စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထုဂါထာ
၂-အပ္ပမာဒဝဂ်
၃-စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထုအဋ္ဌကထာဂါထာ
အင်္ဂီရသံ ပဿ ဝိရောစမာနံ, တပန ္တမာဒိစ္စ မိဝန္တလိက္ခေ။
ပါတော၊ နံနက်စောစော၌။ သုဂန္ဓံ၊ ကောင်းသောအနံ့ရှိသော။ ကောကနဒံ ကောကနဒံ ကောကနဒံ၊ စက္ကဝက်ငှက်တို့ကို တွန်မြူးစေတတ်သည်၏အဖြစ် ကြောင့် ကောကနဒမည်သော။ ပဒ္မံ (ပဒုမံ) ၊ အထပ်တစ်ရာ, ချပ်လွှာတင့်ဆန်း, ပဒုမ္မာကြာနီပန်းသည်။ ဖုလ္လံ၊ ကားကားစွင့်စွင့် ပွင့်သည်။ အဝီတဂန္ဓံ၊ မကင်းသော ရနံ့ရှိသည်။ (ဟုတွာ)။ ဝိရောစမာနံ၊ တင့်တယ်သည်။ (သိယာ) ယထာ၊ ဖြစ်ရာသကဲ့သို့။ (တထာ၊ တူ)။ သုဂန္ဓံ၊ ကိုယ်တော်ရနံ့, ဂုဏ်ရနံ့တို့ဖြင့် သင်းပျံ့မွေးထုံ, အနံ့ ပေါင်းစုံတော်မူသော။ အန္တလိက္ခေ၊ ဆီးတားမထင်, ကြားအပြင်၏ အဖြစ်ဖြင့်, ရှုမြင်အပ်သော ကောင်းကင်၌။ အာဒိစ္စံ ဣဝ၊ နေမင်း ကဲ့သို့။ တပန္တံ၊ (မိမိတန်ခိုးတော်ဖြင့်) တောက်ပတော်မူသော။ အင်္ဂီရသံ၊ ကိုယ်အင်္ဂါတော်အစိတ်စိတ်မှ တဖိတ်ဖိတ်ထွက်သော အရောင်ရှိတော်မူသော။ (သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ၊ မြတ်စွာဘုရားကို။) ပဿ၊ ဉာဏ်စက္ခုဖြင့်, စေငုထင်ထင်, ရှုမြင်စမ်းပါလော။ [ပဿ မနသိ ကရောဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဋိဂံ-၃၇၀။] (၈၆)
ကောကနဒံ ။ ။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ကောကနဒကို ပဒုမ္မာကြာနီ, ဝဒန္တိဝါဒအလို ပဒုမ္မာကြာဖြူဟု ဆို၍ ထောမနိဓိ၌ ကုမုဒြာကြာနီ, ပဒုမ္မာ ကြာနီဟု ဆို၏(အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၁၊ အံ၊ဋီ၊၁၊၁၆၁၊ ထောမ)၊ “ကောကေ နာဒယတီတိ ကောကနဒံ-စက္ကဝက်ငှက်တို့ကို တွန်မြူးစေတတ်သော ကြာ(ထောမ)၊ ဝါ-(အနီရောင်ရှိသောကြောင့်) ခွေးတို့ကို ဟောင်စေတတ် သောကြာ(သီဋီသစ်၊၂၊၁၄၀)၊ [ကောက+ နဒ+ဏ၊] (တစ်နည်း) ကေ ကနတိ ဒိဗ္ဗတီတိ ကောကနဒံ-ရေ၌ တင့်တယ်တောက်ပသောကြာ၊ [က+ ကန+ဒ၊ က၏ အ-ကို ဩပြု၊-ဓာန်-ဋီ-၆၈၆။]
ပဒ္မံ။ ။ ရှေ့၃ပါဒသည် ဣန္ဒဝဇိရဂါထာ, စတုတ္ထပါဒကား ဥပေန္ဒဝဇိရ ဂါထာတည်း၊ ဤသို့ ဣန္ဒဝဇိရ, ဥပေန္ဒဝဇိရ ရောထားသဖြင့် ဥပဇာတိ ဂါထာဖြစ်ရကား “ပဒုမံ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဆန်းကြောင့် သရလောပေါ ယ မနရာဒီသု ဝါ(နီတိ-၆၉)သုတ်ဖြင့် ဒု၏ ဥကိုချေ(ပါစိယော-၅၂)၊ ကစ်ဘာ-၁၀၃၌ တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်, ဝိဗော၊၁၀၌ သရာ သရေ လောပံသုတ်၌ “သရာ လောပံ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂ, နိဒီ-၁၆၌ တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်-၄၇) သုတ်ဖြင့် ဥကို ချေ၏၊ နီတိသုတ္တ-၄၂၌ ဗဟွက္ခရာနံ အပ္ပတ္တမညထတ္တဉ္စ သုတ်ဖြင့် ပဒုမကို ပဒ္မပြုသည်။
ဝိဂြိုဟ်။ ။ ပဇ္ဇတိ ဒေဝပူဇာဒိံ ယာတီတိ ပဒ္မံ၊ [ပဒ+ကုမ၊ ပု, န၊- မောဂ်-၇၊၁၃၁။] ပင်္ကေ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ပဒ္မံ၊ [ပင်္က+ဒုမ၊ င်္ကချေ၊] ပဏီတံ ဥတ္တမာဒိကံ ဌာနံ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတီတိ ဝါ ပဒ္မံ၊ [ပ+ဒု+မ၊-မဏိ၊၁၊၈၁] ပကာရေန ဒဝတိ ဝိရုဟတီတိ ပဒ္မံ၊ [ပ+ဒု+မ၊- သီဋီသစ်၊၂၊၁၄၀။] ပကဋ္ဌဘာေဝ ရမတီတိ ဝါ ပဒ္မံ၊ [ပ+ရမု+ဏ၊ ရ-ကို ဒပြု၊] ကဒ္ဒမာဒီသု ပဒတိ ဂစ္ဆတီတိ ပဒ္မံ၊ [ပဒ+ဥမ၊-ဓာဒီ] ဥဒကံ ပဋိစ္စ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ပဒ္မံ။ [ပ+ဒု+မ၊-ဂဠုန်-၆၃။]
အနက်ပေးခဲ့ပုံ။ ။ အံ၊ဋီ၊၁၊၁၆၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၁အဖွင့်အတိုင်း ဆရာတို့ ပေးတော်မူအပ်သော အနက်ဖြစ်သည်၊ ဤပေးပုံ၌ ဝိရောစမာနံကို ဥပမာနဘက်၌ ပေး၏၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၁တို့၌ဝိရောစမာနံကို ဥပမေယျဘက်၌ ယူကာ “ပါတော–၌၊ သုဂန္ဓံ–သော၊ ကောကနဒံ–သော၊ ပဒ္မံ–သည်၊ ဖုလ္လံ–သည်၊ အဝီတဂန္ဓံ–သည်၊ (သိယာ) ယထာ–ကဲ့သို့၊ (တထာ)၊ သုဂန္ဓံ–သော၊ အင်္ဂီရသံ–သော၊ အန္တလိက္ခေ–၌၊ တပန္တံ–တောက်ပသော၊ အာဒိစ္စံ ဣဝ–သို့၊ ဝိရောစမာနံ-တင့်တယ်တော် မူသော၊ (ဘဂဝန္တံ–ကို၊) ပဿ–လော”ဟု ပေးစေ၏။
ဝဇိရ၊၃၀၆ ပထမနည်း။ ။ ထို၌ ၂နည်းဖွင့်ရာ ပထမနည်း၌ “ပါတော–၌၊ သိယာ-ဖြစ်သော၊ ဖုလ္လံ-သော၊ အဝီတဂန္ဓံ-သော၊ ကောကနဒံ-သော၊ ပဒ္မံ-ကို၊ (ပဿသိ) ယထာ-သကဲ့သို့၊ (တထာ) ဝိရောစမာနံ-သော၊ အင်္ဂီရသံ–သော၊ ဗုဒ္ဓံ-ကို၊ ပဿ-လော၊ အန္တလိက္ခေ–၌၊ တပန္တံ–တောက်ပ သော၊ အာဒိစ္စံ-ကို၊ ပဿသိ ဣဝ–သို့၊ ဝိရောစမာနံ-မူသော၊ တပန္တံ-သော၊ အင်္ဂီရသံ–သော၊ (ဗုဒ္ဓံ–ကို၊) ပဿ–လော”ဟု ပေးစေ၏၊ ဤနည်း၌ ရှေ့၂ ပါဒနှင့် စတုတ္ထပါဒသည် ဥပမာနဝါကျ, တတိယပါဒသည် ဥပမေယျ ဝါကျတည်း၊ ထို့ပြင် ပဒ္မံသည် ဒုတိယန္တ, သိယာသည် အာချာတပတိရူပ ကရုဠှီနာမ်တည်း။ (ဝဇိရနိ-၆၆)
ဒုတိယနည်း။ ။ “အင်္ဂီရသံ–သော၊ ဗုဒ္ဓံ-ကို၊ ကောကနဒံ-သော၊ ဖုလ္လံ-သော၊ အဝီတဂန္ဓံ-သော၊ ပဒ္မံ ဣဝ-ကဲ့သို့၊ ဝိရောစမာနံ-တယ်တယ်သည်ကို၊ ပဿ-လော၊ အင်္ဂီရသံ–သော၊ ဗုဒ္ဓံ-ကို၊ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စံ ဣဝ-ကဲ့သို့၊ တပန္တံ-တောက်ပသည်ကို၊ ပဿ၊ ပါတော-၌၊ သိယာ-စင်စစ်၊ ဖုလ္လံ-သော၊ အဝီတဂန္ဓံ-သော၊ ကောကနဒံ-သော၊ ပဒ္မံ-ကို၊ ပဿသိ ယထာ-သို့၊ (တထာ)၊ ဝိရောစမာနံ-သော၊ အင်္ဂီရသံ–သော၊ ဗုဒ္ဓံ-ကို၊ ပဿ”ဟု ပေးစေ၏၊ ဤနည်း၌ မြတ်စွာဘုရား၏ တင့်တယ်ပုံကို ပဒုမ္မာကြာနှင့် နှိုင်းခြင်း, မြတ်စွာဘုရား၏ တန်ခိုးတော်ဖြင့် တောက်ပပုံကို နေနှင့်နှိုင်းခြင်း, ဘုရားဖူးမြင်ခြင်းကို ပဒမ္မာကြာကို ကြည့်ပုံနှင့် နှိုင်းခြင်းဟု ဥပမာန ဥပ မေယျ၃စုံ ရှိသည်၊ ထို့ပြင် ဝိရောစမာနံကို ဝိကတိကံ, ဝိသေသနအားဖြင့် ၂မျိုး, တပန္တံတို့ကို ဝိကတိကံ, သိယာကို ဧကန္တအနက်ဟော နိပါတ်ယူ၍ ရှေ့၂ ပါဒကို နောက်ဆုံးမှ ပေးသည်။ (ဝဇိရနိ-၆၆)
ဝိမတိ၊၂၊၂၂ ။ ။ ထို၌ “ပါတော-၌၊ သိယာ-ဖြစ်သော၊ သုဂန္ဓံ–သော၊ ကောကနဒံ–သော၊ ပဒ္မံ–ကို၊ (ပဿေယျ) ယထာ-သို့၊ (တထာ) အဝီတဂန္ဓံ-သော၊ ဖုလ္လံ-မျက်နှာတော်တည်းဟူသော ကြာဖွင့်ကို၊ ပဿ-လော၊ အင်္ဂီ- ရသံ–သော၊ အန္တလိက္ခေ–၌၊ အာဒိစ္စံ-ကို၊ (ပဿေယျ) ဣဝ–သို့၊ (တထာ)၊ တပန္တံ-သော၊ ဝါ-ခြင်းကြောင့်၊ ဝိရောစမာနံ-သော၊ (သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ–ကို၊) ပဿ– လော”ဟု ပေးစေ၏၊ ဤအလို “ပဒ္မံ၊ ပေ၊ သိယာ”နှင့် စတုတ္ထပါဒသည် ဥပမာနဝါကျ၊ ဖုလ္လံကား ကံ, တပန္တံကား ဟေတုမန္တဝိသေသန(ဟိတ်အတွင်း ငုတ်သောဝိသေသန), သိယာကား အာချာတပတိရူပကရုဠှီနာမ်တည်း။
ပါစိယော-၅၂ ။ ။ ထို၌ “ကောကနဒံ-သော၊ သုဂန္ဓံ-သော၊ ပါတော-၌၊ ဖုလံ’-သော၊ အဝီတဂန္ဓံ-သည်၊ (ဟုတွာ) ဝိရောစမာနံ-သော၊ ပဒ္မံ-သည်၊ သိယာ ယထာ-သို့၊ တထာ အင်္ဂီရသံ-သည်၊ (ဟုတွာ) ဝိရောစမာနံ-သော၊ အန္တလိက္ခေ တပန္တံ အာဒိစ္စံ ဣဝ-ကဲ့သို့၊ တပန္တံ-ဘုံ၃ပါး၌ တောက်ပတော် မူသော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿ”ဟု ပေးစေ၏၊ ဤနည်း၌ ဝိရောစမာနံကို ဥပမာန ဥပမေယျ ၂ဘက်လုံးယူပေး၏ အဝီတဂန္ဓံ, အင်္ဂီရသံတို့ကား ဝိကတိကတ္တားတည်း၊ သို့မဟုတ် “အဝီတဂန္ဓံ-လျက်၊ အင်္ဂီရသံ-လျက်”ဟု ကြိယာဝိသေသနအနက်ပေးပါ။
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွ ဘိက္ခဝေါ, ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ။
(အရိယဿ၊ အရိယာဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏။ ဝိနယေ၊ ဆုံးမရာ ဆုံးမကြောင်း သာသနာတော်၌။) ရာဂေါ၊ ရာဂ ကို။ ရဇော၊ မြူဟူ၍။ ဝုစ္စတိ၊ ဆိုအပ်၏။) စ ပန၊ ဗျတိရိက်ကား။ (ပြောင်းပြန်ကား)။ ရေဏု၊ ပကတိမြူမှုန်ကို။ ရဇော၊ မြူဟူ၍။ န ဝုစ္စတိ၊ မဆိုအပ်။ ရဇောတိ၊ ရဇောဟူသော။ ဧတံ၊ ဤအမည်သည်။ ရာဂဿ၊ ရာဂ၏။ အဓိဝစနံ၊ အမည်တည်း။ ဧတံ ရဇံ၊ ဤရာဂ တည်းဟူသောမြူကို။ ဝိပ္ပဇဟိတွာ၊ အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် အထူးပယ်စွန့်ခြင်းကြောင့်။ တေ၊ ထိုပယ်စွန့်သူတို့သည်။ ဘိက္ခဝေါ၊ ရဟန်းတို့သည်။ (ဟုတွာ)။ ဝိဂတရဇဿ၊ ကင်းသော ရာဂတည်းဟူသော မြူရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏။ သာသနေ၊ သာသနာတော် ၌။ ဝိဟရန္တိ၊ နေကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၈၇)
စ ပန။ ။ “စ ပနဟု, တကွဆက်ရာ, စနက်မှာဆက်, ပနနက်, ထူး ချက်ဓိပ္ပာယ်စွဲ(ရွှေ-၄၁)”နှင့်အညီ စကို ဝါကျာရမ္ဘအနက်, ပနကို ဝိသေသ အနက်ယူ၍ “စ ပန-ဆက်၍အထူး, ပြဆိုဥုးအံ့(ဂမ္ဘီရ-၂၀၃)”ဟု ပေး၏၊ ဆရာတို့ကား စ ပန၂ပုဒ်လုံး ဝါကျာရမ္ဘယူ၍ “စ ပန-ထပ်၍ ဆက်ဥုးအံ့” ဟု ပေး၏၊ ဤနေရာ၌ ဗျတိရေက ပိုဖြစ်သင့်သောကြောင့် “ကာ စ ပနာတိ ဧတ္ထ စ သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကေ၊ ပနသဒ္ဒေါ ဝစနာလင်္ကာရော(သီဋီ သစ်၊၁၊၂၁၃)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ စသဒ္ဒါကို ဗျတိရေကအနက်, ပနကို အနက်ထူးမရ ဝစနာလင်္ကာရယူ၍ ပေးခဲ့သည်။
ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၂ ။ ။ ထို၌ စ ပန ၂ပုဒ်လုံးကို နနှင့် တွဲ၍ “ရေဏု-ကို၊ ရဇော-၍၊ န စ ပန ဝုစ္စတိ-မဆိုအပ်”ဟု ပေးစေ၏၊ စ ပန ၂ပုဒ်လုံး အနက်မဲ့, သို့မဟုတ် ဗျတိရေကအနက်ဟု ယူလိုဟန်တူ၏။
ပဋိဂံ-၃၇၀။ ။ ထို၌ စကို နနှင့် တွဲ၍ ပနကို ဧတံတွဲကာ “ရေဏု-ကို၊ ရဇော-၍၊ န စ ဝုစ္စတိ-မဆိုအပ်၊ ရဇောတိ-သော၊ ဧတံ ပန-သည်ကား၊ ရာဂဿ-၏၊ အဓိဝစနံ-တည်း”ဟု ပေးစေလို၏၊ ဤအလို စကို ဗျတိရေက အနက်, သို့မဟုတ် အနက်မဲ့၊ ပနကို ဝါကျာရမ္ဘဟု ယူသင့်သည်။
ဝိပ္ပဇဟိတွာ..သာသနေ။ ။ “ဝိပ္ပဇဟိတွာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ဝိသေသတော ပဇဟနဟေတု(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၂)”ဟု ဖွင့်သောကြောင့် ဝိသဒ္ဒါ ဝိသေသအနက်, တွာပစ္စည်း ဟိတ်အနက်တည်း၊ “ဝိပ္ပဇဟိတွာ”ဟု ဆိုလို လျက် ဆန်းကြောင့် ရဿပြု၍ ဂါထာ၌ “ဝိပ္ပဇဟိတွ”ဟု ရှိသည်၊ အဖွင့်၌ “အဂ္ဂမဂ္ဂေန”ဟု ဖွင့်ခြင်းမှာ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသ(အမြတ်ဆုံးကို ညွှန်ပြသော) နည်းအရ ဖွင့်ခြင်းဖြစ်သည်၊ မှန်၏-သောတာပတ္တိမဂ်ဖြင့် ဒိဋ္ဌိဂတ သမ္ပယုတ်ရာဂ, ဝိစိကိစ္ဆာနှင့်ယှဉ်သော မောဟ, အနာဂါမိမဂ်ဖြင့် ကာမ ရာဂ, ဒေါသ, အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ရူပရာဂ, အရူပရာဂ, ဥဒ္ဓစ္စနှင့် ယှဉ်သော မောဟအားဖြင့် အသီးအသီး အကြွင်းမဲ့ ပယ်၏။
ဝိဟရန္တိ...သာသနေ ။ ။ ဝိဟရန္တိ တေတိ တေ ပဇဟနကာ ပဏ္ဍိတာ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ(ဝိသုဒ္ဓိဋီ.၁, ၂၂)။ ဤအဖွင့်အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ “ဧတံ-ကို၊ ဝိပ္ပဇဟိတွာ-၍၊ (ယေ) ဘိက္ခဝေါ-အကြင်ရဟန်းတို့သည်၊ ဝိဟရန္တိ၊ (တေ) ဘိက္ခဝေါ-ထိုရဟန်းတို့သည်၊ သန္တိ-ကုန်၏”ဟု နိယမ, အနိယမထည့်၍လည်း ပေးကြ၏။ [မဟာနိ-၄၀၆၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၆တို့၌ “ဘိက္ခဝေါ”နေရာဝယ် “ပဏ္ဍိတာ”ဟု ရှိ၍ စူဠနိ-၁၅၄၌ “စက္ခုမာ”ဟု ရှိ၏။]
ပဋိဂံ-၃၇၀။ ။ ထို၌ သာသနေအရ ဒိဗ္ဗဝိဟာရ, ဗြဟ္မဝိဟာရ, အရိ ယဝိဟာရ ဝိဟရန္တိအရ ဣရိယာပထဝိဟာရကို ယူ၍ “သာသနေ-ဒိဗ္ဗ ဝိဟာရ, ဗြဟ္မဝိဟာရ, အရိယဝိဟာရဟူသော သာသနာတော်၌၊ ဝိဟရန္တိ- ဣရိယာပထဝိဟာရဖြင့် နေကုန်၏”ဟု ပေးစေသည်။
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွ ဘိက္ခဝေါ, ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ။
(အရိယဿ၊ ၏။ ဝိနယေ၊ ၌)။ ဒေါသော၊ ဒေါသကို။ ရဇော၊ ၍။ (ဝုစ္စတိ၊ ၏)။ စ ပန၊ ကား။ ရေဏု၊ ကို။ ရဇော၊ ၍။ န ဝုစ္စတိ၊ အပ်။ ရဇောတိ၊ သော။ ဧတံ၊ သည်။ ဒေါသဿ၊ ဒေါသ၏။ အဓိဝစနံ၊ တည်း။ ဧတံ ရဇံ၊ ဤဒေါသတည်းဟူသောမြူကို။ ဝိပ္ပဇဟိတွာ၊ အနာဂါမိမဂ်ဖြင့် အထူးပယ်စွန့်ခြင်းကြောင့်။ တေ၊ တို့သည်။ ဘိက္ခဝေါ၊ တို့သည်။ (ဟုတွာ)။ ဝိဂတရဇဿ၊ ကင်းသော ဒေါသ တည်းဟူသော မြူရှိတော်မူသောမြတ်စွာဘုရား၏။ သာသနေ၊ ၌။ ဝိဟရန္တိ၊ ကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၈၈)
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွ ဘိက္ခဝေါ, ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ။
(အရိယဿ ဝိနယေ)။ မောဟော၊ မောဟကို။ ရဇော၊ ဟူ၍။ (ဝုစ္စတိ)၊ စ ပန၊ ကား။ ရေဏု၊ ကို။ ရဇော၊ ၍။ န ဝုစ္စတိ၊ အပ်။ ရဇောတိ၊ ဟူသော။ ဧတံ၊ သည်။ မောဟဿ၊ မောဟ၏။ အဓိဝစနံ၊ တည်း။ ဧတံ ရဇံ၊ ဤမောဟတည်းဟူသောမြူကို။ ဝိပ္ပဇဟိတွာ၊ အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် အထူးပယ်စွန့်ခြင်းကြောင့်။ တေ၊ တို့သည်။ ဘိက္ခဝေါ၊ တို့သည်။ (ဟုတွာ)။ ဝိဂတရဇဿ၊ ကင်းသော မောဟ တည်းဟူသော မြူရှိတော်မူသောမြတ်စွာဘုရား၏။ သာသနေ၊ ၌။ ဝိဟရန္တိ၊ ကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၈၉)
နိသီဒမ္ဗဝနေ ရမ္မေ, ယာဝ ကာလပ္ပဝေဒနာ။
ပန္ထကော၊ စူဠပန္ထကထေရ်သည်။ သဟဿက္ခတ္တုံ၊ တစ်ထောင် သော။ အတ္တာနံ၊ ကိုယ်ကို။ နိမ္မိနိတွာန၊ ဖန်ဆင်း၍။ ရမ္မေ၊ မွေ့ လျော်ထိုက်သော။ ဝါ၊ မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော။ အမ္ဗဝနေ၊ သရက်ဥယျာဉ်ကျောင်း၌။ [အမ္ဗဝနေတိ အမ္ဗဝနေ ကတဝိဟာရေ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၂။] ယာဝ ကာလပ္ပဝေဒနာ၊ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးချိန်ကို သိ စေသည့်တိုင်အောင်။ ဝါ၊ ဆွမ်းဘုန်းပေးချိန်ကို လျှောက်သည့်တိုင် အောင်။ နိသီဒိ၊ ထိုင်နေပြီ။ (ဋ္ဌ-၉၀) [ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၂၌ ကာလပ္ပဝေဒနာကို ပထမန္တယူ၍ “ယာဝ၊ အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ကာလပ္ပဝေဒနာ၊ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးချိန်ကို သိစေခြင်း (လျှောက်ခြင်း) သည်။ (ဟောတိ။ တာဝ၊ ပတ်လုံး။) နိသီဒိ”ဟု ပေးစေ၏။]
သဟဿက္ခတ္တုမတ္တာနံ ။ ။ သဟဿက္ခတ္တုံ၌ “ဓာတ္ထေ ဝါ ကွစိ က္ခတ္တုံ(နီတိ-၁၂၈၃)”သုတ်ဖြင့် ဓာပစ္စည်း၏အနက်၌ သဟဿနောင် က္ခတ္တုံပစ္စည်းသက်၊ အံဝိဘတ်သက်, ချေ၊ ဓာပစ္စည်း၏အနက်၌ သက် သော်လည်း အနက်ကိုကား “သဟဿံ-တစ်ထောင်သော”ဟု ပေးရန် သဒ္ဒ နီတိဆို၏၊ ထိုအဆိုသည် “သဟဿက္ခတ္တုန္တိ သဟဿံ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၅)”ဟူသော အဖွင့်နှင့် ညီ၏၊ အတ္တာနံ၌ အတ္တသဒ္ဒါကား “စိတ္တေ ကာယေ သဘာဝေ စ”စသော အဘိဓာန်လာ အနက်တို့တွင် ကာယအနက်ကို ဟော၏။ [သဟဿက္ခတ္တုန္တိ သဟဿံ၊ “သဟဿဝါရ” န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ ဧကာဝဇ္ဇနေန ပန ထေရော သဟဿေ မနောမယေ ကာယေ နိမ္မိနိ၊ န ဝါရေန(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၅)။ အတ္တာနံ နိမ္မိနိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အတ္ထတော ပန သဟဿံ အတ္တာနံ နိမ္မိနိတွာတိ အတ္ထော(နီတိသုတ္တ-၃၄၄)။ သဟ- ဿက္ခတ္တုန္တိ သဟဿဓာ၊ သဟဿဓာ ဟိ အတ္တာနံ ဧကစိတ္တေနေဝ နိမ္မိနန္တောပိ သဟဿဝါရံ နိမ္မိနန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ အသတိပိ ကိရိယာဗျာဝုတ္တိယံ တဒတ္ထသဒ္ဓိတောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ “သဟဿက္ခတ္တု”န္တိ ဝုတ္တံ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၂)။
သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ, အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမံ။
မေဓာဝီ၊ မီးမွှေးမှုတွင် ကျွမ်းကျင်သော ပညာရှိသည်။ အဏုံ၊ အနည်းငယ်သော။ အဂ္ဂိံ၊ မီးကို။ သန္ဓမံ (သန္ဓမန္တော) ၊ ကောင်းစွာ မှုတ်လျက်။ (မဟန္တံ၊ ကြီးစွာသော။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ၊ မီးအစုကို။ သမုဋ္ဌာပေတိ) ဣဝ၊ ထကြွစေသကဲ့သို့။ ဝါ၊ ဖြစ်စေသကဲ့သို့။ (တထာ၊ တူ။) ဝိစက္ခဏော၊ ကူးသန်းရောင်းဝယ်မှုတွင် ကျွမ်းကျင်သော။ မေဓာဝီ၊ ပညာရှိသည်။ အပ္ပကေနာပိ၊ အနည်းငယ်လည်း ဖြစ်သော။ ပါဘတေန၊ အရင်းအနှီးဖြင့်။ အတ္တာနံ၊ မိမိကိုယ်ကို။ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ ဥစ္စာခြံရံ, အတန်တန်ဖြင့်, ဖန်ဖန်တိုးစေ, တည်တံ့စေ၏။ (ဋ္ဌ-၉၁)
စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ဒီပံ ကယိရာထ မေဓာဝီ, ယံ ဩဃော နာဘိကီရတိ။
(သံသာရသာဂရေ၊ သမုဒြာ, မကသာသည့်, သံသရာပြင် ကျယ်, ပင်လယ်ကြီးထဲ၌။) ယံ ဒီပံ၊ အရဟတ္တဖိုလ်, ခေါ်ဆိုပေါ် ထွန်း, အကြင်ကျွန်းကို။ ဩဃော၊ ကာမဩဃ, စသည်၄အင်, ရေအယဉ်သည်။ နာဘိကီရတိ နာဘိကီရတိ နာဘိကီရတိ (န+အဘိကိရတိ)၊ ကျွန်းတစ်ခု လုံး, အစတုံးအောင်, မလွှမ်းဖုံးမဖျက်ဆီးနိုင်။ မေဓာဝီ၊ အဆီ အနှစ်, ပညာစစ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဥဋ္ဌာနေန၊ ထိုင်းမှိုင်းဖျင်းအ, မပျင်းရအောင်, ထကြွတတ်ကြောင်း, ကောင်းသော ဝီရိယဖြင့် လည်းကောင်း။ အပ္ပမာဒေန၊ မမေ့မလျော့, မပေါ့မဆကြောင်း, ကောင်းသော သတိဖြင့်လည်းကောင်း။ သံယမေန၊ ကိုယ်နှုတ်နှလုံး, ၃-ပါးလုံးကို, စောင့်သုံးနေကြောင်း, ကောင်းသောသီလဖြင့်လည်းကောင်း။ ဒမေန စ၊ ဣန္ဒြေခြောက်ဝ, မပေါက်ရအောင်, ဆုံးမနိုင် ကြောင်း, ကောင်းသော သံဝရဖြင့်လည်းကောင်း။ (တံ ဒီပံ၊ ဩဃ ၄ရပ်, မလွှမ်းအပ်သည့်, အရဟတ္တဖိုလ်, ခေါ်ဆိုပေါ်ထွန်း, ထို သည့်ကျွန်းကို။) ကယိရာထ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒ, ဒုလ္လဘ၌, ကြုံရခိုက်မှာ, ပြုနိုင်ရာသတည်း။ (ပါ-၂၅)
စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။
နာဘိကီရတိ နာဘိကီရတိ နာဘိကီရတိ ။ ။ အဘိ+ကိရ+အ+တိ၊ ဆန်းကြောင့် ကိ၌ ဒီဃပြု၍ ဂါထာ၌ “နာဘိကီရတိ”ဟု ရှိသည်၊ အနက်ပေးသည့်အခါ “ဆန်းကြောင့် ပျက်ေကြွ, ယွင်းကွက်ကွေ, ဆောင်လေနက်ပေးခါ”နှင့်အညီ မူရင်းပုဒ် ပုဒ်ဖြစ်သော “နာဘိကိရတိ”ကို ပေးရသည်။