သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုဂါထာ -၄
၂၆-ဗြာဟ္မဏဝဂ်
၇-သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု ပါဠိဂါထာ
ဓီ ဗြာဟ္မဏဿ ဟန္တာရံ, တတော ဓီ ယဿ မုဉ္စတိ။
ဗြာဟ္မဏော၊ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏသည်။ ဗြာဟ္မဏဿ၊ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏ, ဇာတိဗြာဟ္မဏကို။၁ န ပဟရေယျ၊ မပုတ်ခတ်ရာ။ အဿ၊ ထိုမိမိကို ပုတ်ခတ်သူ၏။ (ဥပရိ၊ အပေါ်၌။ ဝေရံ၊ ပြန်လှန်တုဖက်, ရန်အမျက်ကို။) န မုဉ္စေ၊ မလွှတ်ရာ။ ဗြာဟ္မဏဿ၊ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏကို။ ဟန္တာရံ၊ သတ်တတ်သူကို။၁ ဓီ၊ ငါဘုရား ကဲ့ရဲ့တော်မူ၏။ [ဓီတိ ဂရဟတ္ထေ နိပါတော။ ဓမ္မဋီ။] ယော၊ အကြင်သူသည်။ အဿ၊ ထိုမိမိကို ပုတ်ခတ် သူ၏။ (ဥပရိ၊ ၌။ ဝေရံ၊ ကို။) [ယဿကို “ယော+အဿ” ဟုဖြတ်။] မုဉ္စတိ၊ လွှတ်၏။ (တံထိုသူ့ကို။) တတော၊ ထိုခီဏာသဝဗြာဟ္မဏကို သတ်သူထက်။ ဓီ၊ ၏။ (ပါ-၃၈၉)
သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၈။ ။ ဗဟတိ ပါပေ ဗဟိ ကရောတီတိ ဗြာဟ္မဏော-မကောင်းမှု တို့ကို အပပြုသော ရဟန္တာ။ [ဗဟ+ယု၊ ဗဟကို ဗြဟ္မ, ဗြ၌ဒီဃ, ယုကို အန, နကို ဏပြု၊ သို့ မဟုတ် ဗကို ဗြပြု, မ-လာ, ဗြ၌ ဒီဃပြု။]
ဓမ္မ-ဋီ-၃၂။ ။ ဒွေ ဝဋ္ဋမူလေ ဟနတိ ဟိံသတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ [ဒွိ+ဟန+ အ၊ ဒွိကို ဗာပြု, ရ-လာ, မ-လာ, န-ကို ဏပြု၊] (တစ်နည်း) ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကသင်္ခါတေ ဒွေ အတ္ထေ ဟရတီတိ ဗြာဟ္မဏော။ [ဒွိ+ဟရ+အ၊ ဒွိကို ဗာ, ရလာ, မလာ, ရကို ဏပြု။]
ပါစိယော-၁၈၉၊ စလင်းဂံ၊၁၊၂၃။ ။ ဗာဓေတဗ္ဗော ဝိဠောလေတဗ္ဗော ဟိံသိတဗ္ဗောတိ ဗာဟိတော၊ အဏတိ ဧတေနာတိ အဏော၊ [အဏ သဒ္ဒေ+အ၊] ဗာဟိတော+အဏော (ပါပေါ) အနေနာတိ ဗြာဟ္မဏော။ [ဗာဟိတ+အဏ၊ ဗာဟိတကို ဗြာဟ္မပြု။]
ဂဠုန်ပျံ-၃၄။ ။ ဗြဟ္မံ နိဗ္ဗာနံ အဏတိ ဂစ္ဆတိ, ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ စရိယံ အဏတိ စရတီတိ ဝါ ဗြာဟ္မဏော။ [ဗြဟ္မ+အဏ+အ။]
ပါဂံသစ်-၃၆၅၊ စလင်းဂံ၊၁၊၂၃။ ။ ဗာဓယိတ္ထ ပါပါနီတိ ဗြာဟ္မဏော-မကောင်းမှုတို့ ကို ပယ်သတ်ပြီးသော ရဟန္တာ။ [ဗာဓ+ယု၊ ဗာဓကို ဗြာဟ္မပြု။]
ပါရာဘာ၊၁၊၃၈၉။ ။ ပါပေ ဝါဟယတီတိ ဗြာဟ္မဏော-မကောင်းမှုတို့ကို မျောစေ သော ရဟန္တာ၊ [ဝဟ+ယု၊ ကာရိတ်ကျေ, ဝုဒ္ဓိပြု, ဗာဟကို ဗြာဟ္မပြု၊] “ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဝါဟေန္တီတိ ခေါ ဝါသေဋ္ဌ “ဗြာဟ္မဏာ ဗြာဟ္မဏာ”တွေဝ ပဌမံ အက္ခရံ နိဗ္ဗတ္တံ(ဒီ၊၃၊၇၇)”ကို ကြည့်၍ ပြုတော်မူသည်။
၁။ဗြာဟ္မဏဿ။ ။ ပုတ်ခတ်ခြင်းအနက်ဟော ပဟရေယျ၌ စပ်သောကြောင့် ဒုတိယာ အနက်၌ စတုတ္ထီသက်သည်။[အက္ကောသပဟာရတ္ထသမ္ဗန္ဓေန ဟိ “ကုဒ္ဓဿာ”တိ ဥပယောဂတ္ထေ သမ္ပဒါနဝစနံ၊-သံ၊ဋီ၊၁၊၁၃၅။]
ဇာတိဗြာဟ္မဏဝိဂြိုဟ်။ ။ ဗြဟ္မံ အဏတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ [ဗြဟ္မ+အဏ+အ၊ ဗြ၌ဒီဃပြု၊- ဝိဋ္ဌ၊၁၊၈၃၊] ဗြဟ္မုနော+အပစ္စံ ဗြာဟ္မဏော၊ [ဗြဟ္မ+ဏ၊ န-လာ, န-ကို ဏပြု, ဗြ၌ ဒီဃပြု၊- ဓာန်-ဋီ-၄၀၈၊] ဗြဟ္မတော+ဇာတော ဗြာဟ္မဏော(သာရတ္ထ၊၁၊၂၁၃)။
ဓမ္မဋီအဆို။ ။ ဗဟတိ ဝဍ္ဎတိ ဧတေနာတိ ဗြဟ္မော၊ [ဗဟ+မ၊ ရလာ၊] သမ္ပတ္တိသုခံ ဝဟတိ, ဝဟတိ ဧတေနာတိ ဝါ ဗြဟ္မော၊ သုဘာသုဘဖလံ ဝဟတိ ဇာနာတိ ဧတေနာတိ ဗြဟ္မော၊ [ဝဟ+မ၊] သကတ္ထပရတ္ထသင်္ခါတာနိ ဒွေ ဖလာနိ ဟိတိ (ဟိနောတိ ပဝတ္တတိ) ဧတေနာတိ ဗြဟ္မော၊ [ဒွိ+ဟိ+မ၊ ဒွိကို ဗာပြု, ရလာ, ဣချေ၊] မန္တံ အဏတိ သဇ္ဈာယတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ [မန္တ+အဏ+အ၊ မန္တကို ဗြဟ္မပြု, ဗြ၌ဒီဃပြု၊] တေဝိဇ္ဇံ အဏတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ [တေဝိဇ္ဇ+အဏ+ အ၊ တေဝိဇ္ဇကို ဗြဟ္မပြု၊] ဗေဒံ အဏတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ [ဗေဒ+အဏ+အ၊ ဗေဒကို ဗြဟ္မပြု၊] သုတိံ အဏတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ [သုတိ+အဏ+အ၊ သုတိကို ဗြဟ္မပြု၊] ဤကား ဓမ္မဋီ၌ဆိုသော ဇာတိဗြာဟ္မဏ၏ ဝိဂြိုဟ်များတည်း။ [ဝိသုဒ္ဓိဗြာဟ္မဏအတွက် ရှေ့ဂါထာ၌ ရေးခဲ့ပြီ။]
ဧကသေသ်ပြု။ ။ ဗြာဟ္မဏဿအရ ဝိသုဒ္ဓိ(ခီဏာသဝ)ဗြာဟ္မဏ, ဇာတိဗြာဟ္မဏ ၂မျိုး လုံးရသောကြောင့် “ဗြာဟ္မဏော စ+ဗြာဟ္မဏော စ ဗြာဟ္မဏော”ဟု ဧကသေသ်ပြု။
၁။ဟန္တာရံ။ ။ ဟနတီတိ ဟန္တာ၊ [ဟန+တု၊] ဟန္တာရံ၌ ဓီနိပါတ်အယှဉ်ဝယ် ကမ္မပ္ပ- ဝစနီယ ယုတ္တေဖြင့် ဒုတိယာသက်(ရူ-၁၄၃)၊ ဤအတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ မောဂ်အလို ဓီနိပါတ်၏ အယှဉ်ဝယ် ဆဋ္ဌီအနက်၌ ဒုတိယာသက်၍ “ဗြာဟ္မဏဿ-ကို၊ ဟန္တာရံ-သတ်သူ၏၊ ဓီ-ကဲ့ရဲ့ ဖွယ်သည်၊ (ဟောတိ)”ဟု ပေး။ (မောဂ်-၂၊၇၊ မောဂ်နိ၊၁၊၁၇၂၊ နိဒီ-၁၇)
ယတော ယတော ဟိံသမနော နိဝတ္တတိ, တတော တတော သမ္မတိမေဝ ဒုက္ခံ။
ဗြာဟ္မဏဿ၊ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏ၏။ ဧတံ၊ ဤပြန်မဆဲခြင်း, ပြန်မပုတ်ခတ် ခြင်းသည်။ ကိဉ္စိ၊ အနည်းငယ်။၂ သေယျော၊ မြတ်သည်။ န၊ မဟုတ်။ (တစ်နည်း) န ကိဉ္စိ သေယျော၊ အလွန်မြတ်၏။ မနသော၊ အမျက်ထွက်သူ၏ စိတ်ဖြင့်။၃ ပိယေဟိ၊ နှစ်သက်အပ်သော အမျက်ဒေါသတို့မှ။ ယော နိသေဓော၊ အကြင်တားမြစ်ခြင်းသည်။၁ (အတ္ထိ၊ ၏။) ဧတံ၊ ဤတားမြစ်ခြင်းသည်။ ကိဉ္စိ၊ ငယ်။ သေယျော၊ သည်။ န၊ မဟုတ်။ ဟိံသမနော၊ ညှဉ်းဆဲတတ်သော ဒေါသနှင့်ယှဉ်သော စိတ်သည်။ ယတော ယတော၊ အကြင်အကြင်ဝတ္ထုမှ။ နိဝတ္တတိ၊ အနာဂါမဂ်ဖြင့်, ပယ်ခွာလွှင့်စေ, ဆုတ်နစ်လေ၏။ တတော တတော၊ ထိုထိုဝတ္ထုမှ။ ဒုက္ခံ၊ ဝဋ်ဒုက္ခသည်။ သမ္မတိမေဝ၊ ငြိမ်းတော့သည် သာ။ (ပါ-၃၉၀)
၂။ဧတဒကိဉ္စိ။ ။ “ဧတံ+ကိဉ္စိ”ဟုဖြတ်၊ နီတိ-၁၃၁သုတ်, ဗျဉ္ဇနေ စ၌ စသဒ္ဒါ, “မဒါ” ဟူသော ယောဂဝိဘာဂ, တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်တို့ဖြင့် နိဂ္ဂဟိတ်ကို (အ-သရပါသော) ဒပြု။ (နီတိ သုတ္တ-၃၃၊ ဝိဗော၊၃၀၊ ကစ်ဘာ၊၁၊၁၀၆) [“ဧတံ+အကိဉ္စိ”ဟုဖြတ်၍ အကိဉ္စိ၌ အ-ကို တဗ္ဘော ကြံကြသေး၏။]
၃။မနသော ပိယေဟိ။ ။ မနသော ပိယာတိ မနသာ ပိယာယိတဗ္ဗာ(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၅၊ ပေတ၊ဋ္ဌ၊၆၆၊ ဇာ ၊ဋ္ဌ၊၇၊၂၄၄)”ဟူသော အဖွင့်အရ မနသော၌ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်သည် တတိယာ (ကတ္တား)အနက်တည်း။ [“မနသော+အပ္ပိယေဟိ”ဟုဖြတ်၍ ပေးပုံကို ယဒါနိသေဓော၌ရှု။]
၁။ယဒါနိသေဓော။ ။ “ယော...နိသေဓော”ဟုဖွင့်သဖြင့် “ယော+ နိသေဓော”ဟု ဖြတ်၊ “တတြာကာရော”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အ လာ, အ-ကို ဒီဃပြု, ဒ-လာ, ဧဩနမ ဝဏ္ဏေ(မောဂ်-၁၊၃၇)သုတ်ဖြင့် ယော၏ဩကို အ-ပြု၊ (တစ်နည်း)လောပဉ္စ တတြာကာရော၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ယော၌ ဩကိုချေ, ထိုကျေရာ၌ အ-လာ, နောက်အ-ကို ဒီဃပြု, ဒ-လာ၍ ပြီးစေရာ၏။
ယော+အနိသေဓော။ ။ “ယော+အနိသေဓော”ဟုဖြတ်၍ အနိသေဓော၌ အ-ကို တဗ္ဘောကြံကြသေး၏၊ “နိသေဓနံ နိသေဓော၊ နိသေဓောယေဝ အနိသေဓော”ဟုပြု။ ရုပ်ကို အထက်နည်းမှ နောက်နည်းအတိုင်း ပြီးစေရာ၏၊
ယဒါ+နိသေဓော။ ။ “ယဒါ+နိသေဓော”ဟု၂ပုဒ်ယူ၍ ယဒါ၌ ဒါပစ္စည်းကို ပထမာ အနက်ယူကာ “ယဒါ (ယော) နိသေဓော-အကြင်တားမြစ်ခြင်းသည်”ဟုလည်းကောင်း သတ္တမီ အနက်ယူ၍ “ယဒါ-အကြင်အခါ၌၊ ပိယေဟိ-တို့မှ၊ မနသော-ကို၊ နိသေဓော-သည်၊ (ဟောတိ)၊ ဧတံ-သည်၊ ဗြာဟ္မဏဿ-ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏအတွက်၊ န ကိဉ္စိ သေယျော-အထူးမြတ်လှ၏” ဟုလည်းကောင်း ပေးကြ၏။
ယဒိ+အနိသေဓော။ ။ “ယဒိ+အနိသေဓော”ဟုဖြတ်၍ မနသောပိယေဟိကိုလည်း “မနသော+အပ္ပိယေဟိ”ဟု ဖြတ်ကာ “မနသော-အမျက်ကြီးသူ၏ စိတ်သည်၊ အပ္ပိယေဟိ-မချစ် အပ်ကုန်သောဒေါသတို့မှ၊ ယဒိ အနိသေဓော-အကယ်၍ မတားမြစ်သည်ဖြစ်အံ့၊ ဗြာဟ္မဏဿ- သူတော်ကောင်းအား၊ ကိဉ္စိ-တစ်စုံတစ်ခုသော၊ ဧတံ-ဤအမျက်ကို မတားခြင်းသည်၊ န သေယျောမမြတ်”ဟုလည်း အဖွင့်မှ တစ်မျိုးပေးကြ၏။
ယံ+နိသေဓော, ယံ+အနိသေဓော။ ။ “ယံ+နိသေဓော၊ ယံ+အနိသေဓော”ဟု ဖြတ်၍ ယံကို လိင်္ဂဝိပလ္လာသကြံကာ “မနသော-ဖြင့်၊ ပိယေဟိ-တို့မှ၊ ယံ (ယော)-နိသေဓော, အနိသေဓောအကြင်တားမြစ်ခြင်းသည်”ဟုပေး၊ (တစ်နည်း) ယံကို ကြိယာပရာမသနကြံ၍ “မနသော-ဖြင့်၊ ပိယေဟိ-တို့မှ၊ နိသေဓော, အနိသေဓော-သည်၊ ယံ (ဟောတိ)-အကြင်ဖြစ်၏၊ ဧတံ-ဤဖြစ်ခြင်း သည်”ဟုပေး။ [ရှေ့နည်း၌ “တတြာကာရော” ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အ-လာ, အ-ကိုဒီဃ, နိဂ္ဂဟိတ်ကို ဒ-ပြု၊ နောက်နည်း၌ နောက် အ-ကိုဒီဃ, နိဂ္ဂဟိတ်ကို ဒ-ပြု။]
သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။