ဟတ္ထကဝတ္ထုဂါထာ
၁၉-ဓမ္မဋ္ဌဝဂ်
၆-ဟတ္ထကဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ဣစ္ဆာလောဘသမာပန္နော, သမဏော ကိံ ဘဝိဿတိ။
မုဏ္ဍကေန၊ ဥုးခေါင်းရိတ်ထားခြင်းမျှကြောင့်။ (ခေါင်းတုံးတုံးထားရုံမျှကြောင့်)။ ဝါ၊ ဖြင့်။ သမဏော၊ သမဏအစစ်သည်။ န (ဟောတိ)၊ မဖြစ်။ အဗ္ဗတော၊ သီလအကျင့် ဓုတင်အကျင့်မရှိသော။ အလိကံ၊ မှားယွင်းသော စကားကို။ ဘဏံ (ဘဏန္တော)၊ ပြော ဆိုသော။ ဣစ္ဆာလောဘသမာပန္နော၊ မရောက်သေးသော အာရုံတို့၌ လိုချင်ခြင်း, ရောက်ပြီးသော အာရုံတို့၌ တပ်မက်ခြင်းသို့ ကောင်းစွာရောက်သူသည်။ ဝါ၊ မရောက် သေးသော အာရုံတို့၌ လိုချင်ခြင်း, ရောက်ပြီးသော အာရုံတို့၌ တပ်မက်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသူသည်။ [သမာပန္နောတိ သမ္မာ+အာပန္နော သမင်္ဂီဘူတော၊ မ၊ဋီ၊၂၊၃၀၀။] သမဏောသမဏအစစ်သည်။ ကိံ၊ အဘယ်သို့လျှင်။ ဘဝိဿတိ၊ ဖြစ်အံ့နည်း။ (ပါ-၂၆၄)
သမိတတ္တာ ဟိ ပါပါနံ, ]သမဏော’တိ ပဝုစ္စတိ။
စ၊ အနွယကား။ ယော၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သဗ္ဗသော၊ အလုံးစုံသော အခြင်း အရာအားဖြင့်။ [သမေတိ၌စပ်။] ဝါ၊ အလုံးစုံကုန်သော။ [ပါပါနိ၌စပ်။] အဏုံထူလာနိအငယ်အကြီးဖြစ်ကုန်သော။ ပါပါနိ၊ မကောင်းမှုတို့ကို။ သမေတိ၊ ငြိမ်းစေ၏။ (သော) ဟိ၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကိုသာ။ ပါပါနံ၊ မကောင်းမှုတို့၏။ ဝါ၊ တို့ကို။ သမိတတ္တာ၊ ငြိမ်းစေအပ်ပြီး ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။၁ သမဏောတိ၊ သမဏဟူ၍။ ပဝုစ္စတိ၊ ၏။ (ပါ-၂၆၅)
၁။ သမိတတ္တာ ဟိ ပါပါနံ။ ။ (က)သမိတာတိ သမာပိတာ၊ (ခ)သမဘာဝံ ဝါ အာပါဒယိတာ၊ (ဂ)အဿ ဝါ သမ္ပဒါနဘူတဿ သန္တာ(သီဋီသစ်၊၂၊၂၁၅)။ ဤတွင် (က)အဖွင့်အလို ”သမာပီယန္တေတိ သမိတာ၊ [သမု+တ၊ ကာရိတ်ပစ္စည်းကျေ။]”ဟု ပြု။ (ခ)အဖွင့်အလို “သမဿ+ ဘာဝေါ သမံ၊ သမံ+ဣတာ အာပါဒယိတာ-ငြိမ်းသည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်စေအပ်သော မကောင်း မှုတို့၊ [သမ+ဣတ၊ ဣတာ၌ ကာရိတ်ကျေ၊-သီဋီသစ်နိ၊၃၊၆၁၂။]”ဟု ပြု။ (ဂ)အဖွင့်အလို “သမ္မန္တီတိ သမိတာ”ဟု ပြု၊ ထိုနောင် “သမိတာနံ+ဘာဝေါ သမိတတ္တံ”ဟု ပြု။ ဤနောက်ဆုံး နည်းအလို “ပါပါနံ-တို့၏၊ ဝါ-တို့သည်၊ သမိတတ္တာ-ငြိမ်းကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်”ဟု ပေး။
ပါပါနံ တ္တသမ္ဗန်။ ။ နည်းအားလုံး၌ သမိတအရ ပါပါနံကိုပင် ရသောကြောင့် “သတ္တန္နံ ဘိက္ခေဝ ဓမ္မာနံ သမိတတ္တာ သမဏော ဟောတိ...သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သမိတာ ၊ပေ၊ မာနော သမိတော ဟောတိ(အံ၊၂၊၅၀၂)”ဟူသော ပါဠိတော်နှင့် ညီ၏၊ ထိုကြောင့် “ပါပါနံ”သည် တ္တ သမ္ဗန်ဖြစ်သည်၊ မှန်၏-ဘာဝသမ္ဗန်နှင့် တ္တသမ္ဗာန်သည် “ လိင်-ဝုစ်-အရကောက်”တူ၏၊ ဤ၌ သမိတသည် ဘာဝသမ္ဗန်, ပါပါနံသည် တ္တသမ္ဗန်တည်း။ [ဘာဝသမ္ဗန်, တ္တသမ္ဗန်, လာဟန်လိင် ဝုစ်တူ။ ဘာဝရှေ့ပုဒ်, လာသည့်ပုဒ်, မယုတ်အရတူ။-တောင်တွင်း-၅၀၊၅၁။]
ဟေတုကတ္တုအဓိပ္ပာယ်နက်။ ။ သမိတကို ဟေတုကတ္တုသာဓ်ယူ၍ “ပါပါနံ-တို့ကို၊ သမိတတ္တာ-ငြိမ်းစေတတ်သည်အဖြစ်ကြောင့်”ဟု ပေးခြင်းမှာ ပြအပ်ခဲ့သော ပါဠိတော်, အဖွင့်များ နှင့် မညီသဖြင့် သဒ္ဒတ္ထမဟုတ်၊ အဓိပ္ပာယတ္ထဟု ယူသင့်၏။ [“ဟိတ်ဆိုက်လေရာ, ကြိယာ၏, ပကတိမှန်, ကတ္တားကံ, ဟိတ်၏သမ္ဗန်ခံမြဲ(ရွှေ-၄၈၆)”ဟူသော နိယံသည် ပြအပ်ခဲ့သော ပါဠိ တော်အရ ယေဘုယျတည်း၊ ထိုကြောင့် “အရီနံ ဟတတ္တာ”စသော အဖွင့်၌ ကတ္တားကို သမ္ဗန် မခံဘဲ “အရီနံ”ကို တ္တသမ္ဗန်ယူ၍ ဆရာတို့ အနက်ပေးတော်မူသည်။]
ကတ္တားကိုရ။ ။ ဤပါဠိတော်များနှင့် “သမီယတိ ပါပံ အနေနာတိ သမဏော(ရူ- ၃၆၉)”ဟူသော အဝုတ္တကတ္တုသာဓနဝိဂြိုဟ်သည် သဘောချင်းတူ၏၊ ချဲ့ဥုးအံ့- “သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သမိတာ၊ သမီယတိ ပါပံ အနေန”ဟူသော ဝါကျ၌ ငြိမ်းစေအပ်သော သက္ကာယဒိဋ္ဌိစသည်နှင့် ပါပဟူသော ကံကို ရ၏၊ သို့သော် “သမဏော”ဟု ပုဒ်ပြီးရာ၌ကား အနေနအရဖြစ်သော ငြိမ်းစေ သူကတ္တားကို ရ၏၊ ထိုကြောင့် မ၊ဋီ၊၂၊၂၃၉၌ “အရိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ပါပါနံ သမိတာဝီတိ သမဏော”ဟု ဝုတ္တကတ္တုသာဓနပြုသည်။
သမိတ၏ ကတ္တား။ ။ သမိတတ္တာ၌ ရှေ့၂နည်းအလို သမိတ၏ ကတ္တားထည့်၍ “(တေန-ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်၊) ပါပါနံ-တို့၏၊ ဝါ-တို့ကို၊ သမိတတ္တာ-ငြိမ်းစေအပ်ကုန်သည်၏ အဖြစ် ကြောင့်၊ ဝါ-ငြိမ်းသည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်စေအပ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊ (သော-ကို၊) သမဏောတိ-၍၊ ဝုစ္စတိ-၏”ဟု ပေးနိုင်သည်။
ဟိအနက်။ ။ “အယမေဝ သမဏော(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၇)”ကို ကြည့်၍ ဟိကို အဝဓာရဏ (ဧဝ)အနက်ပေးသည်၊ “သမိတတ္တာ ဟိ (သမိတတ္တာ ဧဝ)-ကြောင့်သာလျှင်”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထို့ပြင် ကာရဏအနက်ယူ၍ “ယော စ-သည်ကား၊ အဏုံထူလာနိ-ကုန်သော၊ ပါပါနိ-တို့ကို၊ သဗ္ဗသော-ဖြင့်၊ ဟိ (ယသ္မာ)-အကြင်ကြောင့်၊ သမေတိ-၏၊ ပါပါနံ-တို့ကို၊ (တသ္မာ) သမိတတ္တာထိုသို့ငြိမ်းစေအပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်၊ (သော-ကို၊) သမဏောတိ-၍၊ ဝုစ္စတိ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ အဋ္ဌကထာ၌ အထူးမဖွင့်သောကြောင့် ဟိကို အနက်မဲ့လည်း ယူကြ၏။
သမဏောဝိဂြိုဟ်။ ။ အရိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ပါပါနံ သမိတာဝီတိ သမဏော(မ၊ဋီ၊၂၊၂၃၉)၊ အဏုံထူလာနိ ပါပါနိ သဗ္ဗသော သမေတီတိ သမဏော၊ သုန္ဒရံ+မနော ဧတဿာတိ သမဏော၊ [သုမန၊ ဥကို အ, နကို ဏပြု၊] ဗဟုဇနေဟိ ဒေဝမနုဿေဟိ သမ္မာနိတော ပူဇိတောတိ သမဏော၊ [သံမာန၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ, အာကို ရဿ, နကို ဏပြု၊] ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါစာယ “အယံ ဥပသမ္ပန္နော”တိ သမနီယတီတိ သမဏော၊ [သမနိယ၊ ဣယချေ, နကို ဏပြု၊-ဓမ္မဋီ။] သမေတဗ္ဗာ ဥပသမေတဗ္ဗာတိ သမာ၊ အဏန္တိ ဧတေဟီတိ အဏာ(ငိုမြည်ကြောင်းအကုသိုလ်များ)၊ သမာ+ အဏာ ရာဂါဒယော ပါပါ ဧတေနာတိ သမဏော(စလင်းဂဏ္ဌိ၊၁၊၂၃၊ ကင်္ခါ၊မဟာဋီ၊၄၊၄၁)။ သမ္မတိ သန္တစိတ္တော ဘဝတီတိ သမဏော(နီတိဓာတု-၂၃၆)။
ဟတ္ထကဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။