မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထုဂါထာ -၂
၂၆-ဗြာဟ္မဏဝဂ်
၂၈-မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
အမတောဂဓ’မနုပ္ပတ္တံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
ယဿ၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ၊ မှာ။ အာလယာ၊ အဖန်ဖန်ငြိကပ်တတ်သော တဏှာတို့သည်။ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ မရှိကုန်။ (ယော၊ သည်။) အညာယ၊ ဝတ္ထုရှစ်ဖြာ, ဟုတ်မှန်စွာ သိ၍။ [“အညာယ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မ, သံဃသိက္ခာ, ပုဗ္ဗန္တာပရန္တ, ထိုနှစ်ဝနှင့်, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်, ရှစ်ရပ် ကြောင်းရာ, ဟုတ်မှန်စွာသိ၍”ဟု အကျယ်ပေး။]၂ အကထံကထီ၊ အဘယ်သို့ ဖြစ်ပါလိမ့် မည်နည်းဟု ပြောဆိုကြောင်းဝိစိကိစ္ဆာမရှိသည်။ ဝါ၊ သို့လော သို့လောဟုဖြစ်သော ဝိစိကိစ္ဆာမရှိသည်။၁ (ဟောတိ၊ ၏။) အမတောဂဓံ၊ နိဗ္ဗာန်သို့ သက်ဝင်လျက်။၂ အနုပ္ပတ္တံ၊ ရောက်သော။ တံ အဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဗြူမိ။ (ပါ-၄၁၁)
၂။အညာယ။ ။ “အဋ္ဌ ဝတ္ထူနိ ယထာဘူတံ ဇာနိတွာ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုတွင် အဋ္ဌ ဝတ္ထူနိဟူ သည် “ဗုဒ္ဓ(သတ္ထု), ဓမ္မ, သံဃ, သိက္ခာ, ပုဗ္ဗန္တ, အပရန္တ, ပုဗ္ဗန္တာပရန္တ, ဣဒပစ္စယတာပဋိစ္စ- သမုပ္ပန္န”တို့တည်း(အဘိ၊၁၊၂၀၈)။
တွာအနက်။ ။ “ကရိုဏ်းသမ္ပဒါ, ပုဗ္ဗာပရ, သမာနနှင့်, လက္ခဏဟိတ်ပါ, နက်သတ္တာ, ထွန်းလာတွာပစ္စည်း(ရွှေ-၁၆၁)”ဟူသော တွာပစ္စည်း၏ အနက်၇မျိုးတို့တွင် သိခြင်းနှင့် ဝိစိကိစ္ဆာ မရှိခြင်းသည် တစ်ပြိုင်တည်းဖြစ်သောကြောင့် ကရိုဏ်းအနက်နှင့် သမာနကာလကြိယာဝိသေ သနအနက်ယူ၍ “အညာယ-၍၊ ဝါ-သိခြင်းဖြင့်”ဟု ပေးနိုင်သည်။
လက္ခဏ, ဟိတ်။ ။ လက္ခဏအနက်လည်း ရနိုင်သည်၊ “လက္ခဏပုဒ်, ထုတ်၍အရာ, ရှိသည်မှာ, များစွာဟိတ်လည်း ဝင်သတည်း(ဘုရားကြီး-၆၆)”နှင့်အညီ လက္ခဏအနက်ရလျှင် ဟိတ်အနက်လည်း ရ၏၊ ဟိတ်အနက်ပေးရာ၌ ကတ္တားကို ဆဋ္ဌီအနက်ပေးရ၏၊ နောက်ကြိယာနှင့် ကတ္တားကွဲသဖြင့် “တုနတွာနတွာ ဝါ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် တွာပစ္စည်းသက်ရသည်(ဝိဗော၊၂၆၀၊ သပြေ၊၃၊၉၃)၊ “ယော-၏၊ ဝါ-သည်၊ အညာယ-သိလသော်၊ ဝါ-သိခြင်းကြောင့်”ဟုပေး။
၁။အကထံကထီ။ ။ ကထီယတိ ဧတာယာတိ ကထာ၊ ကထံ ဣတိ+ပဝတ္တာ+ကထာ ကထံကထာ-အဘယ်သို့ပါလိမ့်ဟူ၍ဖြစ်သော ပြောဆိုကြောင်း ဝိစိကိစ္ဆာ(သီဘာ၊၃၊၁၃၄)၊ (တစ်နည်း) “ကထမိဒံ ကထမိဒ”န္တိ ပဝတ္တတီတိ ကထံကထာ-ဤတရားသည် ဘယ်လိုပါလိမ့်, ဤတရားသည် ဘယ်လိုပါလိမ့်ဟု ဖြစ်တတ်သော ဝိစိကိစ္ဆာ၊ [ကထံ ကထံ+အ၊-သီဋီသစ်၊၂၊၁၂၇။] (တစ်နည်း) “ကထမိဒ”န္တိ ကထယတိ ယာယာတိ ကထံကထာ-ဤသည်ကား အဘယ် နည်းဟု ပြောဆိုကြောင်း ဝိစိကိစ္ဆာ၊ [ကထံ+ကထ+အ၊-ဓာန်-ဋီ-၁၇၀။] ကထံကထာ+ယဿ အတ္ထီတိ ကထံကထီ၊ န+ကထံကထီ အကထံကထီ။
၂။အမတောဂဓံ။ ။ ဤနေရာ၌ အမတောဂဓပုဒ်သည် “(၁) နိဗ္ဗာန်သို့ သက်ဝင်သည် (၂) နိဗ္ဗာန်သို့ သက်ဝင်တတ်သော အရိယာမဂ် (၃)နိဗ္ဗာန်၏အတွင်း (၄)နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ထောက်တည်ရာကမ်း”ဟု အနက် ၄မျိုးဖြစ်နိုင်သည်။
(၁)နံပါတ်အနက်။ ။ ဤအနက်သည် “အမတံ နိဗ္ဗာနံ ဩဂါဟေတွာ(ဓမ္မ.ဋ္ဌ)”ဟူသော အဖွင့်နှင့် ညီ၏၊ “နတ္ထိ ဧတဿ မရဏသင်္ခါတံ မတန္တိ အမတံ(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၁)၊ အဝဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိ (အဝဂါဟတီ)တိ ဩဂဓော၊ [အဝ+ဂမု+တ၊ အဝကို ဩပြု, တကိုဓပြု၊-နိသာ-၄၅၈၊ သီဘာ၊၂၊၄၂၀၊ ဝိဓာန်။] အမတံ+ဩဂဓော အမတောဂဓော”ဟုပြု၊ “ဩဂါဟေတွာ”ဟု တွာ ပစ္စည်းဖြင့် ဖွင့်သဖြင့် ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ အထက်၌ ဤအတိုင်းပေးသည်။
(၂)နံပါတ်အနက်။ ။ ဤအနက်သည် “နိဗ္ဗာနောဂဓောတိ ဝါ အရိယမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ (ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၆၊ အံ၊ဋီ၊၂၊၂၆၀)”ဟူသော အဖွင့်နှင့် ညီ၏၊ “အမတောဂဓံ-နိဗ္ဗာန်သို့ သက်ဝင် တတ်သော အရိယာမဂ်သို့၊ အနုပ္ပတ္တံ-ရောက်ပြီးသော”ဟုပေး၊ ရှေ့နည်းအတိုင်း ဝိဂြိုဟ်ပြုပါ။
(၃) နံပါတ်အနက် ။ ။ ဤအနက်သည် “အမတောဂဓန္တိ အမတဗ္ဘန္တရံ၊ အနုပ္ပတ္တန္တိ အနုပဝိဋ္ဌံ(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၉)၊ နိဗ္ဗာနဿ အန္တော(ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၆၊ အံ၊ဋီ၊၂၊၂၆၀)”ဟူသော အဖွင့်များ နှင့် ညီ၏၊ “အမတဿ+ဩဂဓော (အန္တော) အမတောဂဓော”ဟု ပြု၍ “အမတောဂဓံ-နိဗ္ဗာန်၏ အတွင်းသို့၊ အနုပ္ပတ္တံ-ဝင်ရောက်သော”ဟုပေး။
(၄)နံပါတ်အနက်။ ။ ဤအနက်သည် “နတ္ထိ ဧတဿ မရဏသင်္ခါတံ မတန္တိ အမတံ၊ သစ္ဆိကိရိယာယ သတ္တာနံ ပတိဋ္ဌာဘူတန္တိ ဩဂဓံ(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၁)၊ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ဩဂဓံ ပတိဋ္ဌံ ပါရံ(ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၆၊ အံ၊ဋီ၊၂၊၂၆၀)”ဟူသော အဖွင့်များနှင့် ညီ၏၊ “အမတသင်္ခါတော '+ဩဂဓော အမတောဂဓော”ဟုပြု၍ “အမတောဂဓံ-နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ထောက်တည်ရာကမ်း သို့၊ အနုပ္ပတ္တံ-ရောက်သော”ဟု ပေး။ [အမတောဂဓံပုဒ်နှင့် နိဗ္ဗာနောဂဓံပုဒ်သည် အတူတူပင် ဖြစ်ရကား အမတောဂဓံ၌ နိဗ္ဗာနောဂဓံပုဒ်၏ အဖွင့်အတိုင်း ရနိုင်၏။]
မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။