ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်နှင့် စပ်လျဉ်းသော ကပ္ပိယာဝန်များ
စာမျက်နှာ-၂၉
အခန်း (၂)
ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်နှင့် စပ်လျဉ်းသော ကပ္ပိယာဝန်များ
ကာလိက (၄) မျိုး
ရဟန်းသံဃာတော်တို့သည် လူများနှင့် မတူပေ။ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်တော်မူထားသော သိက္ခာပုဒ်တော် များအရ ခဲဖွယ် ဆွမ်းဘောဇဉ် အဖျော် ဆေးဝါးတို့ကို အချိန်အခါအလိုက် အကပ်ခံ သုံးဆောင်ရသည်။ ရဟန်းတော် တစ်ပါး အချိန်အခါအလိုက် သုံးဆောင်ကောင်းသော အခြေအနေတို့ကို သိထားပါမှ ကပ္ပိယတို့သည်လည်း ဝိနည်းတော်နှင့်အညီ အပ်စပ်အောင် တာဝန်ယူနိုင်ပေမည်။ သို့ဖြစ်၍ ကာလိက လေးမျိုး၏ အဓိပ္ပာယ် အကျဉ်းကို သိထားသင့်ပေသည်။
စာမျက်နှာ-၃၁
ကာလိကဟူသော စကား၏ အဓိပ္ပာယ်မှာ ပိုင်းခြား သတ်မှတ်ထားသော အချိန်အတွင်း၌ သုံးဆောင် စားသောက်ရသော အစားအစာများဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ကာလိက လေးမျိုး ရှိသည်။၎င်းတို့မှာ-
(၁) ယာဝကာလိက
(၂) ယာမကာလိက
(၃) သတ္တာဟကာလိက
(၄) ယာဝဇီဝိကတို့ ဖြစ်ကြသည်။
(၁) ယာဝကာလိက
အကပ်ခံပြီးနောက် မွန်းတည့်တိုင်အောင် အပ်စပ်သော (သုံးဆောင်နိုင်သော) ဘောဇဉ် (၅) ပါး၊ မုန့်ခဲဖွယ် ဟူသမျှနှင့် နွားနို့ နို့ဆီ စသော သောက်ဖွယ်များကို ယာဝကာလိကဟု ခေါ်၏။ “ယာဝကာလံ-မွန်းတည့်ကာလတိုင်အောင် + ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ-စားကောင်း၏” ဟူသော စကားအရ အရုဏ်တက်ပြီးမှစ၍ မွန်းတည့်တိုင်အောင် ရဟန်းတော်တို့ သုံးဆောင်ကောင်း၏။
စာမျက်နှာ-၃၂
(၂) ယာမကာလိက
အကပ်ခံပြီးနောက် ပစ္ဆိမယာမ် (နောက်တစ်နေ့ အရုဏ်မတက်မီ)တိုင်အောင်အပ်သော ဖျော်ရည်မျိုးကို ယာမကာလိကဟု ခေါ်သည်။ “ယာမကာလံ-နောက်ဆုံး ညဥ့်ယာမ်တိုင်အောင်+ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ-သုံးဆောင်ကောင်း၏” ဟူသော စကားအရ မွန်းတည့် ပြီးနောက်မှ နောက်တနေ့ အရုဏ်မတက်မီတိုင်အောင် သောက်ကောင်းသော အဖျော်ရည်များတည်း။
(၃) သတ္တာဟကာလိက
အကပ်ခံပြီးနောက် (၇) ရက်အတွင်းအပ်သော ဆေးပစ္စည်းများကို သတ္တာဟကာလိကဟု ခေါ်သည်။
“သတ္တာဟကာလံ-(၇) ရက်ကာလပတ်လုံး + ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ-သုံးဆောင်ကောင်း၏”ဟူသော စကားအရ (၇) ရက်လုံးလုံး ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်ကောင်းသော ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်လာ သပ္ပိ စသော ဆေး (၅) မျိုးကို သတ္တာဟကာလိကဟု ခေါ်၏။
စာမျက်နှာ-၃၃
(၄) ယာဝဇီဝိက
အကပ်ခံပြီးနောက် တစ်သက်လုံး သုံးဆောင် ကောင်းသော ဆေးဝါးပစ္စည်းများသည် ယာဝဇီဝိကမည်၏။
“ယာဝဇီဝံ-အသက်ရှည်သမျှ (အသက်ထက်ဆုံး) တသက် ပတ်လုံး + ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ-သုံးစွဲကောင်းသော အစားအစာတည်း” ဟူသော စကားအရ ယာဝကာလိက၊ ယာမကာလိက၊ သတ္တာဟကာလိကတို့တွင် မပါဝင်သော လူတို့သည် ထမင်း၊ ဟင်း အစားအစာ အဖြစ်ဖြင့် သုံးစွဲလေ့ မရှိသော (အဖျော်ရည်နှင့် သတ္တာဟကာလိက ဆေးမျိုးတို့ တွင်လည်း မပါဝင်သော) မန်ကျည်းရွက်အကြမ်း၊ ကင်ပွန်း ရွက်အကြမ်းစသော အရွက်၊ အခေါက်၊ အမြစ်၊ အဥတို့နှင့် ဆား၊ ချင်းစိမ်း၊ ငရုတ်၊ ကြက်သွန် စသည်တို့ကို ယာဝဇီဝိက ဟု ခေါ်သည်။ ဆား၊ ချင်းစိမ်း၊ ငရုတ်၊ ကြက်သွန်တို့ကို ဟင်းလျာတွင် ထည့်သွင်းသုံးစွဲသော်လည်း ဟင်း၏ အထည် ကိုယ် ပဓာနအဖြစ်ဖြင့် သုံးစွဲသည်မဟုတ်၊ အဆာမျှသာ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုပစ္စည်းတို့သည် ယာဝဇီဝိကများ ဖြစ်ကြသည်။ အဆာပြေ မသုံးဆောင်ကောင်း၊ ဆေးအဖြစ် သုံးစွဲနိုင်သည်။
စာမျက်နှာ-၃၄
ရဟန်းတော်တို့ ဘုဉ်းပေးသုံးဆောင်နိုင်သော ပစ္စည်းများကို ခွဲခြားလျှင် အထက်ပါအတိုင်း (၄) မျိုးသာ ရှိသည်။ အချိန်ကာလအလိုက် လေးမျိုးကွဲသဖြင့် ကာလိက လေးမျိုးဟု ခေါ်သည်။ ကာလိက လေးမျိုးကို သိထားမှသာလျှင် ဆက်ကပ်ရန်ကိစ္စ ပေါ်ပေါက်လာသောအခါ မှန်ကန်စွာ ကပ္ပိယတို့ ဆောင်ရွက်နိုင်ကြပေမည်။
ဗီဇဂါမ်နှင့် ဘူတဂါမ်
ဗီဇဂါမ်
မျိုးစေ့အားလုံးကို ဗီဇဂါမ = ဗီဇဂါမ်ဟု ခေါ်၏။ ထိုဗီဇဂါမ်သည် မူလ (အမြစ်)၊ ခန္ဓ (ပင်စည်)၊ ဖလု (အဆစ်)၊ အဂ္ဂ(အညွန့်)၊ ဗီဇ (အစေ့)အားဖြင့် (၅) မျိုး ရှိ၏။ မျိုးစေ့အဖြစ်၌ တည်ရှိသော ထိုဗီဇဂါမ်များကို ရဟန်းတော်တို့ မဖျက်ဆီးကောင်းသဖြင့် ကပ္ပိယတို့က အပ်စပ်မှုရှိအောင် ဆောင်ရွက်ပေးရသည်။
ဘူတဂါမ်
မျိုးစေ့မှ အမြစ်အညွန့်တက်ကာ အပင်အဖြစ်သို့ ရောက်လာသော သစ်ပင်အားလုံးကို ဘူတဂါမ = ဘူတဂါမ် ဟု ခေါ်၏။ ထိုမျိုးစေ့ကို စိုက်ပျိုးသည့်အခါ အမြစ်သာ
စာမျက်နှာ-၃၅
ထွက်၍ အညွန့်မထွက်သေးလျှင်သော်လည်းကောင်း၊ အညွန့်သာ ထွက်၍ အမြစ်မထွက်သေးလျှင်သော်လည်းကောင်း ဗီဇဂါမ်ဟုပင် ခေါ်၏။ အမြစ်အညွန့် နှစ်မျိုးလုံး ထွက်လျှင်ကား ဘူတဂါမ်တွင် ပါဝင်လေသည်။
မအပ်သောခိုင်းနည်း
ရဟန်းတော်များသည် ကပ္ပိယကာရကတို့အား ဤသစ်ပင်ကို ဖြတ်စမ်း၊ ခုတ်စမ်း၊ လှဲစမ်း၊ ချိုင်စမ်း၊ ဤအသီးကို ဆွတ်စမ်း၊ ခူးစမ်း၊ ငရုတ်သီး၊ ကြက်သွန် စသည်တို့ကို ထောင်းစမ်း၊ ချက်စမ်း၊ အပင်ပေါက်မည့်ကြံ စသည်တို့ကို ဖြတ်စမ်း စသောခိုင်းခြင်းမျိုးသည် မအပ်သော ခိုင်းခြင်းဖြစ်၍ အာပတ်သင့်၏။
အပ်သောခိုင်းနည်း
ရဟန်းတော်များသည် ကပ္ပိယကာရကတို့အား ဤသစ်ပင်ကို သိစမ်း၊ ကပ္ပိစမ်း၊ ဤငရုတ်သီးကို ကပ္ပိစမ်း စသော ဝိနည်းတော်နှင့်ညီသည့် ခိုင်းနည်းဖြင့်ခိုင်းမှအပ်သော ခိုင်းနည်း ဖြစ်သည်။
မည်သည့်သစ်ပင်၊ မည်သည့်ငရုတ်သီးဟု တိုက်ရိုက် မညွှန်ဘဲ “သစ်ပင်ခုတ်လိုက်၊ ငရုတ်သီး ထောင်းလိုက်” စသော
စာမျက်နှာ-၃၆
ခိုင်းနည်းဖြင့် ခိုင်းလျှင်လည်း အပြစ်မရှိပါ၊သို့ရာတွင် ရဟန်းတော်များအနေဖြင့် ဝိနည်းတော်နှင့် ကိုက်ညီသည့် “သိစမ်း၊ ကပ္ပိစမ်း”ဟု သုံးနှုန်းမှုက ပို၍ ကောင်းမွန်ပါသည်။
ဖျက်ဆီးလိုသောစိတ် မရှိဘဲ သစ်တုံးလှိမ့်ရာ၊ တောင်ဝှေးထောက်၍ စင်္ကြံသွားရာအခါတို့၌ မြက်သစ်ပင်တို့ ပျက်စီးသော်လည်း အာပတ်မသင့်ပါ။
ကပ္ပိခြင်း ဝိနည်းကံ
အထက်ပါအတိုင်း သစ်ပင် သစ်သီး ကြံ စသည်တို့ကို အပ်သောနည်းဖြင့် ဆွတ်ခြင်း၊ ခုတ်ခြင်းကို ပြုလုပ် စေပြီးသောအခါ ဘူတဂါမ်အဖြစ်မှ ကင်းလွတ်ပြီဖြစ်ပါသည်။ ကြံပင်ကို ခုတ်ယူလိုက်သောအခါ ဘူတဂါမ်ခေါ် အပင် ဘဝမှ ကင်းလွတ်သွားပါသည်။ သို့သော် နောက်ထပ် အပင် ပေါက်ဦးမည်ဖြစ်လျှင် ဗီဇဂါမ် ဖြစ်နေသေးသောကြောင့် ထိုဗီဇဂါမ်ကို ရဟန်းတော်တို့ မဖျက်ဆီးကောင်းသေးပေ။ ခုတ်ပြီး ဆွတ်ပြီး သစ်ပင်၊ သစ်သီး၊ ကြံ စသည်ကို ရဟန်းတော်များ သုံးဆောင်ကောင်းအောင် (ဗီဇဂါမ်ကို ဖျက်ဆီးရာ မရောက်အောင်) ကပ္ပိခြင်းခေါ် ဝိနည်းကံ တစ်ခုကို ပြုလုပ်ရသေးသည်။
စာမျက်နှာ-၃၇
ကပ္ပိနည်း (၅) မျိုး
ကပ္ပသဒ္ဒါသည် ဤနေရာ၌ သမဏဝေါဟာရ
ရဟန်းတော်တို့ ဝိနည်းတော်နှင့်အညီ အပ်အောင် အသုံးနှုန်းသော အခေါ်အဝေါ်ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ထိုသို့ အပ်အောင် ပြုလုပ်ပေးခြင်း(ကပ္ပိခြင်း)တို့သည်-
(၁) မီးဖြင့်တိုက်ခြင်း၊
(၂) ဓားဖြင့်ခုတ်ဖြတ်ခြင်း၊
(၃) လက်သည်း ခြေသည်းတို့ဖြင့် ဆိတ်ဖြတ်ထိုးဖောက်ခြင်း၊
(၄) ပင်ကိုကပင် အစေ့နုသေး၍ အပင်မပေါက် နိုင်ခြင်း၊
(၅) သရက်သီးမှည့် စသည်တို့ကဲ့သို့ အစေ့ကို ထုတ်ပစ် ခြင်းတို့ ဖြစ်သည်။
ဤ (၅) မျိုးလုံးကိုပင် ရဟန်းတော်တို့အား အပ်အောင် ပြုလုပ်ပေးခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် ကပ္ပိခြင်းဟု ခေါ်သည်။