ဝိနည်းပဒေသာသင်တန်း/အစေလကဝဂ် သိက္ခာပုဒ်ဆယ်ပါး
၅။ အစေလကဝဂ် သိက္ခာပုဒ်ဆယ်ပါး အကျဉ်း
၁။ အဝတ်မဝတ်သော အစေလက, အဝတ်ဝတ်သော ပရိဗိုဇ်တိတ္ထိတို့အား ကိုယ်တိုင် ခဲဖွယ် (၁၂)ပါး, ဘောဇဉ် (၅)ပါးတို့မှ တစ်ပါးပါးကို ပေးလျှင် အစေလကပါစိတ်။
၂။ ရဟန်းတစ်ပါးကို ရွာနိဂုံးသို့ ဆွမ်းခံအတူလိုက်ခဲ့ရန် ခေါ်သွားပြီးနောက် အာမိသတစ်ခုခုကို ပေးရာဖြစ်စေ, မပေးဘဲဖြစ်စေ မာတုဂါမနှင့် အတူ ရယ်မောလို, ကျီစယ်လို, ဆိတ်ကွယ်ရာ၌ နေထိုင်လိုခြင်း, မလျောက်ပတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်လိုခြင်းကြောင့် ထိုရဟန်းကို ပြန်လွှတ်လျှင် ဥယျောဇနပါစိတ်။
၃။ သမီးခင်ပွန်းနှစ်ယောက်ရှိသော အိပ်ခန်းအတွင်း အိပ်ရာအနီး ကပ်၍ ထိုင်ခြင်းကြောင့် သဘောဇနပါစိတ်။
၄။ မာတုဂါမနှင့်အတူ မျက်စိကွယ်ရာ ဖုံးကွယ်အပ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေခြင်းကြောင့် ရဟောပဋိစ္ဆန္နပါစိတ်။
၅။ မာတုဂါမနှင့် တစ်ယောက်ချင်းချင်း နား၏ကွယ်ရာ တစ်ဆယ့်နှစ်တောင်ကွာအရပ်၌ ထိုင်နေခြင်းကြောင့် ရဟောနိသဇ္ဇပါစိတ်။
၆။ ဘောဇဉ်ငါးပါးဖြင့် ဖိတ်အပ်သော ဘတ်ရှိသော ရဟန်းသည် သင်္ကန်းလှူရာအခါ, သင်္ကန်းချုပ်ရာအခါကို ကြဉ်ထား၍ ထင်ရှားရှိနေသော ရဟန်းကို မပန်ပြောဘဲ ထိုဘတ်ကို မစားမီဖြစ်စေ, စားပြီးနောက် မွန်းမတည့်မီဖြစ်စေ အခြားအိမ်တို့၌ လှည့်လည်သွားလာလျှင် စာရိတ္တပါစိတ်။
၇။ ဂိလာနမဟုတ် ကျန်းမာသော ရဟန်းသည် သံဃာအတွက် ဆေးပစ္စည်း ဖိတ်ထားသော ဒကာထံ၌ နောက်ထပ် ဖိတ်ခြင်း, အမြဲအလှူခံရန် ဖိတ်မန်ခြင်းကို ကြဉ်ထား၍ လေးလပတ်လုံး (ဝါ) ဒါယကာက ပိုင်းခြား သတ်မှတ်ထားသော ကာလပတ်လုံး သာယာနိုင်၏၊ ထိုပိုင်းခြားသတ်မှတ်ရာ အချိန်ကာလ, ပိုင်းခြားအပ်သော ဆေးအမျိုးအစားထက် ပိုတောင်းလျှင် မဟာနာမပါစိတ်။
၈။ စစ်တပ်သို့ သွားထိုက်သော အကြောင်းမရှိဘဲ မြို့ရွာမှ ထွက်သော စစ်တပ်ကို ကြည့်ရှုရန် သွားခြင်းကြောင့် ဥယျုတ္တသေနာပါစိတ်။
၉။ စစ်တပ်၌ ဆွေမျိုးတစ်ယောက်ယောက် မကျန်းမာခြင်းစသော တစ်စုံတစ်ခုသော အကြောင်းရှိရာ သွားရာ၌ နှစ်ညဉ့်သုံးညဉ့်ထက် ပိုလွန်ခြင်းကြောင့် သေနာဝါသပါစိတ်။
၁၀။ နှစ်ညဉ့် သုံးညဉ့် စစ်တပ်၌ နေ့စဉ် စစ်တိုက်ပွဲသို့ဖြစ်စေ, စစ်သည်အစု ရေတွက်ရာသို့ဖြစ်စေ, စစ်တိုက်ဖို့ရန် စစ်ပြင်ဆင်ရာသို့ဖြစ်စေ, ဆင်တပ် မြင်းတပ် စသည်ကို ကြည့်ရှုရာသို့ဖြစ်စေ သွားခြင်းကြောင့် ဥယျောဓိက ပါစိတ်အာပတ် သင့်၏၊
၁။ အစေလကသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
အဝတ်မဝတ် ဗလာကိုယ်လုံးတီးကျင့်သော အစေလက, အဝတ်ဝတ်သော ပရိဗိုဇ်, သာသနာပြင်ပ တိတ္ထိယောက်ျား မိန်းမတို့အား ရဟန်းက မိမိလက်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် ခဲဖွယ် ဘောဇဉ်တို့ကိုပေးလျှင် ပါစိတ်အာပတ် သင့်၏၊ သို့ရာတွင် ဝမ်းတွင်းစားမျိုဖို့ မဟုတ်ဘဲ အပြင်ဘက် သုတ်လိမ်းဖို့သာ ဖြစ်သော ဆီ စသည်ကို ပေးရာ၌ကား အာပတ်မသင့်ဟု ခွင့်ပြုချက်ရှိသည်။ (အစေလက- နတ္ထိ စေလံ အဿာတိ အစေလကောအရ အဝတ်မရှိ ဗလာ ကိုယ်လုံးတီးကျင့်သော တိတ္ထိမျိုးကို အစေလကဟု ခေါ်၏၊ မြန်မာတို့က တိတ္ထိ တက္ကတွန်းဟုလည်း ခေါ်၏၊ ပရိဗ္ဗာဇက = ပရိစ္စဇိတွာ - လူမှုကိစ္စ ဟူသမျှကို စွန့်ခွာ၍၊ ဝဇတိ = သင်္ခန်းကျောင်းသို့ သွားနေတတ်၏၊ ဣတိ = ထို့ကြောင့်၊ ပရိဗ္ဗာဇကော = ပရိဗ္ဗာဇက မည်၏၊ ဤဝိဂြိုဟ်အရ - လူမှုကိစ္စကို စွန့့််ခွာ၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းသို့ သွားနေသော ရသေ့, ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ အမျိုးမျိုးတို့ကို ရသော်လည်း ဤသိက္ခာပုဒ်၌ သာသနာပဖြစ်သော တိတ္ထိတို့တည်း။ ဤ၌ အဝတ်ဝတ်သူ တိတ္ထိတို့ကို ယူပါ။
ဖိုးသူတော် သီလရှင်များ
ယခုခေတ် မြန်မာပြည်၌ ဖိုးသူတော် သီလရှင်များသည် သာသနာပြင်ပ အယူကို ယူသူများ မဟုတ်ကြရကား ဤပရိဗ္ဗာဇက ပရိဗ္ဗာဇိကာအရတို့တွင် မပါဝင်ကြ၊ သုတ်ပါထေယျ သမ္ပသာဒနီယအဋ္ဌကထာ၌ ပြအပ်သော သင်္ကန်းမှ တစ်ပါးသော အဝတ်ဖြူဝတ်သော သာသနာနွယ်ဝင်များ ရဟန်းအနွယ်ဝင်များဟု ယူသင့်သည်။ (ဘာသာဋီကာ၊၂၉၆။)
အာပတ်သင့်ပုံများ
တိတ္ထိတို့၌ တိကပါစိတ်၊ တိတ္ထိမဟုတ်သည်၌ ဒုက္ကဋ်၊ တိတ္ထိမဟုတ်သည်၌ တိတ္ထိမဟုတ်ဟု မှတ်ထင်၍ ပေးသော ရဟန်းအား အာပတ်မသင့်၊ လူ, သာမဏေကို ပေးခိုင်းသော ရဟန်း, တိတ္ထိတို့၏ အထံ၌ ခွက်ကို ချထားပြီးမှ ဤဝတ္ထုကို ယူလော့ဟု ဆိုသော ရဟန်း, တိတ္ထိတို့ ချထားသော ခွက်၌ ထည့်ပေးသော ရဟန်း, ကိုယ်လိမ်းကျံစရာ ဆီစသည် ပေးသော ရဟန်းအား အာပတ်မသင့်။
၂။ ဥယျောဇနသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
အဖော်ရဟန်းကို ခေါ်၍ ရွာ, နိဂုံးသို့ ဆွမ်းခံဝင်သော ရဟန်းသည် အိမ်သို့ ကပ်ရောက်၍ ဒါယိကာမနှင့်အတူ ရယ်ရွှင်ခြင်းစသော ပြောလိုရာရာကို ပြောချင်, ဆိတ်ကွယ်ရာ၌ နေချင်သောကြောင့် အဖော်ရဟန်းအား စားဖွယ်တစ်ခုခုကို ပေး၍ဖြစ်စေ, မပေးဘဲဖြစ်စေ ပြန်လွှတ်လျှင် ဒုက္ကဋ်။ ထိုအဖော်ရဟန်း ဥပစာကို လွန်လျှင်လွန်ချင်း ထိုပြန်ခိုင်းသော ရဟန်း ဥယျောဇနသုဒ္ဓပါစိတ်အာပတ် သင့်၏၊
ရဟန်းတစ်ပါးကို ဆွမ်းခံ အတူခေါ်ပုံ
“ငါ့ရှင်..လိုက်ခဲ့၊ ရွာထဲသို့ ဆွမ်းခံဝင်ချေကြစို့”ဟု ဖြစ်စေ၊ “ငါ့ရှင်.. လိုက်ခဲ့၊ နိဂုံးသို့ ဆွမ်းခံဝင်ချေကြစို့”ဟု ဖြစ်စေ ပြော၍ အတူခေါ်သည်။
ရဟန်းကို ပြန်လွှတ်ပုံ
အိမ်တစ်အိမ်ရောက်သောအခါ ထိုအဖော်ခေါ်ခဲ့သော ရဟန်းအား ခဲဖွယ် ဘောဇဉ်စသော အာမိသ တစ်ခုခုကို အလှူခိုင်းပြီး၍ဖြစ်စေ, အလှူ မခံခိုင်းသေးဘဲဖြစ်စေ “သင်နှင့်အတူ စကားပြောရတာလည်း မကောင်း၊ နေရတာလည်း မကောင်း၊ ငါတစ်ယောက်ထဲ ပြောဆိုနေထိုင်ရခြင်းက ချမ်းသာသည်ဟု ပြော၍ မလျောက်ပတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်လိုခြင်းကြောင့် ထိုရဟန်းကို ပြန်လွှတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။
မလျောက်ပတ်သော အကျင့်
ပြန်လွှတ်သော ရဟန်း၏ မာတုဂါမနှင့်အတူ ရယ်မောလို, ကျီစယ်လို, ဆိတ်ကွယ်ရာအရပ်၌ နေထိုင်လိုခြင်း စသော မလျောက်ပတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်လိုခြင်း စသည်ပင် ပြန်လွှတ်ခြင်း၏အကြောင်း ဖြစ်၏၊
ဧတဒေဝပုဒ်အစွဲ
ဧတဒေဝပုဒ်ဖြင့် ရှေ့အာကာရဝါကျတို့၌ အတွင်းဝင်သော မလျောက်ပတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်လိုခြင်း အနာစာရကို စွဲရမည်ကို ပြသည်။ နှစ်ပါး အတူတကွ ဤရွာအတွင်း ဆွမ်းခံကြွသော် မမျှတခြင်း, မရနိုင်ခြင်း စသော တစ်ပါးသော လျောက်ပတ်သော အကြောင်းကို မပြ၊ ထိုအကြောင်းကြောင့် ပြန်လွှတ်လျှင် အာပတ်မသင့်ဟု သိစေသည်။
အာပတ်သင့်သော အချိန်
နှင်အပ်, ပြန်ခိုင်းအပ်သော ရဟန်းအား ပြန်ခိုင်းကာမျှ၌ ပါစိတ်အာပတ် မသင့်သေး၊ ဒုက္ကဋ်သာ သင့်သည်။ နှင်အပ်, ပြန်ခိုင်းအပ်သော ရဟန်းသည် လွင်တီးခေါင်ဖြစ်အံ့ (၁၂)တောင် ဒဿနူပစာရ, သဝနူပစာရကို ခြေတစ်လှမ်း လွန်ရုံမျှ၌လည်း ဒုက္ကဋ်သာ၊ ခြေနှစ်လှမ်း လွန်မှ ပါစိတ်သင့်သည်။ နံရံစသည် အကွယ်အကာ ခြားအံ့၊ အကွယ်အကာနံရံ၏ ဥပစာရကို ခြေတစ်လှမ်း လွန်လျှင် ဒုက္ကဋ်၊ ခြေနှစ်လှမ်း လွန်လျှင် ပါစိတ်အာပတ် သင့်၏၊ ရဟန်းကို ဖြစ်စေ, သာမဏေကိုဖြစ်စေ စိတ်ဆိုး၍ သက်သက် နှင်လွှတ်အံ့၊ ဒုက္ကဋ် အာပတ်သာ သင့်၏၊
အာပတ်အဆင့်ဆင့်
ရဟန်း၌ ရဟန်းဟု အမှတ်ရှိ၍ လွှတ်အံ့၊ တိကပါစိတ်၊ ရဟန်းမဟုတ် သည်၌ တိကဒုက္ကဋ်၊ အဖိုးထိုက်တန်သော ဘဏ္ဍာကို တွေ့မြင်၍ လောဘတရား ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု လွှတ်လိုက်အံ့၊ မာတုဂါမကို တွေ့မြင်၍ (သာသနာတော်၌) မမွေ့လျော်ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု လွှတ်လိုက်အံ့၊ နာဖျားလာသော ရဟန်း, နောက်ကျန်ရစ်သော ရဟန်း, ကျောင်းစောင့်ရဟန်းအား ပြန်လွှတ်လိုက်အံ့၊ “ယာဂု, ထမင်း, ခဲဖွယ်, ဘောဇဉ်ကို ပြန်ပို့ဆောင်လော့”ဟု ပြန်လွှတ်သော ရဟန်း၊ မကျင့်အပ်သော အကျင့်ကို မကျင့်လိုဘဲ အကြောင်းရှိ၍ လွှတ်လိုက် အံ့၊ အာပတ်မသင့်။
၃။ သဘောဇနသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
သဘောဇန (= သ+ဥဘောဇန)သမီး ခင်ပွန်း လင်မယားနှစ်ယောက်ကို ဥဘောဇန၊ ထိုနှစ်ယောက်တို့နှင့်တကွဖြစ်သော အိမ်, အိပ်ခန်းကို သဘောဇနဟု ခေါ်၏၊ သမီးခင်ပွန်း လင်မယားနှစ်ယောက်တို့က အိပ်ခန်းမှာ တည်ရှိနေစဉ် ထိုအိမ်ခန်းအတွင်း ဝင်၍ (အိပ်ရာအနီး၌ ထိုင်လျှင်) ရဟန်းက အလိုက်မသိရာ ရောက်သောကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်ဟု ပညတ်တော်မူသည်။ တစ်နည်း - သဘောဇန၌ ဘောဇနအရ ခံစားအပ်သော စည်းစိမ်ကို ယူ။ ယောက်ျား၏ စည်းစိမ်မှာ မိန်းမ၊ မိန်းမ၏ စည်းစိမ်ကား ယောက်ျားတည်း။ ထို့ကြောင့် သဘောဇနေ = စည်းစိမ်ခံစားသော မိန်းမ, ယောက်ျားနှင့် တကွ ဖြစ်သော အိမ်၌ဟု ဖွင့်ဆိုသေး၏၊ ထိုင်နေငြားအံ့ ဟူသည် ကြီးသော အိမ်၌ တံခါးဘောင်၏ နှစ်တောင်ထွာဟတ္ထပါသ်ကို စွန့်၍ နေငြားအံ့၊ ငယ်သော အိမ်၌ ခေါင်လျောက်ကို လွန်၍ ထိုင်ငြားအံ့ ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏၊ ငယ်သောအိမ်ဟူသည် အကျယ်ငါးတောင်မျှ ရှိသည်ကို ဆို၏၊ အလယ်ခေါင် ဟူသည်လည်း နှစ်တောင့်ထွာပင် ဖြစ်၏၊
အာပတ်အဆင့်ဆင့် သင့်ပုံ
အိပ်ရာ အိပ်ခန်း၌ တိကပါစိတ်၊ အိပ်ခန်း မဟုတ်သော် ဒုကဒုက္ကဋ်၊ ဆိုအပ်ပြီးသော နှစ်တောင်ထွာအရပ်ကို မလွန်မူ၍ နေသောရဟန်း၊ လင်မယားနှစ်ယောက်လုံး အပြင်ထွက်သောအခါ ရာဂကင်းပြီး အနာဂါမ်, ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးသော နှစ်ယောက်တို့၌ နေသော ရဟန်း၊ အိပ်ခန်း မဟုတ်သည်၌ နေသော ရဟန်းတို့အား အာပတ်မသင့်။
၄။ ရဟောပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
မာတုဂါမအရ ယနေ့ မွေးဖွားသော အသက်ရှင်ဆဲသော လူမိန်းမကို ယူ၊ မိန်းမအချင်းချင်းသည် တစ်ယောက်သည် တစ်ယောက်၏ အပြစ်ကို ဖုံးကွယ်ပေးတတ်သောကြောင့် မိန်းမတစ်ရာပင် ဖြစ်စေကာမူ အာပတ်သင့်ခြင်းကို ပြုတတ်၏၊
ရဟောဖြင့် နားကွယ်ရာ (၁၂)တောင်ကွာ သဝနူပစာ, ပဋိစ္ဆန္နေ-ဖြင့် နံရံ တံတိုင်း စသည် ခြားရာ မျက်စိကွယ်ရာကို ပြသည်။ အနိယတသိက္ခာပုဒ်၌ ရဟောဖြင့် ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကို ပြသည်၊ ပဋိစ္ဆန္နေဖြင့် သံဃာဒိသေသဝတ္ထုကို ပြသည်၊ အလံကမ္မနိယေဖြင့် ပါရာဇိကဝတ္ထုကို ပြသည်ဟု ဆိုက မှတ်လွယ်၏”ဟု မေဒိနီ၌ ဆိုထား၏၊ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျဖြင့် ထိုင်ခြင်းကြိယာ ကိုသာ ပြ၏၊ အိပ်ခြင်းကြိယာကိုလည်း ယူရမည်။ ရပ်ခြင်းကြိယာကို မယူရ။ သိ, ကြား လိမ္မာသော ယောက်ျား၏ မျက်ကွယ်ကို ယူရမည်။
(ဆောင်) ဝိညူပုရိသ, မျက်ကွယ်မျှ၊ ယူရ ဤသိက္ခ။
ဝိညူပုရိသယောက်ျားသည် လျောင်း၍ အိပ်မပျော်သော်လည်းကောင်း, မကန်းသော သိ, ကြား လိမ္မာသော ယောက်ျားသည် (၁၂)တောင်အတွင်း၌ တည်ရှိသော်လည်းကောင်း၊ ရပ်နေသောရဟန်း၊ ဆိတ်ကွယ်ရာကို မငဲ့သော ရဟန်း၊ အခြားတစ်ပါးကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းတို့အား အာပတ်မသင့်၊ ဥမ္မတ္တကရဟန်း အာပတ်မသင့်။
၅။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
ရဟောအရ နားဆိတ်ကွယ်ရာကိုသာ ယူရမည်ဟု သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ ဆို၏၊ မျက်စိ, နား နှစ်ပါးလုံး ကွယ်ရာကို ယူရမည်ဟု ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာ ဆို၏၊ တစ်ခုခု ကွယ်ကလည်း အာပတ်သင့်သည်ဟု ကင်္ခါ ဆို၏၊
(ဆောင်) စက်-သော နှစ်ဝ၊ ကွယ်ကုန်ကြ၊ ယူရ ဤသိက္ခာ။
တစ်ခုခုမျှ၊ ကွယ်သပ၊ သင့်ထ အာပတ္တာ။ (မေဒီနီ၊၁၆၈။)
ဘာသာဋီကာ၌ ရှေ့သိက္ခာပုဒ် မျက်စိကွယ်ရာ၊ ဤ နောက်သိက္ခာပုဒ် နားကွယ်ရာကို ရဟောဟု ဆို၏၊ ပဋိစ္ဆန္နေ ထောက်။
အာပတ်သင့်ပုံများ
မာတုဂါမ၌ တိကပါစိတ်၊ မာတုဂါမ မဟုတ်သည်၌ ဒုကဒုက္ကဋ်။ မာတုဂါမ မဟုတ်သည်၌ မာတုဂါမ မဟုတ်ဟု အမှတ်ရှိသော ရဟန်း အာပတ် မသင့်။ ဘီလူးမ, ပြိတ္တာမ, တိရစ္ဆာန်မ, ပဏ္ဍုက်, လူယောင်ဖန်ဆင်းထားသော တိရစ္ဆာန်မနှင့်အတူ ဆိတ်ကွယ် ဖုံးလွှမ်းရာ နေရာ၌ ထိုင်နေငြားအံ့ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏၊
၆။ စာရိတ္တသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
ဘောဇဉ်ငါးပါးတွင် တစ်ပါးပါးဖြင့် ဖိတ်မန်အပ်သော ရဟန်းကို နိမန္တိတဟု ခေါ်၏၊ ထိုဖိတ်မန်ထားအပ်သော ဘတ်ရှိသူကို သဘတ္တဟု ခေါ်၏၊ “မနက်ဖန် တပည့်တော်အိမ်သို့ ဩဒန (= ထမင်း) အလှူခံကြွပါ” စသည်ဖြင့် ဖိတ်မန်ထားအပ်သော ရဟန်းသည် ထင်ရှားရှိနေသော ရဟန်းကို မတိုင်ကြားဘဲ ထိုဘတ်ကို မစားမီ ဖြစ်စေ, စားပြီးနောက် မွန်းမတည့်မီဖြစ်စေ, အခြားအိမ်တို့၌ လှည့်လည်သွားလျှင် ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏၊ သို့ရာတွင် စီဝရဒါနသမယ, စီဝရကာရသမယတို့၌ကား ထင်ရှားရှိသော ရဟန်းကို မတိုင်ကြားဘဲလည်း သွားကောင်း၏၊
ထင်ရှားရှိသော ရဟန်းအား ပန်ကြားပုံ
ပင့်ထားသော ဒကာအိမ်သို့ သွားလိုသော စိတ်ဖြစ်သည်မှ စ၍ တွေ့မြင်ရသော ရဟန်းကို (သို့မဟုတ်) ၁၂-တောင်အတွင်း၌ ရှိနေသော ရဟန်းကို လှမ်း၍ “တပည့်တော်သည် ဤမည်သော ဒကာအိမ်သို့ သွားဦးမည်”ဟု ပန်ကြားရမည်။ ဤသို့ ပန်ကြားလျှင် ဖြစ်နိုင်သော ရဟန်းသည် သန္တဘိက္ခု၊ (ထင်ရှားရှိသော ရဟန်းတည်း။) ထိုကဲ့သို့ မတွေ့မြင်ရလျှင် အသန္တဘိက္ခု ဖြစ်၍ ဟိုဟိုသည်သည် လိုက်ရှာဖွယ် မလိုတော့ပြီ၊ မိမိအလို ရှိရာ အိမ်သို့ သွားနိုင်ပြီ ဖြစ်၏၊
ပုရေ ဘတ္တ, ပစ္ဆာ ဘတ္တ
ဖိတ်ထားသော ဘတ်ကို မစားမီကာလသည် ပုရေဘတ္တမည်၏၊ ဖိတ်ထားသော ဘတ်ကို စားပြီးလျှင် နံနက် (၇)နာရီအချိန်လောက်လည်း ပစ္ဆာဘတ္တပင် ဖြစ်သည်။ မွန်းမလွဲသေး မွန်းလွဲမှ သွားလျှင် ဤသိက္ခာပုဒ်နှင့် မဆိုင်တော့၊ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပုဒ်နှင့်သာ ဆိုင်သည်။
စာရိတ္တံ = သွားလေ့ရှိသော ရဟန်း၏အဖြစ် (ဝါ) မွန်းမတည့်မီ သွားခြင်း(သို့) စာရဏသီလော စာရီ = ကျင့်လေ့ရှိသော ရဟန်းတည်း။ စာရိဿ ဘာဝေါ စာရိတ္တံ = ကျင့်လေ့ရှိသော ရဟန်း၏ဖြစ်ကြောင်း သွားခြင်းကြိယာ တည်း။ ပင့်ဖိတ်ထားသော အိမ်မှ တစ်ပါးသော အိမ်သို့ ဝင်ခြင်း, သွားရောက်ခြင်းကို ဆိုသည်။ ဘတ်ကို ဖိတ်ထားသော အိမ်သို့ကား ပုရေဘတ္တဘတ် မစားမီ အခါမှာပင် ဧကန်သွားရလိမ့်မည် ဖြစ်သည်။ ကုလေသု-ဟု ဆိုသော်လည်း ဘတ်ကို ဖိတ်ထားသော အိမ်မှတစ်ပါး အခြားအိမ်တို့ကို ယူရမည်။
အနုပညတ် (၄) ချက်
၁။ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ၊ ၂။ ပစ္ဆာဘတ္တံ၊ ၃-၄။ အညတြ သမယာ-(၂)ပါး၊ ပေါင်း (၄)ချက် ရှိသည်။ သမယ (၂)ပါးကို ကြဉ်၍ မွန်းမတည့်မီ ဖိတ်ထားသော အိမ်မှတစ်ပါး အခြားအိမ်သို့ ဝင်အံ့၊ ဥပစာသို့ သက်ရောက်မိသော် ဒုက္ကဋ်၊ တံခါးခုံကို ပထမခြေလှမ်း လွန်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ဒုတိယခြေလှမ်း လွန်အံ့ ပါစိတ်။
အာပတ်အဆင့်ဆင့် သင့်ပုံ
ပင့်ဖိတ်သည်၌ တိကပါစိတ်၊ မပင့်ဖိတ်သည်၌ ဒုက္ကဋ်၊ မပင့်ဖိတ်သည်၌ မပင့်ဖိတ်ဟု အမှတ်ရှိသော ရဟန်း အာပတ်မသင့်၊ အခါကာလ၌ သွားသော ရဟန်း, ထင်ရှားရှိသော ရဟန်းကို ပန်ကြား၍ သွားသော ရဟန်း, ရဟန်းမရှိ၍ မပန်ကြားဘဲ သွားသော ရဟန်း, သူတစ်ပါးအိမ်၏ ဥပစာခရီးဖြင့်(အိမ်ထဲ မဝင်ဘဲ) သွားသော ရဟန်း, ရွာတွင်းကျောင်း ဘိက္ခုနီမကျောင်း ဆွမ်းစားကျောင်း ဆွမ်းဖိတ်ရာအိမ်တို့သို့ သွားသော ရဟန်း, ဘေးရန်တို့ကြောင့် သွားသော ရဟန်း, ဥမ္မတ္တကရဟန်းတို့အား အာပတ်မသင့်။
၇။ မဟာနာမသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
ဘုရားရှင်၏ တစ်ဝမ်းကွဲ နောင်တော်ဖြစ်သော မဟာနာမ်မင်းကို အကြောင်းပြု၍ ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ်ဖြစ်သောကြောင့် မဟာနာမသိက္ခာပုဒ်ဟု နာမည်တပ်သည်။
သံဃာအတွက် ဆေးပစ္စည်းဖြင့် လေးလဖိတ်ထားရာ၌ ထပ်၍ ဖိတ်ခြင်း မဟုတ်လျှင်လည်းကောင်း, အမြဲဖိတ်ခြင်း မဟုတ်လျှင်လည်းကောင်း, လေးလပတ်လုံး ဖိတ်ခြင်းကို သာယာနိုင်, တောင်းနိုင်သည်။ ဤ၌လေးလဖိတ်, ထပ်၍ဖိတ်, အမြဲဖိတ်များကို သာယာနိုင်သည်ဟု (၃)မျိုးခွဲ၍ ဆိုထားခြင်းမှာ ဝတ္ထုကြောင်းအလိုက် ဆိုထားခြင်းဟု မှတ်၊ ဒါယကာက ဖိတ်သမျှ (၄)လ မက (၅)လစသည်အတွက်လည်း သာယာနိုင်သည်။ တစ်လသာ ဖိတ်လျှင်လည်း တစ်လသာ သာယာနိုင်သည်။ မကျန်းမာသောအခါ တောင်းမည်ကြံလျက် ဖိတ်သည်ကို လက်ခံခြင်းကို သာယာခြင်းဟု ဤ၌ ဆိုသည်။ ပထမအကြိမ် ဖိတ်ထားရာ လစေ့၍ နောက်ထပ် ဖိတ်လျှင်လည်း သာယာနိုင်၏၊ တစ်သက်လုံး အမြဲဖိတ်လျှင်လည်း သာယာနိုင်သည်သာ ဖြစ်၏၊
ပါစိတ်အာပတ်သင့်ပုံ
ဒါယကာက သတ်မှတ်ထားသော ရက်ထက်ပို၍ (ထိုလ, ထိုနှစ်တို့မှ နောက်၌) သာယာလျှင်လည်းကောင်း, ဒါယကာက မည်မျှလောက်သော ဆေးဟု သတ်မှတ်အပ်သော ဆေးထက်ပို၍ သာယာလျှင်လည်းကောင်း ထိုကာလအပိုင်းအခြား ဆေးအပိုင်းအခြားထက် ပို၍ သာယာလျှင် တောင်းလျှင် ပါစိတ်။
အာပတ်မသင့်ပုံ
ဤသိက္ခာပုဒ်လာ ဖိတ်ခြင်းသည် သံဃာကို ဖိတ်ထားခြင်းတည်း။ ထိုသို့ သံဃာကို ဖိတ်ထားရာ၌ မကျန်းမာသောအခါ အလိုက်သိစွာ သင့်တော်အောင် သင့်တော်ရုံ တောင်းကြဖို့ရာ ဤသိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်တော်မူသည်။ သို့ရာတွင် မိမိမှာ တကယ်မကျန်းမာလျှင်ကား ဖိတ်ဖူးသော ဒါယကာအထံ သွား၍ ဒါယကာ ဖိတ်ထားသောရက်တော့ဖြင့် လွန်ခဲ့ပြီ၊ သို့သော် ဘုန်းကြီးမှာ ယခုမှ မည်သည့်ဆေးကို အလိုရှိနေသည်ဟု အတိအလင်းပြော၍ တောင်းလျှင်လည်းကောင်း, လုံးဝ မဖိတ်သူထံကိုပင် အမှန်အသုံးဝင်နေသော ဆေးကို တောင်းလျှင်လည်းကောင်း အာပတ်မသင့်။
(မှတ်ချက်) ပစ္စည်းလေးပါးတွင် ဆေးပစ္စည်းကို တောင်းရာ၌ ဂိလာနအတွက် အမှန်အသုံးရှိလျှင် မဖိတ်ဖူးသူ အထံမှာပင် တောင်းကောင်းသည်ဟု မှတ်၊ ဂိလာနမဟုတ်သူ ကျန်းမာသူသည် ထောပတ်စသည်ကို ဆေးအတွက် တောင်းလျှင် ဤသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပါစိတ်၊ ဆေးအတွက် မဟုတ်ဘဲ သက်သက်စားလို၍ တောင်းလျှင် သေခိယ သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ဒုက္ကဋ် သင့်၏၊ မိမိကို သီးခြား ပုဂ္ဂလိက ဖိတ်ထားရာ၌ကား ဂိလာန မဟုတ်သော်လည်းတောင်းကောင်း၏၊ အာပတ်မသင့်ဟု မှတ်။
အာပတ်အဆင့်ဆင့်သင့်ပုံ
ဆေးအပိုင်းအခြား ရက်အပိုင်းအခြား လွန်သည်၌ တိကပါစိတ်၊ မလွန်သည်၌ ဒုကဒုက္ကဋ်၊ မလွန်သည်၌ မလွန်ဟု အမှတ်ရှိသော ရဟန်းအား အာပတ်မသင့်။ ရက်လွန်, ဆေးလွန်ကို ဟုတ်မှန်တိုင်း ပြောကြား၍ တောင်းသောရဟန်း၊ ဆွေမျိုး၊ ပုဂ္ဂလိကဖိတ်ထားသူ၊ အပိုင်းအခြားမရှိ ဖိတ်ထားသူတို့ကို တောင်းသောရဟန်း၊ သူတစ်ပါးအကျိုးငှာ တောင်းသော ရဟန်း၊ မိမိဥစ္စာဖြင့် တောင်းသော ရဟန်း, ဥမ္မတ္တကရဟန်း စသည်တို့အား အာပတ် မသင့်။
၈။ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
ဥယျုတ္တံ၌ ဥ-ပုဗ္ဗ၊ ယုဇ-ဓာတ်၊ တ-ပစ္စည်း၊ ဥ = ထ၍။ ယုဇ = သွားသည်။ စစ်တပ်သို့ သွားထိုက်သော အကြောင်းမရှိဘဲ ဆိုင်ရာမြို့ရွာမှ ထ၍ သွားသော ထွက်ခွာသွားသော စစ်သည်ကို အကြည့်အရှုသွားလျှင် ပါစိတ် အာပတ်၊ သေတိ ဗန္ဓတီတိ သေနာ၊ ဖွဲ့ထားသော အင်္ဂါလေးပါးရှိသော စစ်တပ်တွင် ပါဝင်သော စစ်သည်တော်တည်း။
အင်္ဂါလေးပါးရှိသော စစ်သည်
ယောက်ျား (၁၂)ယောက်ရှိသော ဆင်တစ်စီး၊ ယောက်ျား (၃)ယောက် ရှိသော မြင်းတစ်စီး၊ ယောက်ျား (၄)ယောက်ရှိသော ရထားတစ်စီး၊ လက်နက်ကိုင်ယောက်ျား (၄)ယောက်ဟူသော ခြေသည်သူရဲ ခြေလျင်တပ်၊ ဤသို့ ဆင်တပ်, မြင်းတပ်, ရထားတပ်, ခြေလျင်တပ် လေးခုအပေါင်းကို အင်္ဂါလေးပါး ရှိသော စစ်သည်ဟု ခေါ်သည်။
စစ်အင်္ဂါ (၄)ပါးတွင် ပါဝင်သော ဆင်တပ်ကိုချည်းဖြစ်စေ, ဆင်တစ်စီးကိုသာဖြစ်စေ အင်္ဂါတစ်ပါးပါး ကြည့်သွားရာ၌ ဒုက္ကဋ်။
သွားထိုက်သော အကြောင်း
သွားခြင်းအားလျောက်ပတ်သော သွားထိုက်သော စစ်တပ်၌ ဦးကြီး, ဦးလေး, မိဘ, ဆွေမျိုးတစ်ယောက်ယောက် မကျန်းမာ ဖြစ်နေ၍ ထိုသူကို ကြည့်ရှုရန် သွားခြင်းစသည်တည်း။
အာပတ်အဆင့်ဆင့် သင့်ပုံ
ဥယျုတ္တ-ဟုတ်သည်၌ တိကပါစိတ်၊ ဥယျုတ္တ-မဟုတ်သည်၌ ဒုကဒုက္ကဋ်၊ ဥယျုတ္တ-မဟုတ်သည်၌ စစ်မထွက်ဟု အမှတ်ရှိသော ရဟန်းအား အာပတ် မသင့်၊ အာရာမ်အတွင်း၌ ရပ်၍ ကြည့်သော ရဟန်း, မိမိနေရာသို့ လာသည်ကို ကြည့်သောရဟန်း, ခရီးရင်ဆိုင်တွေ့၍ ကြည့်သောရဟန်း, အကြောင်းရှိ၍လည်းကောင်း ဘေးရန်ကြောင့်လည်းကောင်း ကြည့်သော ရဟန်း အာပတ်မသင့်။
၉။ သေနာဝါသသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
သေန-သဒ္ဒါသည် ဌာနီဖြစ်သော စစ်သည်တို့၏ သေနဟူသော မုချ အမည်ကို ဌာနဖြစ်သော စစ်သည်တို့၏ နေရာ၌ တင်စား၍ခေါ်သော ဌာနျူပစာစကားတည်း။
ဆွေမျိုးမကျန်းမာခြင်းစသော အကြောင်းရှိ၍ စစ်တပ်သို့သွားရလျှင် အလွန်ဆုံး သုံးညဉ့်သာ နေနိုင်သည်။ အကြောင်းထူးမရှိဘဲ သုံးညဉ့်ထက် ပို၍ နေလျှင် ပါစိတ်။
နေ ဟူသည် မြေ၌ဖြစ်စေ, ကောင်းကင်၌ဖြစ်စေ ဣရိယာပုထ်လေးပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးဖြင့် နေခြင်းကို ဆိုလိုသည်။
အာပတ်သင့်ပုံများ
သုံးညဉ့်ထက်အလွန် နေရာ၌ တိကပါစိတ်၊ သုံးညဉ့်အောက် ယုတ်သည်၌ ဒုကဒုက္ကဋ်၊ သုံးညဉ့်ယုတ်သည်ဟု မှတ်ထင်သော ရဟန်း, အာပတ်မသင့်၊ သုံးရက်မြောက် အရုဏ်မတက်မီ ထွက်၍ တစ်ဖန်နေသော ရဟန်း, ဂိလာန ရဟန်း၊ ဂိလာနကိစ္စရှိ၍ နေသောရဟန်း, တစ်ပါးသော စစ်သည်တို့ ဝိုင်းထား၍ နေသောရဟန်း, အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်ရှိ၍ နေသောရဟန်း, ဥမ္မတ္တကရဟန်း စသည်တို့၌ အာပတ်မသင့်။
၁၀။ ဥယျောဓိကသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
သေနာဝါသသိက္ခာပုဒ်အရ နေသင့်သော အကြောင်းရှိ၍ နှစ်ညဉ့် သုံးညဉ့်မျှ စစ်တပ်၌နေစဉ် ဥယျောဓိက စသည်သို့ အကြည့်အရှုသွားလျှင် ပါစိတ်။
ဥယျောဓိက
ဥဂ္ဂန္တွာ ဥဂ္ဂန္တွာ ဧတ္ထ ယုဇ္ဈန္တီတိ ဥယျောဓိကံ၊ဤစစ်ပွဲ၌ နိုင်သည့်ဘက်က တိုးတက်၍ တိုးတက်၍ တိုက်ခိုက်ထိုးပစ်ရာ အရပ်ကို (ဝါ) စစ်ပွဲကို ဥယျောဓိကဟု ခေါ်သည်။
ဗလဂ္ဂံ - ဗလဿ အဂ္ဂေါ ဗလဂ္ဂေါ၊ စစ်သည်ဗိုလ်ပါ၏ အဖို့အစုကို သိရာ စစ်သည်ရေတွက်ရာ နေရာတည်း။ ဆင်မည်မျှ ရှိ၏၊ မြင်းမည်မျှ ရှိ၏ စသည်ဖြင့် စစ်သည်ဗိုလ်ပါရေတွက်ရာ စစ်တပ်ကို အုပ်ချုပ်သူတို့ စစ်သည်စု ကို သိရာအရပ်ကို ဗလဂ္ဂဟုခေါ်သည်။
သေနာဗျူဟ
ဝိယူဟန္တိ သပိဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထာတိ ဗျူဟံ၊ ပေါင်းစည်းရာအရပ်တည်း။ သေနာယ = စစ်တပ်၏၊ ဗျူဟံ = ပေါင်းစုရာအရပ်၊ စစ်တိုက်ရန် စုဝေးရာ အရပ်သည် သေနာဗျူဟမည်၏၊ ဤနေရာ၌ ဆင်တပ်နေစေ၊ ဤနေရာ၌ မြင်းတပ်နေစေ စသည်ဖြင့် စစ်တိုက်ဖို့ရန် သူ့နေရာနှင့်သူ စုဝေးချထားခြင်း (စစ်ဆင်ခြင်း)ကို သေနာဗျူဟဟု ခေါ်သည်။
အနိကဒဿနံ
အနေတိ ဘေရဝသဒ္ဒံ ကရောတီတိ အနိကံ - ကြောက်မက်ဖွယ်သော အသံကို ပြုတတ်သော ဟတ္ထာနိက စသော စစ်သည်အပေါင်းတည်း။ အနိကဿ ဒဿနံ အနိကဒဿနံ၊ ဟတ္ထာနိကစသော စစ်သည်အပေါင်းကို ကြည့်ရှုခြင်း ကြိယာကို ရ၏၊
ဆင်တပ် မြင်းတပ် စသည်ဖွဲ့ပုံ
စစ်သား (၁၂)ယောက်စီပါသော ဆင် (၃)စီး၊ ပေါင်း (၃၆)ယောက် ပါသော အစုအဖွဲ့သည် ဟတ္ထာနိက ဆင်တပ်မည်၏၊ စစ်သား (၃)ယောက်စီ ပါသော မြင်း (၃)စီး၊ ပေါင်းစစ်သား (၉)ယောက်ပါသော အစုအဖွဲ့သည် အဿနိက မြင်းတပ်မည်၏၊ စစ်သား (၄)ယောက်စီပါသော ရထား (၃)စီး၊ ပေါင်းစစ်သား (၁၂)ယောက်ရှိသော အစုအဖွဲ့သည် ရထာနိကရထားတပ် မည်၏၊ လက်နက်ကိုင် စစ်သား (၄)ယောက်သည် ပတ္ထာနိကခြေလျင်တပ် မည်၏၊ ဤအရေအတွက်ကား အနည်းဆုံး စစ်တပ် တပ်ဖွဲ့တည်း။ ဤ စစ်တပ် (၄)မျိုးကို သေနာဟု ခေါ်သည်။
ဤအနိကစသော (၄)ခုတွင် တစ်ခုခုကို ကြည့်ရှုခြင်းငှာ သွားသော် ခြေလှမ်းတိုင်း ဒုက္ကဋ်၊ မြင်လောက်ရာအရပ်၌ ရပ်၍ ကြည့်အံ့ ပါစိတ်၊ မြင်ရာ အရပ်ကို လွန်သွား၍ အဖန်ဖန် လိုက်ကြည့်အံ့၊ ပယောဂတိုင်း ပါစိတ်၊ အကြွင်း ဥယျုတ္တသိက္ခာပုဒ်နှင့် တူပြီ။