မဟာဗုဒ္ဓဝင်/၅-ဗျာဒိတ်ခဏ်း
၅- ဗျာဒိတ်ခဏ်း
စာမျက်နှာ (၆၆)၌-
ပြဆိုခဲ့သောအတိုင်း သုမေဓာရှင်ရသေ့ ကြံစည်စိတ်ကူးရာ၌ “ငါတယောက်တည်း တကိုယ်ကောင်းပြု၍ သံသရာက ကူးမြောက်သဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း”ဟူ၍ ကြံစည်တော်မူကြောင်းကို ဗုဒ္ဓဝင်ပါဠိတော်၌၊ ၊ကိံ မေ ဧကေန တိဏ္ဏေန၊ ၊ဟူ၍ လာရှိသည်။
ဤပါဠိတော်ကို ထောက်ထား အကိုးအကားပြုပြီးလျှင် “လောက၌ တကိုယ်ကောင်း မကြံရာ၊ တကိုယ်ကောင်း ကြံသောသူသည် အတ္တဟိတသမား (ကိုယ်ကျိုးသက်သက် ကျင့်သောသူ) ဖြစ်သည်။ ကိုယ့်အကျိုး သက်သက်ကိုသာ ရှာသောသူသည် လောက၌ အသုံးမဝင်”ဟု ပြောဆို ကဲ့ရဲတတ်ကြသည်။
ထိုပါဠိတော်မှာပင် နောက်ကိုဆက်၍ကြည့်လျှင်၊ ၊ပုရိသေန ထာမဒဿိနာ၊ ၊ဟူ၍ မိမိမှာ ပညာ သဒ္ဓါ ဝီရိယ အားအစွမ်းရှိကြောင်းကို သိမြင်သူ ဖြစ်ပါလျက်ဟု အထူး ဖော်ပြထားသော စကားကို တွေ့မြင်ရပေမည်။ ဤနောက်ဆက် အထူးဖော်ပြသော စကားကို ထောက်ထားပါက မိမိမှာ အများအကျိုး သယ်ပိုးနိုင်မည့် အားအစွမ်းသတ္တိ ရှိပါလျက် အများအကျိုး မသယ်ပိုးချင်ပဲ တကိုယ်ကောင်းကြံသွားသော သူများကိုသာ ကဲ့ရဲ့သော် ကဲ့ရဲ့သင့်ပေသည်။ မိမိမှာ အများအကျိုး သယ်ပိုးနိုင်မည့် အားအစွမ်း အလျဉ်းမရှိပါပဲလျက် “အများအကျိုး ငါသယ်ပိုးမည်”ဟု ပြောဆိုပြီးလျှင် ပြောတိုင်းမပြုနိုင် မမှန်မကန်ဖြစ်၍ ဤသို့ပြောဆိုသော သူမျိုးကိုသာလျှင် မိမိ၏ အတိုင်းအရှည်ကို မသိသူဖြစ်၍ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချထိုက်သည်။
စင်စစ်မှာ အများအကျိုး သယ်ပိုးနိုင်မည့် အားအစွမ်း မိမိမှာမရှိလျှင် ကိုယ့်အကျိုးကိုသာ ကိုယ်သယ်ပိုးရမည် ဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့်ပင် ဓမ္မပဒပါဠိတော် တဆယ့်နှစ်ခုမြောက် အတ္တဝဂ်၌-
(ဃဲ)
အတ္တဒတ္ထံ ပရတ္ထေန၊ ဗဟုနာပိ န ဟာပယေ။
အတ္တဒတ္ထမဘိညာယ၊ သဒတ္ထပသုတော သိယာ။
“သူတပါးအကျိုးကို များစွာ သယ်ပိုးလိုသည့် အတွက်နှင့် မိမိ၏အကျိုးကို မဆုတ်ယုတ် မဆုံးရှုံးစေရာ၊ မိမိ၏ အကျိုးစီးပွါးကို ကောင်းစွာ ပိုင်းခြားသိမြင်ပြီးလျှင် မိမိ၏ အကျိုးစီးပွါးဖြစ်မှု၌ လေ့လာကြိုးကုတ် အားထုတ်ရမည်”ဟူ၍ ဟောတော်မူသည်။
ဤ ဓမ္မပဒဒေသနာတော် အလိုမှာ... သူတပါးအကျိုးကို မသယ်ပိုးနိုင်ပဲနှင့် အများအကျိုး သယ်ပိုးမည့်ဟန် ကြံစည်ပြောဆိုနေသဖြင့် ပြောဆိုတိုင်းလည်း အများအကျိုးကို မသယ်ပိုးနိုင်၊ မိမိအကျိုးကိုလည်း မသယ်ပိုးနိုင်သည့်အတွက် နှစ်ဖက်ဆုံးရှုံး ဖြစ်တတ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ သူတပါးအကျိုးကို သယ်ပိုးနိုင်လောက်သော အစွမ်းသတ္တိ မရှိသူသည် မိမိ၏အကျိုးကိုသာ ကောင်းစွာသိမြင် နားလည်ပြီးလျှင် မိမိအကျိုးကိုသာ အားထုတ် လေ့လာရမည်ဟု ဟောတော်မူသဖြင့် ဤနည်းအရ ကိုယ့်အတိုင်းအရှည်ကို ကိုယ်သိပြီး ကိုယ်၏အကျိုးကိုသာ အားထုတ်နေသော သူမျိုးကို (အတ္တဟိတသမားဟု မကဲ့ရဲ့ပဲ) သူအစွမ်းရှိသမျှ သူဆောင်ရွက်နေပေသည်။ လူကောင်းသူကောင်းတယောက် ဖြစ်ပေသည်ဟုသာ ပြောဆိုရပေမည်။ သုမေဓာ ရှင်ရသေ့တို့ကဲ့သို့ အများအကျိုး သယ်ပိုးနိုင်မည် စွမ်းရည်သတ္တိ ရှိပါလျက်နှင့် အများအကျိုးကို မသယ်ပိုးပဲ ကိုယ်ကျိုးသက်သက် သယ်ပိုးနေသူကိုသာ အတ္တဟိတသမားဟု ကဲ့ရဲ့လိုမူ ကဲ့ရဲ့ထိုက်ပေသည်။
အချုပ်အားဖြင့် ဖော်ပြရလျှင်.. အများအကျိုး သယ်ပိုးနိုင်မည့်သူမှန်မှ အများအကျိုး သယ်ပိုးပါ၊ အများအကျိုး သယ်ပိုးနိုင်မည့်သူ မဟုတ်ခဲ့လျှင် ကိုယ်ကျိုးကိုသာ မလစ်ဟင်းအောင် သယ်ပိုးနေပါဟု ဆိုလိုသည်။ အများအကျိုး သယ်ပိုးမည့်အယောင်ဖြင့် ကိုယ်ကျိုးသက်သက်ကိုသာ ရွက်ဆောင်သူကား ယုတ်မာကောက်ကျစ်သူသာ ဖြစ်၏။
**********
စာမျက်နှာ (၆၉)ပါ-
မြစ်၏အမည် “နေရဉ္ဇရာ”ဟူသော စကားမှာ နေလဇလဟူသော ပါဠိမှ ဖြစ်လာ၏၊ နေလ = အပြစ်ကင်းသော၊ ဇလ = ရေ။ အပြစ်ကင်းစင်သော ရေရှိသောကြောင့် နေလဇလဟု ဆိုလိုလျက် (လ)အက္ခရာတို့ကို (ရ)အက္ခရာပြုပြီး ရှေ့ပုဒ်၌ အပြောက်ဗိန္ဒု (နိဂ္ဂဟိတ်)လာ၍ ထိုနိဂ္ဂဟိတ်ကို (ဉ်)ပြု၍ (ဇ)နှင့်ယှဉ်ကပ် တွဲစပ်သဖြင့် နေရဉ္ဇရာဟူသော ပါဠိဖြစ်လာသည်။ (သာဝတ္ထိပြည်
(ဃော)
ဟူသောအမည် ဝေသာလီပြည် ဟူသော အမည်များသည် ပါဠိရင်းအတိုင်း တွင်မည်သကဲ့သို့) နေရဉ္ဇရာဟူသော ပါဠိရင်းအတိုင်း မြန်မာဝေါဟာရမှာလည်း “နေရဉ္ဇရာမြစ်”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။
တနည်း.. နီလဇလဟူသော ပုဒ်ရင်းမှ ဖြစ်လာသည်။ နီလ = စိမ်းညိုသော၊ ဇလ = ရေ၊ စိမ်းညိုသောရေဟူသည် ကြည်လင်သောရေပင် ဖြစ်၏၊ ယခုကာလ၌လည်း အလွန် ကြည်လင်သောရေကို ရေကလေး အလွန်ကြည်လင်သည် စိမ်းညိုနေသည်ဟု ပြောဆိုကြ၏။ စိမ်းညိုသန့်စင် ကြည်လင်သော ရေရှိသောမြစ်ဟု ဆိုလိုသည်။
ပင်းယမြို့ ကောင်းစားစဉ်အခါ စတုရင်္ဂဗလအမတ်ကြီး ရေးသားအပ်သော အဘိဓာန်ဋီကာကျမ်း၌ကား ဆိုခဲ့ပြီးသော အနက်များအပြင် “နေရဉ္ဇရာဟူသည် တူရိယာတမျိုး၏ အမည်ဖြစ်၏။ ယခုကာလ နရိဇရာဟု ခေါ်ကြသော တူရိယာမျိုးပင် ဖြစ်၏။ ထိုမြစ်ရေစီးသံသည် နရိဇရာ- တူရိယာသံနှင့် တူသောကြောင့် မြစ်ကိုလည်း နေရဉ္ဇရာဟု ခေါ်သည်”ဟူ၍ ပြဆို၏။
ထို နရိဇရာဟူသော တူရိယာမျိုး၏ အမည်မှာ မြန်မာဝေါဟာရ၌ နရည်းဆရာဟု ပြောင်းလဲလာသည်။ နောက်ဆရာတို့ကမူကား တူရိယာ၏အမည်ရင်းမှာ “နရည်း”သာဖြစ်သည်။ ထိုနရည်းမှာ ခြောက်မျိုး ပေါင်းစပ်ရသည့်အတွက် (ဆ ရာသီ) ဟူ၍ ပါဠိလို ခေါ်ဆိုလိုရာ အဆုံး (သီ)အက္ခရာကို ပယ်ဖျောက်၍ (နရည်း)နှင့် (ဆ-ရာ) တို့ကို တွဲစပ်ကာ (နရည်း ဆ-ရာ)ဟု ခေါ်ဆိုကြောင်း ပြောဆိုကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် မဃဒေဝလင်္ကာသစ်၌- “ပတ်သာပုံမောင်း၊ တကြောင်းမကွဲ၊ နှဲနှင့်ကြေးနင်း၊ လင်းကွင်းခြောက်ဖော်၊ နရည်းဆော်”ဟူ၍ စပ်ဆိုလေသည်။
**********
စာမျက်နှာ(၇၁)
ဗျာဒိတ်နှင့်စပ်၍ မှတ်ဖွယ်
ဗျာဒိတ်ဟူသော စကားကို ပါဠိမှ ဆင်းသက်လာသော စကားဟူ၍ အများ ယူဆလျက် ရှိသည်။ အလောင်းမင်းတရားလက်ထက် စိန္တကျော်သူဘွဲ့ခံ စာဆိုပညာရှိ ဦးဩသည် မိမိရေးသားသော ကဝိလက္ခဏသတ်ပုံကျမ်းအဆုံး အမှာစကားရပ်တွင် - “ဗျာဒိတ်ဟူသော စကားနှင့်စပ်၍ ရှေးသတ်ပုံကြီးက (ပ)သတ်နှင့် (ဗျာဒိပ်)ဟု စပ်ဆိုထားသည်၊ ပညာရှိအများတို့က (တ)သတ်နှင့် (ဗျာဒိတ်)ဟုသာ စပ်ဆိုကြသည့်အပြင် သဒ္ဒါမှာလည်း ဗျာဒိတဟူ၍၎င်း ဗျာကတဟူ၍၎င်း ရှိသည်။ သို့ဖြစ်၍ (တ)သတ်ကိုသာ မှတ်ယူသင့်ကြောင်း” ရေးသားထား၏။
(ဃော်)
ဤရေးသားချက်အလို (ကောဇ၀)ဟူသော ပါဠိမှ(ကော်ဇဝ် = ကော်ဇော)ဟူသော မြန်မာဝေါဟာရ ဖြစ်ပေါ်လာသကဲ့သို့၊ (ဗျာဒိတ)ဟူသော ပါဠိမှ (ဗျာဒိတ်)ဟူသော မြန်မာဝေါဟာရ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။
ကျမ်းဂန်တို့၌ ဘုရား အထူးဟောကြားတော်မူအပ်သော စကားတော်ကို ဗျာကရဏဟူ၍၎င်း ဗျာကတဟူ၍၎င်း သုံးစွဲရိုးရှိသည်၊ (ဗျာဒိတဟူ၍ သုံးစွဲရိုးမရှိ။) ဗျာဒိတ်ရသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ပြဆိုလိုလျှင်“လဒ္ဓဗျာကရဏော”ဟု ကျမ်းဂန်တို့၌ ပြဆိုသည်။ ထိုပါဠိကို ရအပ်သော ဗျာဒိတ်ရှိသော (သို့မဟုတ်) ဗျာဒိတ်ရပြီးသောသူဟူ၍ ဆရာ့ဆရာတို့ အနက်မြန်မာ ပြန်ဆိုတော်မူခဲ့ကြ၏။ သို့ဖြစ်၍- ယခု အများသုံးနှုန်းနေသော ဗျာဒိတ်ဟူသော မြန်မာစကားသည် ပါဠိမဟုတ်၊ ဗျာကရဏဟူသော ပါဠိ ဗျာကတဟူသော ပါဠိတို့ကို ရှေးဆရာကြီးများ ပါဠိနှင့် အဆင်တူရုံ လိုက်နိုင်သမျှလိုက်၍ အနက်မြန်မာ ပြန်ဆိုခဲ့ကြသော စကားဖြစ်သည်။
ဥပမာပြရသော်.. ကမ္ဘာ့သစ်ပင်(ကျွန်းဦးသစ်ပင်)တို့တွင် အရှေ့ကျွန်းဦး၌ ပေါက်သောသစ်ပင်မှာ ကမ္ဘာ့သစ်ပင်ပင် ဖြစ်သော်လည်း ၎င်းကို ကပ္ပရုက္ခဟု မခေါ်၊ အများအပြား ထင်ရှားရှိ၍ အများသိဖြစ်သော (ပါဠိလို) သိရိသခေါ် သစ်ပင်ဖြစ်၍၊ မြန်မာလို ကုက္ကိုပင်ပင် ဖြစ်ရကား ပါဠိ၌ ထိုကျွန်းဦးသစ်ပင်ကို သိရိသရုက္ခဟုသာ ခေါ်ဆိုသုံးစွဲသည်။ မြန်မာဘာသာ ပြန်ဆိုရာ၌လည်း ကုက္ကိုပင်ဟူ၍သာ ပြန်ဆိုတော်မူကြသည်။
ထို့အတူ တောင်ကျွန်းဦး၌ပေါက်သော သစ်ပင်မှာလည်း ကမ္ဘာ့သစ်ပင်ပင် ဖြစ်သော်လည်း ကပ္ပရုက္ခဟု ပါဠိလို မခေါ်ပဲ၊ အများအပြား ထင်ရှားရှိ၍ အများသိဖြစ်သော ပါဠိလို ဇမ္ဗု = မြန်မာလို သပြေပင်ဖြစ်ရကား ပါဠိ၌ ဇမ္ဗုရုက္ခ = မြန်မာလို သပြေပင်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုသုံးစွဲသည်။ ။ဤအရာ၌- တောင်ကျွန်းဦးမှာပေါက်သော သစ်ပင်ကို သပြေပင်ဟူ၍သာ မခေါ်ကြပဲ “ဇမ္ဗုသပြေ”ဟု ခေါ်နေပြီးလျှင် သပြေပင်သာမညမဟုတ်၊ ထူးဆန်းသော သပြေဟု မှတ်ယူနေကြ၏။ အမှန်မှာ သပြေတမျိုးမဟုတ်၊ ပါဠိအခေါ် ဇမ္ဗုနှင့် မြန်မာအခေါ် သပြေတို့ကို တွဲစပ်ကာ ဇမ္ဗုသပြေဟု ခေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ (ဗုဒ္ဓဘုရားဟု ခေါ်ခြင်းနှင့် တူ၏။)
အနောက်ကျွန်းဦးမှာပေါက်သော သစ်ပင်သည်လည်း ကမ္ဘာ့သစ်ပင်ပင် ဖြစ်စေကာမူ ကပ္ပရုက္ခဟု ပါဠိလိုမခေါ်ပဲ အများအပြား ထင်ရှားရှိ၍ အများသိဖြစ်သော ပါဠိလို ကဒမ္ဗ = မြန်မာလို ထိန်ပင်ဖြစ်ရကား ပါဠိ၌ ကဒမ္ဗ = မြန်မာလို ထိန်ပင်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုသုံးစွဲသည်။
(ဃံ)
မြောက်ကျွန်းဦးမှာပေါက်သော သစ်ပင်သည်ကား .. ဤအပင်မျိုး မည်သည့်မြေမှာမှ မရှိချေ။ အခြား သစ်ပင်ဟူသမျှသည် မိမိတို့ဆိုင်ရာ ဗီဇနိယာမအတိုင်း အပွင့်အသီး တမျိုးတို့ကိုသာ ပွင့်ကြသီးကြ၍ ဤမြောက်ကျွန်းဦး သစ်ပင်သည်ကား အလိုရှိသောသူတို့၏ လိုလားရာကို သီးပွင့်ပေးသော အပင်ဖြစ်၏။ သို့ဖြစ်၍ ဤအပင်ကို တခုတည်းသော အကြောင်းဗျုပ္ပတ်ဖြင့် အမည်ထူးမှည့်ရန် မဖြစ်နိုင်သည့်အတွက် “ကပ္ပရုက္ခ = ကမ္ဘာ့သစ်ပင်”ဟူ၍သာ အမည်ပေးခဲ့ကြလေသည်။
ရှေးဆရာကြီးများက ဤ ကပ္ပရုက္ခဟူသော ပါဠိကို မြန်မာဝေါဟာရ သီးခြားတည်ထွင်၍ “ပဒေသာပင်” ဟု မြန်မာပြန်ဆိုခဲ့ကြ၏။ ထိုသို့ ပြန်ဆိုခဲ့ကြသည့် ပဒေသာဟူသော စကားမှာ ပါဠိပင်ဖြစ်သည်ဟု ထင်မှတ်ဖွယ်ရှိ၏။ စင်စစ်မှာ ပါဠိမဟုတ်။ ပါဠိဖြစ်သော ပဒေသသဒ္ဒါကား.. (၁) လက်ညှိုးဖြင့် ထွာရသော အတိုင်းအရှည်ပမာဏ၊ (၂) တစိတ်တပိုင်းအရပ် ဤအနက်နှစ်ပါးကို ဟောသည်။ မြောက်ကျွန်းဦး သစ်ပင်၏ အခြင်းအရာမှာ လက်ညှိုးထွာနှင့်လည်း မဆက်စပ်၊ တစိတ်တပိုင်းအရပ်လည်း မဟုတ်။ ဤသစ်ပင်မှာ အလိုရှိအပ်သော ဝတ္ထုပစ္စည်းကို ရနိုင်ခြင်းသာ သစ်ပင်၏ ဂုဏ်ထူးဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ ပဒေသာဟူသော စကားသည် ပါဠိမဟုတ်၊ ရှေးဆရာကြီးများ ဝေါဟာရတခုအဖြစ် သတ်မှတ် ခေါ်ဆိုအပ်သော မြန်မာစကားသာ ဖြစ်သည်ဟု ယူဆထိုက်ပေသည်။
ဤ ပဒေသာဟူသော စကားနှင့် ဗျာဒိတ်ဟူသော စကားတို့သည် တနည်းအားဖြင့် ပါဠိမဟုတ်ပဲလျက် ပါဠိဟု ထင်မြင်ရခြင်း သဘောတူညီကြ၏။ ဤသို့လျှင် ဗျာဒိတ်ဟူသော စကားသည် ဗျာဒိတဟူသော ပါဠိမှ တိုက်ရိုက် ဆင်းသက်လာသော စကားမဟုတ်၊ ဗျာကရဏဟူသော ပါဠိနှင့်သာ နှီးနွယ် ဆက်သွယ် နေသည်ဖြစ်၍ ပါဠိရင်းဖြစ်သော ဗျာကရဏသဒ္ဒါ၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကိုသာ စိစစ်နားလည်ဘို့ လိုပေသည်။
စိစစ်သော်ကား.. ဗျာကရဏဟူသော ပုဒ်မှာ ဝိ၊ အာ၊ ကရဏ သုံးပုဒ်တို့ကို တွဲစပ်ထားသော ပါဠိဖြစ်၏။ (ဝိ = အထူး၊ အာ = ပိုင်းခြား၍ ကရဏ = ဟောဆိုခြင်း) မြတ်စွာဘုရားက အထူးပိုင်းခြား၍ ဟောကြားတော်မူခြင်းကို ဤအရာ၌ ဗျာကရဏဟု ခေါ်သည်။ ဤ သုမေဓာရသေ့သည် မည်သည့်အခါ၌ ဘုရားဖြစ်လိမ့်မည် စသည်ဖြင့် အထူးပိုင်းခြား ဟောကြားတော်မူခြင်းဟု ဆိုလိုသည်။ ထိုသို့ ဟောကြားခြင်းကိုပင် မြန်မာရှေးဆရာကြီးများက ဗျာဒိတ်ကြားခြင်းဟု အနက်မြန်မာ ပြန်ဆိုတော်မူခဲ့ကြသည်။
(ဃား)
ဤ ဗျာကရဏဟူသော ပုဒ်မှာ နာမ်ပုဒ်ဖြစ်၍ ကြိယာပုဒ်အနေအားဖြင့် ပါဠိတော် စသည်တို့၌ “ဗျာကာသိ”ဟူ၍ သုံးနှုန်းသည်၊ “ဗျာဒိတ်ကြားတော်မူပြီဟု မြန်မာပြန်ဆိုတော်မူကြသည်။ ဆိုလိုရင်းမှာ အထူးပိုင်းခြား ဟောကြားတော်မူပြီဟု ဆိုလိုသည်။
ဤ ဗျာကရဏဟူသော ပုဒ်မှာ မြတ်စွာဘုရား၏ အထူးပိုင်းခြား ဟောကြားအပ်သော (ဗျာဒိတ်)စကားကိုသာ ဟောသည်မဟုတ်သေး၊ ပါဏိနီ-စသော လောကီသဒ္ဒါကျမ်းများကိုလည်း ဆိုသည်၊ အမေးအဖြေ အရာ၌လည်း ဧကံသဗျာကရဏ = တဖို့တစုအားဖြင့် ဖြေကြားခြင်း စသည်ဖြင့် ဖြေကြားခြင်းကို ဗျာကရဏသဒ္ဒါက ဟောသည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်တို့ကို အင်္ဂါအားဖြင့် (၉)ပါး ပိုင်းခြားရာ၌ ခေါ်ဝေါ်အပ်သည့် အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်း တပါးဖြစ်သော ဝေယျာကရဏ ဟူသည်လည်း ဤဗျာကရဏပုဒ်ပင်တည်း၊ တရားတော်၏ အင်္ဂါကိုးတန်၌ ပါရှိသော ဝေယျာကရဏ အစိတ်အပိုင်းမှာ ဂါထာမဖက် စုဏ္ဏိယ (ပါဠိစကားပြေ) သက်သက်ဖြင့် အထူးပိုင်းခြား ဟောကြားအပ်သော တရားတော်စု ဖြစ်ပေသည်။ ဆိုလိုရင်းမှာ... ဗျာကရဏသဒ္ဒါက ဗျာဒိတ်ကြားခြင်း အနက်၊ လောကီသဒ္ဒါ ဗျာကရိုဏ်းကျမ်းဟူသော အနက်၊ ဖြေကြားခြင်းဟူသော အနက်၊ ဂါထာမဖက် စုဏ္ဏိယ (ဓမ္မစကြာပါဠိတော်ကဲ့သို့) ပါဠိစကားသက်သက်ဖြင့် ဟောအပ်သော တရားအစိတ်အပိုင်းဟူသော အနက်တို့ကို ဟောသည်ဟု ဆိုလိုသည်။
ရှေးဘုရင်မင်းများ လက်ထက်အခါ လူအများသည် ဘုရင်မင်းမြတ်ကို မြတ်စွာဘုရားနီးနီးလောက် မြှောက်စားကြပြီးလျှင် ဘုရင်မင်းမြတ် ပြောဆိုရာကို “ဗျာဒိတ်တော်မြတ်အတိုင်းပါဘုရား”ဟူ၍ ဝန်ခံကာ ဘုရင်မင်းမြတ်၏ အမိန့်စကားကိုပင် ဗျာဒိတ်ဟူသော ဝေါဟာရဖြင့် သုံးနှုန်း ခေါ်ဝေါ် ပြောဆိုကြသည်။
ဤဆိုအပ်ပြီးသော စကားအရပ်ရပ်တို့ကို စဉ်းစား စိစစ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားနှင့်စပ်၍ သုံးနှုန်းခေါ်ဆိုအပ်သည့် ဗျာဒိတ်ဟူသော စကားမှာ ဗျာကရဏဟူသော ပါဠိမှ ဖြစ်ပွါးလာ၍၊ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်က တဦးဦးသော ဘုရားအလောင်း ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအလောင်း သာ၀ကအလောင်းအတွက် ဤမည်သော ကမ္ဘာ၌ ဤအမည်ဖြင့် ဘုရားဖြစ်လိမ့်မည် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဖြစ်လိမ့်မည်... အစရှိသည်ဖြင့် မြေလက်ခတ်မလွဲ မှန်ကန်သည့် အထူးပိုင်းခြား မိန့်ကြားအပ်သော စကားကို ဗျာဒိတ်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုကြောင်း ယုံမှားမရှိ မှတ်ယူရာ၏။
**********
(င)
စာမျက်နှာ (၇၃)၌—
ပြဆိုအပ်သော စကားရပ်တွင်၊ ၊သုမေဓာရှင်ရသေ့ဘက်မှ လက်ျာခြေတော်ကိုချကာ ကြွတော်မူကြောင်း- ဒက္ခိဏံ ပါဒမုဒ္ဓရိ-ဟူသော ပါဠိတော်ဝယ်... လောက၌ စုံရပ်နေသော မိန်းမတို့ကို ရှေ့သို့ ခြေအလှမ်းခိုင်းပါလျှင် လက်ဝဲဘက်ခြေကိုသာ စ၍လှမ်းမြဲဖြစ်သည်။ ယောက်ျားဖြစ်လျှင် လက်ျာဘက်ခြေကိုသာ စ၍လှမ်းမြဲ ဖြစ်သည်။ ဤစာမျက်နှာပါ သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို မနင်းပဲ ရှောင်လွှဲ၍ ကြွချီတော်မူသော ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားသည် ယောက်ျားမြတ် ဖြစ်တော်မူသည့်အတိုင်း လက်ျာခြေတော်ကိုချီကာ ကြွတော်မူခြင်းဖြစ်သည်...ဟူ၍ အချို့က အဓိပ္ပါယ်ထင်မြင် ယူဆကြသည်။
ဤအဓိပ္ပါယ်မှာ ပညာရှိများ မနှစ်သက်ဖွယ် လွယ်ကူပေါ်လွင်လှသော အဓိပ္ပါယ်ဖြစ်၍ နေ၏။ အမှန်မှာ… အရေးယူအပ် အလေးပြုအပ်သော အရာတခုကို ရှောင်ဖယ်သွားလိုလျှင် ထိုအရာကို လက်ျာဘက်ထား၍သာ သွားရမြဲ ထုံးစံဖြစ်သည်၊ သုမေဓာ ရှင်ရသေ့သည်လည်း အရေးယူအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်၍ ဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရားက အရေးယူတော်မူသောအားဖြင့် သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို လက်ျာဘက်မှထားကာ လက်ျာခြေကိုချီကာ ကြွသွားတော်မူသည်ဟု မှတ်ယူအပ်၏။
ထင်ရှားအောင် ဖော်ပြရသော်... သုမေဓာ ရှင်ရသေ့သည် အရှေ့သို့ ဦးခေါင်းပြု၍ အရှေ့အနောက် အလျား မှောက်သည်ဖြစ်အံ့၊ ဦးခေါင်းဦး (အရှေ့ဘက်)မှ မြတ်စွာဘုရားသည် အကယ်၍ သုမေဓာရှင်ရသေ့၏ မြောက်ဘက်နံပါးဖြင့် ရှောင်လွှဲ ကြွသွားခဲ့သော် သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို လက်ဝဲထား၍ ကြွသွားခြင်း ဖြစ်လိမ့်မည်။ ဤသို့မဖြစ်ရအောင် သုမေဓာရှင်ရသေ့၏ တောင်ဘက်နံပါးဖြင့်သာ (တောင်ဘက်မှ) ရှောင်လွှဲ ကြွသွားတော်မူသည်ဟု ဆိုလိုသည်။
ဗုဒ္ဓဝင်ပါဠိတော်၌ ဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း “ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားသည် သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို ဗျာဒိတ်ကြားပြီးလျှင် လကျ်ာဘက်ထား၍ ကြွချီတော်မူကြောင်းမျှသာ လာရှိသည်၊ ဇာတ်အဋ္ဌကထာနှင့် ဗုဒ္ဓဝင်အဋ္ဌကထာတို့၌... အဋ္ဌဟိ ပုပ္ဖမုဋ္ဌီဟိ ပူဇေတွာ...ဟူ၍” ပန်းရှစ်ဆုပ်တို့ဖြင့် ပူဇော်ခဲ့ပြီးမှ ကြွသွားတော်မူကြောင်းကို အထူး ဖွင့်ပြသည်။
ဤအရာ၌ “ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်တော်မူသော ဒီပင်္ကရာပုဂ္ဂိုလ် သူမြတ်ကြီးက အလောင်းလျာမျှသာဖြစ်သော သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို ပန်းရှစ်ဆုပ်တို့ဖြင့် ပူဇော်သည် ဆိုခြင်းမှာ သင့်လျော်နိုင်ပါမည်လော”-ဟု မေးမြန်းကြ၏။ ။ထိုအမေးကို “ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားသည် သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို ရည်ရွယ်၍
(ငါ)
ပူဇော်သည်မဟုတ်၊ နောင် ဂေါတမဘုရားဖြစ်သောအခါ ရရှိမည့် သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကိုသာ ရည်ရွယ်၍ ပူဇော်သည်။ သို့ဖြစ်၍ သင့်မြတ်ပါသည်”ဟု ဖြေဆိုကြ၏။
ဤအဖြေဖြင့်ပင် အချို့က ကျေနပ်၍ အချို့က မကျေနပ်ကြချေ၊ မကျေနပ်ခြင်း၏ အကြောင်းမှာ သဗ္ဗညုတဉာဏ် လက်ရှိပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကြီးက နောင်မှဖြစ်ပေါ်မည့် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရည်ရွယ်ပူဇော်သည် ဆိုခြင်းမှာ ခိုင်လုံသော အကြောင်းမဟုတ်ဟု ယူဆကြ၏။
ဤအမေးအဖြေ နှစ်ဖက်လုံးကပင် “ပူဇော်သည်”ဟူသော စကား၏ အဓိပ္ပါယ်ကို လူနတ်တို့က မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပူဇော်သည်ဟူသော စကားမှာပါသည့် “ပူဇော်”ဟူသော စကားနှင့် အဓိပ္ပါယ်အတူထား၍ ယူကြသည်ချည်း ဖြစ်၏။ လူနတ်တို့က မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပူဇော်သည် ဆိုသောအရာ၌ ပါရှိသော “ပူဇော်”ဟူသော စကား၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ “အလွန်ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပါသည်”ဟူ၍ ဆိုလိုရင်း ဖြစ်သည်။ ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားက သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို ပန်းရှစ်ဆုပ်တို့ဖြင့် ပူဇော်သည် ဆိုသောအရာမှာ ပါရှိသည့် ပူဇော်ဟူသော စကားနှင့် လူနတ်တို့က မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည်ဟူသော စကားမှာ ပါရှိသည့် ပူဇော်ဟူသော စကားနှစ်ရပ်မှာ အဓိပ္ပါယ်တူညီခြင်း မဖြစ်နိုင်၊ သေချာစွာ စဉ်းစားသည်ရှိသော်.. ပူဇာဟူသော ပါဠိမှ ပူဇော်ဟူသော မြန်မာဝေါဟာရ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ပူဇာဟူသော ပါဠိကို ခုဒ္ဒကပါဌအဋ္ဌကထာ၌၊ ၊ပူဇာတိ သက္ကာရ မာနန ဝန္ဒနာ၊ ၊ဟူ၍ ကောင်းစွာပြုခြင်း အမြတ်တနိုးပြုခြင်း ရှိခိုးခြင်းကို ပူဇာခေါ်ကြောင်း ဖွင့်ပြထားသောကြောင့် ပူဇော်ဟူသော မြန်မာဝေါဟာရ၏ အဓိပ္ပါယ်မှာလည်း ကောင်းစွာပြုခြင်း အမြတ်တနိုးပြုခြင်း ရှိခိုးခြင်းတို့သာ ဖြစ်ရပေမည်။
သို့ဖြစ်၍ “ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားက သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို ပန်းရှစ်ဆုပ်တို့ဖြင့် ပူဇော်သွားသည်”ဟုဆိုရာမှာ ပါရှိသော ပူဇော်ခြင်းအရ “ပန်းရှစ်ဆုပ်တို့ဖြင့် ကောင်းစွာ ပြုလုပ်သည်။ ပန်းရှစ်ဆုပ်တို့ဖြင့် အမြတ်တနိုး ပြုလုပ်သည်”ဟူသော အဓိပ္ပါယ်များကို ပြန်ဆိုနိုင်သည်၊ ရှိခိုးခြင်းဟူသော အဓိပ္ပါယ်ကို မပြန်ဆိုနိုင်။
အချုပ်အားဖြင့် ဖော်ပြရသော်... လူနတ်တို့က ရတနာသုံးပါးကို ပူဇော်ခြင်းနှင့် ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားက သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို ပူဇော်ခြင်းတို့သည် အနက်တူမဟုတ်၊ တမျိုးစီသာဖြစ်သည်။ လူနတ်တို့က ပူဇော်ရာမှာ အမြင့်မြတ်ဆုံးအနေဖြင့် ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားက သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို ပူဇော်သည် ဆိုသောအရာမှာ ကောင်းစွာပြုခြင်း
(ငိ)
အမြတ်တနိုးပြုခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ သို့ဖြစ်၍ တစုံတရာ ဆန့်ကျင်ခြင်း မရှိဟု ပြောဆို ဖြေကြားသင့်ပေသည်။ အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝိနီခေါ် ဋီကာကျော်ကျမ်းဦးအစ၌- မြတ်စွာဘုရားသည် ပူဇော်အပ်သော တရားတော်ကို ရှိခိုးပါ၏ဟူ၍ ပြဆိုထားရာ၊ မြတ်စွာဘုရားက တရားတော်အား ပူဇော်ခြင်းဟူသည် ကောင်းစွာနှလုံးသွင်း မှီဝဲခြင်း ကောင်းစွာ စိတ်ထဲ၌ ပွါးများခြင်း အကြိမ်ကြိမ် နှလုံးသွင်းခြင်း ကောင်းစွာ ဆင်ခြင်ခြင်း ဝေနေယျတို့အား တရိုတသေ တရားဟောခြင်း တရားတော်ကို ချီးမွမ်းခြင်း စသည်တို့ပင် ဖြစ်၏၊ ပစ္စည်း တစုံတခုကို လှူဒါန်းခြင်းမဟုတ်ဟူ၍ မဏိသာရမဉ္ဇူသာ အမည်ရှိသော ဋီကာကျော်အဖွင့်ကျမ်း၌ ပြဆိုထား၏။
**********
စာမျက်နှာ (၇၇)၌-
ဝိသာခါနက္ခတ်၏ စန်းနှင့်ယှဉ်ခြင်းကို နိမိတ်တပါးပြုကာ နတ်ဗြဟ္မာများ ကောင်းချီးစကား ပြောကြားချက်ကို သတိပြုရာ၏။ ဝိသာခါနက္ခတ် စန်းနှင့်ယှဉ်သော အချိန်အခါသည် ကဆုန်လပြည့်နေ့ဖြစ်၏။ ရှေးရှေး ဘုရားအလောင်းတော်များ ဗျာဒိတ်ခံသောနေ့သည် ကဆုန်လပြည့်နေ့ ဖြစ်သည့်အတိုင်း အရှင်သုမေဓာ ဗျာဒိတ်ခံသော နေ့သည်လည်း ကဆုန်လပြည့်နေ့ပင်ဖြစ်၍ မချွတ်ဧကန် ဘုရားဖြစ်လတ္တံ့ဟု လျှောက်ဆိုကြခြင်း ဖြစ်သည်။
ဤသို့ ကဆုန်လကို အကြောင်းထူးတမျိုးထား၍ နတ်ဗြဟ္မာများ ပြောဆိုကြခြင်းမှာ ကဆုန်လသည် နှစ်၏ပဌမ အစအဦး ထူးခြားသောလ ဖြစ်သည်။ ။(တန်းခူးလသာ နှစ်၏အဦးအစ ပဌမလဖြစ်သည် မဟုတ်ပါလောဟု မေးမြန်းဘွယ်ရှိ၏။ တန်းခူးလသည် တလလုံးလုံး မည်သည့်နှစ်မှာမှ နှစ်ဦးအစ ပဌမလ မဖြစ်နိုင်၊ ရှေ့ပိုင်းသည် နှစ်ဟောင်းမှာပါ၍ နောက်ပိုင်းသာ နှစ်သစ်သို့ဝင်သည်။ တရံတခါ တလလုံးပင် နှစ်ဟောင်းထဲသို့ ဝင်သွားပေသည်။ သို့ဖြစ်၍ နှစ်၏ အဦးအစ ပဌမလ မဖြစ်နိုင်။ ကဆုန်လသည်ကား မည်သည့်နှစ်မှာမဆို တလလုံး အဦးအစဖြစ်သင့်သော ပဌမလပေတည်း၊ တရံတခါမှသာ လေးငါးရက်ခန့် နှစ်ဟောင်းထဲသို့ ပါဝင်တတ်၍ များသောအားဖြင့် နှစ်သစ်သို့ တလလုံးလုံး ပါဝင်သည့်အတွက် နှစ်၏အစအဦး ထူးသောလ ဖြစ်ပေသည်။)
လောက၌ မည်သည့်အရာမဆို အဦးအစ ပဌမဖြစ်ရခြင်းသည် ထူးသောအချက်ပင် ဖြစ်ပေ၏၊ အိမ်ဆောက်ခြင်း အဦးအစ အိမ်တက်မင်္ဂလာ, စက်ရုံတည်ခြင်း အဦးအစ စက်ဖွင့်မင်္ဂလာ, ကုန်တိုက်တည်ခြင်း အဦးအစ တိုက်ဖွင့်မင်္ဂလာ- စသည်ဖြင့် အဦးအစ ပဌမမှာ အမြတ်တနိုး အရေးတယူ ပြုလုပ်ကြခြင်း သည် လောကဓမ္မတာ မင်္ဂလာတမျိုးပင် ဖြစ်သည်။
(ငီ)
ဗျာဒိတ်ခံယူခြင်း ကိစ္စသည်လည်း အလွန်ထူးမြတ်သော ကိစ္စဖြစ်၍ လောကမင်္ဂလာ ဓမ္မတာသဘောအားဖြင့်ပင် ထူးခြားသောနေ့နှင့်သာ သက်ဆိုင်သည်။ သို့ဖြစ်၍- ကဆုန်လပြည့်နေ့မှာ ဗျာဒိတ်ခံရသည့်အတွက် မချွတ်ကန် ဘုရားဖြစ်လိမ့်မည်ဟု နတ်ဗြဟ္မာများ လျှောက်ထား ပြောဆိုကြခြင်း ဖြစ်လေသည်။
ကဆုန်လပြည့်နေ့မှာ ဗျာဒိတ်ခံယူရာနေ့မျှသာ မဟုတ်၊ ပစ္ဆိမဘဝိက = (နောက်ဆုံး ဘုရားဖြစ်မည့်ဘဝ၌ ဖြစ်ကြသည့်) ဘုရားအလောင်းတော်ကြီးများ ဖွားမြင်တော်မူရာ နေ့သည်လည်း ကဆုန်လပြည့်နေ့ပင်၊ ဘုရားဖြစ်တော်မူရာ နေ့သည်လည်း ကဆုန်လပြည့်နေ့ပင်၊ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူရာ နေ့သည်လည်း ကဆုန်လပြည့်နေ့ပင် ဖြစ်သည်။ ဤသို့ ထူးမြတ်သော အရာများ ကဆုန်လပြည့်နေ့တွင်သာ ဖြစ်ရခြင်းအကြောင်းမှာ ပြခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ကဆုန်လ၏ နှစ်ဦးအစ ပဌမလအဖြစ်ဖြင့် ထူးခြားသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ပေသည်။
ဘုရားအဖြစ်တွင်သာ မဟုတ်သေး၊ လောကအဖြစ်၌လည်း ရှေးရှေး ဘုရင်မင်းမြတ်များသည်လည်း များသောအားဖြင့် ကဆုန်လမှာသာ ဘိသိက်ခံရိုး ထုံးရှိပေသည်။ ထို့ကြောင့် မဃဒေဝလင်္ကာသစ် ဘိသိက်ခဏ်း၌- “မဟာကဝိန်၊ သုခမိန်တို့၊ နှိုင်းချိန်ပညာ၊ နန်းစဉ်စာနှင့်၊ ညီစွာမကြူး၊ နှစ်သစ်ကူး၍၊ တန်းခူးကုန်ထ၊ ကဆုန်လ၌၊ ဘိသေကပွဲ၊ ခံမြဲများစွာ၊ ဓမ္မတာဖြင့်၊ အခါပိုင်းခြား”-ဟူ၍ စပ်ဆိုတော်မူသည်။
ဤနည်းအရ ညောင်ရေသွန်းပွဲတော်ကိုလည်း နှစ်ဦးအစ ကဆုန်လမှာသာ ကျင်းပခြင်း ပြုလုပ်ကြလေသည်။ အကြောင်းမှာ… ပြခဲ့ပြီးသောအတိုင်း အဦးအစ ဖြစ်သောအခါများတွင် ဘာသာဝင်တိုင်းပင် မိမိတို့ ယုံကြည်အားထားသော အရာကို အမြတ်တနိုး အားကိုး၍ ဆုတောင်းဆုယူမှု ပြုကြသည့်အတိုင်း နှစ်၏ အဦးအစတွင် လာလတ္တံ့သော တနှစ်ပတ်လုံး ဘေးရန်ကင်းရှင်း ချမ်းသာခြင်းနှင့် ပြည့်စုံစေရန် (ဘုရားပွင့်တော်မမူမီ) ရှေးရှေးအခါက ညောင်ပင်မှာ ရေသွန်းလောင်းလျက် ဆုတောင်း ဆုယူမှု ပြုလုပ်ကြလေသည်။
လောကမှာ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်တော်မမူသည့်အခါ ထင်မိထင်ရာ အမျိုးမျိုး ကိုးကွယ်ကြသည်တွင် များသောအားဖြင့် လူတို့နှင့်နီးစပ်သော ရုက္ခဇိုဝ်းနတ်တို့ကို ကိုးကွယ်ကြ၏၊ ရုက္ခဇိုဝ်းနတ်များ၏နေရာ သစ်ပင်အမျိုးမျိုးတွင်လည်း ညောင်ပင်ကို အထူး အရေးယူလေ့ရှိကြရာ ဆုတောင်းဆုယူ ပြုလုပ်သောအခါ ညောင်ပင်မှာသာ ပြုလုပ်လေ့များကြ၏။ ထိုအကြောင်းကို သိသာရန် သာဓက = (သက်သေပြရသော်..
(ငု)
မြတ်စွာဘုရား ပွင့်တော်မူခါနီး (မပွင့်မီ) အချိန်မှာ ဗာရာဏသီပြည် သေနနိဂုံးသူ သုဇာတာသူဌေးသမီးသည် ပျိုရွယ်စဉ်က ညောင်ပင်ကြီးတပင်သို့ သွားရောက်၍ “ကျွန်ုပ် အချိန်အရွယ်ရောက်လျှင် အမျိုးအနွယ်တူ ယောက်ျားနှင့် သင့်မြတ်၍ သားဦးဖွားရအောင် စောင်မတော်မူပါ၊ စောင်မခဲ့ပါလျှင် နှစ်စဉ်နှစ်စဉ် တသိန်းကုန် ပူဇော်ပွဲ ကျင်းပပါမည်”ဟု ပြောဆို ဆုတောင်းလေသည်။
ဆုတောင်းသည့်အတိုင်းပင် သားဦး (ယသသတို့သား) ဖွားသောအခါ နှစ်စဉ်နှစ်စဉ်ပင် ကဆုန်လပြည့်နေ့မှာ ပူဇော်ပွဲ အကြီးအကျယ် ပြုလုပ်ခဲ့လေသည်။ မဟာသက္ကရာဇ် (၁၀၃)ခုအကြုံ ကဆုန်လပြည့်နေ့မှာကား မြတ်စွာဘုရားအလောင်းတော်ကလည်း ထိုညောင်ပင်ရင်းမှာ သွားရောက် သီတင်းသုံးတော်မူခိုက် သုဇာတာသည် ထူးမြတ်လှစွာသော ဃနာနို့ဆွမ်းကို လာရောက်၍ ကပ်လှူကြောင်း ပါဌဇာတ်အဋ္ဌကထာ နိဒါန်း၌ ထင်ရှားစွာ ဖွင့်ပြလေသည်။
ဤပါဌဇာတ် အဋ္ဌကထာ၌ ပဌမ ဆုတောင်းသည့်နေ့နှင့် နောက်မှ နှစ်စဉ် ပူဇော်ပွဲကျင်းပသည့် နေ့များကို မည်သည့်နေ့ဖြစ်သည်ဟု မပြဆိုသော်လည်း ဘုရားအလောင်းတော်နှင့် တွေ့ရသည့် အဆုံးသတ် ပူဇော်နေ့မှာ ကဆုန်လပြည့်နေ့ဖြစ်ကြောင်းကို အထင်အရှား ဖွင့်ပြထားသဖြင့် ဆုတောင်းသည့် နေ့နှင့်တကွ နှစ်စဉ် ပူဇော်ပွဲကျင်းပသည့် နေ့များသည်လည်း ကဆုန်လပြည့်နေ့ပင် ဖြစ်သည်ဟု မှန်းဆ သိသာနိုင်သည်။
သုဇာတာသည် ဃနာနို့ဆွမ်း ကပ်လှူကြောင်းသာ ကျမ်းဂန်၌ လာသည်။ ရေသွန်းလောင်းကြောင်း မလာရှိ၊ သို့ဖြစ်၍ သုဇာတာဝတ္ထုသည် ရေသွန်းလောင်းခြင်း၏ အထောက်သာဓက မဖြစ်သင့်ဟူ၍ ဆိုရန်ရှိ၏။ သုဇာတာသည် ထိုညောင်ပင်ကြီး၌ အမှိုက်တလင်း သုဓ်သင်ခြင်း ရေသွန်းလောင်းခြင်းတို့ကို ပြုမည်အမှန်ပင် ဖြစ်သော်လည်း အရေးကြီး၍ ပြဋ္ဌာန်းသော ဃနာနို့ဆွမ်း ဆက်ကပ်လှူဒါန်းခြင်းကိုသာ အဋ္ဌကထာဆရာ ဖွင့်ပြ၍ ရေသွန်းခြင်းမှာ မပြဋ္ဌာန်းသဖြင့် အဋ္ဌကထာဆရာ ဖွင့်ပြတော်မမူဟု ယူမှတ်သင့်၏။
ဧကနိပါတ် ဦးရေ (၅၀)မြောက်ဖြစ်သော ဒုမ္မေဓဇာတ်၌ကား ရေသွန်းလောင်းကြောင်း တိုက်ရိုက်ပင် လာရှိသည်။ ဤဒုမ္မေဓဇာတ် အချုပ်ကား..
ရှေးလွန်လေပြီးသောအခါ ဗာရာဏသီပြည်၌ ဗြဟ္မဒတ်မင်း မင်းပြုစဉ် ဘုရားအလောင်းတော်သည် ဗြဟ္မဒတ်ဟူသော အမည်ဖြင့်ပင် ထိုမင်း၏ သားတော်ဖြစ်၍ အိမ်ရှေ့မင်းအဖြစ် စံနေစဉ်
(ငူ)
တိုင်းသူပြည်သားတို့သည် နတ်များကို အထူးကိုးစားကာ ဆိတ် ကြက် ဝက် စသည်တို့ကို သတ်ဖြတ်၍ အသွေးအသားတို့ဖြင့်၎င်း ပန်းနံ့သာ စသည်တို့ဖြင့်၎င်း နတ်ပူဇော်မှု ပြုကြကုန်၏။
အလောင်းတော် အိမ်ရှေ့မင်းသားသည် “ငါမင်းဖြစ်လျှင် ဤဒုစရိုက်ကိစ္စတွေကို (တဦးတယောက်ကိုမျှ မနှိပ်စက် မညှဉ်းပန်းပဲ) ပပျောက် ငြိမ်းချမ်းစေမည်”ဟု ကြံစည်တော်မူကာ လူအများတို့ ညောင်ပင်ကြီး၌ နတ်ပူဇော်ပွဲ ကျင်းပနေသည်ကို မြင်၍ ညောင်ပင်သို့ဝင်လျက် ပန်းနံ့သာ စသည်တို့ဖြင့် (လူအများနည်းတူ) ပူဇော်၍ ရေသွန်းလောင်းကာ ညောင်ပင်ကို လကျ်ာရစ် လှည့်လည်ရှိခိုး၍ ပြန်ခဲ့လေသည်။
ဤနည်းဖြင့် ရခါရံခါ ထိုညောင်ပင်သို့ သွား၍ တကယ်ပင် နတ်ကို ကိုးစားသောသူကဲ့သို့ ပူဇော်မှုကို ပြုပြီးသည့်နောက် ခမည်းတော်လွန်မြောက်သဖြင့် မင်းအဖြစ်သို့ ရောက်သောအခါ မှူးမတ်အားလုံးကို စည်းဝေးစေပြီးလျှင် မှူးမတ်အပေါင်းတို့… ငါ အိမ်ရှေ့မင်းဖြစ်စဉ်အခါ ညောင်ပင်ကြီးမှာ သွားရောက်၍ ရေသွန်းလောင်း ပူဇော်ခဲ့သည်ကို သင်တို့ သိမြင်ကြသည် မဟုတ်လော၊ ထိုအခါက ငါသည် “အကျွန်ုပ်ခမည်းတော်၏ အရိပ်အရာကို ကောင်းမွန်စွာ ရရှိမူကား အထောင်မျှသော လူမိုက်တို့၏ အသွေးအသားဖြင့် အရှင်နတ်မင်းအား ပူဇော်ပါမည်”ဟု ဝန်ခံခဲ့သည့်အတိုင်း လူမိုက်တို့၏ အသွေးအသားဖြင့် ညောင်စောင့်နတ်မင်းအား ပူဇော်လိုသည်။ ယနေ့မှစ၍ နိုင်ငံတော်အတွင်းမှာ လူမိုက်များကို စစ်ဆေးမေးမြန်း စာရင်းကောက်ယူ၍ ပေးကြရမည်”ဟု အမိန့်ထုတ်ပြန်လေသည်။
ထိုအခါ သူ့ အသက်သတ်ခြင်း စသည်ကို ပြုဝံ့သော သူမိုက်ဟူ၍ မရှိအောင် တိုင်းပြည် သာယာကောင်းမွန်သွားကြောင်း ဟောပြသော ဇာတ်တော်ဖြစ်သည်။
ဤဇာတ်တော်၌ ဘုရားအလောင်းတော် ကိုယ်တိုင်ပင် (လူအများနည်းတူ ပရိယာယ်ဆောင်တော်မူ၍) ရေသွန်းလောင်းကြောင်း တိုက်ရိုက်လာရှိသည်။ ယခု ပြခဲ့ပြီးသော စကားအရ... သုဇာတာဝတ္ထုက ညောင်ပင်ကို ပူဇော်ပသသော နေ့လသည် ကဆုန်လပြည့်နေ့ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြ၍၊ ဒုမ္မေဓဇာတ်က ညောင်ရေသွန်းလောင်းကြောင်း ဖော်ပြသည်။
ဤစကားနှစ်ရပ်ကို တွဲစပ်လိုက်လျှင် ဘုရားမပွင့်မီက လောကမှာ အများအားထား ကိုးကွယ်ကြသော ညောင်စောင့် ရုက္ခဇိုဝ်းနတ်များထံ ချဉ်းကပ်၍
(ငေ)
နှစ်ဦးအစဖြစ်သော ကဆုန်လပြည့်နေ့တွင် ညောင်ပင်မှာ ရေသွန်းလောင်းခြင်း စသည်ဖြင့် ပူဇော်ပသပွဲ ကျင်းပကြကြောင်း ထင်ရှားပေသည်။
နောင် ဘုရားပွင့်လာသောအခါ ညောင်ပင်စောင့် ရုက္ခဇိုဝ်းနတ်ကို မပူဇော်တော့ပဲ မြတ်စွာဘုရားအားသာ ပူဇော်မှု ပြုကြသည်။ သို့ရာတွင် ဘုရားမပွင့်မီက ညောင်ပင်မှာ ရေသွန်းလောင်းရသည့်အတွက် “ညောင်ရေသွန်း”ဟူသော ဝေါဟာရကိုကား မပြောင်းလဲတော့ပဲ ဘုရားအားလှူသော ရေကိုလည်း “ညောင်ရေ”ဟုပင် ခေါ်ကြသည်။
ထင်ရှားသော သာဓကကို ဖော်ပြရလျှင်... ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် လူမျိုးတိုင်းတို့၏ အိမ်ဦးမှာ တတ်နိုင်သည့်အလျောက် စင်ဆောက်လုပ်ပြီးလျှင် ထိုစင်ပေါ်၌ အိုးသုံးလုံးကို ရေထည့်၍ သင့်လျော်သော ပန်းများကို ထိုးစိုက်ထားတတ်ကြ၏။ ထိုစင်ကို “ညောင်ရေအိုးစင်”၊ ထိုအိုးများကို “ညောင်ရေအိုး”၊ စိုက်ထားသောပန်းများကို “ညောင်ရေအိုးပန်း”၊ အိုးထဲ၌ ထည့်ထားသောရေကို “ညောင်ရေ”ဟူ၍ အများပင် တညီတညွတ်တည်း ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။
ဤသို့ မိမိတို့အိမ်ဦးမှာ ထားအပ်သော ညောင်ရေအိုးမှ ရေဖြင့် ညောင်ပင်သို့သွား၍ သွန်းလောင်းရန် ရည်သန်ခြင်း ရှိပါမည်လော၊ အမှန်မှာ ညောင်ပင်သို့ သွားရောက်သွန်းလောင်းရန် ရည်သန်ခြင်း မရှိပေ၊ ရတနာသုံးပါးကိုသာ ပူဇော်လှူဒါန်းရန် ရည်သန်ထားကြခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ ဤအိုးမျိုး ဤပန်းမျိုးမှာ အိမ်ဦးတွင် ပန်းများ စိုက်ထားမှသာ ညောင်ရေအိုး ညောင်ရေပန်းဟူသော အမည်ကို ရကြသည်မဟုတ်သေး၊ ဈေးထဲမှာ စုပုံ၍ ရောင်းချနေစဉ်ကပင်လျှင် ညောင်ရေအိုး ညောင်ရေအိုးပန်းဟူ၍ ခေါ်ဆိုကြပေသည်။ အဆုံးမှာ ပြခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ရတနာသုံးပါးအား ပူဇော်လှူဒါန်းသော အိုးများ ပန်းများသာ ဖြစ်လေသည်။
ဤသို့ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလာသော အခါမှစ၍ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် သူတော်စင်အပေါင်းတို့သည် ရတနာသုံးပါးအား လှူဒါန်းကာ ဆုတောင်းဆုယူ ပြုလုပ်အပ်သော ရေကို ညောင်ရေဟူ၍ အထင်အရှား အများပြုလုပ်ကြသည် ဆိုသော်လည်း ဘုရားမပွင့်မီ အစဉ်အလာအားဖြင့်ပင် ညောင်ပင်စောင့် ရုက္ခဇိုဝ်းနတ်ကြီးများကို ရည်သန်ပူဇော် ရေသွန်းလောင်းကာ ဆုတောင်းဆုယူ ပြုလုပ်ခဲ့သော အလေ့အထ အားကြီးစွာ ထုံခဲ့ကြသဖြင့် လူတို့၏စိတ်မှာ ယခုအခါတိုင်အောင်ပင် ညောင်ပင်ကြီးများကိုမြင်လျှင် အခြားသစ်ပင်တို့ထက် ပိုမိုအရေးယူခြင်း ညောင်ပင်ကြီးများ၌ ပန်းတင်ခြင်း ဆီမီးညှိထွန်းခြင်း အစရှိသော အလေ့အထသည်ကား ထင်ရှားပင် ရှိနေသေး၏။ ထိုသို့ ပြုလုပ်ကြသော
(ငဲ)
သူတို့သည် ဘုရားပွင့်တော်မူရာ ဗောဓိပင်ကို ရည်ရွယ်သည်မဟုတ်၊ ရုက္ခဇိုဝ်းနတ်ကြီးနေရာ ညောင်ပင်ဖြစ်သည်ကိုသာ အသိအမှတ် ထားကြသည်။ ထိုသူတို့အား ဘုရားမပွင့်မီ ရှေးအစဉ်အလာအတိုင်း (အထူးမစိစစ်တော့ပဲ) လိုက်နာသူများသာ ဖြစ်၏။
ကဆုန်လနှင့် ညောင်ရေ ယူဆပုံ အမျိုးမျိုး
(က) ညောင်ရေဟူသည် ဗောဓိညောင်ဗုဒ္ဓဟေပင်ကို သွန်းလောင်းသော ရေပင်ဖြစ်သည်၊ ဤဗောဓိညောင်ပင်ကို ကဆုန်လမှာမှ ရေသွန်းလောင်းခြင်း၏ အကြောင်းကား... ကဆုန်လဟူသည်မှာ (ကဆိန္န)ဟူသော ပါဠိမှ ဆင်းသက်လာသော စကားဖြစ်၏။ (က = ရေ၊ ဆိန္န = ပြတ်သည်)၊ ကဆိန္န = မြေဓာတ်မှာ ရေပြတ်သောလ-ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်၊ (ကဆိန္နဟူသော ပါဠိမှ ဖြစ်လာသော) ထိုကဆုန်လမှာ လွန်ခဲ့သောနှစ်က မိုယ်းနှင့်လည်း အလွန်ဝေးကွာ လာမည့်နှစ် မိုဃ်းကလည်း မရွာသေးသည့်အတွက် မြေဓာတ်မှာ ရေအပြတ်ဆုံးလဖြစ်၍ ဗောဓိပင် သေမသွားစေရန် ရေသွန်းလောင်းပေးရသည်ဟု ဝေါဟာရလီနတ္ထ ဒီပနီ ကျမ်းဆရာက ပြဆိုထားသည်။
(ခ) အချို့ ပညာရှင်များကလည်း တေရသကနိပါတ် ခြောက်ခုမြောက် ကာလိင်္ဂဗောဓိဇာတ် နိဒါန်းမှာ လာရှိသော (ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်အတွင်း အရှင်အာနန္ဒာ စိုက်ပျိုးအပ်သည့်) အာနန္ဒာဗောဓိပင်ကို အကြောင်းပြု၍ ညောင်ရေသွန်းပွဲ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ပြောဆိုကြ၏။
(ငေါ)
(ဂ) အချို့ ပညာရှင်များကမူ ကဆုန်လပြည့်နေ့သည် ပြဆိုခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ဘုရားအလောင်းတော်များ ဗျာဒိတ်ခံတော်မူရာနေ့ ဘုရားဖြစ်မည့်ဘ၀တွင် ဖွားတော်မူရာနေ့ ဘုရားဖြစ်တော်မူရာနေ့ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရာနေ့အားဖြင့် နေ့ထူးနေ့မြတ်ကြီး ဖြစ်သောကြောင့် ကဆုန်လပြည့်နေ့မှာ ညောင်ရေသွန်းခြင်းကောင်းမှု ပြုလုပ်ကြသည်ဟု ဆိုကြပြန်၏။
**********
စာမျက်နှာ (၇၄) မှ (၈၀)တိုင်-
ပြဆိုအပ်သော နိမိတ်ကြီးများကို ပါဠိတော်၌ “နိမိတ္တာနိ ပဒိဿန္တိ = နိမိတ်ကြီးများ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ကုန်၏”ဟုသာ သာမညစကား အခြေခံထား၍ ချမ်းအေးမှု ပျောက်ကင်းခြင်းအစ သေဆုံးသူ ပဋိသန္ဓေနေသူ ကင်းခြင်း အဆုံးရှိသော အရာတို့ကို စီစဉ် ဟောပြတော်မူသည်။ နိမိတ်ကြီးကား ဤရွေ့ဤမျှဟု ပိုင်းခြား၍မပြ၊ အဋ္ဌကထာ၌လည်း ပါဠိအစဉ်ကို ဖွင့်ပြ၍ ဤကား နိမိတ်တပါး, ဤကား နိမိတ်တပါးဟု ပိုင်းခြား၍ မဖွင့်ပြ။
(ငေါ်)
အလောင်းတော် သုမေဓာရှင်ရသေ့ ဗျာဒိတ်ခံသောအခါ ဖြစ်ပေါ်သော နိမိတ်ကြီး (၃၂)ပါးတို့ကို မုံရွေးဇေတဝန် ဆရာတော်က မိမိ၏ ရာဇောဝါဒကျမ်း၌-
“မြစ်ရေပြန့်ပြန့်၊ တန့်၍ရှည်ကြာ၊ မနေရာသော်လည်း၊ ရွှေဗျာဒိတ်ပွဲ၊ ကာလဆဲတွင်၊ လွှဲ၍မစီး၊ ငရဲမီးချမ်းသာ၊ သုမေဓာ၏၊ ဂုဏ်အာနုဘော်၊ ဉာဏ်တော်ရင့်ညောင်း၊ သူတော်ကောင်းကြောင့်၊ အပေါင်းသတ္တဝါ၊ ဒုက္ခကွာ၍၊ ချမ်းသာ ရောက်ဘူးကြလေသည်”..
ဟူသော စာပိုဒ်၏ အဓိပ္ပါယ်ကို အကျယ်ဖော်ပြရာ၌ နိမိတ်ကြီး (၃၂)ပါးတို့၏ သရုပ်ကို..
(၁) အချမ်းအအေး ကင်း၏၊
(၂) အပူငြိမ်း၏၊
(၃) တသောင်းသော စကြဝဠာ၌ အသံမရှိ ဆိတ်၏၊ နှောက်ရှက်ခြင်း ကင်း၏၊
(၄) ပြင်းစွာသော လေတို့သည် မလာကုန်၊
(၅) အယဉ်ထန်စွာစီးသော မြစ်ကြီးတို့သည် မစီးကုန်၊
(၆) ကြည်းပန်း ရေပန်း ဟူသမျှတို့သည် အလုံးစုံ ပွင့်ကုန်၏၊
(၇) နွယ်ပင် သစ်ပင် (ပင်စောက်)တို့သည် အသီး သီးကုန်၏၊
(၈) ကောင်းကင်ရတနာ မြေပြင်ရတနာတို့သည် ကောင်းစွာ ထွန်းထောက်ပကုန်၏၊
(၉) လူ၌ဖြစ်သော တူရိယာ နတ်၌ဖြစ်သော တူရိယာတို့သည် အလိုလို မြည်ကုန်၏၊
(၁ဝ) ကောင်းကင်မှ ဆန်းကြယ်သော ပန်းမိုယ်းတို့သည် ရွာကုန်၏၊
(၁၁) မဟာသမုဒြာသည် ဝဲလည်၏၊
(၁၂) တသောင်းသော စကြဝဠာတိုက် တုန်လှုပ်၏၊
(၁၃) တသောင်းသော စကြဝဠာတိုက်၌ ငရဲမီးတောက်တို့သည် ငြိမ်းအေးကုန်၏၊
(၁၄) နေသည် ကင်းသော အညစ်အကြေးရှိ၏ (အညစ်အကြေးကင်း၏)၊
(၁၅) ကြယ်တို့သည် နေ့အခါ၌ ထင်ကုန်၏၊
(၁၆) မိုဃ်းမရွာပဲ ရေသည် မြေမှထွက်၏၊
(၁၇) ကြယ်အပေါင်းနှင့် နက္ခတ် နှစ်ဆယ့်ခုနှစ်လုံးတို့သည် အလွန်ထွန်းပ တင့်တယ်ကြကုန်၏၊
(ငံ)
(၁၈) ဝိသာခါနက္ခတ်သည် လပြည့်ဝန်း (စန်း)နှင့် ယှဉ်၏၊
(၁၉) တွင်း၌နေသော မြွေ, မြွေဘာ၊ ချောက်၌နေသော မြေခွေး, ဝံ, သစ် အစရှိသော သတ္တဝါတို့သည် မိမိတို့နေရာမှ ထွက်ကုန်၏၊
(၂၀) သတ္တဝါတို့ မမွေ့လျော်ခြင်းပျောက်၍ မွေ့လျော်ခြင်း ရှိကြကုန်၏၊
(၂၁) အနာတို့သည် ငြိမ်းကုန်၏၊
(၂၂) မွတ်သိပ်ဆာလောင်ခြင်း ကင်းကုန်၏၊
(၂၃) ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ ပျောက်ကင်း၏၊
(၂၄) ဘေးကင်းကြ၏၊
(၂၅) မြူထခြင်း မရှိ၊
(၂၆) မကောင်းသော အနံ့တို့သည် ပျောက်ကုန်၏၊
(၂၇) နတ်၌ဖြစ်သော ရနံ့တို့သည် လှိုင်ကုန်၏၊
(၂၈) (အရူပ-ဗြဟ္မာတို့ကို ထား၍) ခပ်သိမ်းသော နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် ထင်ကုန်၏၊
(၂၉) တသောင်းသော လောကဓာတ်၌ ငရဲတို့သည် ထင်ကုန်၏၊
(၃ဝ) တံတိုင်း တိုက်နံရံ တံခါးရွက် ကျောက်တောင်တို့ဖြင့် ပိတ်ပင်ဆီးတားခြင်း မရှိကုန်၊
(၃၁) စုတေခြင်း မရှိကုန်၊
(၃၂) ပဋိသန္ဓေနေခြင်း မရှိကုန်
ဟူ၍ ရေတွက်ဖော်ပြထားသည်။
အချို့ဆရာကြီးတို့ကမူကား-
မုံရွေးဇေတဝန်ဆရာတော် ပြအပ်သည့် (၃)အမှတ် နိမိတ်တခုကို နှစ်ခုခွဲ၍ ယူလိုကြ၏၊ ယူလိုကြရင်း နှလုံးသွင်း အာဘော်မှာ... မုံရွေးဆရာတော် မိန့်ဆိုသည့်အတိုင်း တခုတည်းယူလိုက်လျှင် အနှောက်အရှက်မရှိဆိုသော စကားအရ အသံတိတ်ဆိတ်နေသည့်အတွက် မည်သူ့နားမှာမှ အသံရှုပ်ထွေး နှောက်ရှက်ခြင်းမရှိဟု ဆိုရာရောက်၏၊ ဤအတိုင်းလျှင် အနှောက်အရှက်မရှိဟူသော စကား၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ လေးလေးနက်နက် မရှိလှ၊ လူတို့၏နားမှာ အသံကြားရပုံ ရှုပ်ထွေးနှောက်ရှက်မှုကိုသာ အနှောက်အရှက်ဟူ၍ မယူပဲ မည်သည့်နည်းနှင့်မဆို တဦးအပေါ်မှာ အခြားသူ တဦးကဖြစ်စေ၊ အများကဖြစ်စေ နှောက်ရှက်မှု မရှိနိုင်ဟု ယူလိုက်လျှင် သာလွန်၍ အဓိပ္ပါယ် လေးနက်မည်ဖြစ်၏။
(ငါး)
သို့ဖြစ်၍ ဤ အနှောက်အရှက်မရှိဟူသော စကားကို နိမိတ်သီးခြား တပါးအဖြစ် ယူသင့်သည်။ ထိုသို့ ယူလိုက်သည်ရှိသော် နိမိတ်တပါး ပိုသွားမည်ဖြစ်၍ မပိုစေရန် (၂၆) အမှတ်နှင့် (၂၇)အမှတ် နိမိတ်တို့ကို နိမိတ်တခုတည်းအဖြစ် စုပေါင်း၍ ယူလိုက်လျှင် တပါးမပိုတော့ပေ။ စုပေါင်းယူရန်လည်း သင့်ပေသည်… (၂၇)အရ နတ်၌ဖြစ်သော ရနံ့တို့သည် လှိုင်ကုန်၏ဟု ဆိုလိုက်လျှင်ပင် မကောင်းသော အနံ့တို့သည် ပျောက်ကုန်၏ဟူသော စကားကို နိမိတ်သီးခြား တပါးအဖြစ် ယူရန် မလိုတော့ပေ၊ နတ်၌ဖြစ်သော ရနံ့လှိုင်သည်ဟူသော စကား၏ ဝိသေသနအဖြစ်ဖြင့်သာ မကောင်းသောအနံ့ ပျောက်ကင်း၍ နတ်၌ဖြစ်သော ရနံ့တို့သည် လှိုင်ကုန်၏ဟူ၍ နိမိတ်တပါးတည်းသာ ယူလိုက်ပါလျှင် (၃၂)ပါးပင်ဖြစ်၍ အဋ္ဌကထာတို့နှင့်လည်း မဆန့်ကျင်ချေဟူ၍ မိန့်ဆိုတော်မူကြ၏။
နိမိတ်နှင့်စပ်၍ မှတ်သားဖွယ်
နိမိတ်ဟူသော ဝေါဟာရသည် နိမိတ္တဟူသော ပါဠိမှ ဆင်းသက်လာသော မြန်မာဝေါဟာရဖြစ်သည်။ ကောင်းကျိုး ဆိုးကျိုး ဤနှစ်မျိုးတွင် တမျိုးမျိုး ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု သိမှတ်ကြောင်း (အသိဉာဏ် ဖြစ်ပေါ်ရန် အကြောင်း)ကို နိမိတ္တဟူသော သဒ္ဒါက ဟောဆိုလေသည်။ နိမိတ္တသဒ္ဒါသက်သက်က ကောင်းသောအကြောင်း (ကောင်းသောနိမိတ်) မကောင်းသောအကြောင်း (မကောင်းသောနိမိတ်) နှစ်မျိုးလုံးကိုပင် ဟောဆိုနိုင်ရာ မကောင်းသောအကြောင်း နိမိတ်ကို ဆိုလိုရာ၌ (ဒု)သဒ္ဒါနှင့် တွဲဖက်၍ (ဒုန္နိမိတ္တ)ဟူ၍ ခေါ်ဆိုသုံးစွဲလေ့ရှိသည်။ ဤဗျာဒိတ်ခဏ်း၌ကား.. ကောင်းမြတ်သော အကြောင်းတွေချည်းကိုပင် နိမိတ္တဟု ဟောကြားထားခြင်း ဖြစ်သည်။
လောကီလူအများ အသိအမှတ်ပြုသော အကြောင်းနှင့်ပတ်သက်သည့် အချက်စုမှာ တိတ်, နိမိတ်, တပေါင်, စနည်း, ဘဝေါ-ဟူ၍ ငါးမျိုးရှိသည်ဟု ပြောဆိုကြ၏၊ ထိုငါးမျိုးတို့၏ ထူးခြားပုံကိုလည်း..
မျက်မြင် နိမိတ်၊ တိတ်မှာ လက်ဆောင်၊ အသံမှာ တပေါင်ဟု အမှတ်အသား ပြုကြပြီးလျှင် နံနက် အိပ်ရာမှထ၍ မျက်စိကို ဖွင့်ကြည့်ရာတွင် ကောင်းသောအရာကိုမြင်လျှင် ထိုနေ့သည် နိမိတ်ကောင်းသောနေ့၊ မကောင်းသောအရာကိုမြင်လျှင် ထိုနေ့သည် နိမိတ်မကောင်းသောနေ့ဟူ၍ မျက်စိဖြင့် မြင်ရာကို (နိမိတ်) ခေါ်ရမည်ဟု ဆိုကြ၏။
(စ)
(တိတ်) ဟူသော စကားကို အတိတ်ဟူ၍လည်း ခေါ်ဆိုကြ၏။ (အတိတ်ဟုဆိုသော်လည်း လွန်လေပြီးသော ကာလကိုခေါ်သည့် အတိတ်မဟုတ်) လက်ဆောင်ကိုခေါ်သော စကားသာ ဖြစ်၏။ မိတ်ဆွေများက မိမိထံသို့ ပို့လိုက်သော လက်ဆောင်သည် တိတ်မည်၏ (သို့မဟုတ် အတိတ်မည်၏) ထိုလက်ဆောင်သည် မိမိနှစ်သက်သော လက်ဆောင်ပစ္စည်းဖြစ်လျှင် တိတ်ကောင်းသည် (အတိတ်ကောင်းသည်)၊ မနှစ်သက်သော လက်ဆောင်ပစ္စည်းဖြစ်လျှင် တိတ်မကောင်း (အတိတ်မကောင်း)ဟု ပြောဆိုလေ့ရှိကြ၏။
(တပေါင်)ဟူသည် ကြားရသော အသံပင်ဖြစ်၏၊ သဘင်သည် သူရူး ကလေးသူငယ်တို့၏ နှုဘ်ဖျားမှ သီဆိုအော်ဟစ်ကြသော အသံသည် တမင်နားမထောင်ရပဲ ကြားရသော အသံဖြစ်၍ (တပေါင်)ခေါ်၏ဟု ပြောဆိုကြသည်။
တမင်ချောင်း၍ နားထောင်မှ ကြားသိရသော အသံကိုကား (စနည်း)ဟု ခေါ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ အကောင်းအဆိုး သိလိုလျှင် စနည်းနာရသည်ဟု မသိမသာ ချောင်းမြောင်း နားထောင်ခြင်းကို ပြုရာ၏။
နတ်များက ပူးဝင်ပြောဆိုသော အကြောင်းအရာကို (ဘဝေါ)ဟူ၍ ခေါ်သည်။ ထို့ကြောင့် မဃဒေဝလင်္ကာသစ်ကျမ်း၌ “ပြည်နိမိတ်နှင့်၊ အတိတ် ဘဝေါ၊ နတ်ပြောပြဆောင်”-ဟူ၍ စပ်ဆိုလေသည်။
ဤသို့ အမျိုးမျိုး ခေါ်ဝေါ်ခြင်းမှာ မြန်မာသက္ကရာဇ် ရှစ်ရာကျော် အရှင်မဟာသီလဝံသတို့ လက်ထက်လောက်ကပင် ရှိခဲ့၏။ အရှင်မဟာသီလဝံသကမူကား... ပါဠိတော်၌ပင် နိမိတ္တဟူ၍သာ တမျိုးတည်း ဟောထားသောကြောင့် တိတ်, နိမိတ်, တပေါင်, စနည်း, ဘဝေါဟု အထူးအပြား ခွဲခြားပြရန်မလိုဟု ပြဆိုတော်မူလိုသည့်အတွက် ပါဠိတော်လာ နိမိတ်ကိုပင် (ဤသည့်မြေလည်း၊ ရိုသေလှစွာ၊ ကြည်းနာသံဟည်း၊ တော်တည့်လည်း၏၊ စနည်းဤသို့၊ အံ့ဘွယ်မြို့လည်း၊ ၊ငါတို့ မြင်ကုန်လိုက်လျက်တည်း) ဟူ၍၎င်း၊ (မွှေနှောက်ရမ္မက်၊ ခေါင်းပါးလျက်လျှင်၊ အမျက်ဒေါသ၊ မိုက်မဲစသား၊ မာန်မျှမကျန်း၊ ရေယို့ခန်း၏။ အဆန်းထူးပြား၊ တံဘောင်များကို၊ မှတ်သားငါတို့၊ ယခုမြို့လည်း၊ ၊တချို့
(စာ)
မမေ့စေရက်တည်း၊) ဟူ၍၎င်း နိမိတ်ကိုပင် စနည်းဟူသော အမည်၊ တပေါင်ဟူသော အမည်တို့ဖြင့် ပါရမီတော်ခဏ်းပျို့ ပိုဒ်ရေ (၃၀)(၃၂)တို့၌ ရေးသား စပ်ဆိုတော်မူသည်။
နိမိတ်ထင်ပုံနှင့်စပ်၍ မှတ်ဖွယ်
“နိမိတ်ကြီး (၃၂)ပါးတို့ ထင်မြင်ကြသည်” ဆိုရာ၌ အချို့သော နိမိတ်တို့မှာ အပြိုင်အဆိုင် တချိန်တည်းမှာ ထင်မြင်ကြ၍ အချို့သော နိမိတ်ကြီးတို့မှာ သဘောချင်း ဆန့်ကျင်သဖြင့် အပြိုင်အဆိုင် တချိန်တည်းမှာ မထင်မြင်ပဲ အလှည့်ကျ ထင်မြင်သည်ဟု မှတ်ရာ၏။
ပုံစံမှာ.. ကုန်းပန်း ရေပန်းတို့ တပြိုင်နက် ပွင့်ကြသည်။ အသီးပင်တို့သည် တပြိုင်နက် သီးကြသည် ဆိုရာ၌ အပွင့်နှင့် အသီးတို့သည် သဘောချင်း မဆန့်ကျင်ပဲ အထည် ဝတ္ထုကိုယ် တခြားစီ ထင်ရှားကြသော အရာများဖြစ်၍ အပြိုင်အဆိုင် တချိန်တည်းမှာပင် ထင်မြင်နိုင်ကြကုန်၏။
တသောင်းသော လောကဓာတ် အသံဆိတ်သည်၊ တူရိယာများ အလိုလို မြည်ကြသည် ဆိုရာ၌ အသံဆိတ်ခြင်းနှင့် အသံမြည်ခြင်းတို့မှာ သဘောချင်း ဆန့်ကျင်၍ အထည် ဝတ္ထုကိုယ် သီးခြားမရှိကြသော အရာမျိုးဖြစ်၍ (အပွင့်နှင့် အသီးမှာကဲ့သို့) တွဲဖက်ယှဉ်ပြိုင် တချိန်တည်း တပြိုင်တည်း တည်နေနိုင်ကြသည် မဟုတ်၊ အသံ တိတ်ဆိတ်သွားသည့် အခိုက်အတန့်မှာ နတ်လူအများ ထင်ရှားသိရှိနိုင်အောင်ပင် တိတ်ဆိတ် သွား၍၊ တူရိယာတို့ မြည်သောအခါ နတ်လူအများ ထင်ရှားသိရှိအောင် မြည်ကြသည်ဟူ၍ မှတ်ယူရာ၏။
ဤနည်းအတူ စီးဆင်းနေကျ မြစ်ရေများ ရပ်တန့်သွားသည်၊ သမုဒြာရေ ဝဲလှည့်သည် ဆိုရာ၌ တပြိုင်နက်တည်း မရနိုင်၊ မြစ်ရေ ရပ်တန့်နေဆဲမှာ(လှည့်နေကျမဟုတ်သော) သမုဒြာထဲမှာ ဝဲလှည့်နိုင်မည်မဟုတ်၊ အမှန်မှာ ဗျာဒိတ်ပွဲနှင့် ကြုံကြိုက်သဖြင့် မဖြစ်စဘူး ထူးကဲအံ့ဩဘွယ်ရာ မြစ်ရေမှာ မစီးပဲ ရပ်စဲ၍ နိမိတ်ပြသည်၊ ဤကဲ့သို့ နိမိတ်ပြနေသည့်အတွင်း သမုဒြာထဲမှာလည်း ဝဲလှည့်ရန်ကို မဆိုထားဘိ ရေပြင်ပေါ်၌ လှိုင်းတံပိုးမျှ မထပဲ မြစ်ရေအသွင် ငြိမ်သက်၍ပင် နေရပေမည်။ သမုဒြာက နိမိတ်ပြဘို့ အလှည့်ရောက်သဖြင့် ဝဲလှည့်၍ နိမိတ်ပြလိုက်သောအခါ မြစ်ရေမှာ မရပ်တန့်ပဲ စီးမြဲ စီးဆင်းနေသည်ဟု မှတ်ယူရာ၏။
ဤနိမိတ်ကြီး (၃၂)ပါးအကြောင်း ပါရမီတော်ခဏ်းပျို့ ပိုဒ်ရေ (၂၉၊ ၃၀၊ ၃၁၊ ၃၂၊ ၃၃)တို့၌ စပ်ဆိုထားသည်ကို သိမှတ်လွယ်ကူရန် ထုတ်ဆောင်ပြပေဦးအံ့..၊
(စိ)
ရှေးတွင်သောခါ၊ ဘုရားလျာတို့၊ ပတ္ထနာဆုံး၊ ထက်ဝယ်ကြုံးလျက်၊ နှလုံးသာယှဉ်၊ နေသော်စဉ်၌၊ တမျဉ်နိမိတ်၊ ထင်မြဲဟိတ်သို့၊ ဗျာဒိတ်ရခါ၊ တို့မြတ်စွာ၏၊
၁-၂။ အခါခပ်သိမ်း၊ မငြိမ်းဘူးပဲ၊ နှစ်ကွဲရတု၊ ပူချမ်းမှုလည်း၊ သာဓုနုမော်၊ ခေါ်ကြလာဘိ၊ အညီညှိသို့၊ မရှိဘန်ပြု၊ သာယာနု၏။
၃။ မြတ်ဆုတောင်းရာ၊ နာခံပါသို့၊ စကြဝဠာခပင်း၊ သောင်းတွင်း လောကဓာတ်၊ ထက်ဝန်းပတ်လည်း၊ အမှတ်တရ၊ ရုတ်ဆန်းမျှလျှင်၊ နိစ္စအဓွန့်၊ လိုလွန့်သောင်းသဲ၊ မြည်ကုန်မြဲလျက်၊ ညံစဲတိတ်တိတ်၊ အသံဆိတ်၏။
၄။ မထိတ်အားနည်း၊ မုန်တိုင်းသည်းလည်း၊ ယမ်းပည်းထွေငေါ်၊ ကျွန်လျှင်တော်သို့၊ ထိုရော်အခါ၊ ညောင်းလျက်လာ၏။
၅။ ဂင်္ဂါမကြွင်း၊ မြစ်ခပင်းလည်း၊ စီးခြင်းမရှိ၊ တုံ့ဘိညာရေ၊ အကြေမသွား၊ တန့်၍နား၏။
၆။ နုထွားနှင်နှင်၊ ပန်းသစ်ပင်လည်း၊ ရေပြင်မြေလုံး၊ မိုးဖုံးပိတ်ကာ၊ ဗျာဒိတ်ခါဝယ်၊ ကြိုက်ပါသဖြင့်၊ ကြို့၍ပွင့်၏။
၇။ လှတင့်လှတယ်၊ သစ်ပင်နွယ်လည်း၊ ကြီးငယ်မလွတ်၊ ပင်လုံးကျွတ်လျှင်၊ ခိုင်ပြွတ်လက်ဆောင်၊ သစ်သီးတောင်သို့၊ ကုန်အောင်ထိုမျှ၊ သီးခွင့်ရ၏။
အံ့ဩဘနန်း၊ ဤသို့ထွန်းသည်၊ ၊ပွင့်ခန်းဆုတောင်း ခေါက်ရက်တည်း။
၈။ မိုးရပ်ဆုံးစွန်၊ ဗိမာန်တခွင်၊ ဤမြေပြင်၌၊ အကြင်မျှလောက်၊ မြတ်ထွတ်မြောက်သား၊ လျှံတောက်ကြက်သရေ၊ မြုတေဘဏ္ဍာ၊ ရတနာလည်း၊ ထိုခါအရောင်၊ လွန်၍ဆောင်၏။
၉။ လူ့ဘောင်နတ်ဘောင်၊ မှုများဆောင်လျက်၊ သာအောင်မှုတ်သီ၊ အညီပြုပြင်၊ ပွဲသဘင်သို့၊ ပဉ္စင်တူရိယာ၊ မှုတ်တီးရာသား၊ အင်္ဂါငါးမည်၊ လူနတ်စည်လည်း၊ ဧမြည်သံချို၊ အလိုလိုလျှင်၊ ထိုထိုရပ်သား၊ ခြိမ့်မျှကြား၏။
၁၀။ ပေါက်သားမုန်အိုက်၊ ခိုက်၍ကျကြွေ၊ ပင်ခြေထက်ဝန်း၊ အင်ကြင်းပန်းသို့၊ ထူးဆန်းတရိုး၊ နတ်ပန်းမျိုးလည်း၊ ဖြိုးဖြိုးမြေထက်၊ ဖမျက်ပုဆစ်၊ ကျွံဘွယ်နစ်၏။
၁၁။ ကြွေးဟစ်သံရင့်၊ ချီးမွမ်းလင့်သို့၊ မြည်ခွင့်ရရ၊ ပင်လယ်မနှင့်၊
(စီ)
၁၂။ ညီကြနဂိုရ်၊ မြင်းမိုရ်တသောင်း၊ တိုက်အပေါင်းအား၊ ကြည်းကောင်းခံပေ၊ ဤသည့်မြေလည်း၊ ရိုသေလှစွာ၊ ကြည်းနာသံဟည်း၊ တော်တိလည်း၏။
စနည်းဤသို့၊ အံ့ဘွယ်မြို့လည်း၊ ၊ငါတို့ မြင်ကုန်လိုက်လျက်တည်း။
၁၃။ စကြဝဠာ၊ ရိုက်ရာအပေါင်း၊တိုက်တသောင်းတွင်၊ ဆိုးကောင်းခံမြဲ၊ မီးငရဲလည်း၊ ရေကြဲလက်ဖျန်း၊ မယ်ဖျူးပန်းသို့၊ ပူမှန်းမသိ၊ တောက်ညိမထိန်၊ အရှိန်စဲလေ၊ တိတ်တိတ်သေလျက်၊ ပြေ၏ထိုမြို့-
၁၄။ နေရောင်ပျို့လည်း၊ မဆို့ထိန်လင်း၊ မြူမိုက်ကင်း၍၊ သန့်ရှင်းကောင်းကင်၊ ကြည်ကြည်စင်၏။
၁၅။ ပေါ်ထင်မိုးလယ်၊ ခပ်သိမ်းကြယ်လည်း၊ နန်းဝယ်ကြက်ဟန်၊ မျက်ဗိတာန်သို့၊ တသွန်ဝန်းကျင်၊ ပြဲ့ပြဲ့မြင်၏။
၁၆။ မြေပြင်မျက်နှာ၊ မိုဃ်းမရွာလည်း၊ ရွံရှာစွာဘိ၊ အညှိစေးညှော်၊ ဆေးပေးလျှော်သို့၊ လျှံပေါ်ရေကြီး၊ ပြင်းခပ်စီး၏။
၁၇။ ဖြင်ညီးရိပ်ရိပ်၊ ကောင်းကင်ထိပ်၌၊ အနိပ်အပြ၊ မရှနတည့်၊ ထွန်းပရောင်ဝါ၊ သောကြာစိုင်ရှူး၊ ဗုဒ္ဓဟူးက၊ စသည်အလို၊ လူတို့ဂြိုဟ်လည်း၊ မပြိုမကွဲ၊ ပြိုင်တွဲမခွပ်၊ ထိန်ဝါလျှပ်၏။
၁၈။ ခပ်စပ်နက္ခတ်၊ သမသတ်နှင့်၊ ပါဒ်ဗီဇနာ၊ ဝိသာခါလည်း၊ တရာမရွေ့၊ ပြည့်သည့်နေ့လည်း၊ ဖြစ်မြေ့ဧကန်၊ ကြိုက်မြဲမှန်၏။
တသွန်ဤသို့၊ စနည်းမြို့လည်း၊ ၊ငါတို့ မြင်တိုင်းပင်ပက်တည်း။
၁၉။ ခပ်သိမ်းတသွန်၊ တိရစ္ဆာန်များ၊ ချောက်ကမ်းပါးနှင့်၊ တွင်းနားလိုဏ်ခေါင်း၊ မြေထဲအောင်းလည်း၊ ဝပ်ညောင်းပြင်းစွာ၊ ဗျာဒိတ်ခါမှ၊ ထွက်ပါလွင်ကျင်း၊ ပြင်သန့်ရှင်း၏။
၂၀။ အခြင်းထူးခြား၊ ကြံဘွယ်များကို၊ သိကြားမည်မှည့်၊ သူ့လိုဖြည့်လည်း၊ မပြည့်တန်ပဲ၊ အင်ယုတ်မြဲလျက်၊ ရောင့်ရဲခြင်းပြေ၊ လူဗိုလ်ခြေအား၊ ကောင်းတေစုံမက်၊ လွန်နှစ်သက်၏။
၂၁။ နှိပ်စက်အနာ၊ လူတကာလည်း၊ သက်သာအီကျန်း၊ လန်းလန်းထူထ၊ လွတ်ခွင့်ရ၏။
၂၂။ မဝရေစာ၊ ငတ်စွာသသူ၊ ပြိတ္တာမူလည်း၊ မပူမလောင်၊ ဝမ်းခေါင်တက်ဆို့၊ ပြည့်၏သို့လျှင်၊ နှစ်လို့သောလျောက်၊ မွတ်သိပ်ပျောက်၏။
(စု)
၂၃။ မွှေနှောက်ရမ္မက်၊ ခေါင်းပါးလျက်လျှင်၊ အမျက်ဒေါသ၊ မိုက်မဲစသား၊ မာန်မျှမကျန်း၊ ရေသို့ခန်း၏။
အဆန်းထူးပြား၊ တံဘောင်များကို၊မှတ်သားငါတို့၊ ယခုမြို့လည်း၊ ၊တချို့ မမေ့စေရက်တည်း။
၂၄။ လူ့ရပ်ခန်းဝါ၊ ပါယ်လေးရွာကား၊ အခါခပ်သိမ်း၊ ဘေးမုဒိမ်းဖြင့်၊ ကြောက်ကြိမ်းသရဲ၊ လွန်စွာမြဲလျက်၊ရန်လွှဲကာရွတ်၊ နတ်မှုတတ်သို့၊ သတ်ခတ်နိုင်နင်း၊ ဘေးဒဏ်ကင်းလျက်၊
၂၅။ မိုးဝင်းစဉ်၌၊ အခါကြိုက်သို့၊ ခိုးမှိုက်မြူမှက်၊ အထက်မဝှန်၊ ရတုမွန်၏။
၂၆။ လေသွန်တကြောင်း၊ နံ့မကောင်းလည်း၊ ဆဲမောင်းသောခါ၊ ကျွန်နှယ်ခွါလျက်၊
၂၇။ လေညာဘက်ပြည်၊ လွင်မှုန့်တည်သို့၊ မွန်ရည်စွာရှောင်း၊ နတ်နံ့လှောင်း၏။
၂၈။ ဆိုးကောင်းသတ္တဝါ၊ ဗြဟ္မာထုတ်ချင်း၊ လင်းလင်းတရှက်၊ ဘဝဂ်လေးထပ်၊ ရုပ်မဲ့ရပ်ကို၊ လပ်စေထိုမှ၊ ကြွင်းသမျှကား၊ ကြည့်ကထင်ထင်၊ ရှိတိုင်းမြင်၏။
၂၉၊ အောက်ခွင်တလွှား၊ ငရဲများလည်း၊ ကြိုးကြားတိမ်မြုပ်၊ မငုပ်မကွယ်၊ ကြောက်ကြိမ်းဘွယ်လျှင်၊ ကြီးငယ်မကျန်၊ တင်ပြညွှန်သို့၊ တုံးသန်ရင်တား၊ မခြားနားတည့်၊
၃၀။ တံခါးနံထောင်၊ တောင်လည်းမတန်း၊ စောင်ရန်းထရံ၊ အကြံရရ၊ ညှာတာကြသို့၊ ပိတ်တွမတည်း၊ ဟင်းလင်းချည်းလျှင်၊ စည်းလည်းမသား။
၃၁။ မလားသေဟိတ်၊ စုတိစိတ်ဖြင့်၊ မဖိတ်မစဉ်၊
၃၂။ ဝိညာဉ်လှဲဘောက်၊ မရောက်သူသစ်၊ မဖြစ်လာတွန်၊ ကိုယ်ဝန်မစွဲ၊
ဤခပဲလည်း၊ ဖြစ်မြဲပင်ပက်၊ ရှင်လက်ထက်တုံ၊ ယခုကြုံ၏၊ ၊စေ့စုံဆိုရိုး မပျက်တည်း။