ပါသတည်း။

(ဆွမ်း)

ဤသည့်စားဖွယ်၊ အမယ်မယ်ကို၊ မြူးရယ်မာန်ကြွ၊ လှပရေဆင်း၊ ပြည့်ဖြိုးခြင်းငှါ၊ မသုံးပါဘူး၊ လေးဖြာဓာတ်ဆောင်၊ ဤကိုယ်ကောင်သည်၊ ရှည်အောင်တည်လျက်၊ အသက်မျှတမ်း၊ မမောပန်းငြား၊ ဘုရားသာသနာ၊ ကျင့်နှစ်ဖြာကို၊ ကျင့်ပါနိုင်စေ၊

(နိ)

ဝေဒနာဟောင်း-သစ်၊ မဖြစ်စေရ၊ ယာပိုထ်မျှလစ်၊ ခပ်သိမ်းပြစ်ကို၊ မဖြစ်လေအောင်၊ ချမ်းမြေ့အောင်ဟု၊ သုံးဆောင်မှီဝဲပါသတည်း။

(ကျောင်း)

ချမ်းပူကိုဖျက်၊ ခြင်မှက်လေနေ၊ ကင်းမြွေဝေးမှု၊ ဥတုဘေးဘျမ်း၊ မသန်းကင်းစင်၊ စိတ်ကြည်လင်ကြောင်း၊ နေရာကျောင်းကို၊ ကိန်းအောင်းမှီခိုပါသတည်း။

(ဆေး)

ကျင်နာခံခက်၊ နှိပ်စက်ဖိစီး၊ ဖြစ်ပြီးဖြစ်လာ၊ ဝေဒနာကို၊ စွန့်ခွါပယ်လျင်း၊ ဆင်းရဲကင်း၍၊ လူမင်းမြတ်စွာ၊ သာသနာကို၊ ကြည်သာရွှင်လန်း၊ ကျင့်ဖြည့်စွမ်းနိုင်ဖို့၊ ရည်မှန်းသုံးဆောင်ပါသတည်း။

(မဟာဝိသုဒ္ဓါရုံဆရာတော်၏ လင်္ကာ)

ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ ပြီး၏။

**********

ထိုသီလလေးပါး ပြည့်စုံစေပုံ အစီအရင်

     ထိုသီလလေးပါးတို့တွင် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို သဒ္ဓါတရားဖြင့် ပြည့်စုံစေရာ၏။ သဒ္ဓါတရားဟူသည်.. သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်ဟောကြားတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလုံးစုံသော တရားတို့ကို မကြွင်းမကျန် မှန်ကန်စွာ သိမြင်တော်မူနိုင်သော ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်တော်မူပေသည်ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားကို ယုံကြည်ခြင်း (မြတ်စွာဘုရား၌ ကြည်လင်သောစိတ်ကို ထားနိုင်ခြင်း)၊ ယခု ငါကျင့်ရမည့် သိက္ခာပုဒ်စုသည် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြား ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ်စင်စစ် ဖြစ်သည်ဟူ၍ သိက္ခာပုဒ်တရားတော်၌ ယုံကြည်ခြင်း (ကြည်လင်သောစိတ်ကို ထားနိုင်ခြင်း)၊ မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သား သံဃာတော်မြတ်ကား ဤကျင့်ဝတ် သိက္ခာပုဒ်စုကို ကောင်းစွာကျင့်ကြံသော ပုဂ္ဂိုလ်တွေချည်းသာ ဖြစ်သည်ဟူ၍ သံဃာတော်၌ ယုံကြည်ခြင်း (ကြည်လင်သောစိတ်ကို ထားနိုင်ခြင်း)တို့ပင် ဖြစ်သည်။

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရား၌၎င်း ဟောကြားအပ်သော တရားတော်၌၎င်း သံဃာတော်၌၎င်း ယုံကြည်ခြင်း သဒ္ဓါတရား ရှိခဲ့လျှင် ဤ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို ပြည့်စုံအောင် ကျင့်ဆောင်နိုင်၏ဟူ၍ ဆိုလိုသည်။

(နီ)

     သို့ဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြား ပညတ်တော်မူတိုင်းသော သိက္ခာပုဒ်အစုကို အကြွင်းအကျန်မထားပဲ သဒ္ဓါတရားဖြင့် ဆောက်တည်ပြီးလျှင် အသက်ကိုပင် မငဲ့ကွက်ပဲ ရိုသေစွာ ပြည့်စုံစေရာ၏။ မှန်၏..

(ကိကီ၀ အဏ္ဍံ စမရီဝ ဝါလဓိံ) အစရှိသည်ဖြင့် “ယစ်မသည် မိမိအသက်ကိုစွန့်ကာ ဥကို စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့၎င်း၊ စမရီသားကောင်သည် အသက်ကိုစွန့်ကာ မြီးဆံကို စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့၎င်း၊ သားတယောက်တည်းသာရှိသော သူကြွယ်သည် ထိုသားတယောက်ကို ယုယုယယ စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့၎င်း၊ မျက်စိတဖက်သာ အကောင်းရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုမျက်စိတဖက်ကို ယုယုယယ စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့၎င်း ထို့အတူ သီလကို စောင့်ရှောက်ကုန်သော သူတို့သည် အရွယ်သုံးပါးမှာပင် ဂါရဝတရား လက်ရှိထားကြ၍ အလွန်ချစ်အပ်သည့် သီလရှိသူများ (သီလကို အလွန်ချစ်မြတ်နိုးသူများ) ဖြစ်ကြကုန်လော့-

ဟူသောစကား မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်ပြီ။

အသက်ကိုပင်စွန့်၍ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို ဖြည့်ကျင့်တော်မူကြသော မထေရ်များဝတ္ထု

     ရှေးအခါ သီဟိုဠ်ကျွန်း မဟာဝတ္တနိမည်သော တောအုပ်ကြီး၌ မထေရ်တပါးကို ခိုးသူများကဖမ်း၍ နွယ်ငန်းဖြင့် ဖွဲ့နှောင်ကာ တုံးလုံးလှဲ၍ ထားခဲ့ကုန်၏၊ မထေရ်သည် လွတ်မြောက်အောင် ရုန်းထွက်လိုက ရုန်းထွက်နိုင်မည် ဖြစ်သော်လည်း အကယ်၍ ရုန်းထွက်က နွယ်ငန်းပြတ်၍ (ဘူတဂါမပါစိတ်) အာပတ်သင့် မည်ကို စိုးရိမ်သောကြောင့် ထားခဲ့သည့်အတိုင်း လျောင်းလျက်ပင် ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး ဝိပဿနာပွါး၍ အနာဂါမိဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီးလျှင် ထိုနေရာ၌ပင် ကွယ်လွန်ကာ ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်ဘူးလေပြီ။

     အခြား မထေရ်တပါးကိုလည်း သီဟိုဠ်ကျွန်းမှာပင် ခိုးသူများက ဆင်သမနွယ်ဖြင့် တုတ်နှောင်ကာ မထနိုင်အောင် တုံးလုံးလှဲ၍ ထားခဲ့ကုန်၏၊ ထိုခဏ တောမီးလောင်လာသည်ရှိသော် မထေရ်သည် ထိုနွယ်ကို ဖြတ်မည်ဆိုက ဖြတ်နိုင်မည်ဖြစ်သော်လည်း အာပတ်သင့်မည်ကို စိုးရိမ်တော်မူသဖြင့် နွယ်ကိုမဖြတ်ပဲ ဝိပဿနာတရားကိုသာ ပွါးများ၍ အသက်သေခြင်းနှင့် ကိလေသာကုန်ခန်းခြင်းကို တပြိုင်နက်ညီမျှသည့် (သမသီသီခေါ်) ရဟန္တာဖြစ်ကာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေသည်။ ထိုအခါ ဒီဃနိကာယ်ဆောင် အဘယမထေရ်သည် ရဟန်းငါးရာတို့နှင့်တကွ ထိုအရပ်သို့ကြွလာရာ မထေရ်၏အလောင်းကိုမြင်၍ ကောင်းမွန်စွာ သင်္ဂြိုဟ်ပြီးလျှင် စေတီ တည်ထားစေတော်မူ၏။

(နု)

     ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာ၌-

ပါတိမောက္ခံ ဝိသောဓေန္တော၊ အပ္ပေဝ ဇီဝိတံ ဇဟေ။

ပညတ္တံ လောကနာထေန၊ န ဘိန္ဒေ သီလသံဝရံ။

ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို သုဓ်သင် စင်ကြယ်စေသော အမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ကိုပင်သော်လည်း စွန့်တန်မူ စွန့်ရာ၏။ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြား ပညတ်အပ်သည့် သိက္ခာပုဒ်ကိုကား မဖျက်ဆီးရာ-

ဟူ၍ ဥပဒေသစကား မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ပေသည်။

**********

     ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို သဒ္ဓါတရားဖြင့် ပြည့်စုံစေအပ်သကဲ့သို့ ဤအတူ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလကို သတိတရားဖြင့် ပြည့်စုံစေရာ၏။ သတိဖြင့် စောင့်ရှောက် ထိန်းသိမ်းအပ်သော ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ ပြည့်စုံမှသာလျှင် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလလည်း အရှည်တည်တံ့ ခိုင်ခံနိုင်သည်။ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလပျက်လျှင် ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလလည်း ပျက်သွားတတ်၏။

     မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါက အရှင်၀င်္ဂီသသည် ရဟန်းဖြစ်ပြီးစ ဆွမ်းခံလှည့်လည်ရင်း ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ ပျက်ကွက်ပြီးလျှင် မိန်းမတယောက်ကို မြင်၍ ရာဂစိတ် ဖြစ်ပေါ်လာသောအခါ အရှင်အာနန္ဒာကို-

ဂေါတမနွယ်ဖွား အရှင်အာနန္ဒာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ကာမရာဂဖြင့် ပူလောင်လှပါ၏၊ တပည့်တော်၏စိတ်ကို ကာမရာဂမီးသည် လောင်မြှိုက်အပ်ပါ၏၊ တောင်းပန်ပါသည် သနားသဖြင့် အပူငြိမ်းကြောင်း တရားကောင်းကို ဟောပြတော်မူပါ-

ဟူ၍ လျှောက်ထားလေသည်။

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာက-

အမှတ်သညာ ဖောက်ပြန်သည့်အတွက် သင့်စိတ်ကို ရာဂမီး လောင်မြှိုက်အပ်ပေသည်၊ ရာဂနှင့်စပ်သည့် သုဘဟူသော အမှတ်နိမိတ်ကို ပယ်ရှား၍ အသုဘအလို့ငှါ စိတ်ကိုပွါးလေ-

အစရှိသည်ဖြင့် တရားဟော၍ ဟောသည့်အတိုင်း နှလုံးသွင်းသောအခါ ရာဂမီး ငြိမ်းသွားလေသည်။

(နူ)

     တနည်းအားဖြင့် ဣန္ဒြိယသံဝရသီလကို ဖြည့်စွမ်းလိုသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် သီဟိုဠ်ကျွန်း ကုရဏ္ဍကလိုဏ်၌ သီတင်းသုံးနေထိုင်သည့် စိတ္တဂုတ္တမထေရ်ကဲ့သို့၎င်း, စောရကကျောင်းတိုက်ကြီး၌ သီတင်းသုံးနေထိုင်သည့် မဟာမိတ္တမထေရ်ကဲ့သို၎င်း ဖြစ်စေရမည်။

စိတ္တဂုတ္တမထေရ်ကြီးဝတ္ထု

     ကုရဏ္ဍကခေါ် လိုဏ်ဂူကြီး၌ ဝိပဿီအစရှိသော မြတ်စွာဘုရား ခုနစ်ဆူတို့၏ တောထွက်ခဏ်းကို အဆန်းတကြယ် နှစ်သက်ဖွယ်ရာ ပန်းချီဆေး ရေးချယ်ထားလေသည်။ များစွာသော အာဂန္တုရဟန်းတို့သည် ကျောင်းစဉ်လှည့်လည် ကြည့်ရှုကြသောအခါ ပန်းချီဆေး ရေးချယ်ထားသည့် တောထွက်ခဏ်းကို မြင်ကြ၍ မထေရ်မြတ်ထံ ဝင်ရောက်ပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရားသီတင်းသုံးရာ လိုဏ်ဂူ၌ ရေးချယ်ထားသည့် တောထွက်ခဏ်း ရုပ်ပုံတော်များသည် လွန်စွာနှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်သည်”ဟု လျှောက်ထားကြကုန်၏။ မထေရ်မြတ်က.. “ငါ့ရှင်တို့.. ငါသည် အနှစ်ခြောက်ဆယ်ကျော် ဤလိုဏ်ဂူကြီးမှာ နေခဲ့သော်လည်း ပန်းချီဆေးရေးရုပ် ရှိသည် မရှိသည်ကို ငါမသိပါ၊ ယနေ့မှ မျက်စိအမြင် အလွန်စူးယှကြသော ငါ့ရှင်တို့ကိုမှီ၍ ပန်းချီဆေးရေးရုပ်ရှိကြောင်း သိရပေသည်”ဟူ၍ အမိန့်ရှိလေသည်။ (မထေရ်မြတ်ကား နှစ်ပေါင်းခြောက်ဆယ်ကျော် ရှည်မြင့်စွာ သီတင်းသုံးခဲ့သော်လည်း လိုဏ်ဂူကို တကြိမ်မျှ မော်၍မကြည့်ဘူးချေ။ ထိုလိုဏ်ဂူ၏ အဝမှာလည်း ကံ့ကော်ပင်ကြီးတပင်ရှိ၏၊ ထိုကံ့ကော်ပင်ကြီးကိုလည်း မော်၍ မကြည့်ဘူးချေ၊ နှစ်တိုင်းနှစ်တိုင်းပင် မြေအပြင်၌ ကံ့ကော်ဝတ်ဆံများ ကြွေကျနေသည်ကိုမြင်မှ ထိုကံ့ကော်ပင်ကြီး ပွင့်သည်ကို သိရှိတော်မူလေသည်။)

     မထေရ်မြတ်၏ ဤမျှလောက် ဣန္ဒြေသိက္ခာ စောင့်ရှောက်ခြင်း ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံသည်ကို ဘုရင်မင်းမြတ်သည် သတင်းစကား ကြားရ၍ ရှိခိုးလိုသဖြင့် သုံးကြိမ်တိုင်အောင် လူလွှတ်၍ ပင့်ပါသော်လည်း မထေရ်မြတ် မကြွလာပဲနေသောအခါ မထေရ်မြတ်ဆွမ်းခံရာ ထိုရွာအတွင်း၌ နို့စို့အရွယ် ကလေးငယ်ရှိသော မိန်းမများ၏ရင်ကို ကလေးများ နို့မတိုက်နိုင်အောင် အဝတ်ဖြင့်စည်းကာ မထေရ်မြတ် ကြွမလာ မခြင်း ကလေးများကို နို့တိုက်ခွင့်မရဟူ၍ အမိန့်ပြန်ကာ တံဆိပ်ခတ်စေလေသည်။ ထို့ကြောင့် ကလေးများ နို့မစို့ရသဖြင့် ငိုကြွေးဒုက္ခရောက်နေကြသည်ကို မထေရ်မြတ် သိသောအခါ ကလေးတို့ကို သနားသဖြင့် မဟာဂါမမြို့သို့ ကြွလာတော်မူ၏။

     ဘုရင်မင်းမြတ်သည် မထေရ်မြတ်ကြွလာကြောင်း သတင်းစကား ကြားသိ၍ “အချင်းတို့.. ယခုပင် သွားကြချေ။ မထေရ်မြတ်ကို နန်းတော်တွင်းသို့

(နေ)

ပင့်ဆောင်ခဲ့ကြလော့၊ သီလခံယူလိုသည်”ဟု အမိန့်ရှိကာ နန်းတော်သို့ ပင့်ဆောင်စေ၍ ရှိခိုးပြီးလျှင် ဆွမ်းကပ်လှူ၍“အရှင်ဘုရား.. ယနေ့ သီလခံယူဘို့ရန် အခွင့်မအားပါ၊ နက်ဖန်မှ သီလခံယူပါမည်”ဟု လျှောက်ထား၍ မထေရ်၏သပိတ်ကို ထမ်းပြီးလျှင် အနည်းငယ်လိုက်၍ မိဖုရားနှင့်တကွ ရှိခိုးကာ ပြန်နစ်လေသည်။

     မထေရ်မြတ်သည် မင်းကပင် ရှိခိုးသည်ဖြစ်စေ၊ မိဖုရားကပင် ရှိခိုးသည်ဖြစ်စေ၊ “မင်းကြီး ချမ်းသာခြင်းရှိသည် ဖြစ်ပါစေ”ဟူ၍သာ မိန့်ဆိုတော်မူ၏။ ဤသို့သောနည်းဖြင့် ခုနစ်ရက်ကြာသောအခါ ရဟန်းများက “အရှင်ဘုရား.. ဘုရင်မင်းမြတ်က ရှိခိုးသည်ဖြစ်စေ၊ မိဖုရားက ရှိခိုးသည်ဖြစ်စေ၊ အရှင်ဘုရားတို့သည် မင်းကြီး.. ချမ်းသာခြင်းရှိသည် ဖြစ်ပါစေ”ဟူ၍သာ မိန့်ဆိုတော်မူကြကုန်၏ဟူ၍ လျှောက်ထားကြကုန်၏။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်က “ငါ့ရှင်တို့.. ငါသည် မင်းဖြစ်သည်ဟူ၍၎င်း မိဖုရားဖြစ်သည်ဟူ၍၎င်း ပိုင်းခြားမှတ်သားခြင်းကို မပြုပေ”ဟု အမိန့်ရှိပြီးလျှင် ခုနစ်ရက်လွန်ပြီးနောက် ဘုရင်မင်းမြတ်သည် “ဤမြို့တွင်း၌ မထေရ်သီတင်းသုံးရခြင်းမှာ ဆင်းရဲသည်”ဟု သိ၍ ခွင့်လွှတ်သောအခါမှ မထေမြတ်သည် မိမိ၏ လိုဏ်ဂူအတွင်းသို့ ပြန်ကြွ၍ ညအခါ စင်္ကြံ သို့တက်ပြီးလျှင် စင်္ကြံကြွတော်မူ၏။

     ကံ့ကော်ပင်၌ စောင့်သောနတ်သည် ဆီမီးတိုင်ကိုကိုင်၍ ရပ်တည်လာ၏။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်၏ ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် အလွန်စင်ကြယ်သဖြင့် ထင်လင်းလှပေ၏၊ မထေရ်သည် “အဘယ့်ကြောင့် ယနေ့ ငါ့ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် ထင်လင်းလှသနည်း”ဟု နှစ်သက်အားရသော စိတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ သန်းခေါင်ကျော်အချိန်တွင် တောင်ကြီးတတောင်လုံးကို ပဲ့တင်ထပ်စေလျက် ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူလေ၏။ (ဤမထေရ်မြတ်၏ ဣန္ဒြိယသံဝရ= ဣန္ဒြေစောင့်စည်းပုံကို အတုယူဖွယ် ကောင်းလှပေ၏။)

မဟာမိတ္တမထေရ်ဝတ္ထု

     မဟာမိတ္တမထေရ်၏ အကြောင်းအရာကား.. မထေရ်၏မိခင်၌ ရင်သားတွင် အဆိပ်အိုင်းအနာ ပေါက်ရောက်နေရာ သမီးဖြစ်သူမှာလည်း ဘိက္ခုနီမဖြစ်သဖြင့် သမီးကိုခေါ်ပြီးလျှင် “သင့်မောင်ထံသွား၍ ငါ့မှာ မချမ်းမသာ အနာပေါက်ကြောင်း လျှောက်ထားပြီးလျှင် ဆေးတောင်း၍ ယူခဲ့ပါလော့”ဟု ပြောကြားစေလွှတ်လိုက်၏။ သမီးဘိက္ခုနီမသည် မောင်တော် မဟာမိတ္တမထေရ်ထံသို့ သွားပြီးလျှင် အကျိုးအကြောင်း လျှောက်ထား ပြောကြားလေ၏။ မထေရ်သည် “ဆေးမြစ်စသည်တို့ကို ဆောင်ယူ၍ ဆေးချက်ရန် နည်းလမ်းကို

(နဲ)

ငါမသိပေ၊ သို့သော် သင့်အား ဆေးတမျိုးကို ငါပြောကြားလိုက်မည်။ ငါသည် ရဟန်းဖြစ်သည့် အချိန်မှစ၍ ယနေ့အထိ တပ်မက်သော လောဘစိတ်ဖြင့် ဣန္ဒြေကိုဖျက်ကာ ဇာတ်သဘာဝမတူသော မိန်းမအာရုံကို တကြိမ်မျှ မကြည့်စဘူး၊ ဤသစ္စာစကားကြောင့် ငါ့မိခင်၏ ချမ်းသာခြင်းသည် ဖြစ်ပါစေသတည်း၊ သင်ပြန်သွားပြီးလျှင် ယခု ငါဆိုသော သစ္စာစကားကို မိခင်ထံရောက်လျှင် ရွတ်ဆို၍ မိခင်၏ကိုယ်ကို သုံးသပ်ပါလော့”ဟူ၍ မှာထားတော်မူလိုက်၏။

     ထိုနှမဖြစ်သော ဘိက္ခုနီမသည် မိခင်ထံသွားရောက်၍ မောင်တော် မဟာမိတ္တမထေရ် မှာလိုက်သမျှ အကြောင်းများကို ပြောကြားပြီးလျှင် မှာလိုက်သည့်အတိုင်း သစ္စာစကား ပြောကြားရွတ်ဆိုကာ မိခင်၏ကိုယ်ကို သုံးသပ်လေ၏။ ထိုခဏမှာပင် မိခင်ကြီး၏ အဆိပ်အိုင်းအနာသည် ရေမြှုပ်စိုင်ပမာ ကြေမွကွယ်ပျောက်၍ သွားလေ၏။ မိခင်သည် နေရာမှ ထပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရားသာ အကယ်၍ ထင်ရှားရှိပါမူ ငါ့သားကဲ့သို့သော ရဟန်း၏ ဦးခေါင်းကို ရွှေဇာကွန်ရွက် ဖွဲ့ယှက်အပ်သော ရွှေလက်တော်ဖြင့် အဘယ့်ကြောင့် မသုံးသပ်ပဲ နေလိမ့်မည်နည်း”ဟူ၍ ဝမ်းမြောက်စကား ပြောကြားလေသည်။

ဤမဟာမိတ္တမထေရ်၏ ဣန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်ပုံမှာ ရှေး စိတ္တဂုတ္တမထေရ်ကြီး၏ စောင့်ရှောက်ပုံနှင့် အနည်းငယ် ကွဲပြားခြားနားလေသည်။ စိတ္တဂုတ္တမထေရ်ကြီး၏ စောင့်ရှောက်ပုံမှာ တွေ့တွေ့သမျှ အာရုံကို မမြင်မိ မကြည့်မိအောင် မျက်လွှာချ၍ ထားတော်မူသည်။ မဟာမိတ္တမထေရ်မူကား ဤသို့ မျက်လွှာကို ချထားသည်မဟုတ်၊ အဆင်သင့်ရာ ကြည့်ကား ကြည့်၏၊ ကြည့်သောအခါ ဇာတ်သဘာဝမတူသော မိန်းမအာရုံကိုပင် မြင်စေကာမူ တပ်နှစ်သက်ခြင်း လောဘစိတ် မဝင်လာရအောင် (မဖြစ်ပေါ်အောင်) တားဆီးသောအားဖြင့် စောင့်ရှောက်တော်မူသည်။

ပမာဆိုသော် စိတ္တဂုတ္တမထေရ်၏ စက္ခုန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်ပုံမှာ လူဆိုးသူဆိုးများ မဝင်လာရအောင် အိမ်တံခါးပေါက်ကို တခါတည်း ပိတ်ထားသည်နှင့် တူ၏၊ မဟာမိတ္တမထေရ်၏ စက္ခုန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်ပုံမှာ တံခါးပေါက်ကိုကား ပိတ်၍မထား၊ သို့သော် လူဆိုးသူဆိုးများ တရံတခါမျှ မ၀င်ရအောင် အနိုင်တားဆီးထားသည်နှင့် တူ၏။ ထိုမထေရ် နှစ်ပါးတို့၏ ဣန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်ကြပုံမှာ အံ့ဩဖွယ်ရာချည်းဖြစ်၍ အတုယူဖွယ် ကောင်းလှပါပေ၏။

**********

(နော)

     ဣန္ဒြိယသံဝရသီလကို သတိဖြင့် ပြည့်စုံစေရာသကဲ့သို့ ထို့အတူ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလကို ဝီရိယဖြင့် ပြည့်စုံစေရာ၏၊ ကောင်းစွာအားထုတ်ခြင်း ဝီရိယရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်မှာသာ မကောင်းသော အသက်မွေးမှုကို ပယ်ရှားနိုင်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ မရှာမှီးအပ်သောသဘော မသင့်မလျော်သော သဘောများကို ပယ်ရှားကာ ဝီရိယဖြင့်သာ ဆွမ်းခံခြင်းအစရှိသော ကောင်းစွာ ရှာမှီးခြင်းတို့ဖြင့် ထိုသီလကို ပြည့်စုံစေ ရမည်။

     ဆွမ်း သင်္ကန်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်းလေးပါးတို့တွင် ဆွမ်းနှင့်သင်္ကန်း နှစ်မျိုးတို့မှာ ဒါယကာတို့လှူချင်အောင် အချက်နိမိတ်ပြုခြင်း၊ စကားရစ်ဝဲကာ အရိပ်အရောင် ပြောဆိုခြင်း၊ စကားလဲလှယ် ပရိယာယ်ပြောဆိုခြင်း၊ တောင်းရမ်းပြောဆိုခြင်း ဤလေးမျိုးလုံးတို့သည် မအပ်စပ်ကုန်။ (ဆွမ်းနှင့်သင်္ကန်း ရဖို့ရန်အတွက် ဤလေးမျိုး မပြုကောင်းဟု ဆိုလိုသည်။)

     ကျောင်းပစ္စည်း၌ကား တိုက်ရိုက် တောင်းရမ်း ပြောဆိုခြင်းသာ မအပ်သည်။ ကျန်သုံးပါးတို့သည် အပ်စပ်ကုန်၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင်..

     အချက်နိမိတ်ပြခြင်း ဟူသည်မှာ ကျောင်းဆောက်တော့မည်ကဲ့သို့ မြေပြုပြင်ခြင်း စသည်ကို ပြုလုပ်နေသော ရဟန်းအား “အရှင်ဘုရား အဘယ်ကို ပြုလုပ်နေပါသနည်း၊ မည်သူက ပြုလုပ်စေပါသနည်း” ဤကဲ့သို့ ဒါယကာတို့က မေးလာသောအခါ “တစုံတယောက်သော သူကမျှ ပြုလုပ်စေသည် မဟုတ်ပါ”ဟူ၍ စကားတုံ့ပြန်ခြင်းပင် ဖြစ်၏၊ (ဆောက်မည့်ဒကာ မရှိသေးပါဘူးဟု ပြောခြင်းဟူလို။) ဤမြေပြုပြင်ခြင်းမှတပါး “ဤရဟန်းသည် ကျောင်းအလိုရှိသည်”ဟု လူများ သိနိုင်ကြောင်းဖြစ်သည့် အခြားကိစ္စ အမျိုးမျိုးကိုလည်း အချက်နိမိတ် ပြခြင်းဟူ၍ပင် ခေါ်ဆိုအပ်၏။

     စကားရစ်ဝဲကာ အရိပ်အရောင် ပြောဆိုခြင်းဟူသည်မှာ “ဒကာတို့.. သင်တို့သည် အဘယ်သို့သောအိမ်မှာ နေကြကုန်သနည်း”ဟု မေး၍ “ပြာသာဒ်၌ နေကြပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလျှင် “ဒကာတို့.. ရဟန်းများအားကော ပြာသာဒ်၌နေရန် မအပ်ပါသလော” စသည်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်း ဤမှတပါးသော ကျောင်းကို အလိုရှိကြောင်း သိစေနိုင်သည့် စကားရစ်ဝဲ ပြောဆိုခြင်းမျိုးကို ခေါ်သည်။

     စကားလဲလှယ် ပရိယာယ်ပြောဆိုခြင်း ဟူသည်မှာ “ရဟန်းသံဃာအား ကျောင်းနေရာထိုင်ခင်း ကျဉ်းမြောင်းလှသည်” စသည်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်းမျိုးတည်း။

(နော်)

     ဆေးပစ္စည်းမှာမူကား.. အချက်နိမိတ် ပြခြင်းစသော လေးမျိုးလုံးပင် အပ်စပ်၏၊ သို့သော် ရောဂါရှိ၍ အချက်နိမိတ်ပြခြင်း စသည်ဖြင့် ရရှိထားသော ဆေးပစ္စည်းကို ထိုရောဂါ ပျောက်ကင်းသောအခါ သုံးဆောင်ခြင်းငှါ အပ်သည် မအပ်သည်ကိုကား စိစစ်ဖွယ်ရှိ၏။

ဤအရာ၌ ဝိနည်းဆောင် မထေရ်များက “သုံးဆောင်ဖို့ရန် လမ်းပေါက်ကို ဘုရား ခွင့်ပေးတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အပ်၏”ဟူ၍ မိန့်ဆိုကြကုန်၏။ သုတ္တန်ဆောင် မထေရ်တို့ကမူကား “ဘုရား ခွင့်ပြုသောကြောင့် အာပတ်ကား မသင့်နိုင်ပေ။ သို့ရာတွင် စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှုကိုကား ပျက်စီးစေသည် ဖြစ်သောကြောင့် မအပ်”ဟူ၍ မိန့်ဆိုကြကုန်၏။

     မြတ်သော ကျင့်ဝတ်တရားနှင့် ပြည့်စုံလိုသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား မြတ်စွာဘုရား ခွင့်ပြုထားသော်လည်း အချက်နိမိတ်ပြခြင်း စကားရစ်ဝဲက အရိပ်အရောင် ပြောဆိုခြင်း စကားလဲလှယ် ပရိယာယ်ပြောဆိုခြင်း တိုက်ရိုက်ထုတ်ဖော် တောင်းရမ်းပြောဆိုခြင်းတို့ကို မပြုပဲ အလိုနည်းခြင်းစသော ဂုဏ်တို့ကိုသာ အမှီပြုလျက် အသက်သေရမည် ဖြစ်စေကာမူ ဆိုအပ်ပြီးသည့် လေးချက်တို့ဖြင့် ဖြစ်စေအပ်သည့် ပစ္စည်းတို့ကို ရှောင်ကြဉ်၍သာ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို မှီဝဲသုံးစွဲရာ၏။ ဤပုဂ္ဂိုလ်မျိုးကို အရှင်သာရိပုတြာ မထေရ်မြတ်ကဲ့သို့ “အလွန်မြတ်သည့် ခေါင်းပါးမှုအကျင့်နှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်၏။

အရှင်သာရိပုတြာဝတ္ထု

     အရှင်သာရိပုတြာ မထေရ်မြတ်သည် တရံရောအခါ ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ ပြည့်စုံစေအပ်သော တရားကို ပွါးများတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ်နှင့်တကွ တခုသော တောအုပ်အတွင်း၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူ၏။ ထိုအခါ တနေ့သ၌ အရှင်သာရိပုတြာမှာ လေနာရောဂါဖြစ်၍ အလွန်ဆင်းရဲ နွမ်းနယ်တော်မူ၏၊ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်သည် ညနေချမ်းအခါ အရှင်သာရိပုတြာထံ ညီမူရန် ကြွသွားသောအခါ အရှင်သာရိပုတြာမထေရ် လျောင်းစက်နေသည်ကိုမြင်၍ အကြောင်းကို မေးမြန်းပြီးလျှင်“ငါ့ရှင်.. ရှေးက လေရောဂါ ဖြစ်သောအခါ အဘယ်ဆေးဖြင့် ချမ်းသာဘူးသနည်း”ဟု မေးမြန်း၏။ ထိုအခါ အရှင်သာရိပုတြာမထေရ်က.. “ငါ့ရှင်.. ငါလူဖြစ်စဉ်အခါက ဤသို့ လေနာထရာတွင် ငါ၏မိခင်သည် ထောပတ် ပျား သကာ စသည်ကိုထည့်ကာ ရေမရောသော နို့ဃနာကိုချက်၍ ပေးဘူးသည်။ ထိုနို့ဃနာဖြင့် ငါ၏လေနာဝေဒနာ ချမ်းသာဘူး၏”ဟု မိန့်ဆိုသောအခါ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်ကလည်း

(နံ)

“ရှိပါစေ ငါ့ရှင်.. ငါ့အား၎င်း ငါ့ရှင်အား၎င်း ဘုန်းကံရှိပါမူ နက်ဖန်ခါပင် ရေမရောသော နို့ဃနာကို ရပါလိမ့်မည်”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူ၏။

     ဤသို့ မထေရ်မြတ်နှစ်ပါး အချင်းချင်း စကားနှီးနှော ပြောဆိုကြသည်ကို စင်္ကြံစွန်း (စင်္ကြံဦး)ရှိ သစ်ပင်မှာ စောင့်နေသော ရုက္ခစိုးနတ်က ကြား၍ “နက်ဖန်ခါ အရှင်မြတ်အတွက် နို့ဃနာဆွမ်းကို ဖြစ်စေအံ့”ဟု ကြံပြီးလျှင် ထိုခဏမှာပင် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်၏ အလုပ်အကျွေး ဒါယကာ (ဆွမ်းဒါယကာ)အိမ်သို့သွား၍ သားကြီး၏ကိုယ်ကို ပူးဝင်နှိပ်စက်လေ၏။ ထိုအခါ သားကြီးအား ဆေးကုသရန် စည်းဝေးကြသော ဆွေမျိုးတို့ကို “အကယ်၍ နက်ဖန်ခါ မထေရ်မြတ်အား ဤသို့သဘောရှိသော နို့ဃနာဆွမ်းကို စီရင် လှူဒါန်းကုန်အံ့၊ ဤသူကို ငါလွှတ်အံ့”ဟူ၍ ပြောဆို၏။ ဆွေမျိုးများက “သင် ဤကဲ့သို့ မပြောသော်လည်း ငါတို့သည် မထေရ်အား အမြဲ ဆွမ်းလှူကြကုန်၏”ဟု ပြောဆိုပြီးလျှင် နောက်တနေ့၌ ရေမရောသော နို့ဃနာဆွမ်းကို စီရင်ကြကုန်၏။

     အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်သည် စောစောပင်လျှင် အရှင်သာရိပုတြာထံ ကြွလာတော်မူကာ “ငါ့ရှင်.. ငါဆွမ်းခံ၍ ပြန်လာသည်တိုင်အောင် ဤနေရာမှာပင် သီတင်းသုံးနေရစ်နေပါ"ဟု ပြောဆိုပြီးလျှင် ရွာတွင်းသို့ ဝင်တော်မူ၏။ ထိုလူတို့သည် ခရီးဦးကြိုဆိုကြပြီးလျှင် မထေရ်၏သပိတ်ကိုယူ၍ ရေမရောသည့် ဃနာနို့ဆွမ်း အပြည့်ထည့်၍ လှူကြကုန်၏။ မထေရ်က သွားအံ့သောအမူအရာကို ပြသည်တွင် လူတို့က “အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့ သုံးဆောင်တော်မူကြပါ။ သီးခြားဖြစ်သော နို့ဃနာဆွမ်းကိုလည်း လှူပါကုန်အံ့”ဟု လျှောက်ထား၍ မထေရ်ကို ဃနာနို့ဆွမ်း ကျွေးမွေး ဆက်ကပ်ပြီးလျှင် တဖန် သပိတ်အပြည့် ထည့်၍ လှူဒါန်းကုန်၏။

     မထေရ်သည် ကြွသွားတော်မူကာ “ငါ့ရှင်သာရိပုတြာ... ယခုပင် ဘုဉ်းပေးပါ”ဟု ဆက်ကပ်လေ၏။ အရှင်သာရိပုတြာ မထေရ်သည်လည်း ထိုဃနာနို့ဆွမ်းကိုမြင်လျှင် “ဤဃနာနို့ဆွမ်းသည် အလွန်နှစ်သက်ဖွယ် ကောင်း၏။ အဘယ်သို့ ဖြစ်ပေါ်ရရှိလာသနည်း”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်တော်မူသည်ရှိသော် ထိုဃနာနို့ဆွမ်း ဖြစ်ပေါ်ရရှိလာခြင်း အကြောင်းရင်းကို မြင်တော်မူ၍“ငါ့ရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်.. ဤဆွမ်းသည် သုံးဆောင်ခြင်းငှါ မထိုက်သောဆွမ်းတည်း”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူ၏။ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်ကလည်း “ငါကဲ့သို့သောသူ ဆောင်ယူခဲ့သည့်ဆွမ်းကို မစားရကောင်းလား”ဟူ၍ မကျေနပ်သောစိတ်မျိုးကို မဖြစ်စေပဲ အရှင်သာရိပုတြာ၏ တခွန်းတည်းသော စကားဖြင့်ပင် သပိတ်ကို

(နား)

အနားရေး (နခမ်း)ကကိုင်ကာ သင့်တင့်ရာအရပ်၌ မှောက်သွန်၍ ပစ်လိုက်လေသည်။ (စိတ်ဆိုး၍မဟုတ်။)

     ဃနာနို့ဆွမ်း မြေပေါ်သို့ကျသည်နှင့် တပြိုင်နက် အရှင်သာရိပုတြာမထေရ်၏ ရောဂါသည် ကွယ်ပျောက်လေ၏။ (ထိုအခါမှစ၍ လေးဆယ့်ငါးနှစ်ပတ်လုံး တဖန် မဖြစ်ပေါ်တော့ပြီ၊) ထို့နောက်မှ အရှင်မောဂ္ဂလာန်မထေရ်ကို “ငါ့ရှင်.. နှုတ်မြွက်ခြင်းကို အမှီပြု၍ ဖြစ်စေအပ်သော နို့ဃနာဆွမ်းသည် ဆာလောင်မွတ်သိပ်၍ အူမအူသိမ်တို့ အခွေလိုက်ထွက်ကာ မြေသို့ကျရောက်စေကာမူ သုံးဆောင်ခြင်းငှါ မသင့်သော သဘော ရှိပေ၏”ဟူ၍ မိန့်တော်မူလေသည်။

ဤအရာ၌ အထူး သတိပြုသင့်သည်ကား.. မြတ်စွာဘုရားသည် တောင်းရမ်းစကား ပြောဆိုခြင်း= ဝစီဝိညတ်ကိုသာ ပယ်ရှားတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်။ အရှင်သာရိပုတြာမှာ ဃနာနို့ဆွမ်းကို တောင်းရမ်းသည့် ဝစီဝိညတ်စကားကို ပြောကြားခြင်းမဟုတ်၊ အရှင်မောဂ္ဂလာန်က သိလို၍ မေးမြန်းသည့်အတွက် ရှေးဖြစ်ဟောင်းကို ပြန်လည် မိန့်ဆိုခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်၊ သို့ရာတွင် နှုတ်မြွက်ပြောဆိုခြင်း= ဝစီဝိညတ် ဖြစ်နေရုံကိုပင် နှစ်သက်တော်မမူသဖြင့် ဃနာနို့ဆွမ်းကို လက်မခံပဲ နေတော်မူသည်ဟု သိအပ်၏။

အမ္ဗခါဒက မဟာတိဿမထေရ်ဝတ္ထု

     မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါ အရှင်သာရိပုတြာကဲ့သို့သော မထေရ်မြတ်ကို မဆိုထားဘိ၊ သီဟိုဠ်ကျွန်း စိရဂုမ္ဗအရပ်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူသော မဟာတိဿမထေရ်သည် ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းဘေး ဆိုက်ရောက်နေသည့်အခါ ခရီးသွားတော်မူစဉ် ဆွမ်းပြတ်သဖြင့်၎င်း ခရီးပန်းသဖြင့်၎င်း နွမ်းနယ်သော ကိုယ်ရှိကာ အားအင်များစွာ ဆုတ်ယုတ်လျော့ပါး၍ အသီးပြည့်နှက်နေသော သရက်ပင်တပင်၏အရင်း၌ သီတင်းသုံး၍ နေလေ၏။ များစွာသော သရက်သီးတို့သည်လည်း အနီးအပါး ထိုထိုဤဤ ကြွေကျကြကုန်၏။ မထေရ်သည် မည်မျှပင် ဆာလောင်မွတ်သိပ်သော်လည်း ကိုယ်တိုင်ကောက်ယူ သုံးဆောင်ရန် စိတ်ကူးတော်မမူပေ။

     ထိုအခါ လူအိုတယောက်သည် မထေရ်မြတ်အနီးသို့ ရောက်ရှိလာပြီးလျှင် မထေရ်၏ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်းကိုသိ၍ သရက်သီးတို့ကို အဖျော်ပြုလုပ်ကာ တိုက်ကျွေးပြီးလျှင် မထေရ်ကို မိမိကျောပေါ်မှာတင်၍ မထေရ်ကြွလိုရာအရပ်သို့ ပို့ဆောင်ပေ၏။ မထေရ်သည် “ဤသူကား သင်၏ အဖလည်းမဟုတ်၊

(ပ)

အမိလည်းမဟုတ်၊ ဆွေမျိုးဉာတိလည်း မဟုတ်ပါပဲလျက် ဤကဲ့သို့ ကျောပိုး ဆောင်ယူခြင်းအမှုကို ပြုလုပ်ရှာပေသည်၊ ထိုသို့ ပြုလုပ်ခြင်းမှာ ငါ၏ သီလရှိခြင်းကြောင့်သာ ဖြစ်သည်”ဟု ဆင်ခြင်လျက် မိမိကိုယ်ကို သီလ သမာဓိ မပျက်စေရန် ဆုံးမပြီးလျှင် ကျောပေါ်မှလိုက်ရင်း ဝိပဿနာကိုပွါးများ၍ ထိုကျောပေါ်မှာပင် မဂ်အစဉ်အားဖြင့်တက်ကာ ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်လေ၏။

ဤမထေရ်မြတ်လည်း ပစ္စည်းစားသောက်ဖွယ်တို့၌ မက်မောမှု မပြုသောအရာမှာ စံနမူနာ အတုယူထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ဖြစ်ပေ၏။

**********

     အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလကို ဝီရိယဖြင့် ပြည့်စုံစေရာသကဲ့သို့ ပစ္စယသန္နိဿိတ သီလကို ပညာဖြင့် ပြည့်စုံစေရာ၏။ မှန်၏.. ပညာရှိသော သူမှသာလျှင် ပစ္စည်းလေးပါးတို့၌ အကျိုးအပြစ်တို့ကို အမှန်အတိုင်း သိမြင်နိုင်သောကြောင့် ထို ပစ္စယသန္နိဿိတသီလသည် ပညာဖြင့် ပြီးစေအပ်သော သီလဖြစ်၏။ သို့ရကား ပစ္စည်းလေးပါးတို့၌ တပ်မက်ခြင်းကို ပယ်ရှားကာ တရားနှင့်အညီ ဖြစ်စေအပ်သော (ရအပ်သော) ပစ္စည်းတို့ကို ဆိုခဲ့ပြီးသော အစီအရင်အတိုင်း ပစ္စဝေက္ခဏာ ဉာဏ်ပညာဖြင့် ဆင်ခြင်၍သာ သုံးဆောင် ပြည့်စုံစေရာ၏။

ဆင်ခြင်ခြင်း (ပစ္စဝေက္ခဏာ) နှစ်မျိုး

     ထိုပစ္စည်းလေးပါးတို့၌ ဆင်ခြင်ခြင်းသည် (၁) ရရှိသောအခါ၌ ဆင်ခြင်ခြင်း၊ (၂) သုံးဆောင်သောအခါ၌ ဆင်ခြင်ခြင်းဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိ၏။ ချဲ့ဦးအံ့.. ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို သုံးဆောင်သည့်အခါမှသာ မဟုတ်၊ ရရှိသောအခါ၌လည်း (က) ဓာတုပစ္စဝေက္ခဏာ= ဓာတ်အနေဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့်ဖြစ်စေ (ခ) ပဋိကူလပစ္စဝေက္ခဏာ= စက်ဆုပ်ဖွယ်အနေ ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့်ဖြစ်စေ ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် သိမ်းထားရ၏။

     (က) ဓာတုပစ္စဝေက္ခဏာ ဟူသည်ကား.. (ဤသင်္ကန်းသည်) (ဤဆွမ်းသည်) (ဤကျောင်းသည်) (ဤဆေးသည်) အကြေင်းအားလျော်စွာဖြစ်သော အဋ္ဌကလာပ် ဓာတ်အစုမျှသာတည်း၊ (ထိုသင်္ကန်း) (ထိုဆွမ်း) (ထိုကျောင်း) (ထိုဆေး)ကို သုံးဆောင်မည့် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ဓာတ်အစုမျှသာတည်းဟူ၍ ဓာတ်အနေဖြင့် နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

     (ခ) ပဋိကူလပစ္စဝေက္ခဏာ ဟူသည်ကား.. ဆွမ်း၌ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ ကမ္မဋ္ဌာန်းအတိုင်း ဆင်ခြင်ခြင်း၊ “အလုံးစုံသော ဤသင်္ကန်းစသော

(ပါ)

ပစ္စည်းတို့သည် မိမိတို့၏ မူလသဘောအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ် မဟုတ်သော်လည်း ဤကိုယ်ကောင်ပုပ်သို့ ရောက်ကြကုန်သည်ရှိသော် စက်ဆုပ်ဖွယ်စင်စစ် ဖြစ်ကြကုန်၏ဟူ၍ စက်ဆုပ်ဖွယ်အနေဖြင့် နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

(သင်္ကန်း)

သင်္ကန်းခေါ်မှီး၊ ဤပစ္စည်းကား၊ သူ့ချည်းဘာသာ၊ တည်နေပါက၊ ရွံရှာဖွယ်မျိုး၊ မဟုတ်နိုးလည်း၊ ပုပ်သိုးညှီဟောင်၊ ဤကိုယ်ကောင်ဖြင့်၊ သုံးဆောင်သမှု၊ အကြောင်းပြု၍၊ ခုမကြာမော၊ သူ့သဘောတို့၊ လျင်ဆောပျောက်ပြယ်၊ ကင်းစင်ကွယ်သည်၊ ထွီဖွယ်ဖြစ်တော့မည်တကား။

(ဆွမ်း)

ဆွမ်းဟုခေါ်မှီး၊ ဤပစ္စည်းကား၊ သူ့ချည်းဘာသာ၊ တည်နေပါက၊ ရွံရှာဖွယ်မျိုး၊ မဟုတ်နိုးလည်း၊ ပုပ်သိုးညှီဟောင်၊ ဤကိုယ်ကောင်ဖြင့်၊ သုံးဆောင်သမှု၊ အကြောင်းပြု၍၊ ခုမကြာမော၊ သူ့သဘောတို့၊ လျင်ဆောပျောက်ပြယ်၊ ကင်းစင်ကွယ်သည်။ ထွီဖွယ်ဖြစ်တော့မည်တကား။

(ကျောင်း)

ကျောင်းဟုခေါ်မှီး၊ ဤပစ္စည်းကား၊ သူ့ချည်းဘာသာ၊ တည်နေပါက၊ ရွံရှာဖွယ်မျိုး၊ မဟုတ်နိုးလည်း၊ ပုပ်သိုးညှီဟောင်၊ ဤကိုယ်ကောင်ဖြင့်၊ သုံးဆောင်သမှု၊ အကြောင်းပြု၍၊ ခုမကြာမော၊ သူ့သဘောတို့၊ လျင်ဆောပျောက်ပြယ်၊ ကင်းစင်ကွယ်သည်၊ ထွီဖွယ်ဖြစ်တော့မည်တကား။

(ဆေး)

ဆေးဟုခေါ်မှီး၊ ဤပစ္စည်းကား၊ သူ့ချည်းဘာသာ၊ တည်နေပါက၊ ရွံရှာဖွယ်မျိုး၊ မဟုတ်နိုးလည်း၊ ပုပ်သိုးညှီဟောင်၊ ဤကိုယ်ကောင်ဖြင့်၊ သုံးဆောင်သမှု၊ အကြောင်းပြု၍၊ ခုမကြာမော၊ သူ့သဘောတို့၊ လျင်ဆောပျောက်ပြယ်၊ ကင်းစင်ကွယ်သည်။ ထွီဖွယ်ဖြစ်တော့မည်တကား။

(ဆိုလိုရင်း အထူးမှတ်စေလိုရင်းမှာ.. ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်းသည် ရှေးက အကျယ်ပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဆင်ခြင်ခြင်းတည်းဟူသော (၁) မဟာပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ယခုပင် ပြဆိုခဲ့သောအတိုင်း ဓာတ်အနေဖြင့် နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်ခြင်းတည်းဟူသော (၂) ဓာတုပစ္စဝေက္ခဏာ၊ စက်ဆုပ်ဖွယ်အနေဖြင့် နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်ခြင်းတည်းဟူသော (၃) ပဋိကူလမနသိကာရ ပစ္စဝေက္ခဏာဟူ၍ ပစ္စဝေက္ခဏာ သုံးမျိုးရှိသည်ကို အထူးသိမှတ်ရာ၏။)

(ပိ)

     ထိုသို့ ပစ္စဝေက္ခဏာတင် ဆင်ခြင်၍ထားအပ်သည့် သင်္ကန်းစသည်တို့ကို သုံးဆောင်သောအခါ၌လည်း ပစ္စဝေက္ခဏာတင် ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်သော ရဟန်း၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် အစအဆုံး အပြစ်ကင်းသော သုံးဆောင်ခြင်း ဖြစ်ပေ၏။

     သုံးဆောင်သောအခါ ဆင်ခြင်ခြင်း၌ ဤဆိုလတ္တံ့သည်ကား ယုံမှားခြင်းကို ကင်းအောင်ပြုတတ်သည့် အဆုံးအဖြတ်တည်း။ ချဲ့ဦးအံ့.. ပစ္စည်းလေးပါးကို သုံးဆောင်ခြင်းတို့သည်-

(က) ခိုးသည်နှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း (ထေယျပရိဘောဂ)၊

(ခ) ကြွေးယူသည်နှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း ( ဣဏပရိဘောဂ)၊

(ဂ) အမွေခံသည်နှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း (ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂ)၊

(ဃ) အစိုးတရ သုံးဆောင်ခြင်း (သာမိပရိဘောဂ)–

အားဖြင့် လေးပါးအပြားရှိ၏။ ထိုလေးပါးတို့တွင်—

     (က) သီလမရှိသောသူ၏ ပစ္စည်းလေးပါးကို သုံးဆောင်ခြင်းသည် သံဃာ့အလယ်မှာနေ၍ သုံးဆောင်စေကာမူ ခိုးသည်နှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း (ထေယျပရိဘောဂ)သာ မည်၏။

(သီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အတွက်သာ မြတ်စွာဘုရားကလည်း ပစ္စည်းလေးပါးကို သုံးဆောင်ရန် ခွင့်ပြုထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ဒါယကာတို့ကလည်း မိမိတို့ကောင်းမှုအတွက် အကျိုးကြီးရန် ရည်သန်၍ သီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အားသာ လှူဒါန်းခြင်းဖြစ်သည်။ သို့ရကား ထိုပစ္စည်းလေးပါးတို့သည် သီလမရှိသော (ဒုဿီလ)ပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့် လုံးဝမသက်ဆိုင်၊ ထိုသို့ မသက်ဆိုင်ပါပဲလျက် သုံးဆောင်ခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ခိုးသည်နှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း= ထေယျပရိဘောဂ ဖြစ်သည်ဟု မှတ်ယူအပ်၏။ ။ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ။)

     (ခ) သီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်ပဲ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ကြွေးယူသည်နှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း (ဣဏပရိဘောဂ) မည်၏။ ထို့ကြောင့်- သင်္ကန်းကို ကိုယ်မှခွါ၍ သုံးဆောင်တိုင်း သုံးဆောင်တိုင်း ဆင်ခြင်အပ်၏။ ဆွမ်းကို အလုပ်တိုင်း အလုပ်တိုင်း ဆင်ခြင်အပ်၏၊ ဤသို့မှ မတတ်နိုင်လျှင် နံနက်ခင်းအချိန်မှာဖြစ်စေ ညနေချမ်းအချိန်မှာဖြစ်စေ ညဉ့်ဦးယံအချိန်မှာဖြစ်စေ သန်းခေါင်ယံအချိန်မှာဖြစ်စေ မိုးလင်းခါနီးအချိန်မှာဖြစ်စေ

(ပီ)

ဆင်ခြင်အပ်၏။ ဤသို့မှ မဆင်ခြင်ပဲ အရုဏ်တက်သွားလျှင် ကြွေးယူ၍ သုံးဆောင်သော= ဣဏပရိဘောဂအရာ၌ တည်လေတော့၏။ ကျောင်းကိုလည်း တံစက်မြိတ်အတွင်း ဝင်တိုင်းဝင်တိုင်း ဝင်ပြီးနောက် ထိုင်တိုင်းထိုင်တိုင်း အိပ်တိုင်းအိပ်တိုင်း ဆင်ခြင်အပ်၏။ ဆေးကို အကပ်ခံရာ၌၎င်း သုံးဆောင်ရာ၌၎င်း ဆင်ခြင်အပ်၏၊ သို့ရာတွင် အကပ်ခံစဉ် ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်သောအခါ မဆင်ခြင်လျှင် အာပတ်သင့်၏၊ အကပ်ခံစဉ် မဆင်ခြင်မိသော်လည်း သုံးဆောင်သောအခါ ဆင်ခြင်လျှင် အာပတ်မှလွတ်၏။

သီလ၏ စင်ကြယ်ခြင်းလေးပါး

     သီလ၏ စင်ကြယ်ခြင်းသည်—

(၁) ဒေသနာကြားသဖြင့် စင်ကြယ်ခြင်း (ဒေသနာသုဒ္ဓိ)၊

(၂) စောင့်စည်းသဖြင့် စင်ကြယ်ခြင်း (သံဝရသုဒ္ဓိ)၊

(၃) ရှာမှီးသဖြင့် စင်ကြယ်ခြင်း (ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ)၊

(၄) ဆင်ခြင်သဖြင့် စင်ကြယ်ခြင်း (ပစ္စဝေက္ခဏာသုဒ္ဓိ)၊

ဟူ၍ လေးပါးအပြားရှိ၏။ ထိုလေးပါးတို့တွင်-

ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသည် သင့်သောအာပတ်ကို ဒေသနာကြားသဖြင့်= အထင်အရှား ဖွင့်ပြောခြင်းဖြင့် စင်ကြယ်၏၊ (ဒေသနာသုဒ္ဓိ။)

ဣန္ဒြိယသံဝရသီလသည် ဣန္ဒြေကို စောင့်စည်းသဖြင့် စင်ကြယ်၏။ “နောက်တဖန် ဤသို့ မပြုလုပ်ပြီ”ဟု စိတ်ကိုဆုံးဖြတ်ကာ စောင့်စည်းခြင်းဖြင့်သာလျှင် စင်ကြယ်သောသီလ ဖြစ်သည်။ (သံဝရသုဒ္ဓိ။)

အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလသည် ရှာမှီးသဖြင့် စင်ကြယ်သော သီလဖြစ်၏။ မအပ်သော ရှာမှီးခြင်းကို ပယ်ရှားပြီးလျှင် တရားနှင့်အညီသာ ပစ္စည်းတို့ကို ဖြစ်စေခြင်းဖြင့် စင်ကြယ်နိုင်၏၊ (ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ။)

ပစ္စယသန္နိဿိတသီလသည် ဆင်ခြင်သဖြင့် စင်ကြယ်သောသီလ မည်၏။ ထိုသီလသည် ဆိုခဲ့ပြီးသော ဆင်ခြင်နည်းမျိုးဖြင့် ဆင်ခြင်မှသာ စင်ကြယ်နိုင်သည်၊ (ပစ္စဝေက္ခဏာသုဒ္ဓိ။) ထို့ကြောင့် (အကပ်ခံစဉ် မဆင်ခြင်မိသော်လည်း သုံးဆောင်သောအခါ ဆင်ခြင်လျှင် အာပတ်မှ လွတ်၏။)ဟူ၍ မိန့်ဆိုအပ်သည်။

(ပု)

     (ဂ) သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်ခုနှစ်ယောက် (အောက်အရိယာ ခုနစ်ပါး)တို့၏ ပစ္စည်းလေးပါးကို သုံးဆောင်ခြင်းသည် အမွေခံသည်နှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း= ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂ မည်၏။ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် ခုနစ်ယောက်တို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ သားတော်တို့ ဖြစ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ဖခင်၏အမွေကို သားခံယူသကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရား ခွင့်ပြုတော်မူအပ်သော ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို အမွေခံဖြစ်၍ သုံးဆောင်ကြရကုန်၏။ ။(ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ဒါယကာတို့က လှူအပ်သည် မှန်သော်လည်း မြတ်စွာဘုရား ခွင့်ပြုတော်မူအပ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရား၏ဥစ္စာ ဖြစ်ကုန်၏။)

     (ဃ) ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် အစိုးတရ သုံးဆောင်ခြင်း= သာမိပရိဘောဂ မည်၏။ ပုထုဇန်နှင့် သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ တဏှာမကင်းကြသေးသဖြင့် ထိုတဏှာ၏အလိုသို့ လိုက်ပါကြရသောကြောင့် ပစ္စည်းတို့ကို သုံးဆောင်ရာ၌ အစိုးတရ မရှိကြချေ။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်မှာကား တဏှာ၏ ကျွန်အဖြစ်မှ စင်စစ် လွတ်မြောက်တော်မူကြသောကြောင့် ပစ္စည်းတို့ကို သုံးဆောင်ရာ၌ အစိုးတရ ရှိကြသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် ထိုရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့သည် စက်ဆုပ်ဖွယ်သော ပစ္စည်းကိုလည်း စက်ဆုပ်ဖွယ်မဟုတ်သော အခြင်းအရာဖြင့် သုံးဆောင်နိုင်ကုန်၏၊ စက်ဆုပ်ဖွယ် မဟုတ်သည်ကိုလည်း စက်ဆုပ်ဖွယ် အခြင်းအရာဖြင့် သုံးဆောင်နိုင်ကုန်၏၊ ထိုနှစ်ပါးသော အခြင်းအရာကိုလွှတ်၍ အလယ်အလတ် အခြင်းအရာဖြင့်လည်း သုံးဆောင်တော်မူနိုင်ကုန်၏။

ဤသုံးဆောင်ခြင်း လေးမျိုးတို့တွင် အစိုးတရသုံးဆောင်ခြင်း= သာမိပရိဘောဂနှင့် အမွေခံသည်နှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း= ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂ ဤနှစ်ပါးတို့သည် အလုံးစုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အပ်၏။ ဤအရာ၌ ပြဆိုခဲ့ပြီးသောအတိုင်း သာမိပရိဘောဂသည် ရဟန္တာအရှင်များနှင့်သာ သက်ဆိုင်သော်လည်း သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် ပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ အရသာကိုမမက်မောပဲ အာဟာရေပဋိကူလသညာဖြင့် ရသတဏှာကိုပယ်၍ သုံးဆောင်လျှင် တဏှာ၏ကျွန်အဖြစ်မှ လွတ်မြောက်သည်နှင့် အလားတူ၍ သာမိပရိဘောဂ ရသင့်သည်ဟု ဆိုနိုင်ခွင့်ရှိပေ၏။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ အမွေခံသားတော်များ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုနိုင်ခွင့်ရှိပေ၏။

ကြွေးယူသည်နှင့်တူသော ဣဏပရိဘောဂသည်ကား မအပ်။ ခိုးသည်နှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း= ထေယျပရိဘောဂ၌ကား ဆိုဖွယ်ပင်မရှိ၊ ဧကန် မအပ်သည်သာ။ အထူးအားဖြင့် သီလရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏

(ပူ)

ပစ္စဝေက္ခဏာတင်၍ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ဣဏပရိဘောဂ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သောကြောင့် ကြွေးမတင်သော သုံးဆောင်ခြင်း= အာဏဏျပရိဘောဂမည်၏။ တနည်းအားဖြင့် သီလရှိသော ပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်ကို ဤပစ္စဝေက္ခဏာတင် ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ခြင်းတည်းဟူသော သီလသိက္ခာနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် သေက္ခအရိယာပုဂ္ဂိုလ်၌ ထည့်သွင်းရေတွက်နိုင်သောကြောင့် ထိုသီလရှိသော ပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်၏ ပစ္စဝေက္ခဏာတင် ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ခြင်းသည် အမွေခံသည်နှင့်တူသော ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂပင် မည်ပေ၏။

ဤသုံးဆောင်ခြင်း လေးပါးတို့တွင် သာမိပရိဘောဂသည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သောကြောင့် ထိုသာမိပရိဘောဂကို တောင့်တလင့်ဆို အလိုရှိသော ရဟန်းသည် ဆိုအပ်ပြီးသည့် နည်းအတိုင်း ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ပစ္စဝေက္ခဏာတင် ဆင်ခြင် သုံးဆောင်သဖြင့် ပစ္စယသန္နိဿိတသီလကို ပြည့်စုံစေရာ၏။

ဤတွင် လေးပါးတွဲသီလစု ပြီး၏။

**********

ငါးပါးတွဲ သီလစု

     တနည်းကား-

(၁) ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ၊

(၂) အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ၊

(၃) ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလ၊

(၄) အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလ၊

(၅) ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလ-

အားဖြင့် ငါးပါးအပြားရှိ၏၊ ထိုငါးပါးတို့တွင်-

     လူသာမဏေတို့၏ သီလသည် အရေအတွက်အားဖြင့် အပိုင်းအခြားရှိ၍ စင်ကြယ်စေအပ်သော သီလဖြစ်သောကြောင့် ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ မည်၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ၌ ဤပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ၏ အရေအတွက် အပိုင်းအခြားရှိပုံကို အကျယ်ဖွင့်ပြတော်မမူ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် အဋ္ဌကထာ၌ကား ရှေးကလည်း ပြခဲ့သောအတိုင်း ပိုင်းခြားခြင်း ပရိယန္တသည်..

(ပေ)

(က) သိက္ခာပုဒ်အပိုင်းအခြား= သိက္ခာပဒပရိယန္တ၊ (ခ) ကာလအပိုင်းအခြား= ကာလပရိယန္တဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိ၏။ ထိုတွင် (က) သိက္ခာပုဒ် အပိုင်းအခြားဟူသည် ဥပါသကာယောက်ျား ဥပါသိကာမိန်းမတို့သည် အလိုရှိရာ ဆောက်တည်ရိုးအစဉ်အတိုင်း သိက္ခာပုဒ်တပါး နှစ်ပါး သုံးပါး လေးပါး ငါးပါး ရှစ်ပါး ဆယ်ပါးတို့ကို စောင့်ထိန်းကြကုန်၏။ (အလိုရှိသလောက် တတ်နိုင်သလောက် သိက္ခာပုဒ်ကို ပိုင်းခြား၍ ဆောက်တည်ကြသည် ဟူလို။) သိက္ခမာန် သာမဏေယောက်ျား သာမဏေမိန်းမတို့သည် သိက္ခာပုဒ်ဆယ်ပါးကို ဆောက်တည် ကျင့်သုံးကြကုန်၏။ ဤကား သိက္ခာပုဒ် အပိုင်းအခြားတည်း။

(ခ) ကာလအပိုင်းအခြားမှာ.. ဥပါသကာယောက်ျား ဥပါသိကာ မိန်းမတို့သည် အလှူလှူဒါန်းသည့်အခါ မိမိ ကျွေးမွေးလှူဒါန်းသည့် အချိန်အတွင်း ပိုင်းခြား၍ သီလကို ဆောက်တည်ကြကုန်၏။ ကျောင်းသို့ သွားရောက်ကြသောအခါ ကျောင်းမှမပြန်မီအတွင်း သီလကို ဆောက်တည်ကြကုန်၏။ တရက်ဖြစ်စေ နှစ်ရက်ဖြစ်စေ သုံးရက်ဖြစ်စေ ထို့ထက်အလွန်ဖြစ်စေ နေ့ညဉ့်တို့ကို ပိုင်းခြား၍ ဆောက်တည်ကြကုန်၏။ ဤကား ကာလအပိုင်းအခြားတည်းဟူ၍ ဖွင့်ပြတော်မူသည်။

     ရဟန်းတို့၏ ဥဘတောဝိဘင်း ပါဠိတော်၏ အကျဉ်းချုပ် ဒွေမာတိကာလာ သိက္ခာပုဒ် (၂၂၇) နှစ်ရာနှစ်ဆယ်ခုနစ်ပါး၊ အကျယ်အားဖြင့် သိက္ခာပုဒ်ပေါင်း ကုဋေကိုးထောင် တရာ့ရှစ်ဆယ်နှင့် ငါးသန်း သုံးသောင်း ခြောက်ထောင်ကုန်သော စောင့်ရှောက်ဖွယ် ဝိနည်းကျင့်ဝတ်တို့ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူ၍ သံဂါယနာတင် အရှင်မြတ်တို့ကလည်း အကျဉ်းချုပ်၍ ပြဆိုတော်မူကြကုန်၏၊ ဤသိက္ခာပုဒ် သီလအပေါင်းသည် အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ မည်၏။

ဤ၌ အရေအတွက် အပိုင်းအခြား ရှိသော်လည်း ရဟန်းများမှာ အပိုင်းအခြား အကြွင်းအကျန်မထားပဲ ဆောက်တည် ကျင့်သုံးရသည်ကို၎င်း၊ လာဘ်ကြောင့် ပျက်စီးခြင်း၊ အကျော်အစောဂုဏ်ကြောင့် ပျက်စီးခြင်း၊ ဆွေမျိုးကြောင့် ပျက်စီးခြင်း၊ ကိုယ်အင်္ဂါကြောင့် ပျက်စီးခြင်း၊ အသက်ကြောင့် ပျက်စီးခြင်း ဤငါးပါးဖြင့် ပျက်စီးရမည့် အပိုင်းအခြားကို မမြင်ရသည်ကို၎င်း အစွဲပြု၍ အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်အပ်၏။ ဤသီလကား ရှေးကပြခဲ့ပြီးသော စိရဂုမ္ဗအရပ်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူသည့် သရက်သီးစားကာ ရဟန္တာဖြစ်သော မဟာတိဿမထေရ်၏ သီလမျိုးဖြစ်၏။ ဤမထေရ်သည်

(ပဲ)

သရက်ပင်အောက်၌ တိမ်းလဲကာ အလွန်တရာ ဆာလောင်မွတ်သိပ်လှသော်လည်း အသက်သေမည်ကို ပမာဏမထားပဲ သီလကိုသာ စောင့်ထိန်းတော်မူသည်။

     ကလျာဏပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အပြည့်အစုံ စင်ကြယ်စေအပ်သော သီလသည် ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလမည်၏။ ထိုကလျာဏပုထုဇန် ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သီလသည် ရဟန်းဖြစ်သည်မှစ၍ ကောင်းစွာ သွေးထားအပ်သည့် အရောင်တလက်လက် တောက်ပသော ပတ္တမြားကဲ့သို့၎င်း၊ ကောင်းစွာပြုပြင် စီမံထားအပ်သည့် ရွှေစင်ကဲ့သို့၎င်း အလွန်စင်ကြယ်သောကြောင့် စိတ်ကူးရုံမျှဖြစ်သော ကိလေသာ အညစ်အကြေးတို့မှသော်လည်း ကင်းစင်ကာ အရဟတ္တဖိုလ်၏ နီးစွာသောအကြောင်း ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုသို့ ပြည့်စုံစေအပ်သော ကလျာဏပုထုဇန် ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သီလကို ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလဟု ခေါ်ဆိုအပ်၏၊ မဟာသံဃရက္ခိတမထေရ်နှင့် တူတော်ဖြစ်သော သံဃရက္ခိတမထေရ်တို့၏ သီလများကဲ့သို့တည်း။

မဟာသံဃရက္ခိတမထေရ်အကြောင်း

     ထို မဟာသံဃရက္ခိတမထေရ်ကို ဝါတော်ခြောက်ဆယ် (သက်တော်ရှစ်ဆယ်)လွန်၍ သေမည့်ညောင်စောင်း၌ လျောင်းစက်၍နေစဉ် ရဟန်းသံဃာများက “အရှင်ဘုရားသည် လောကုတ္တရာတရားထူးကို ရပြီးပါပြီလော”ဟု မေးမြန်းသည်တွင် မထေရ်မြတ်က “ငါ့မှာ ရပြီးသော လောကုတ္တရာတရားဟူ၍ မရှိသေးပါ”ဟု ပြောဆိုလေသည်။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်၏ အပြုအစု အလုပ်အကျွေးဖြစ်သော ရဟန်းငယ်က.. “အရှင်ဘုရား.. အရှင်တို့သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူသွားကြကုန်ပြီ”ဟူ၍ ထက်ဝန်းကျင် တဆယ့်နှစ်ယူဇနာအတွင်း၌ နေကြသောလူအများတို့ လာရောက် စည်းဝေးကြပါကုန်ပြီ၊ အရှင်ဘုရားတို့၏ ပုထုဇန်အဖြစ်ဖြင့် သေလွန်သွားသည်ကို သိကြလျှင် လူအများမှာ စိတ်မချမ်းမသာ ဖြစ်ကြရတော့မည်”ဟု လျှောက်ထား လေ၏။

     ထိုအခါ မထေရ်မြတ်က.. “ငါ့ရှင်.. ငါသည် “မေတ္တေယျမြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမျှော်ဦးအံ့”ဟု အောက်မေ့ကာ ဝိပဿနာတရားကို အားမထုတ်ပဲ နေခဲ့သည်။ လူအများ ဤကဲ့သို့ စိတ်မချမ်းမသာ ဖြစ်ကြမည်ဆိုလျှင် ငါ့ကို ထူမပေး၍ တရားနှလုံးသွင်းရန် ခွင့်ပြုပါလော့”ဟူ၍ အမိန့်ရှိ၏။ ရဟန်းငယ်က မထေရ်ကို ထူမပေးပြီးလျှင် အပြင်သို့ ထွက်သွားလေသည်။ မထေရ်သည် ထိုရဟန်းငယ် အပြင်သို့ထွက်သွားသည်နှင့် တပြိုင်နက် ရဟန္တာအဖြစ်သို့ရောက်၍ လက်ဖြောက်တီးကာ အချက်ပေးလေ၏။ ထိုအခါ ရဟန်းငယ် ပြန်လာပြီး မထေရ်မြတ်ကို လျောင်းမြဲတိုင်း လျောင်းစေပြီးမှ ဤအကြောင်းကို ရဟန်းငယ်မှတဆင့် ပြောကြားသဖြင့် သံဃာတော်များ သိရှိ စည်းဝေးပြီးလျှင်

(ပေါ)

“အရှင်ဘုရား.. ဤမျှလောက် သေဖို့ရန် နီးကပ်နေသော အချိန်အခါမှာ လောကုတ္တရာတရားကို ဖြစ်စေနိုင်ခြင်းသည် အလွန်တရာ ပြုဖို့ရန် ခဲယဉ်းသည်ကို ပြုတော်မူကြခြင်း ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်ထားကြ၏။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်က.. “ငါ့ရှင်တို့.. ဤသို့ သေခါနီးဆဲဆဲမှာ လောကုတ္တရာတရားကို ဖြစ်စေခြင်းမှာ ငါ့အဖို့ ခဲယဉ်းသည်မဟုတ်ပါ။ စင်စစ် ငါ့ရှင်တို့အား ခဲယဉ်းသောအမှုကို ပြောကြားပေအံ့၊ ငါ့ရှင်တို့ ငါသည် ရဟန်းဖြစ်သောကာလမှစ၍ သတိမထားမိကာ ဉာဏ်ပညာမပါပဲ ပြုလုပ်မိသောအမှုကို ငါမမြင်၊ ဤသို့ ပြုလုပ်သော ကိစ္စအဝဝတို့၌ သတိပညာ လက်မလွတ်ခြင်းကသာလျှင် သာလွန်၍ ခဲယဉ်းလှပေသည်”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။

     ထိုသံဃရက္ခိတမထေရ်၏ တူဖြစ်သော ဘာဂိနေယျသံဃရက္ခိတ မယေရ်မြတ်သည်လည်း ဝါတော်ငါးဆယ်မြောက် ရောက်ရှိသောအခါ ဦးရီးတော်အတူ ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်ဘူးလေပြီ။

     သေက္ခအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဒိဋ္ဌိဖြင့် မသုံးသပ်အပ်သော သီလ၊ ပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ရာဂဖြင့် မသုံးသပ်အပ်သော သီလ ဤသီလများသည် အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလ မည်၏။ သူကြွယ်သားဖြစ်သော တိဿမထေရ်၏ သီလမျိုးပင်တည်း။

သူကြွယ်သား တိဿမထေရ်အကြောင်း

သီဟိုဠ်ကျွန်းတွင် သူကြွယ်တဦး၌ သားနှစ်ယောက်တို့ရှိရာ မိဖတို့ ကွယ်လွန်သောအခါ သားအကြီးဖြစ်သူ တိဿလုင်က “မိဖတို့၏ အမွေအနှစ်ဟူသမျှကို ညီငယ်အား အလုံးစုံ အပ်နှင်းပေးခဲ့ပြီး မိမိမူကား ရဟန်းပြု၍ တောကျောင်းတခုမှာ တရားအားထုတ် နေထိုင်တော်မူ၏။

ထိုအခါ ညီ၏မယား (ခယ်မ)ဖြစ်သူက “ယခု ငါတို့မှာ ခဲအိုဖြစ်သူ ရဟန်းပြုသောကြောင့်သာ ဤအမွေပစ္စည်းတို့ကို အလုံးစုံ ပိုင်ဆိုင်နေသည်။ အကယ်၍ ခဲအိုဖြစ်သူသည် လူထွက်လာပါမူ ဤပစ္စည်းတို့ကို ထက်ဝက်ခွဲ၍ ပေးရမည်။ သူ လူထွက်မည် မထွက်မည်ကိုလည်း မသိနိုင်၊ သူသေမှသာ စိတ်အေးချမ်းသာရမည်”ဟု ကြံစည်စိတ်ကူးကာ လူဆိုးတို့အား ပစ္စည်းဥစ္စာ ပေးကမ်းပြီးလျှင် မထေရ်ကို အသတ်ခိုင်းလေ၏။

လူဆိုးများသည် တောကျောင်းသို့ လာရောက်ပြီးလျှင် ညဉ့်ဦးယံအခါ မထေရ်ကို ဝိုင်းဝန်းဖမ်းဆီးကြကုန်၏။ သူကြွယ်သား တိဿမထေရ်က “ငါ့မှာ သင်တို့လိုချင်ဖွယ်ရာ ပစ္စည်းတစုံတရာမျှ မရှိ”ဟူ၍ ပြောကြားသောအခါ “ပစ္စည်းကိုလို၍ ကျွန်ုပ်တို့ လာသည်မဟုတ်။ အရှင်ဘုရားကိုသတ်ရန်

(ပေါ်)

(ခယ်မ၏ စေခိုင်းချက်ကြောင့်) လာရခြင်း ဖြစ်သည်”ဟု ပြောကြားသည်တွင် တိဿမထေရ်က “ငါ၌ စင်ကြယ်သော သီလကား ရှိပေ၏၊ အရဟတ္တဖိုလ်ကိုကား မရသေးပေ။ ဤသီလကို အမှီပြုကာ အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လိုသည့်အတွက် နံနက် အရုဏ်တက်ရုံအတွင်း ငါ့အား တရားအားထုတ်ခွင့် ပေးကြပါ”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် လူဆိုးများက “ဤသို့ ခွင့်မပေးနိုင်ပါ၊ ညဉ့်အခါတွင် အရှင်ဘုရား ထွက်ပြေးသွားပါက တဖန် လိုက်လံဖမ်းဆီးရန် ဒုက္ခဖြစ်ရပေလိမ့်ဦးမည်၊ သို့ဖြစ်၍ အခွင့်မပြုနိုင်”ဟု ငြင်းပယ်ကြသောအခါ “ငါမပြေးနိုင်ကြောင်းကို သင်တို့အား အထင်အရှား သိပါစေမည်”ဟု အမိန့်ရှိကာ ကြီးစွာသော ကျောက်ခဲကိုယူ၍ ဒူးနှစ်ဖက်ကို ကိုယ်တိုင် ထုနှက်တော်မူ၏။

ဒူးနှစ်ဖက်လုံး သွန်သွန်ကျိုးသောအခါ “သင်တို့မြင်ကြပြီ မဟုတ်လော၊ ငါသည် မည်သည့်နည်းနှင့်မျှ ထွက်မပြေးနိုင်တော့ပေ။ ငါသည် ရာဂမကင်းပဲ ပုထုဇန်အဖြစ်ဖြင့် သေရမည်ကို စက်ဆုပ်လှပေ၏၊ ရှက်လှပေ၏”ဟူ၍ အမိန့်ရှိမှ လူဆိုးတို့က ခွင့်ပေးသဖြင့် ထိုသို့သဘောရှိသည့် ရာဂဖြင့် မသုံးသပ်အပ်သော မိမိ၏သီလကို အမှီပြုကာ တညဉ့်လုံး ရဟန်းတရား အားထုတ်သဖြင့် အရုဏ်တက်သောအခါ အရဟတ္ထဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူသည်။

မဟာထေရ်ကြီးတပါးအကြောင်း

မထင်ရှားသော မဟာထေရ်ကြီးတပါးသည် အပြင်းအထန် မကျန်းမာ၍ မိမိလက်ဖြင့်ပင် အစာအာဟာရကို မစားနိုင်တော့ပဲ မိမိ၏ ကျင်ငယ်ကျင်ကြီး၌ လူးလည်းတိမ်းလဲ နေလေ၏။ ထိုမထေရ်ကြီးကို ရဟန်းငယ်တပါးကမြင်၍ “ဩ.. ဇီဝိတသင်္ခါရတရားတို့ကား ဆင်းရဲစွာ့တကား”ဟု ပြောကြားလေသော် မာထေရ်ကြီးက “ငါ့ရှင်.. ငါသည် ယခုသေလျှင် နတ်ပြည်စည်းစိမ်ကို ရပေလိမ့်မည်။ ဤနတ်စည်းစိမ်ကို ရခြင်း၌ ငါ့အား ယုံမှားသံသယ လုံးဝမရှိပါ၊ သို့သော်လည်း ဤသီလကိုဖျက်၍ (ရဟန္တာမဖြစ်ပဲ သေလျှင် သီလပျက်သည်ကို ဆိုလိုသည်) ရရှိသော စည်းစိမ်မည်သည်မှာ သိက္ခာချ၍ လူထွက်ရသည်နှင့် တူလှဘိ၏ဟု မိန့်ဆိုတော်မူပြီးလျှင် သီလနှင့်တကွပင် သေအံ့ (ရဟန္တာဖြစ်ပြီးမှ သေပေအံ့”ဟု မိန့်ဆို၍ ထိုနေရာမှာပင် လျောင်းလျက် ထိုရောဂါကို အဦးမူကာ ခန္ဓာငါးပါး ရုပ်နာမ်တရားတို့ကို သုံးသပ် ဆင်ခြင်တော်မူသဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူလေသည်။

(ဤမထေရ်မြတ်တို့၏ သီလကား အပရာမဋ္ဌသီလ ဖြစ်သည်။)

(ပံ)

     ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် စသည်တို့၏ သီလသည် အလုံးစုံသော ကိလေသာ အပူအပင်ဟူသမျှ ငြိမ်းချမ်းခြင်းဖြင့် စင်ကြယ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလ မည်၏။ ဤသို့လျှင် သီလသည် ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ စသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ငါးပါး အပြားရှိ၏။

တနည်းကား..

(၁) ပဟာနသီလ၊

(၂) ဝေရမဏိသီလ၊

(၃) စေတနာသီလ၊

(၄) သံဝရသီလ၊

(၅) အဝီတိက္ကမသီလ-

အားဖြင့် ငါးပါးအပြားရှိ၏။ ထိုငါးပါးတို့တွင်-

     ပါဏာတိပါတ စသည်ကို ပယ်ရှားခြင်းသည် ပဟာနသီလမည်၏။ (ဤအရာ၌ ပါဏာတိပါတ စသည်-ဟူသော စကားဖြင့် အဒိန္နာဒါန် ကာမေသုမိစ္ဆာစာရစသော ဒုစရိုက်မှုတို့ကိုသာ ယူရသည်မဟုတ်၊ အဆင့်ဆင့်သော ကုသိုလ်တရားတို့ဖြင့် ပယ်ရှားသင့်သော အရာဟူသမျှကို ပယ်ရှားခြင်းသည် ပဟာနသီလ မည်၏ဟူ၍ အကျဉ်းချုပ်အားဖြင့် မှတ်ယူအပ်၏။ (ပါဠိလို) ပဟာန (မြန်မာလို) ပယ်ခြင်းဟူသည်မှာ ဆိုင်ရာဆိုင်ရာ ပယ်ရှားဖွယ်များကို ပယ်ရှားသော အခြင်းအရာဖြင့်ဖြစ်သော ကုသိုလ်စိတ် စေတသိက်စုပင် ဖြစ်သည်။)

     ပါဏာတိပါတစသော ရှောင်ကြဉ်ဖွယ်မှုတို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ဝိရတီစေတသိက် ပြဋ္ဌာန်းသည့် ကုသိုလ်စိတ် စေတသိက်စုသည် ဝေရမဏိသီလ မည်၏။

     ပါဏာတိပါတ စသည်တို့ကို ပယ်ရှားရှောင်ကြဉ်မှုနှင့် စိတ်ကို တွဲစပ်စွဲမြဲစေသော စေတနာတရားသည် စေတနာသီလ မည်၏။

     ပယ်ရှား ရှောင်ကြဉ်အပ်သော ပါဏာတိပါတစသော အမှုတို့ကို စိတ်ထဲသို့ မဝင်ရောက်နိုင်အောင် တားဆီးပိတ်ပင်သောအားဖြင့်ဖြစ်သော သတိစေတသိက်ပြဋ္ဌာန်းသည့် ကုသိုလ်စိတ် စေတသိက်စုသည် သံဝရသီလ မည်၏။

     ပယ်ရှား ရှောင်ကြဉ်အပ်သော ပါဏာတိပါတစသော အမှုတို့ကို မလွန်ကျူးသောအားဖြင့်ဖြစ်သော ကုသိုလ်စိတ် စေတသိက် တရားအစုသည် အဝီတိက္ကမသီလ မည်၏။

(ပါး)

(ဤပဟာနသီလစသော သီလငါးမျိုးမှာ အခြားသီလများကဲ့သို့ အသီးသီး တခြားစီ ဖြစ်ပွါးကြသော သီလများ မဟုတ်ကုန်၊ ပါဏာတိပါတ စသည်ကို ပြုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်လိုက်လျှင်ပင် ပဟာနသီလစသော ငါးမျိုးလုံး ပါဝင်ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။)

ငါးပါးတွဲ သီလစု ပြီး၏။

သီလအပြားကို ပြဆိုချက် ပြီး၏။

**********

သီလညစ်ညူးကြောင်းနှင့် ဖြူစင်ကြောင်း

(၆) သီလ၏ ညစ်ညူးကြောင်းတရားကား အဘယ်နည်း၊

(၇) သီလ၏ ဖြူစင်ကြောင်းတရား အဘယ်နည်း၊-

ဟူသော ဤအမေးစကား၌ သီလ၏ ညစ်ညူးကြောင်းတရားနှင့် ဖြူစင်ကြောင်း တရားတို့မှာ တွဲစပ်၍ ပြဆိုသင့်သော အရာစုဖြစ်သည်။

     ညစ်ညူးကြောင်း တရားဟူသည် သီလ၏ ပြတ်ခြင်း ပေါက်ခြင်းစသော သဘောစုဖြစ်၍၊ ဤမှ ပြန်သောအားဖြင့် သီလ၏ မပြတ်ခြင်း မပေါက်ခြင်း စသည်တို့သည် သီလ၏ ဖြူစင်ကြောင်း ဖြစ်ကုန်၏။

     သီလ၏ ပြတ်ခြင်း ပေါက်ခြင်း စသည်သည် လာဘ်လာဘ အရှိန်အဝါ အကျော်အစော စသည်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ပျက်စီးခြင်းဖြင့်၎င်း၊ မေထုနသံယောဂတရား ခုနစ်ပါးဖြင့်၎င်း ဖြစ်ပေ၏။ ချဲ့ဦးအံ့..

     အကြင်ရဟန်း၏ သီလသိက္ခာပုဒ်ဆိုင်ရာ အာပတ်ခုနစ်ပုံ ရှိသည့်အနက် လာဘ်ကိုလိုချင်ခြင်း အကျော်အစော ဂုဏ်ကိုလိုချင်ခြင်း စသည်တို့ကြောင့် အစဖြစ်သော အာပတ်အစု၌ဖြစ်စေ, အဆုံးဖြစ်သော အာပတ်အစု၌ဖြစ်စေ သိက္ခာပုဒ် ပျက်စီးငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏ သီလသည် အစွန်းအနား၌ပြတ်သော အဝတ်ကဲ့သို့ ပြတ်သည် ကျိုးသည် မည်၏။

     အကြင်ရဟန်း၏ သီလသည် အလယ်ဖြစ်သော အာပတ်အစု၌ ပျက်စီးငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏ သီလသည် အလယ်၌ပေါက်သော အဝတ်ကဲ့သို့ ပေါက်သည်မည်၏။

     အကြင်ရဟန်း၏ သီလသည် အစဉ်အတိုင်း သိက္ခာပုဒ် နှစ်ပါးသုံးပါး ပျက်စီးငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏ သီလသည် ကျော၌ဖြစ်စေ ဝမ်း၌ဖြစ်စေ အညိုအနီစသော ကျားသော အဆင်းရှိသော နွားကဲ့သို့ ကျားသော သီလမည်၏။

(ဖ)

     အကြင်ရဟန်း၏ သီလသည် သိက္ခာပုဒ်တခုကျော် စသည်ဖြင့် ပျက်စီးငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏ သီလသည် အကြားအကြား၌ မတူသောအဆင်းဖြင့် အပြောက်ဆန်းကြယ်သော နွားကဲ့သို့ ပြောက်သော သီလမည်၏။

(လူတို့သီလ ရဟန်းတို့သီလ နှစ်မျိုးလုံးမှာပင် အစ၌ဖြစ်စေ အဆုံး၌ဖြစ်စေ သိက္ခာပုဒ်တခုစီ ပျက်စီးလျှင် ကျိုးသည် ပြတ်သည် မည်၏။ အလယ်၌ သိက္ခာပုဒ် ပျက်စီးလျှင် ပေါက်သည်မည်၏။ အစမှာဖြစ်စေ အလယ်မှာဖြစ်စေ အဆုံးမှာဖြစ်စေ သိက္ခာပုဒ် နှစ်မျိုးသုံးမျိုး ဆက်၍ပျက်စီးလျှင် ကျားသည်မည်၏။ သိက္ခာပုဒ် တခုကျော် စသည်ဖြင့် အကြားအကြားမှာ အနှံ့အပြား သိက္ခာပုဒ်ပျက်စီးလျှင် ပြောက်သည် မည်၏ဟု ဆိုလိုသည်။)

     ဤသို့လျှင် လာဘ်စသည်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ပျက်စီးခြင်းဖြင့် သီလ၏ ကျိုးပြတ်ခြင်း ပေါက်ခြင်း ကျားခြင်း ပြောက်ခြင်းများသည် သီလ၏ ညစ်ညူးခြင်းပင် ဖြစ်၏။

     ပြဆိုပြီးသည့် ကျိုးပြတ်ခြင်း ပေါက်ခြင်း ကျားခြင်း ပြောက်ခြင်းတို့ မရှိစေကာမူ မေထုန်နှင့်စပ်သော အမှုခုနစ်ပါးကြောင့်လည်း သီလညစ်ညူးခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။

     မေထုန်နှင့်စပ်သော တရားခုနှစ်ပါး၏ သရုပ်ကို အင်္ဂုတ္တရနိကာယ၊ သတ္တကနိပါတ၊ ၅-မဟာယညဝဂ်၊ ၇-ဇာဏုသောဏိသုတ်၌ မြတ်စွာဘုရား အကျယ် ဟောတော်မူသည်ကို အကျဉ်းချုပ် ဖော်ပြပေအံ့..၊

     (၁) ရဟန်း ပုဏ္ဏား မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်သသူဟု ဝန်ခံလျက် မာတုဂါမနှင့် နှစ်ဦးစပ်ရှက်မှုကို မပြုသော်လည်း မာတုဂါမက မိမိကိုယ်ပေါ်မှာ မှီလာသည်ကို သာယာခြင်း နင်းနှိပ်ပေးသည်ကို သာယာခြင်း ရေချိုးပေးသည်ကို သာယာခြင်း ဆုပ်နယ်ပေးသည်ကို သာယာခြင်း၊ (မာတုဂါမ၏ ကိုယ်ထိလက်ရောက် ပြုစုမှုများကို သာယာခြင်း။)

     (၂) မာတုဂါမနှင့် နှစ်ဦးစပ်ရှက်မှုကို မပြု၊ မာတုဂါမ၏ ကိုယ်ထိလက်ရောက် ပြုစုသည်တို့ကို မသာယာသော်လည်း မာတုဂါမနှင့်အတူ ပြင်းစွာရယ်မော တသောသောနေရသည်ကို သာယာခြင်း၊

     (၃) ထိုသို့မဟုတ်ပဲ မာတုဂါမနှင့် မျက်စိချင်းဆိုင်ပြိုင်၍ ကြည့်နေရသည်ကို သာယာခြင်း၊

(ဖာ)

     (၄) ထိုသို့မဟုတ်ပဲ နံရံတဖက် တံတိုင်းတဖက် စသည်မှ မာတုဂါမ၏ ရယ်ရွှင်သံ စကားပြောသံ သီချင်းဆိုသံ ငိုကြွေးသံတို့ကို စူးစိုက်နားထောင် သာယာခြင်း၊

     (၅) ထိုသို့မဟုတ်ပဲ ရှေးက မာတုဂါမနှင့်အတူ ရယ်ရွှင်ပြောကြား ကစားခဲ့ဘူးသည်များကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့သာယာခြင်း၊

     (၆) ထိုသို့မဟုတ်ပဲ ကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့နှင့် လက်ရှိပြည့်စုံ၍ အလုပ်အကျွေးတို့က ပြုဖွယ်ကိစ္စ အဝဝတို့ကို ဝိုင်းဝန်းကာ ပြုစုလုပ်ကျွေး၍နေရသော သူကြွယ်ကိုဖြစ်စေ သူကြွယ်သားကိုဖြစ်စေ မြင်ရ၍ ထိုအဖြစ်ကို သာယာတပ်မက်ခြင်း၊

     (၇) ထိုသို့မဟုတ်ပဲ အမှတ်မရှိသော နတ်အဖြစ်ကို တောင့်တကာ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်လျက် “ငါသည် ဤသီလ ဤအကျင့် ဤအားထုတ်မှု ဤမြတ်သောအကျင့်ဖြင့် နတ်မင်းကြီး ဖြစ်ရပါလို၏၊ (သို့မဟုတ်) အမှတ်မထင် နတ်တဦးဦး ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု တောင့်တလျက် ထိုသို့ဖြစ်ရမည့် နတ်အဖြစ်ကို သာယာ တပ်မက်ခြင်း၊

     ဤကား မေထုနသံယောဂ= (မေထုန်နှင့်စပ်သောအမှု) ခုနစ်ပါးတည်း။ ထိုခုနစ်ပါးတို့တွင်.. (၁) ပဌမမှာ မာတုဂါမနှင့် နှစ်ဦးစပ်ရှက်မှု မပြုသော်လည်း မာတုဂါမကလာ၍ မှီခြင်းစသည်ဖြင့် ကိုယ်ချင်းထိပါးမှုစသော ကာယကံမှုကို သာယာခြင်းဖြစ်၍ မေထုန်မှုနှင့် စပ်ယှဉ်သောအရာ ဖြစ်၏။

     (၂) ဒုတိယမှာ ကိုယ်ချင်းထိပါးမှု ကာယကံမပြုတော့ပဲ ပြင်းစွာရယ်ခြင်းစသော ဝစီကံမှုကို သာယာခြင်း၊

     (၃) တတိယမှာ ကာယကံ ၀စီကံမပါ မျက်စိချင်းဆိုင်၍ ကြည့်ရသည်ကို သာယာခြင်း၊ (၄) စတုတ္ထမှာ မာတုဂါမအသံကို နားထောင်သာယာခြင်း၊ (၅) ပဉ္စမမှာ ပစ္စုပ္ပန် လောလောဆယ်မဟုတ်ပဲ ရှေးကပြုဘူး ကြားခဲ့ဘူးသည်ကို သာယာခြင်း၊ (၆) ဆဋ္ဌမှာ သူကြွယ် သူကြွယ်သားတို့ကို ကြည့်ရှုသာယာခြင်း၊ (၇) သတ္တမမှာ ကိုယ်နှုတ်တို့မပါပဲ စိတ်ထဲကသာ နတ်စည်းစိမ်ကို တောင့်တသာယာခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤ နောက်ခြောက်ချက်တို့လည်း မေထုန်မှုနှင့် စပ်ယှဉ်သောအရာစုသာ ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် မေထုနသံယောဂတရား ခုနစ်ပါးခေါ်၏။ (မေထုန်ငယ်ခုနစ်ပါးဟူ၍လည်း ခေါ်ဆို၏။)

     ဤသို့လျှင် လာဘ်လာဘစသော အကြောင်းကြောင့် သီလ၏ ပျက်စီးခြင်းဖြင့်၎င်း မေထုနသံယောဂ ခုနှစ်ပါးဖြင့်၎င်း သီလ၏ ကျိုးပြတ် ပေါက်ကျား ပြောက်ခြင်းသည် သီလညစ်ညူးခြင်း ဖြစ်၏။

(ဖိ)

     သီလ၏ ဖြူစင်မှုဆိုင်ရာ မကျိုးပြတ်ခြင်း မပေါက်ခြင်း စသည်ကိုကား သိက္ခာပုဒ်တို့ကို အလျဉ်းပင် မပျက်စီးစေသဖြင့်၎င်း ပျက်စီးသွားသော်လည်း ကောင်းစွာ ကုစားသဖြင့်၎င်း မေထုန်ငယ်ခုနစ်ပါးနှင့် စပ်ရှက်မှု မရှိသောအားဖြင့်၎င်း ထိုမှတပါး အမျက်ထွက်ခြင်း= ကောဓ၊ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း= ဥပနာဟ၊ သူ့ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း= မက္ခ၊ အပြိုင်မူခြင်း= ပဠာသ၊ သူတပါးစည်းစိမ်ကို မနာလိုခြင်း= ဣဿာ၊ မိမိစည်းစိမ်ကို ဝန်တိုလျှို့ဝှက်ခြင်း= မစ္ဆရိယ၊ မိမိ၌ ထင်ရှားရှိသောအပြစ်ကို ဖုံးလွှမ်းခြင်း= မာယာ၊ မိမိ၌ ထင်ရှားမရှိသောဂုဏ်ကို ထင်ပေါ်အောင်ပြုလုပ်ခြင်း= သာဌေယျ- ဤသို့ အစရှိသော ယုတ်မာသော တရားတို့၏ မဖြစ်ခြင်းဖြင့်၎င်း၊ အလိုနည်းခြင်း ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း ကိလေသာတို့ကို ခေါင်းပါးစေခြင်း အစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့၏ ဖြစ်ခြင်းဖြင့်၎င်း ပြဆိုအပ်ပေ၏။

     ထိုမကျိုး မပြတ် မပေါက် မကျား မပြောက်သော သီလတို့သည် တဏှာ၏ ကျွန်အဖြစ်မှ တော်လှန်မှုကို ပြုတတ်သောကြောင့် ဘုဇိဿသီလလည်း မည်ကုန်၏။ ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းအပ်သောကြောင့် ဝိညူပသဋ္ဌသီလလည်း မည်ကုန်၏။ ငါ့သီလသည် အလွန်တရာ စင်ကြယ်သည်ဖြစ်၍ နောက်အခါ ကြီးကျယ်သော စည်းစိမ်ချမ်းသာတွေကို ရရှိစေလိမ့်မည် စသည်ဖြင့် တပ်မက်မောခြင်း ရာဂတရားနှင့် “ဤသီလသည် ငါ့သီလဖြစ်သည်။ ငါ့သီလသည် အလွန်စင်ကြယ်သည်။ ငါ့သီလမျိုး အခြားသူမှာမရှိ စသည်ဖြင့် ငါစွဲ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ တရားတို့ဖြင့် အသုံးအသပ် မခံရသောကြောင့် အပရာမဋ္ဌသီလလည်း မည်ကုန်၏။ ဤသီလမျိုးတို့သည် ရှေ့သို့ တဆင့်တက်ကာ ဈာန်နှင့်နီးကပ်သော သမာဓိ ဈာန်နှင့်ယှဉ်သော သမာဓိတို့ကို ဖြစ်စေနိုင်သောကြောင့် သမာဓိသံဝတ္တနိက သီလလည်း မည်ကုန်၏။

     ပြခဲ့ပြီးသောအတိုင်း မကျိုးမပြတ်ခြင်း မပေါက်ခြင်း မကျားခြင်း မပြောက်ခြင်း တဏှာကို တော်လှန်နိုင်ခြင်း ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းအပ်ခြင်း တဏှာဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် အသုံးသပ်မခံရခြင်း ဤအင်္ဂါခုနစ်ပါးသည် သီလစင်ကြယ်ကြောင်း အင်္ဂါတရားတို့ ဖြစ်ကုန်၏။ ဤအင်္ဂါခုနစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော သီလသည်သာ အထက်ဖြစ်သော သမာဓိနှစ်ပါးကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် သမာဓိကို ရယူလိုသော ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်သည် မိမိ၏သီလကို ဤအင်္ဂါခုနစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံအောင် လုံ့လကြိုးကုတ် အားထုတ်ရာသတည်း။

သီလပါရမီခဏ်း ပြီး၏။

**********