ဝိနည်းဒေသနာတော်နှင့် ကပ္ပိယကာရဏ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္ဗာသမ္ဗုဒ္ဓ
အခန်း (၁)
ဝိနည်းဒေသနာတော်နှင့် ကပ္ပိယကာရဏ
ဘုရားရှင်၏ ဝိနည်းတော်
မြတ်စွာဘုရားသည် သတ္တဝါအများအား သံသရာ ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ကယ်တင်လိုသော ပြင်းပြသည့် ဆန္ဒတော်ကြောင့် ဘုရားဖြစ်ရန် ဆုပန်ဆင်ကာ ပါရမီဆယ်ပါးတို့ကို မနေမနား ဖြည့်ကျင့်တော်မူခဲ့ပြီးနောက်ဆုံးဘဝဝယ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်မြတ်သခင် ဘုရားရှင် အဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူခဲ့သည်။
ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီးနောက် သစ္စာလေးပါး မြတ် တရားတို့ကို ဟောကြားပြသတော်မူခဲ့ရာ အရှင်ကောဏ္ဍည၊ အရှင်ဝပ္ပ၊ အရှင်ဘဒ္ဒိယ၊ အရှင်မဟာနာမ်၊ အရှင်အဿဇိ
စာမျက်နှာ-၁
စသော ဘုရားသားတော် သံဃာတော်တို့ ပေါ်ပေါက်လာ ခဲ့သည်။ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ၅-ဦး၊ အရှင်ယသနှင့် သူငယ်ချင်း ၅၅-ဦး၊ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီညီနောင်(၃) ကျိပ်၊ ဥရုဝေလကဿပ စသော ရသေ့ ညီနောင် ရှင်တစ်ထောင်၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာ စသော ရဟန်းတော်ပေါင်း (၂၅၀)၊ အားလုံးသော ဧဟိဘိက္ခု ရဟန္တာ အရှင်မြတ်တို့သည် မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၄-ခုနှစ်၊ တပို့တွဲလပြည့် နေ့တွင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတော်၌ စုဝေးကြသည်။ ဤသို့သော ပထမ သာဝကသန္နိပါတပွဲကြီးတွင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အဆူဆူသော ဘုရားရှင်တို့ ဆုံးမတော်မူရာ ဩဝါဒပါတိမောက်ကို ပြတော်မူခဲ့သည်။
ဤသို့ဖြင့် လပြည့် လကွယ်နေ့တိုင်း ဩဝါဒ ပါတိမောက် ပြတော်မူခဲ့ရာ ဝါတော်(၂၀)အထိ ဖြစ်လေသည်။ ဝါတော်(၂၀) ပထမဗောဓိအချိန် ကျော်လွန်လာသောအခါ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူများ ပေါ်ပေါက်လာသဖြင့် အပြစ်အလျောက် သိက္ခာပုဒ်များကို ပညတ်တော်မူရလေသည်။ ထိုအခါမှ စ၍ ဘုရားရှင်ကိုယ်တော်တိုင် ဩဝါဒ ပါတိမောက် ပြတော်မူရာမှ ရဟန်းတော်တစ်ပါးက သံဃာတော်အား သိက္ခာပုဒ်များကို ရွတ်ဆိုပြသရသော အာဏာပါတိမောက်ပြခွင့်ကို ခွင့်ပြုတော် မူခဲ့လေသည်။ လပြည့် လကွယ်နေ့တိုင်း သံဃာတော်တို့သည် ပါတိမောက်ပြကြသည်၊ ဥပုသ်ပြုကြသည်။
စာမျက်နှာ-၂
သိက္ခာပုဒ်ပညတ်ခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက်
မြတ်စွာဘုရားရှင် ဝေရဉ္ဇာမြို့၌ သီတင်းသုံး နေတော် ေဝေမူစဉ် အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်ကြီးသည် ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ အရှင်မြတ်အား ဤသို့ သောအကြံ ဖြစ်၏-
-“မည်သည့်ဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာတော်သည် အရှည် တည်တံ့ပါသနည်း၊ မည်သည့်ဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာတော်သည် အရှည် မတည်တံ့ပါသနည်း”
ထို့နောက် မထေရ်ကြီးသည် ညနေချမ်းအခါ မြတ်စွာဘုရား အထံတော်သို့ ချည်းကပ်၍ အထက်ပါ အကြံအစည်ကို လျှောက်ထားမေးမြန်း၏။ မြတ်စွာဘုရားက ဤသို့ဖြေကြားတော်မူ၏-
“သာရိပုတ္တရာ-ဝိပဿီ၊ သိခီ၊ ဝေဿဘူဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာတော်သည် အရှည် မတည်တံ့ခဲ့ပေ၊ ကကုသန်၊ ကောဏဂုံ၊ ကဿပ ဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာတော်သည် အရှည်တည်တံ့ခဲ့ပေ၏”
-“မည်သည့် အကြောင်းကြောင့် သာသနာတော် အရှည် တည်တံ့ပါသနည်း၊ မည်သည့်အကြောင်း
စာမျက်နှာ-၃
ကြောင့် သာသနာတော် အရှည် မတည်တံ့ပါသနည်း အရှင်ဘုရား”
“သာရိပုတ္တရာ-ဝိပဿီ၊ သိခီ၊ ဝေဿဘူ ဘုရားရှင် တို့သည် တပည့်သာဝကတို့အား အကျယ်တဝင့် တရားဟောပြောတော်မမူခဲ့ပေ၊ သုတ်တော်များ၊ ဂါထာများ၊ ဒေသနာတော်များသည် အနည်းငယ်သာ ရှိခဲ့ပေ၏။ တပည့်သာဝကတို့အတွက် သိက္ခာပုဒ်များကိုလည်း ပညတ်တော်မမူခဲ့ပေ၊ ပါတိမောက်ပြတော် မမူခဲ့ပေ။ ထိုဘုရားရှင်တို့ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီး ဘုရားလက်ထက်ရှိ တပည့်သာဝကတို့လည်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် နောက်ဆက် တပည့် သာဝကတို့လက်ထက်တွင် သာသနာတော်ဆုတ်ယုတ် လာကာ မကြာခင်မှာပင် ကွယ်ပျောက်သွားခဲ့ပေ၏။ သာရိပုတ္တရာ-ပျဉ်ပြားပေါ်တွင် စုပုံတင်ထားသော ပန်းမျိုးစုံ ပန်းပုံကြီးသည် ကြိုးဖြင့် သီကုံးထုံးဖွဲ့ မထားသည်ရှိသော် လေတိုက်ခတ်လာသောအခါ ပြန့်ကြ ဖရိုဖရဲ ပြိုကွဲ အလွယ်တကူ လွင့်စဉ် ပျောက် ဆုံးသွားသကဲ့သို့ ထိုဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာတော်သည်လည်း အလွယ်တကူ ပျောက်ကွယ်ကာ အရှည်တည်တံ့မှု မရှိခဲ့ပေ။
စာမျက်နှာ-၄
သာရိပုတ္တရာ-ကကုသန်၊ ကောဏဂုံ၊ ကဿပ ဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာတော် အရှည်တည်တံ့ ရသည့် အကြောင်းရင်းမှာ ထိုဘုရားရှင်တို့သည် တပည့်သာဝကတို့အား အကျယ်တဝင့် တရား ဟောကြားတော်မူကြကုန်၏။ ထိုဘုရားရှင်တို့ ဟောပြောတော်မူသော သုတ်တော်များ၊ ဂါထာများ၊ ဒေသနာတော်များသည် အလွန်များပြားကြကုန်၏။ ဘုရားရှင်တို့သည် သာဝကတို့အတွက် သိက္ခာပုဒ်များကိုလည်း ပညတ်တော်မူကြကုန်၏။ ပါတိမောက်ကို ပြတော်မူကြကုန်၏။ ထိုဘုရားရှင်ကို ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီး ဘုရားလက်ထက်ရှိ တပည့်သာဝကတို့လည်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် နောက်ဆက် တပည့်သာဝကတို့ လက် ဝက်တွင် မြင့်မြတ်သော အကျင့်များကို ဆက်လက် ကျင့်သုံးနိုင်ကြသဖြင့် သာသနာတော် အရှည် တည်တံ့ခဲ့ပေ၏။
သာရိပုတ္တရာ-ပျဉ်ပြားပေါ်တွင် စုပုံတင်ထားသော ပန်းမျိုးစုံ ပန်းပုံကြီးသည် ကြိုးဖြင့် သီကုံးထုံးဖွဲ့ ထားသည်ရှိသော် လေတိုက်ခတ်လာသောအခါ ပြန့်ကြဲ ဖရိုဖရဲ ပြိုကွဲ အလွယ်တကူ လွင့်စဉ်
စာမျက်နှာ-၅
ပျောက်ဆုံးသွားခြင်းမရှိသကဲ့သို့ ထိုဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာတော်သည် အလွယ်တကူ မပျောက်ကွယ်ဘဲ အရှည် တည်တံ့ခဲ့ပေ၏။
သာရိပုတ္တရာ-ဤအကြောင်းသည်ပင်လျှင် သာသနာတော် အရှည်တည်တံ့မှု၊ မတည်တံ့မှုအတွက် အကြောင်းအချက် ဖြစ်ပေ၏”ဟု ဟောတော်မူ၏။
ထိုအခါ အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် ထိုင်နေရာမှ ထတော်မူပြီး လက်တစ်ဘက် လက်ကတော့ ထိုးကာ ဘုရား ရှိရာ လက်အုပ်ချီလျက် ဤသို့ လျှောက်ထား၏-
“ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား-သာသနာတော်ကြီး အရှည်တည်တံ့ရန်အတွက် တပည့်သာဝက တို့အား သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ရန် အချိန်တန်ပါပြီ ဘုရား၊ ပါတိမောက်ပြတော်မူရန် အချိန်တန်ပါပြီ ဘုရား”
-“သာရိပုတ္တရာ-ဆိုင်းလင့်ဦးလော့၊ စောင့်ဦးလော့၊ မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်တိုင်သာလျှင် အချိန်တန် မတန် သိပါလတ္တံ့၊ အာသဝတရား တိုးပွားစေမည့် မဧကာင်းသော အကျင့်တရားတို့ သံဃာတော်၌
စာမျက်နှာ-၆
ထင်ရှား မပေါ်ပေါက်သေးသမျှ ကာလပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝကတို့အား သိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူမည် မဟုတ်သေးပေ။ ပါတိမောက် ပြတော်မူမည် မဟုတ်သေးပေ၊ သံဃာတော်၌ အာသဝတရား တိုးပွားစေမည့် မကောင်းသော အကျင့်တရားတို့ ထင်ရှား ပေါ်ပေါက်လာသောအခါမှသာလျှင် ထိုအာသဝတရား တိုးပွားမှုကို ဟန့်တား ပယ်ဖျောက်ရန်အတွက် မြတ်စွာဘုရားသည် သံဃာတော်တို့အား သိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူရသည်၊ ပါတိမောက် ပြတော်မူရသည်။
-သာရိပုတ္တရာ-သံဃာတော်သည် ... နှစ်ပရိစ္ဆေဒ ကြာညောင်း၊ ပရိသတ်အခြံအရံပေါများ၊ လာဘ် လာဘ အလျှံပယ်ရရှိ၊ အကြားအမြင် ဗဟုသုတ ကြွယ်ဝကာ အာသဝတရားတို့ တိုးပွားလာသောအခါမှသာလျှင် ထိုအာသဝတရားတို့ကို တားဆီး နိုင်ရန်အတွက် မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝကတို့အား သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ရပေ၏။
စာမျက်နှာ-၇
သာရိပုတ္တရာ ယခုလက်ရှိ သံဃာတော်သည် အပြစ် ကင်းစင်နေ၏။ အပြစ်ကျူးလွန်သူ မရှိပေ၊ အမဲစက် မထင် သန့်စင်နေ၏။ တရားဓမ္မ အနှစ် သာရကိုသာ လိုက်နာကျင့်သုံးနေ၏။
သာရိပုတ္တရာ-ဤ ရဟန်းပရိသတ်တွင် အနိမ့်ဆုံး ရဟန်းသည်ပင် သောတာပန် အရိယာ ဖြစ်ပေ၏။ အပါယ်လားရန် မရှိပေ၊ နိဗ္ဗာန်လမ်းသို့ လျှောက် လှမ်းနေသူ ဖြစ်ပေ၏။
သာရိပုတ္တရာ-သာဝကတို့အား သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ရန် စောသေး၏၊ ဆိုင်းလင့်ဦး-စောင့်ဦးလော့၊ အာသဝတရား တိုးပွားစေမည့် မကောင်းသော အကျင့်တရားတို့ သံဃာတော်၌ ထင်ရှားပေါ်ပေါက် မှသာ မြတ်စွာဘုရားသည် သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ရန် အချိန်ကို သိပါလိမ့်မည်”ဟု မိန့်တော်မူလေသည်။
ထိုအချိန်မှ နောက်ကာလဝယ် အရှင်သုဒိန်သည် မေထုန်အမှုကို ပြုချိန်မှစ၍ သိက္ခာပုဒ်ပညတ်ရန် အကြောင်း ပေါ်ပေါက်လာသည်။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် သံဃာတော်တို့အား စည်းဝေးစေတော်မူပြီး သိက္ခာပုဒ်
စာမျက်နှာ-၈
ပညတ်ခြင်းဖြင့် ရရှိနိုင်မည့် အကျိုးတရား ဆယ်ပါးကို ဖော်ပြတော်မူကာ သိက္ခာပုဒ်များကို စတင် ပညတ်တော်မူလေသည်။
သိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူခြင်းဖြင့် အောက်ပါ အကျိုးတရား ဆယ်ပါးကို ရရှိနိုင်ပေသည်။ ယင်းတို့မှာ-
(၁) သံဃာတော်များက ညီတူညီမျှ လက်ခံကျင့်သုံး လိုက်နာကြခြင်း၊
(၂) သံဃာတော်များ ချမ်းချမ်းသာသာ အသက်မွေး နေထိုင်နိုင်ခြင်း၊
(၃) ဝိနည်းသီလကို မကျင့်လိုသူတို့အား နှိပ်ကွပ်ဆုံးမ နိုင်ခြင်း၊
(၄) ဝိနည်းသီလကို ချစ်မြတ်နိုးသူတို့ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်သီတင်းသုံးရခြင်း၊
(၅) ယခုဘဝ၌ တွေ့ကြုံရမည့် ဘေးရန်များကို မဖြစ်တွေ အောင် တားဆီးပေးနိုင်ခြင်း၊
(၆) နောင်ဘဝ၌ ကြုံတွေ့ရမည့် အပါယ်ဆင်းရဲတို့ကို ပယ်ဖျောက်ပေးနိုင်ခြင်း၊
စာမျက်နှာ-၉
(၇) သာသနာတော်ကို မကြည်ညိုသေးသူတို့ ကြည်ညိုလာစေနိုင်ခြင်း၊
(၈) ကြည်ညိုပြီးသူတို့ ပို၍ ကြည်ညိုလာကြခြင်း၊
(၉) ပရိယတ် ပဋိပတ် ပဋိဝေဓ သာသနာတော်သုံးရပ် အဓွန့် ရှည်ကြာ တည်တံ့ထွန်းကားခိုင်မြဲခြင်း၊
(၁၀) ဝိနယလေးဖြာ ဒေသနာတော်မြတ်ကို အထောက် အပံ့ ပြုခြင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။
ဝိနည်းသာသနာတော်
မြတ်စွာဘုရားသည် သာသနာတော် သုံးရပ် သန့်ရှင်း တည်တံ့ပြန့်ပွားစေရန် ရည်သန်တော်မူ၍ မဟာကရုဏာ ပြဋ္ဌာန်းသောစိတ်တော်ဖြင့် ရဟန်းတော်တို့အား ကျင့်ဝတ် သိက္ခာပုဒ်များကို ပညတ်တော်မူခဲ့သည်။ ပညတ်တော်မူခဲ့သော သိက္ခာပုဒ်များကို အားလုံးကုန် ရေတွက်သည်ရှိသော် ကုဋေကိုးထောင့်တစ်ရာ ရှစ်ဆယ်နှင့် ငါးသန်းသုံးသောင်း ခြောက်ထောင် (၉၁, ၈၀၅, ဝ၃၆, ဝဝဝ) တိတိ ကျယ်ဝန်း များပြားစွာ တည်ရှိလေသည်။ သိက္ခာပုဒ်များအလိုက် ဝတ္ထုကြောင်း အတိအကျ အပြည့်အစုံကို ဝိနယပိဋကအဖြစ်
စာမျက်နှာ-၁၀
မထေရ်မြတ်တို့က သံဂါယနာ တင်တော်မူခဲ့ကြသည်။ ပါရာဇိက၊ ပါစိတ္တိယ၊ မဟာဝဂ္ဂ၊ စူဠဝဂ္ဂ၊ ပရိဝါရဟူ၍ ကျမ်းဂန်စာပေ ခွဲဝေသတ်မှတ်ကာ ဝိနည်း ငါးကျမ်းအဖြစ် ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြသည်။
၂၂၇-သွယ်
ရဟန်းတော်တို့ ကျင့်သုံးနေရသည့် သိလသိက္ခာကို သိက္ခာပုဒ်အားဖြင့် ခွဲခြမ်းကြည့်လျှင် ပါရာဇိက သိက္ခာပုဒ် (၄) ပါး၊ သံဃာဒိသေသ်(၁၃)ပါး၊ အနိယတ(၂) ပါး၊ နိဿဂ္ဂိယ ပါစိတ် (၃၀)၊ သုဒ္ဓပါစိတ် (၉၂)ပါး၊ ပါဋိဒေသနိယ(၄) ပါး၊ သေခိယ(၇၅)ပါး၊ အဓိကရဏသမထ (၇) ပါးအားဖြင့် (၂၂၇)ပါး ရှိလေသည်။ နှစ်ရာ့နှစ်ဆယ် ခုနစ်သွယ်သော ရဟန်းသိက္ခာပုဒ်များဟု ခေါ်ဝေါ်ကြလေသည်။
အာပတ်(၇)ပုံ
ထိုသိက္ခာပုဒ် သီလတော်မြတ်တို့ကို ကျူး လွန်သော ပြစ်မှုအလိုက် ကြီးစဉ်ငယ်လိုက် ခွဲခြားလျှင် အပြစ်(၇) မျိုး တွေ့ရသည်။ ထို(၇) မျိုးကို အာပတ်(၇) ပုံဟု ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ အာပတ်ဟူသည့် ဝေါဟာရမှာ အာပတ္တိဟူသော ပါဠိစကားမှ ဆင်းသက်လာသည်။ ရဟန်းတော်များ အပြစ်သင့်ခြင်း၊
စာမျက်နှာ-၁၁
အပြစ်သို့ ရောက်ခြင်းဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ထိုအာပတ် (၇) ပုံမှာ-
(၁) ပါရာဇိကအာပတ်၊
(၂) သံဃာဒိသေသ်အာပတ်၊
(၃) ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
(၄) ပါစိတ်အာပတ်၊
(၅) ပါဋိဒေသနီအာပတ်၊
(၆) ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
(၇) ဒုဗ္ဘာသိတအာပတ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။
အာပတ်အလိုက် ကုစားမှု
ပါရာဇိကအာပတ်သင့်လျှင်မူ ရဟန်းဘဝမှ ဆုံးရှုံး ရလေသည်။ လူဝတ်လဲလှယ်လျှင် စင်ကြယ်သည်။ လူ့ဘဝဖြင့် တရားအားထုတ်လျှင် ဈာန်တရား မဂ်တရားများကို ရနိုင်လေသည်။ သံဃာဒိသေသ် အာပတ်သင့်လျှင် သံဃာတော်တို့ထံ ပရိဝါသ်တောင်း၍ ပရိဝါသ် ဆောက်တည် ရသည်။ ထို့နောက် သံဃာ့ထံမှာပင် မာနတ်တောင်း၍
စာမျက်နှာ-၁၂
၆-ရက် မာနတ်ကျင့်ရသည်။ ပရိဝါသ်နေရင်း ဤအာပတ်မျိုး ထပ်မံဖြစ်ပွားလျှင် အစမှပြန်၍ ကျင့်ရသော မူလာယ ပဋိကဿနကံ ပြုရပြန်၏။ ထိုနောက်မှ သံဃာ့ထံခွင့်တောင်း၍ အဗ္ဗာန် သွင်းစေရ၏။ ဤသို့ ကုစားမှ ထိုအပြစ် ကင်းပျောက် စင်ကြယ်သည်။
ထုလ္လစ္စဉ်းစသော အာပတ်(၅) ပုံမှာမူ ရဟန်း တစ်ပါးပါးထံ ဒေသနာကြားခြင်းဖြင့် ကုစားနိုင်၏။ သို့ဖြစ်၍ သံဃာဒိသေသ်အာပတ်ကို ဝုဋ္ဌာနဂါမ်အာပတ် (ပရိဝါသ် စသည် ကျင့်မှ ထမြောက်စင်ကြယ်သော အာပတ်) ဟု လည်းကောင်း၊ ထုလ္လစ္စဉ်း စသော အောက်အာပတ်(၅) ပုံကို ဒေသနာဂါမ်အာပတ် (ရဟန်းတော်အချင်းချင်းထံ မိမိအပြစ်ကို ဖွင့်ဟပြောကြားရုံဖြင့် စင်ကြယ်သော အာပတ်) ဟု လည်းကောင်း ခွဲခြားခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြသည်။
သာသနာတော်မြတ်၏ အသက်
မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်သုံးရပ် နှစ်ပေါင်း များစွာ ကာလကြာအောင် တည်တံ့ရေးအတွက် ဝိနည်း သိက္ခာပုဒ်များကို ရဟန်းတော်မြတ်တို့ ဂရုပြု လိုက်နာရေး
စာမျက်နှာ-၁၃
သည် အရေးပါလှသည်။ မြတ်စွာဘုရားကိုယ်တော်တိုင်ပင် သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက် (၁၀) ချက်တွင် “သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ”သာသနာတော် တည်တံ့ ခိုင်မြဲစေရန်ဟု မူတစ်ခုအနေဖြင့် ဟောပြတော်မူခဲ့သည်။ ဝိနည်းသာသနာ တည့်တံ့ပါမှ သာသနာသုံးရပ်တည်တံ့နိုင်ပေလိမ့်မည် (ဝိ၊၁၊၂၄)။ ဝိနည်းသာသနာ ကွယ်ပျောက်လျှင် သာသနာတော်သုံးရပ် ကွယ်ပျောက်ပေလိမ့်မည်။ ထိုကို ရည်ရွယ်၍ပင် ပထမသံဂါယနာတင် မထေရ်မြတ်တို့က-
“ဝိနယော နာမ ဗုဒ္ဓသာသနဿ အာယု” ဝိနည်းတော်သည် ဗုဒ္ဓ သာသနာတော်မြတ်၏ အသက် ဖြစ်သည်။
“ဝိနယေ ဌိတေ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ” ဝိနည်းသာသနာ တည်ရှိနေသမျှ ကာလပတ်လုံး သာသနာတော် သုံးရပ်တည်ရှိနေသည် မည်ပေ၏-ဟူ၍ တိုက်တွန်း နှိုးဆော်ခဲ့ကြလေသည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁)
စာမျက်နှာ-၁၄
ဝိနည်းတော်နှင့် နေရာဒေသ ခေတ်ကာလ ပြောင်းလဲမှု
ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူရခြင်းသည် သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိ တိယာဟူသော ဒေသနာတော်အရ သာသနာတော် တည်တံ့ရန် ဖြစ်သည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ ရည်ရွယ်ချက်အတိုင်း သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိဖြစ်ရန် သာသနာတော် တည်တံ့ရန်အတွက် ဘုရားသားတော် သံဃာတော်တို့က ဝိနည်း သိက္ခာပုဒ်များကို ကျင့်ကြံကြရပေမည်။ ကျင့်ကြံမှသာ သာသနာတော် တည်မြဲပေမည်။ မြတ်စွာဘုရားလက်ထက်တော်မှ စ၍ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကြကုန်သော သီလဝန္တ လဇ္ဇီ ပေသလ သိက္ခာကာမ ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ပညတ်တော် သိက္ခာပုဒ်များကို လေးစား လိုက်နာခဲ့ကြသည်။ အသက်စွန့် ရမည့် ကိစ္စနှင့် ကြုံတွေ့ရသည့် အခါမှာပင်လျှင် သိက္ခာပုဒ်သီလကို မဖောက်ဖျက်ဘဲ အသက်ကိုသာ စွန့်လွှတ်ခဲ့ကြသည်အထိ မြတ်စွာဘုရား၏ အာဏာဒေသနာတော်ကို ထိန်းသိမ်းခဲ့ကြသည်။
ပညတ္တံ လောကနာထေန၊ န ဘိန္ဒေ သီလသံဝရံ။
ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို သန့်ရှင်း စင်ကြယ်အောင် ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်သည့်
စာမျက်နှာ-၁၅
ရဟန်းတော်သည် မိမိအသက်ကိုသာ စွန့်သင့်က စွန့်မည်၊ လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့၏ ကိုးကွယ်ရာ ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ပညတ်ထားတော်မူသော သိက္ခာပုဒ်များကိုတော့ မဖောက်ဖျက် ရပေ၊ သီလအကျင့်ကို စောင့်ထိန်းရပေမည်-
ဟူသောဩဝါဒစကားဖြင့်လည်း နောင်လာ နောက်သား ညီတော် သံဃာများအား မိန့်မှာထားခဲ့လေသည်။ မိမိ ကိုယ်တိုင်လည်း သိက္ခာပုဒ် သီလတော်ကြီးကို စိတ်ပျော်ပျော် လိုက်နာကျင့်သုံးရန် အတန်တန် မှာကြားခဲ့လေသည်။ ဝိနည်းသီလတော်ဟူသည် အရေအတွက် မည်မျှပင် များသော်လည်း လေးစားလိုက်နာလိုသော စိတ်ကောင်း ရှိပါက လုံခြုံရမည်သာ ဖြစ်သည်။
ပထမသံဂါယနာတင်ခဲ့ရသည့် အကြောင်းရင်း
ဝိနည်း သိက္ခာပုဒ်များသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စည်းကမ်း ဥပဒေများ ဖြစ်သည်။ တားမြစ်ချက်နှင့် ခွင့်ပြုချက်၊ ဆောင်ရန်နှင့် ရှောင်ရန်ဟု နှစ်မျိုးသာ ရှိသည်။ သာသနာတော်ကို ချစ်မြတ်နိုးသူတို့က ချုပ်ချယ်ချက်များဟု မယူဆသော်လည်း သဒ္ဓါတရား နည်းပါးသူတို့က ချုပ်ချယ် ချက်များဟု မှတ်ယူကြလေသည်။
စာမျက်နှာ-၁၆
မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူသော အချိန်တွင် အရှင်မဟာကဿပမထေရ်ကြီးသည် တပည့် ရဟန်းငါးရာ နှင့်အတူ ပါဝါပြည်မှ ကုသိနာရုံသို့ ကြွလာတော်မူချိန် ဖြစ်သည်။ မထေရ်ကြီး၏ တပည့်ပရိသတ်ထဲတွင် မြတ်စွာဘုရားအပေါ် မကျေမနပ်ဖြစ်ခဲ့သည့် သုဘဒ္ဒမည်သော တောထွက်ရဟန်းကြီးတစ်ပါး ပါဝင်သည်။ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီ ဖြစ်ကြောင်း သတင်းကို အာဇီဝက တက္ကတွန်းတစ်ဦးထံမှ ကြားရသောအခါ ပုထုဇဉ်၊ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်ရဟန်းတို့ အော်ဟစ်လူးလှိမ့် ငိုကြွေးကြသည်။ ထိုသို့ ငိုကြွေးသည်ကို သုဘဒ္ဒ တောထွက်ရဟန်းကြီး မြင်တွေ့ ရသောအခါ အောက်ပါအတိုင်း ပြောဆိုခဲ့သည်-
“ငါ့ရှင်တို့ —တော်လောက်ပါပြီ၊ ငိုမနေကြပါနှင့်၊ စိုးရိမ်ပူဆွေး မနေကြပါနှင့်၊ ခုဆိုလျှင် ငါတို့သည် ရဟန်းကြီးဂေါတမ လက်မှ လွတ်မြောက်ကြပြီ၊ သူရှိစဉ်တုန်းကဆိုလျှင် ဒါက အပ်စပ်တယ်၊ ဒါက မအပ်စပ်ဘူး၊ ဒီလိုလုပ်ရမယ်၊ ဒီလို မလုပ်ရဘူး စသည်ဖြင့် ငါတို့ကို ချုပ်ချယ်ခဲ့တယ်၊ ခုတော့ ငါတို့ လွတ်လပ်ပြီ။ ငါတို့ လုပ်ချင်တာကို လုပ်မယ်၊ မလုပ်ချင်တာကို ငါတို့ မလုပ်ဘူး၊ စိတ်တိုင်းကျ
စာမျက်နှာ-၁၇
ထင်သလို ကြိုက်သလို လုပ်နိုင်ကြပြီ၊ ငါ့ရှင်တို့ ငိုမနေကြနှင့်တော့”
အထက်ပါစကားကို ကြားရသောအခါ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်ကြီး ဓမ္မသံဝေဂ ဖြစ်တော်မူခဲ့သည်။ မြတ်စွာဘုရားမှ ပရိနိဗ္ဗာန်စံ၍ ရက်ပင်မလည်သေး၊ သာသနာတော်ကို နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးမည့် သာသနာ့ ရန်သူတွေ ပေါ်ပေါက်လာပေပြီ၊ သာသနာတော် အရှည် တည်တံ့ရန်အတွက် သံဂါယနာတင်မှတော်တော့မည်ဟု စဉ်းစားတော်မူခဲ့လေသည်။ ပထမသံဂါယနာတင်ခဲ့ရသည့် အကြောင်းရင်းမှာ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်များကို မကျင့်လိုသူတို့ ပေါ်ပေါက်လာသဖြင့် ထိုသူတို့၏ ရန်ကို ကာကွယ် တားဆီးရန် အဓမ္မဝါဒီများ အင်အားမကောင်းခင် ကြိုတင် တားဆီး ကာကွယ်ခြင်းပင် ဖြစ်လေသည်။
“အနာဂတေ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတိ”
အနာဂတ်သာသနာ အဓွန့်ရှည်ကြာ ခိုင်မာတည်တံ့ ရေးအတွက် လဇ္ဇီသူမွန် သီလဝန်ပုဂ္ဂိုလ်များ ကာကွယ် စောင့်ရှောက်ရစ်လိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်စိတ်ချစွာ ဥဒါန်းကျူးခဲ့သည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၉)
စာမျက်နှာ-၁၈
ဒုတိယသံဂါယနာတင်ရသည့် အကြောင်းရင်း
မြတ်စွာဘုရားသားတော် သံဃာတော် အရှင်သူမြတ်တို့သည် သိက္ခာပုဒ်တော်များကို အသက်ပမာ စောင့်ထိန်းခဲ့ ရာမှ ကာလ ကြာညောင်းလာသောအခါ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ကာလဒေသ ဌာနကိုလိုက်၍ အချို့သော သိက္ခာပုဒ်ငယ်များကို လိုက်နာမှု လျော့ရဲလာသည်။ အရှင်ယသ မထေရ်သည် ဝေသာလီပြည် ကုဋာဂါရသာလာ ကျောင်းတော်ကြီးသို့ ဒေသစာရီ ကြွရောက်လာသောအခါ ဝေသာလီပြည်သား ဝဇ္ဇီရဟန်းတော် အချို့တို့ ရွှေငွေ အလှူခံနေသည်ကို တွေ့ရသည်။ အချို့သော ရဟန်းတော်များသည် စားသောက်ဖွယ်များကို မအပ်သောနည်းဖြင့် ရက်ရှည် သိမ်းဆည်းသိုမှီး သုံးဆောင်နေသည်ကို တွေ့ခဲ့ရသည်။ အဝိနယဒသဝတ္ထုကခေါ် ဝိနည်းတော်နှင့် မလျော်ညီသော အရာဝတ္ထု၊ ဆယ်မျိုးကို ရဟန်းတော်အချို့ လက်ခံ သုံးစွဲ နေမှုသည် ဝိနည်းသာသနာတော် ဆုတ်ယုတ်ဖို့ရန် အခြေခံ ဖြစ်လာသည်ဟု မြင်တော်မူသဖြင့် ကြောင့်ကြမဲ့ နေတော်မမူဘဲ အရှင်သဗ္ဗကာမိ အရှင်ရေဝတ အရှင်သမ္ဘူတ စသော မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးတွေ့လိုက် မှီလိုက်ဖူးသော သက်တော်ရှည် ဆရာတော်ကြီးများထံ တင်ပြ၍ သံဂါယနာတင်ရန် စီမံခဲ့သည်။
စာမျက်နှာ-၁၉
အရှင်ယသမထေရ်၏ ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် ဒုတိယသံဂါယနာ တင်ပွဲ ကျင်းပခဲ့ရသည်။ သံဂါယနာတင်ရခြင်း၏အကြောင်း ရင်းမှာ အချို့သောရဟန်းတော်တို့မြတ်စွာဘုရား၏ ပညတ်ချက်အချို့ကို ဖောက်ဖျက်နေမှုကို ဟန့်တားရန် ကြိုးပမ်းခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်များကို နေရာဒေသ ခေတ်ကာလ ပြောင်းလဲမှုပေါ် မူတည်၍ မလိုက်နာ မကျင့်ကြံလိုမှုများ မကြီးထွားစေရန် တားဆီး ကာကွယ်ခြင်းပင် ဖြစ်ပေသည်။
တတိယသံဂါယနာတင်ရသည့် အကြောင်းရင်း
သာသနာသက္ကရာဇ် ၂၃၅-ခုနှစ်တွင် တတိယ သံဂါယနာ တင်ခဲ့ရပြန်သည်။ သံဂါယနာ တင်ရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းကို လေ့လာ သုံးသပ်လျှင် ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်များကို လေးစားလိုက်နာမှု လျော့ကျခဲ့၍ ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ သီရိဓမ္မာသောကမင်းကြီးသည် ဗြာဟ္မဏ ဘာသာ ကိုးကွယ်ရာမှ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ်သူ ဖြစ်လာသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် ဖြစ်လာသော မင်းကြီးသည် ရဟန်း သံဃာတော်တို့အား ပစ္စည်းလာဘ်လာဘ အလျှံပယ် လှူဒါန်း ခဲ့သည်။ သာသနာတော်ကို အကြီးအကျယ် ချီးမြှောက်သဖြင့် သာသနာ့ဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းတို့ ချမ်းသာစွာ ရဟန်းတရား
စာမျက်နှာ-၂၀
အားထုတ်နိုင်ကြသည်။ ထိုသို့သော အခွင့်အရေးကောင်းကို တွေ့မြင်ရသောအခါ သာသနာပ တိတ္ထိတက္ကတွန်းတို့သည် မိမိတို့ဘာသာ သင်္ကန်းဝတ်၍ ရဟန်းယောင် ဆောင်ကာ သာသနာ့ဘောင်သို့ ဝင်ရောက်လာကြသည်။ သာသနာတော်သည် အတု အစစ် ရောပြွမ်းလာသည်။ အနေချောင် အစားချောင်၍ သာသနာ့ဘောင်သို့ ဝင်လာသူများ ဖြစ်သဖြင့် သဒ္ဓါစိတ် ကင်းမဲ့ကြသည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ သိက္ခာပုဒ်တော်များကို လေးစားလိုက်နာမှု မပြုကြတော့ပေ၊ သာသနာတော်သည် သံဃာတော် အရေအတွက် များပြားမှုရှိသော်လည်း အရည်အချင်းရှိသော သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ သိက္ခာ ပြည့်စုံသော သံဃာတော်တို့နည်းပါးလာသည်။
ထိုကဲ့သို့ ဝိနည်းကျင့်ကြံမှု လျော့ပါးလာသဖြင့် သံဃာတော် အစစ်အမှန်တို့သည် သံဃာ အတုအယောင်တို့နှင့် ဥပုသ်ပြုမှု စသော ကံကြီး ကံငယ် သံဃာ့ကိစ္စတို့ကို လက်တွဲ မဆောင်ရွက်ကြတော့ပေ။ ထို့ကြောင့် ပါဋလိပုတ် နေပြည်တော်ဝယ် ခြောက်နှစ်တာမျှ ဥပုသ်ပြုမှု ရပ်ဆိုင်းနေသည်။ ဘုရင်မင်းကြီးက သိမ်ဝင်ခိုင်း ဥပုသ်ပြုခိုင်းသော်လည်း သံဃာတော်အစစ်အမှန်တို့က ငြင်းဆန်နေသည်။ ဥပုသ်ပြုရန် ငြင်းဆန်သူတို့ကို အာဏာဖီဆန်သည်ဆိုကာ တာဝန်ခံအမတ်က သတ်ဖြတ်ပစ်၍ သံဃာတော် အစစ်
စာမျက်နှာ-၂၁
အမှန်တို့ အသတ်ခံခဲ့ရသည်။ မင်းကြီး ကြားသိရသဖြင့် စိတ်မသက်မသာ ဖြစ်ရလေသည်။ ထိုပြဿနာကို အဟော ဂင်္ဂါ အရပ်တွင် သီတင်းသုံးနေတော်မူသော အရှင်မဟာ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ မထေရ်မြတ်အား ပင့်လျှောက်ထားသဖြင့် အဖြေမှန်ရကာ စိတ်သက်သာခဲ့သည်။ သာသနာတော်၏ ရန်စွယ်ဖြစ်သော ဝိနည်းသိက္ခာ ကင်းမဲ့သည့် သံဃာတု သံဃာယောင်တို့အား စစ်ဆေး မေးမြန်းတော်မူပြီး လူဝတ်လဲစေကာ သာသနာတော် သန့်ရှင်းစင်ကြယ်အောင် ဆောင် ရွက်တော်မူသည်။ နောင်အခါတွင် ဤကဲ့သို့ ဝိနည်းတော်နှင့် ဆန့်ကျင်သော အပြုအမူတို့ မပေါ်ပေါက်စေရန် ရည်သန် တော်မူပြီး တတိယသံဂါယနာ တင်တော်မူခဲ့ကြသည်။
မြတ်စွာဘုရား ပညတ်တော်မူခဲ့သော ဝိနည်းတော် သည်ကား သံဃာတော်တို့အတွက် အစဉ်ထာဝရတည်ရှိ၍ ပြည့်စုံလျက်ပင် ရှိနေပါသည်။ သို့ဖြစ်စေကာမူ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ကျင့်ကြံလိုက်နာရန် သဒ္ဓါစိတ်လျော့ပါးမှုကြောင့် တခါတရံ အားနည်းလာတတ်ပါသည်။ နေရာ ဒေသ ခေတ်ကာလ ပြောင်းလဲမှုများကြောင့် တခါတရံ သိက္ခာပုဒ်များကို ဖြည့်ကျင့်ရန် အခက်အခဲနှင့် တွေ့ကြုံရတတ်ပါသည်။သို့သော်လည်း လူဒါယကာ ကပ္ပိယကာရကတို့က တတ်သိလိမ္မာ ကျွမ်းကျင်စွာ ကူညီ ဆောင်ရွက်ပေးကြလျှင်
စာမျက်နှာ-၂၂
ရဟန်းကော်တို့ ဝိနည်းသိက္ခာကို ချမ်းသာလွယ်ကူစွာ ဖြည့်ကျင့်နိုင်ကြမည် ဖြစ်ပေသည်။ သို့ဖြစ်၍ နေရာ ဒေသ ခေတ်ကာလ ပြောင်းလဲမှု အမျိုးမျိုးကြောင့် တွေ့ကြုံလာမည့် အခက်အခဲကို ဆရာ ဒကာ လက်တွဲကာ သာသနာတော် အဓွန့်ရှည်ရေးအတွက် အလေးပေး ဆောင်ရွက်သင့်ပေသည်။
ရဟန်းတော်များအတွက် လိုအပ်နေသော ကပ္ပိယ
ရဟန်းတော်များသည် သာသနာ့တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်နေကြသော သာသနာ့ဝန်ထမ်း ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ဖြစ်သည်။ သာသနာ့ဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းတို့မည်သည် ကိစ္စမြားမြောင် လူ့ဘောင်လောကမှ ခွာရှောင်နေသူများ ဖြစ်ပြီး နေ့စဉ်နှင့် အမျှ ပရိယတ် ပဋိပတ်သာသနာ့တာဝန်များကို အချိန်ပြည့် ထမ်းဆောင်နေရသူများ ဖြစ်သည်။ လူဒါယကာများကဲ့သို့ စားဝတ်နေရေးကို မိမိကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်ဖန်တီး သုံးစွဲ၍ မသင့်လျော်ပေ။ သာသနာ့ဝန်ထမ်းတို့ ရွှင်လန်းကျန်းမာ ချမ်းသာစွာဖြင့် ဝိနည်းကျင့်ဝတ်များကို ကျင့်သုံးနိုင်ပါမှ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ သာသနာတော်ကြီး အဓွန့်ရှည်ကြာ တည်တံ့ ခိုင်မြဲပေမည်။ သာသနာ့ဝန်ဆောင် ရဟန်းတော်တို့ ခက်ခဲ မရှိ ဝိနည်းကျင့်ဝတ်များကို ဖြည့်ဆည်းရန်အတွက် ကပ္ပိယ ကာရကခေါ် ကပ္ပိယတို့ လိုအပ်နေသည်။
စာမျက်နှာ-၂၃
ရဟန်းတော်များသည် ရဟန်းသိက္ခာနှင့်အညီ နေထိုင်သွားလာ ပြောဆိုဆက်ဆံ ဘုဉ်းပေးသုံးဆောင်နေရသဖြင့် အချို့သောကိစ္စများကို ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျဆောင် ရွက်ခွင့်မရှိပေ။ ထိုသို့သော ကိစ္စများကို လူ သာမဏေတို့က ကူညီပေးနိုင်သည်။ သာမဏေသည်ပင် တခါတရံ သီလစောင့်ထိန်းမှုအရ မပြုလုပ်ကောင်းသော ကိစ္စများ ရှိပြန်သဖြင့် လူဒါယကာတို့သည် အကောင်းဆုံးသော ကပ္ပိယတို့ ဖြစ်ကြသည်။ လူကပ္ပိယတို့မှာမူ ရဟန်းတော် များအတွက် လိုအပ်ချက်များကို အပြည့်အဝ ဆောင်ရွက် ပေးနိုင်သူများ ဖြစ်၍ အမှန်ပင် လိုအပ်နေသူများဖြစ်သည်။ ကပ္ပိယကာရကတို့ မရှိသဖြင့် အချို့သောကိစ္စများကို ရဟန်းတော်များကိုယ်တိုင် မလုပ်မဖြစ်၍ လုပ်ကိုင်ရသည့်အတွက် အာပတ် ကျူးလွန်မိတတ်သည်လည်း ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ကပ္ပိယသည် အမှန်တကယ် လိုအပ်ပါသည်။
ဝိနည်းသာသနာတော်ကို အထောက်အကူပြုလျက် ရှိသော ကပ္ပိယကောင်းတစ်ဦး
မြန်မာတို့သည် ဗုဒ္ဓဘာသာကို ကိုးကွယ်လာကြသောအခါ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ ဓမ္မနှင့်ဝိနယတို့ကို သင်ယူ မှတ်သား အပြည့်အဝ ရယူ စုဆောင်း လေ့လာခဲ့ကြသည်။ မြန်မာလူမျိုး
စာမျက်နှာ-၂၄
တို့သည် ဗုဒ္ဓစာပေကို လေ့လာရာ၌ ထွန်းထွန်း ပေါက်ပေါက် အထက်တန်းရောက်အောင် လေ့လာခဲ့ကြသည်။ အဘိဓမ္မာ အရာဝယ် မြန်မာတို့သည် ပြိုင်ဘက်ကင်းလောက်အောင် ကျွမ်းကျင်ကြသည်ဟု ဆိုနိုင်လောက်အောင် လေ့လာ တတ်ကျွမ်းကြသည်။ ဝိနည်းအရာတွင်လည်း မြန်မာတို့သည် စံတင်လောက်အောင် ကျင့်ဆောင်နိုင်ကြသည်။ ဝိနည်း သိက္ခာပုဒ်တော်များကို မြန်မာဘာသာ စာပေ ကဗျာ စကားပြေမျိုးစုံဖြင့် ရေးသားဖြန့်ဝေ အသိပညာပေးခဲ့ကြသည်။ ရဟန်းတော်များသည် ဝိနည်းသိက္ခာကို အသက်ပမာ လေးစားစွာ ကျင့်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ ယနေ့အထိ ဝိနည်းသိက္ခာ အပြည့်အဝ ကျင့်ဆောင်နေကြသော မြန်မာရဟန်းတော်များကို နေရာအနှံ့ ဖူးတွေ့နိုင်သည်။ ဝိနည်းနှင့် ပတ်သက် လာလျှင် မြန်မာပြည်ဖွား ရဟန်းတော်များ၏ သဒ္ဓါစိတ်ကား လွန်စွာ အလေးထား ချီးမွမ်းဖွယ်ရာ ကောင်းလောက်အောင် ရှိပေသည်။
မြန်မာလူမျိုးများသည် ကပ္ပိယကောင်းများ
ထိုကဲ့သို့ ရဟန်းတော်တို့ ဝိနည်းပညတ်တော်ကို အပြည့်အဝ လိုက်နာနိုင်ခဲ့ကြသည်မှာ ကပ္ပိယကာရက ကောင်းတို့ ပြုစုလုပ်ကျွေးမှု ကောင်းမွန်သောကြောင့်ဟု
စာမျက်နှာ-၂၅
ဆိုသော် ဆိုနိုင်ပါ၏။ မြန်မာတို့သည် ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြသူများ ဖြစ်၏။ ဆရာဘုန်းတော်ကြီး များက မိမိတပည့်ကျောင်းသားတို့အား တတ်သိ နားလည်ထိုက်သော ဓမ္မဝိနယမျိုးစုံကို သင်ကြားပေးကြသည်။ ရဟန်း သံဃာတော်တို့အား ချဉ်းကပ်နေထိုင်နည်း၊ ကပ္ပိယကာရက အဖြစ် ဆောင်ရွက်လုပ်ကိုင်နည်း၊ ဆွမ်းကွမ်းဆေး ပစ္စည်းများ အချိန်အခါအလိုက် ဆက်ကပ်နည်း စသည့် ဝိနည်းဆိုင်ရာ ကပ္ပိယကောင်းတစ်ဦး၏ တာဝန်ဝတ္တရား ပြောဆိုပြုလုပ်နည်းတို့ကို လက်တွေ့ရော စာတွေ့ပါ လက်ထပ်သင်ကြားပေးလိုက် ကြသည်။
သို့ဖြစ်၍ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းသား အဖြစ်မှ လူ့လောကသို့ ဝင်ရောက်လာသောအခါ ရှင်ဘုရင်ကလည်း ကပ္ပိယကောင်းအဖြစ် ဆောင်ရွက်တတ်သည်။ မှူးကြီး မတ်ရာ သေနာပတိ နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်း မြို့စား ရွာစား သူကြီး အထိ ခေါင်းဆောင်လုပ်သူတိုင်းကလည်း ကပ္ပိယကောင်း တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်နိုင်ကြသည်။ တောနေ ရွာနေ အောက်ခြေသိမ်း လူများပင်လျှင် ရဟန်းသံဃာတော်တို့နှင့် ပတ်သက်သော ကပ္ပိယတာဝန်ကို ကျေပွန်စွာ ထမ်းဆောင် နိုင်ခဲ့ကြသည်။ တပြည်ထောင်လုံး လူဒါယကာအားလုံးတို့သည် ရဟန်းသံဃာနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် ဝိနည်းသိက္ခာနှင့်
စာမျက်နှာ-၂၆
အညီ ဆောင်ရွက်တတ်ကြ၍ ဝိနည်းသာသနာတော်ကို အထောက်အကူပြုလျက်ရှိသော ကပ္ပိယကောင်းတို့ ဖြစ်ခဲ့ ကြသည်။ သို့ဖြစ်၍ပင် မြန်မာတို့၏ ဗုဒ္ဓသာသနာသည် ဝိနယ ဓမ္မ နှစ်ဝစုံလင်စွာ ထွန်းတောက်ခဲ့သည်။ မြန်မာနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ရေကိုခြားသော် အကြားမထင် သကဲ့သို့ တသားတည်း တပြင်တည်း ရှင်နှင့်ဒကာ ညီညာစွာ လက်တွဲ၍ သာသနာပြုနိုင်ခဲ့ကြသည်။
သို့သော် ကိုလိုနီခေတ်သို့ ကျရောက်သောအခါ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်း ပညာရေး တိမ်ကောလာသည်၊ ကျောင်းသားလူငယ်တို့ ကျောင်းမှထွက်၍ လူ့ဘောင်လောက တည်ဆောက်ကြသောအခါ သာသနာရေး အသုံး အနှုန်း၊ သာသနာ့ယဉ်ကျေးမှုတို့နှင့် စိမ်းလာကြသည်။ ရဟန်းတော်များ အပ်စပ်အောင် ပြောဆိုသုံးနှုန်းတတ်မှု ကင်းမဲ့လာ ကြသည်။ တဖြည်းဖြည်းနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာ ယဉ်ကျေးမှုတို့ လျော့ပါးလာသည်။ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု အမွေသည် ဗုဒ္ဓဘာသာ ယဉ်ကျေးမှုမှ ရရှိခဲ့ခြင်း ဖြစ်၍ ဗုဒ္ဓဘာသာယဉ်ကျေးမှု လျော့ပါးလာသောအခါ မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှု၊ အမျိုးသား ယဉ်ကျေးမှုတို့ပါ အားနည်းလာသည်။ ယဉ်ကျေးမှု လျော့ပါး လာမှုနှင့်အတူ ဘာသာ သာသနာစိတ်ဓာတ်တို့ အားနည်း
စာမျက်နှာ-၂၇
လာသည်။ တိုင်းတပါး ယဉ်ကျေးမှု ပြင်ပအယူဝါဒ လွှမ်းမိုးမှုတို့ နေရာယူလာကြသည်။ မြန်မာပြည်ဖွား ဗုဒ္ဓဘာသာ အများစုသည် ရဟန်းသံဃာတော်တို့နှင့် ဆက်ဆံရာတွင် စနစ်ကျမှု နည်းပါးလာသည်။
ယခုအခါ နိုင်ငံနှင့်အဝန်း ဗုဒ္ဓသာသနာတော် သန့်ရှင်းတည်တံ့ပြန့်ပွားရန် ကြိုးပမ်းနေကြသည်။ နိုင်ငံ ခေါင်းဆောင်ကြီး အသီးသီးတို့က ရှေ့က ဦးဆောင်ညွှန်ပြ အလှူဒါန ပြုလုပ်ကြသဖြင့် ပြည်ထောင်စုတဝန်းလုံး ဘာသာသာသနာနှင့် စပ်လျဉ်းသော ပွဲလမ်းသဘင်များဖြင့် ဖွံ့ဖြိုး စည်ပင်လာသည်။ မြန်မာတို့၏ ဓလေ့စရိုက်ကပင် ဘာသာရေးပွဲတော်များဖြင့် ပျော်ရွှင်တက်ကြွစွာ နေလေ့ ရှိသော ဓလေ့ဖြစ်သဖြင့် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုတို့ ပြန်လည် နိုးကြားလာပြီဟု ဆိုရမည်ဖြစ်သည်။ ထိုအခါ သာသနာရေး ကိစ္စ ဆောင်ရွက် ကြီးကြပ်သူတို့သည် ရဟန်းတော်တို့နှင့် ဆက်ဆံရာတွင် အပ်စပ်အောင်ပြုရမည့် ကပ္ပိယတာဝန်များကို တတ်ကျွမ်းနားလည်ထားရန် လိုအပ်လာသည်။ ကပ္ပိယကောင်းတို့သည် သာသနာပြုဖော်ပြုဖက် ဖြစ်၍ သာသနာတော် အဓွန့်ရှည်ကြာ တည်တံ့ရေးအတွက် လွန်စွာ လိုအပ်သူများ ဖြစ်သည်။
စာမျက်နှာ-၂၈
“တပည့်လိမ္မာ ဆရာ အာပတ်လွတ်” ဟူသော မြန်မာ စကားသည် လွန်စွာလေးနက် အဖိုးတန်လှသည်။ ကပ္ပိယ ကောင်းတစ်ဦးသည် ဝိနည်းသာသနာတော်ကို အထောက် အကူ များစွာပြုနိုင်သည်။ တပည့်ဒကာ ကပ္ပိယကာရကတို့ ဝိနည်းအရာ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ပါမှ ဆရာတော် သံဃာတော်တို့ အာပတ်သင့်မှုမှ ကင်းလွတ်ကြမည် ဖြစ်သည်။ ရဟန်းတော်တို အာပတ်သင့်မှုမှ ကင်းလွတ်၍ သီလစင်ကြယ်ကြပါမှ သာသနာတော်ကြီး သန့်ရှင်း စင်ကြယ်ပေမည်။ သာသနာတော်ကြီး သန့်ရှင်းစင်ကြယ်စွာ တည်ရှိနေပါမှ လူဒါယကာတို့ လှူဒါန်းမှု ဒါန၊ ဆောက်တည်မှု သီလ၊ ပွားများမှု ဘာဝနာတရားတို့ အကျိုးများပေမည်။ မိမိတို့၏ ဒါန သီလ ဘာဝနာတို့ကို စင်ကြယ်စွာ ပွားများအားထုတ်မှသာလျှင် လူ နတ် နိဗ္ဗာန် သုံးတန်သော ချမ်းသာမြတ်ကို ရရှိနိုင်ပေမည်။
ထို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တိုင်းသည် ဝိနည်း သာသနာတော်ကို အထောက်အကူပြုလျက်ရှိသော ကပ္ပိယ ကောင်းတစ်ဦးဖြစ်ရန် အမှန်ပင် ကြိုးစားသင့်လှပေသည်။